W poszukiwaniu zdrowej demokracji na podstawie Józefa Majki
W swojej ksiąŜce pt´”Węzłowe problemy katolickiej nauki społecznej” Józef Majka poświęca
jeden z rozdziałów problemowi poszukiwania zdrowej demokracji
Przeglądając historię świata zwraca czytelnikowi uwagę na demokrację róŜnych czasów
dziejowych stwierdzając ,Ŝe właściwie nigdy „rządy ludów nie były rządami wszystkich
właściwie nigdy, na przełomie wieków nie udało się urzeczywistnić wszystkich idei i zasad
do których odwoływała się demokracja. NajwaŜniejszymi ideami i załoŜeniami demokracji są
idea godności , równości ,zasada wolności , sprawiedliwości , pluralizmu i prawo do
inicjatywy. Dla demokracji najwaŜniejszy jest naród musi być on świadomy tego co w nim
zachodzi , musi znać swoje prawa i obowiązki , czuć swoją godność i osobowość. I tylko ,
jeŜeli w narodzie panuje wspólnota i braterstwo moŜe się w nim rozwijać zdrowa demokracja
.Jest ona uwarunkowana odpowiednią dojrzałością moralną , społeczną i polityczną.
Józef Majka w przedstawia i omawia róŜne rodzaje demokracji dzieląc je wg zasad na jakich
się opierają poszczególne systemy demokratyczne:
1)
Demokracja Liberalna – kładzie nacisk na indywidualizm w narodzie .KaŜdy,nawet
najdrobniejszy element narodu ma prawo do wolności osobistej do udziału w
inicjatywach Ŝycia społecznego .Wszystkie jednostki są sobie równe .
2)
Demokracja Narodowa – wadą tej demokracji jest to ,Ŝe dąŜy ona do zróŜnicowania
wartości jednostki w zaleŜności od narodowości .Od demokracji liberalnej róŜni się
tym, Ŝe głosi koncepcje dobra narodu jako dobra wspólnego.
3)
Demokracja Socjalistyczna – załoŜenia tej demokracji wiąŜą się ze znacznym
ograniczeniem wolności .Objawia się to tym ,Ŝe nie wszyscy mogą brać udział
rządzeniu a, jest to juŜ samo w sobie zaprzeczeniem idei demokracji
4)
Demokracja Chrześcijańska – opiera się na godności osobistej człowieka i
niezaprzeczalnych prawach jednostki jako istoty ludzkiej .Społeczeństwo bowiem
składa się ze współpracujących ze sobą jednostek, współdecydujących w sprawach
narodu .Tak więc opisując te rodzaje demokracji Józef Majka chce nam zwrócić
uwagę na ogromny problem nieujednolicenia demokracji i na to jak waŜną rolę
odgrywa tutaj poszukiwanie tej jedynej alternatywnej drogi do zdrowej demokracji
Na podstawie dwuwiekowego dorobku demokracji rozwinęły się liczne sposoby
prowadzące do realizacji jej załoŜeń ; powszechne wybory przedstawicieli do rządu
,powstawanie instytucji badania opinii publicznej ,wolność prasy radia i
telewizji,sądownictwo i administracja .Wszystkie jednak te załoŜenia są tylko pozornie
przyczyniające się w dąŜeniu do demokracji.Józef Majka szczególnie akcentuje zasady na
jakich opiera się demokracja i sposób w jaki się przejawiają w społeczeństwie .
*Zasada personalizmu – czyli teza o godności osoby ludzkiej .Głosi ona, Ŝe człowiek ,będąc
członkiem określonej społeczności , nie moŜe swojej suwerenności i indywidualizmu
przekładać nad dobro ogółu. To wspólnota musi zapewnić jednostce moŜliwość własnego
rozwoju i samodoskonalenia. Równość w społeczeństwie jest miarą sprawiedliwości.
Demokracja musi być otwarciem się jednostki na dobro wszystkich ludzi. Autor artykułu
sformułował model chrześcijańskiej demokracji. Jako pierwszy warunek wymienia
powszechność. Polega ona na stworzeniu, kaŜdej suwerennej osobie, moŜliwości własnego
rozwoju i danie prawa do stałego uczestniczenia w Ŝyciu społecznym. Właśnie to prawo do
współdziałania jest podstawową formą demokracji chrześcijańskiej.
Warunkiem zdrowej demokracji jest wolność zrzeszeń ludzkich i poszanowanie wspólnot
naturalnych czyli np. rodziny czy narodu.
Zrzeszenia i wspólnoty mieć prawo łączenia się w związki, powinny działać na terenie
własnego kraju a nawet poza jego granicami. Dzięki zrzeszeniom kaŜdy obywatel moŜe
oddziaływać na sprawy państwa. Dzięki swobodzie zrzeszeń społeczeństwo tworzy jednolitą
masę i kaŜda jednostka ma swoją wolność oraz swobodę rozwoju.
Drugim czynnikiem warunkującym demokrację jest samorząd i powołanie go staje się
podstawą normalnej egzystencji. Samorządy stanowią osłonę przed odgórnym
oddziaływaniem na ludzi. RównieŜ samorząd musi mieć swobodę w formułowaniu celów i
programów działania, musi mieć moŜliwość przeprowadzania demokratycznych wyborów do
organów samorządowych.
Dobrze rządzone państwo musi kierować się kilkoma podstawowymi postulatami
dotyczącymi wyborów demokratycznych:
1/ postulat swobodnego tworzenia ugrupowań politycznych,
2/ postulat niezaleŜnego zgłaszania kandydatów do parlamentu i samorządów,
3/ postulat rzeczywistych wyborów.
Kolejnym warunkiem funkcjonowania państwa demokratycznego jest parlament. KaŜda jego
izba powinna mieć określone funkcje i kompetencje. Decydujące znaczenie powinna mieć
izba niŜsza powoływana powszechnymi wyborami. Izba wyŜsza mogłaby składać się z
najwyŜszych przedstawicieli samorządów, zrzeszeń, korporacji itp.- wybieranych w sposób
określany prawem. Parlament musi być dwuizbowy.
Bardzo waŜnym elementem państwa jest „demokracja gospodarcza”, dająca równe szanse
wszystkim podmiotom gospodarczym. Głównym wymogiem demokracji gospodarczej jest
podmiotowość gospodarcza.
Demokracja gospodarcza daje moŜliwość dostępu do kultury stosownie do zdolności i chęci
oraz proporcjonalny udział we władzy gospodarczej. Władzę ma ten, kto ma technologię i
kto działa dynamicznie. Oprócz podmiotowości gospodarowanie musi odnosić się do prawa
naturalnego i być sprawiedliwe. Celem tego gospodarowania musi być zawsze człowiek, jego
doskonalenie i rozwój.
Bardzo waŜne jest aby wspólnoty gospodarcze odpowiadały idei demokracji tzn. by ich
działalność nie ograniczała podmiotowości swoich członków, ale zapewniała im rozwój. Tak
więc wspólnoty muszą być niezaleŜne i samorządne aby kaŜdy człowiek miał moŜliwość
pełnego uczestnictwa w Ŝyciu społecznym. W zdrowej demokracji wszystkie związki i
zrzeszenia muszą mieć prawo do tworzenia koalicji. Przesłanką koalicji powinno być
solidaryzowanie się z bliźnimi w obliczu doznawanych przez nich krzywd społecznych.
Koalicje są więc formą wykonawczą przykazania miłowania bliźniego. To właśnie koalicje
bronią swoich członków przed uciskiem i niesprawiedliwością systemu władzy w państwie,
stanowiąc podbudowę zdrowej demokracji.
KsiąŜka Józefa Majki została wydana w 1990 roku, a autor prawdopodobnie
pracował nad nią w latach ’80, niemniej dopiero teraz moŜna ocenić jej wagę i aktualność.
Wtedy było to śmiałym nowatorstwem- dziś jest to codzienność.
ś
yjąc przez 45 lat w socjalistycznej rzeczywistości, przeciętny obywatel miał moŜliwość
zapoznania się z demokracją jedynie z przekazów masmediów, które jednak przedstawiały
temat stronniczo i w sposób niekorzystny. Czytając artykuł pt. ”W poszukiwaniu zdrowej
demokracji” odnosi się wraŜenie, Ŝe wszelkie metody rozwiązywania problemów narodu
demokratycznego oparł autor na formie demokracji państwa kapitalistycznego, gdzie od
wielu lat są one nieodłączną częścią Ŝycia.
Józef Majka nie przedstawia niestety Ŝadnego doskonałego sposobu na wprowadzenie w Ŝycie
zasad zdrowej demokracji.
NaleŜy pamiętać, Ŝe forma rządu ludu została zapoczątkowana i rozwinęła się w Atenach,
gdzie około 300 obywateli decydowało o najwaŜniejszych sprawach swojego narodu.
Demokracja w zdrowym wydaniu, w dzisiejszych czasach, mogłaby mieć miejsce tylko wtedy
gdyby organizowano referendum w celu ustanowienia kaŜdego nowego prawa , zarządzenia
czy ustawy. Z uwagi jednak na niewykonalność takiego zadania, w związku z ogromnym
kosztem takiego przedsięwzięcia i realiami polskiej rzeczywistości , rozwiązanie takie jest
niemoŜliwe.
Pozostaje nam jednak mieć nadzieję, Ŝe moŜe kiedyś ktoś znajdzie cudowny środek na
uzdrowienie naszego społeczeństwa i zdrowa demokracji nie będzie tylko mrzonką.