1

Pierwotniaki pasożytnicze

●

Są eukariotycznymi drobnoustrojami jednokomórkowymi o
wymiarach około 1-150 mikrometrów.

●

Mają jedno rzadziej dwa jądra

●

Rozmnażają się bezpłciowo, poprzez podział prosty lub

podział wielokrotny komórki albo płciowo.

●

Budowa komórki pierwotniaków jest ogólnie rzecz biorąc taka

sama jak u innych organizmów eukariotycznych

●

Niektóre pierwotniaki mają wyspecjalizowane organelle jak

glikosomy u świdrowców z rodzaju Trypanosoma,
hydrogenosomy np. rzęsistek czy mitosomy u Entamoeba

●

Niektóre gatunki wytwarzają stadia rozwojowe np. cysty,
oocysty oporne na działanie czynników środowiska

zewnętrznego

2

Parazytologia ogólna

●

Pasożyt (parasitos) to organizm, który żyje w bliższym lub

dalszym związku z organizmem innego gatunku
(żywicielem), pobiera od niego pożywienie i jest

chorobotwórczy dla żywiciela pomimo, że ta cecha nie
zawsze jest widoczna.

●

Choroby te zwiemy parazytozami np. zimnica, lamblioza,
tasiemczyca, glistnica, owsica.

●

W medycynie termin ten używany jest do określenia
patogenów eukariotycznych (Pierwotniaki, Robaki płaskie i
obłe,stawonogi oraz pierścienice i wrzęchy)

Mikrobiologia lekarska. PZWL 2007

3

Wybrane zagadnienia z parazytologii ogólnej

Wybrane zagadnienia z parazytologii ogólnej



Pasożytnictwo jest antagonistyczną formą współżycia organizmów,

Pasożytnictwo jest antagonistyczną formą współżycia organizmów,

polegającą na wykorzystaniu przez pasożyta organizmu żywiciela jako

polegającą na wykorzystaniu przez pasożyta organizmu żywiciela jako

środowiska życia i zdobywania pożywienia

środowiska życia i zdobywania pożywienia



Mutualizm jest rodzajem współżycia dwu lub kilku organizmów

Mutualizm jest rodzajem współżycia dwu lub kilku organizmów

różnogatunkowych, korzystnego, a często nawet koniecznym dla

różnogatunkowych, korzystnego, a często nawet koniecznym dla

partnerów uczestniczącym w tym związku

partnerów uczestniczącym w tym związku



Komensalizm – współbiesiadnictwo to współżycie organizmów

Komensalizm – współbiesiadnictwo to współżycie organizmów

różnogatunkowych, w trakcie którego partnerzy korzystają ze wspólnego

różnogatunkowych, w trakcie którego partnerzy korzystają ze wspólnego

pożywienia

pożywienia

4

Postacie pasożytnictwa



Ze względu na lokalizację na żywicielu pasożyty

dzielimy na: zewnętrzne i wewnętrzne



Biorąc pod uwagę kryterium związku czasowego

pasożyta z żywicielem wyróżnia się pasożyty

czasowe, okresowe i stałe



Do pasożytów stałych zaliczamy tasiemce, glisty,

wszy, włosień spiralny a także Plasmodium vivax



Pasożyty można również podzielić na

bezwarunkowe czyli bezwzględne, obligatoryjne i

fakultatywne czyli względne.

5

Objawy kliniczne



W czasie inwazji pasożytniczej u pacjentów występują charakterystyczne

objawy kliniczne.



Wykorzystując specjalistyczne metody diagnostyczne możemy wykrywać

jaja i cysty różnych gatunków pasożytów.



Eozynofilia w chwili rozpoznania immunologicznego jest jednym z

ważniejszych objawów choroby pasożytniczej (15 – 50%)!



Klinicznymi wskazówkami w schorzeniach pasożytniczych może być

również biegunka (także zaparcia), powiększenie wątroby i śledziony,

niedrożność dróg żółciowych, wypadnięcie odbytnicy, anemia, tworzenie

ziarniaków a nawet wodonercze.



Nie bez znaczenia w przypadku podejrzenia choroby pasożytniczej jest

szczegółowy wywiad lekarski, dotyczący wszystkich możliwości zetknięcia

się chorego z postaciami inwazyjnymi pasożytów (wywiad dotyczący np.

podróży).

6

Systematyka pierwotniaków pasożytniczych

Systematyka pierwotniaków pasożytniczych



Klasa Zoomastigophorea, rząd Kinetoplastida, rodzina Trypanosomatidae,

Klasa Zoomastigophorea, rząd Kinetoplastida, rodzina Trypanosomatidae,



Rodzaj Trypanosomatidae gatunek Trypanosoma

Rodzaj Trypanosomatidae gatunek Trypanosoma

(świdrowiec),Leishmania

(świdrowiec),Leishmania



Rodzina Trichomonadidae gatunek Trichomonas vaginalis – rzęsistek

Rodzina Trichomonadidae gatunek Trichomonas vaginalis – rzęsistek

pochwowy, T. tenax – rzęsistek policzkowy, T. hominis – rzęsistek jelitowy

pochwowy, T. tenax – rzęsistek policzkowy, T. hominis – rzęsistek jelitowy

oraz Dientamoeba fragilis

oraz Dientamoeba fragilis

●

Rodzina Hexamitidae gatunek Giardia lamblia

Rodzina Hexamitidae gatunek Giardia lamblia

●

Rodzina Entamoebidae gatunek Entamoeba histolytica (pełzak

Rodzina Entamoebidae gatunek Entamoeba histolytica (pełzak

czerwonki), E. coli (pełzak okrężnicy), E. gingivalis (pełzak dziąsłowy)

czerwonki), E. coli (pełzak okrężnicy), E. gingivalis (pełzak dziąsłowy)

●

Rodzina Plasmodiidae gatunek Plasmodium vivax (Zarodziec ruchliwy),

Rodzina Plasmodiidae gatunek Plasmodium vivax (Zarodziec ruchliwy),

P. falciparum (zarodziec sierpowy),P.ovale (zarodziec owalny)

P. falciparum (zarodziec sierpowy),P.ovale (zarodziec owalny)

●

Rodzina Cryptosporidiidae gatunek Cryptosporidium parvum

Rodzina Cryptosporidiidae gatunek Cryptosporidium parvum

●

Rodzina Eimeriidae gatunek Isospora belli

Rodzina Eimeriidae gatunek Isospora belli

●

Rodzina Toxoplasmatidae gatunek Toxoplasma gondii

Rodzina Toxoplasmatidae gatunek Toxoplasma gondii

7

Badanie kału - koproskopia

●

Kał do badania pobieramy do specjalnego zamkniętego naczyńka

zaopatrzonego w łopatkę. W ilości ½ naczyńka.

●

Metody koproskopii bezpośredniej

●

Ocena makroskopowa

●

Rozmaz bezpośredni

preparat nietrwały

– na szkiełko

podstawowe nanosimy krople chlorku sodu i w odległości 2-3 cm

krople roztworu Lugola. Następnie grudkę kału rozcieramy w soli i

w płynie Lugola. Krople zawiesin nakrywa szkiełkiem

nakrywkowym i ogląda pod mikroskopem w powiększeniu 10x10

lub 10x40. W soli poszukujemy cyst i trofozoidów w Lugolu tylko

cyst gdyż płyn ten zabija trofozoidy.

8

Badanie kału - koproskopia

●

Rozmaz bezpośredni preparat trwały –

wykonujemy preparat i utrwalamy w płynie

Schaudinna zawierający chlorek rtęciowy.

Utrwalony przez 30-60 minut preparat barwi

się następnie hematoksyliną żelazistą lub

trichromem

9

Rozmaz kału celofanowy – metoda Kato i Miury

●

Metodą tą wykrywa się jaja robaków. Nie
rozcieńczony kał nakłada się na szkiełko
podstawowe i nakrywa celofanem. Tak
przygotowany preparat gładzi się korkiem
szklannym i podbarwia zielenią malachitową i
nasącza glicerolem i ogląda pod
mikroskopem stosując silne oświetlenie.

10

Metoda flotacji

●

Metoda flotacji stosowana jest do odzielenia jaj i cyst
pasożytów od zawierającego je kału. Najczęściej

używany jest nasycony roztwór chlorku sodowego o
gęstości względnej 1,2.

●

Przygotowanie roztworu chlorki sodowego. W
jednym litrze wody rozpuszcza się 400g NaCl.

Podgrzewa się do wrzenia i pozostawia się do
wystygnięcia. Przed użyciem roztwór przesącza się

przez gazę i przechowuje w zakorkowanym
szklanym naczyniu.

11

Zmodyfikowana metoda

Fulleborna

●

Grudką kału około 2g rozciera się w probówce w nasyconym

NaCl. Następnie dopełnia roztworem chlorku sodu. Stosunek

ten powinien wynosić 1:20. Po usunięciu za pomocą bibuły

zanieczyszczeń z powierzchni zawiesiny nakłada się szkiełko

nakrywkowe na okres 30-40 minut. Potem przenosi się szkiełko

nakrywkowe stroną wilgotną na szkiełko podstawowe przy

użyciu pincety, podbarwia płynem Lugola i ogląda pod

mikroskopem.

●

Metoda ta jest polecana do wykrywania jaj glisty ludzkiej-

Ascaris lumbricoides, włosogłowki- Trichocephalus trichiurus,

tasiemca karłowatego-Hymenolepis nana, bruzdogłowca

szerokiego Diphyllobothrium latum.

12

Zmodyfikowana metoda

Fulleborna

●

Metoda ta zawodzi w przypadku jaj ciężkich

jak tasiemczyc z rodzaju Taenia oraz nie

zapłodnionych jaj glisty ludzkiej.

●

Z tego powodu równocześnie do metody

flotacji powinno się stosować metodę

dekantacji czyli metodę sedymentacyjną.

13

Metoda dekantacji

●

W metodzie tej wykorzystuje się fakt, że jaja

robaków i cysty pierwotniaków jako cięższe

opadają na dno probówki i można je wykryć w

osadzie.

14

Wykonanie dekantacji

●

%g kału rozciera się w probówce i zalewa niewielką

ilością wody. Po roztarciu probówkę dopełnia się wodą

i odstawia się na 20-30 minut. Następnie zlewa się płyn

z nad osadu i dodaje wody dokładnie mieszając.

●

Czynności powtarza się tak długo aż płyn z nad osadu

będzie przejrzysty.

●

Z otrzymanego osadu wykonuje się preparat i ogląda

pod mikroskopem

●

Osad przegląda się też przy użyciu lupy szukając

fragmentów owsików lub proglotydów tasiemca.

15

Metoda sedymentacj według Telemanna w

modyfikacji Rivasa

●

Około 1g kału rozciera się w 10 ml 5% kwasu
octowego. Dokładnie się miesza i cedzi przez

podwójną gazę do kalibrowabnej probówki. Do 5ml
zawiesiny dodaje się 5ml eteru. Probówkę zamyka

się korkiem i wstrząsa przez 1 minutę. Następnie
odkorkowaną probówkę wirujemy przez 1 minutę z

prędkością 1500 obrotów na minutę.

●

Powstają cztery warstwy, z których trzy górne

usuwamy a z czwartej wykonujemy preparat i
oglądamy pod mikroskopem.

16

Wykrywanie jaj owsika

●

Enterobius vermicularis składa jaja w fałdach

odbytu w celu ich wykrycia stosujemy metodę

Halla zwaną metodą NIH (National Institute

of Health) oraz metodę Grahama

17

Metoda Halla

●

Przygotować naczyńko z bagietką, która jednym

końcem umocowana jest w korku a drugi koniec

pokryty jest tomofanem. W celu zwiększenia

lepkości tymofan zwilża się woda lub glicerolem

przed pobraniem materiału z fałd odbytniczych

●

Tymofan następnie rozkłada się na szkiełku

podstawowym podbarwia Lugolem i nakrywa

szkiełkiem nakrywkowym i ogląda pod

mikroskopem

18

Metoda Grahama

●

W metodzie tej używa się przeźroczystego

przylepca celofanowego. Pasek przylepca

długości 5-7 cm i szerokości 2 cm przykłada

się lepk a stroną do fałd odbytu a następnie tą

stroną przykleja się na szkiełko podstawowe i

ogląda pod mikroskopem.

19

Hodowle

●

Podłoże do hodowli Trichomonas vaginalis według
Roiron

●

Do hodowli innych pierwotniaków stosujemy podłoże

Pawłowej lub podłoże Pawłowej w modyfikacji
Myjaka.

●

Do hodowli nicieni stosujemy metodę Harada-Mori.
Do probówki wkładamy pasek bibuły, nasączamy

kałem. Probówką zalewamy wodą i wstawiamy na 10
dni do cieplarki. Larwy wylęgłe z jaj opadają na dno

probówki.

20

Klasyfikacja pierwotniaków

●

Rodzaj: Giardia, Enteromonas, Chilomastix,

Retortamonas

●

Rodzaj: Trichomonas, Pentatrichomonas, Dientamoeba

●

Rodzaj: Trypanosoma, Leishmania,

●

Rodzaj: Entamoeba, Iodamoeba, Endolimax,

Acanthamoeba, Hartmannella, Balamuthia,

●

Rodzaj: Naegleria

●

Rodzaj: Toxoplasma, Isospora, Cyclospora,

Sarcocystis,Cryptosporidium, Plasmodium, Babesia,

Balantidium,

●

Rodzj: Brachiola, Blastocydtis, Microsporidium, Nosema

21

Leishmania donovani (wiciowiec) – leiszmanioza

narządowa

●

Występuje w Azji, Ameryce i Afryce ale również sporadycznie

w Europie ( Bułgaria, Grecja, Włochy, Hiszpania, Portugalia)

●

Zarażenie następuje poprzez owada ćmiankę wywołując

chorobę kala-azar (choroba czarna) oraz gorączkę dum-

dum.

●

Choroba rozpoczyna się bólami głowy, napadami wysokiej

temperatury, powiększeniem śledziony i wątroby oraz

ciemnym zabarwieniem skóry i pojawieniem się osutki

grudkowo uogólnionej oraz biegunki

●

Pasożyty lokują się w różnych narządach w postaci

otorbionych ognisk w tym płucach a osutka przypomina

gruźlicę lub trąd. Choroba w 95% kończy się śmiercią. W

leczeniu stosuje się sulfonamidy oraz amfoterycynę B.

22

Trądzik młodzieńczy –Acne vulgaris

●

Propionibacterium acnes – stan fizjologiczny

●

Propionibacterium acnes – stan niezapalny

●

Propionibacterium acnes – stan zapalny. Zdjęcia A. Białecka Diagnosta

Laboratoryjny 2005,1(6),19 dzięki uprzejmości i za zgodą Autorki.

23

Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis).

Nużyca - demodekoza

●

Nużeniec ludzki jest to roztocz coraz bardziej

rozpowszechniony w Polsce. Istnieją również nużeńce

pasożytujące na zwierzętach, które mogą również

przechodzić na człowieka.

●

Nużeniec może wywoływać objawy skórne bardzo podobne

do objawów trądzika bakteryjnego, różowatego lub

hormonalnego.

●

Demodex brevis wywołuje przewlekłe stany zapalne i ropne

spojówek oraz powiek ( blepharoconjunctivitis) oporne na

leczenie standardowymi lekami.

●

Lekiem z wyboru jest metronidazol.

www.rozanski.henryk.gower

24

Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis).

Nużyca - demodekoza

Demodex folliculorum

http://www.polesine.com/pagine/salute/altre/a002.

htm

)

25

Nużeniec ludzki-(Demodex folliculorum et Demodex brevis).

Nużyca - demodekoza

Skórne zmiany wywołane przez Demodex
(źródło obrazka: T. J. Dunn, Jr. DVM

http://www.thepetcenter.com

)

26

Śpiączka afrykańska

●

Przenoszona przez muchy tse-tse. W przebiegu tej choroby wyróżniamy trzy

różne stadia:-

●

Stadium 1 „wrzody świdrowcowe”: w czasie 2-3 dni występuje objaw pierwotny

z lokalnym obrzękłym zapaleniem skóry w miejscu ukłucia przez muchę tse-tse

jako reakcja na mnożące się świdrowce (ognisko pierwotne-chagoma).-

●

Stadium 2 obecność pasożytów we krwi: po około 2-3 tygodniach występują

objawy ogólne, następuje przejście pasożytów do układu krwionośnego i

limfatycznego, występuje gorączka (utrzymująca się 2-3 tygodni, nieregularnie

nawracająca) i powiększenie węzłów chłonnych.

●

Stadium 3 zapalenie mózgu i opon mózgowych: po kilku miesiącach (nawet

latach) obserwujemy przedostawanie się pasożytów z krwi do płynu mózgowo-

rdzeniowego i zaatakowanie ośrodkowego układu nerwowego, co objawia się

zwiększoną potrzebą snu („śpiączka”) i zaburzeniem czucia.

●

Ponadto wystąpić może zapalenie mięśnia sercowego, anemia, ogólny obrzęk i

zapalenie nerek.

27

Trypanosoma cruzi czynnik etiologiczny amerykańskiej choroby

Chagasa Widoczny obrzęk oka zwany objawem Romana

28

Trypanosoma cruzi czynnik etiologiczny amerykańskiej choroby

Chagasa

●

Do swojego cyklu rozwojowego wymaga owada

pluskwiaka.

●

W organizmie człowieka atakuje głównie komórki mięśni

szkieletowych, gładkich i serca a także komórki

neuroglejowe.

●

Do zakażenia dochodzi poprzez skórę lub spojówkę

●

Zapalenie spojówek i obrzęk powiek zwane jest

objawem Romana

●

Obserwuje się również gorączkę, powiększenie węzłów

chłonnych, zapalenie mięśnia sercowego oraz mózgu.

29

Pocałunek śmierci

●

Długi pocałunek podczas, którego owad wolno

wysysa krew trwa przeciętnie 15 minut.

●

Ocenia się, że na chorobę Chagasa (brazylijski

lekarz Carlos Chagas w 1909 roku) cierpi 18mln.

Ludzi, a umiera na nią około 50.000 rocznie.

●

Nie wszyscy zostają zakażeni bezpośrednio przez

pluskwiaka. Ciężarna kobieta może przekazać

pasożyta płodowi albo zarazić dziecko podczas
porodu albo karmienia piersią.

30

Trichomonas vaginalis – Rzęsistek pochwowy

●

Występuje we wszystkich krajach należy więc do pasożytów

kosmopolitycznych. Zarażenie następuje zarówno u kobiet

jak i mężczyzn – choroba przenoszona drogą płciową.

●

Wywołuje chorobę zwaną rzęsistkowicą narządów płciowych

i moczowych o przebiegu ostrym i przewlekłym. Pasożyt

umiejscawiają się w pochwie, szyjce macicy oraz cewce

moczowej

●

Występują upławy, świąd, pieczenie w okolicy krocza,

pochwy i cewki moczowej. Treść pochwy jest obfita, żółta i

zielonkawa często pienista. Występuje ból w podbrzuszu,

parcie na mocz a w badaniu ginekologicznym czerwone

plamki w pochwie i na szyjce macicy.

●

W leczeniu stosuje się metronidazol. Leczy się obu

partnerów seksualnych.

31

Trichomonas vaginalis-rzęsistek pochwowy

czynnik etiologiczny trichomonozy/rzęsistkowicy

●

Częściej zarażane są kobiety 5-20% u mężczyzn poniżej 5%

●

Pasożyt przenosi się głównie podczas stosunku płciowego.

●

U około 2-17% noworodków płci żeńskiej, których matki były

zarażone, dochodzi do zarażenia okołoporodowego

●

Istnieje możliwość przeniesienia zakażenia przez mokre

ręczniki, kostiumy kąpielowe, gąbki, kąpiele termalne oraz

źle utrzymywane baseny

●

Zakażenie może nastąpić również w szpitalach, gabinetach ginekologicznych,

sanatoriach, uzdrowiskach, basenach poprzez zabiegi, wodę, rękawiczki, narzędzia i

zaburzenia stanu higieny

32

Trichomonas vaginalis – rzęsistek pochwowy

●

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że co roku

na rzęsistkowicę choruje 170 mln ludzi na całym świecie.

Infekcja u kobiet może doprowadzić do uogólnionego stanu

zapalnego narządów miednicy mniejszej, zwiększenia

podatności na zakażenie innymi patogenami ( w tym wirusem

HIV) i zakłóca przebieg ciąży.

●

Mężczyźni mają mniej dolegliwości, ale i u nich może dojść

do stanów zapalnych cewki moczowej czy gruczołu

krokowego rzadziej pęcherzyków nasiennych

●

Genom pierwotniaka zawiera około 60 tysięcy genów

( nasze DNA zawiera 26 tysięcy genów)

●

Występująca w komórce rzęsistka peptydaza jest bardzo

podobna do tej, którą wytwarza wirus HIV.

●

Dzięki temu można będzie zrozumieć, jak rzęsistek atakuje

nabłonek dróg rodnych człowieka.

33

Trichomonas vaginalis – rzęsistek pochwowy- Medical Tribune 02/2007

34

Trichomonas vaginalis – rzęsistek pochwowy diagnostyka

●

Świeżą próbkę wydzieliny pochwy lub cewki moczowej

miesza się z roztworem soli fizjologicznej i bada

mikroskopowo. Cechą charakterystyczną jest ruch.

●

Rzęsistki można rozpoznać także w wymazach po

zastosowaniu barwienia metodą Giemsy lub w teście

immunofluorescencyjnym.

●

Najpewniejsza metoda to wynik hodowli próbek na

specjalnym płynnym podłożu np.. Test In-pouch test

system zawierający komory z podłożem hodowlanym

umożliwiającym ocenę wzrostu i analizę mikroskopową

35

Giardia lamblia-lamblioza

●

Występuje we wszystkich krajach świata należy więc do
pasożytów kosmopolitycznych.

●

Wywołuje giardiozę charakteryzującą się występowaniem
nudności, wymiotów i bezkrwawej biegunki. Utrzymujące się
zakażenie prowadzi do zmniejszania się wagi ciała, zaników
mięśniowych, senności, szybkiego męczenia i opóźnienia w
rozwoju umysłowym.

●

Giardia lamblia jest chorobotwórcza dopiero w przypadku masowego
zaatakowania jelita cienkiego, przy czym najczęściej zajęta jest
dwunastnica. Biegunka, wzdęcie brzucha czy inne dolegliwości jelitowe
po połknięciu cyst, ustępują samoistnie po 2-3 miesiącach. Pacjenci z
defektami układu odpornościowego zarażają się znacznie częściej.
Postacią inwazyjną jest cysta, łatwo osiadająca z kurzem na
powierzchniach, zabawkach, dywanach i wykładzinach podłogowych.

36

Niechciany import z krajów

tropikalnych

●

Kolejną inwazją pasożytniczą przewodu pokarmowego jest

giardioza (Giardia intestinalis). Biegunki mają charakter

wypróżnień tłuszczowych, o nieprzyjemnym zapachu.

●

W różnicowaniu biegunek u powracających z rejonów

endemicznych ważne miejsce zajmuje zimnica wywoływana

przez Plasmodium falciparum.

●

Malaria bardzo często przebiega z towarzyszącą biegunką lub

objawami „ostrego brzucha”

●

Profilaktyka to stara kolonialna zasada „obierz, ugotuj, usmaż

lub zapomnij” i/lub szczepienia ochronne

37

Giardioza (Giardia intestinalis).

●

Metody immunologiczne:

Metody immunologiczne: Wykrywanie antygenów
w kale przy pomocy testu ELISA (metoda
immunokoproskopowa), gdy zawiodą mikroskopowe
metody wykrywania cyst i trofozoitów.

●

Test nie jest przeprowadzany we wszystkich
laboratoriach parazytologicznych.

●

Leczenie:

Leczenie: Tinidazol lub Metronidazol,Fanchinon

(Entobex).

38

Entomoeba histolytica – pełzak

czerwonki

●

Jest pierwotniakiem kosmopolitycznym. Zarażenie cystą

następuje poprzez jamę ustną. Źródłem zakażenia są ludzie

chorzy, wydalający cysty z kałem.

●

Objawami charakterystycznymi dla pełzakowicy jelitowej są

bóle brzucha, parcie na stolec i biegunka. Wypróżnienia są

skąpe, krwiste ze śluzem. Może występować również

gorączka oraz perforacja jelita grubego a co za tym idzie

zapalenie otrzewnej i zgon w kilka dni

●

Pełzak może również tworzyć ropnie wątroby które penetrują

do jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej oraz płuc i

ośrodkowego układu nerwowego. Mogą powodować również

owrzodzenia wokół odbytnicy i narządów płciowych.

●

W leczeniu stosuje się jodochinol, paromomycynę oraz

metronidazol

39

Niechciany import z krajów

tropikalnych

●

Niekwestionowaną „królową biegunek” w tropiku jest

biegunka podróżnych nazywana zemstą faraonów. Stan

ten trwający kilka dni spowodowany jest nagłą zmianą

flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. W klasycznej

biegunce podróżnych nie ma potrzeby podawania

antybiotyków, a są one nawet przeciwwskazane,

ponieważ niekorzystnie wpływają na florę jelitową.

●

Spośród inwazji pasożytniczych przewodu

pokarmowego należy wymienić pełzakowicę

(Entamoeba histolytica). Cysty tego pierwotniaka

przenoszone są przez skażoną wodę i żywność.

Nieleczona pełzakowica stanowi zagrożenie życia z

powodu zaburzeń wodno-elektrolitowych oraz ropni

wątroby i mózgu

40

Acanthamoeba castellanii

●

Jest wolnożyjącym pierwotniakiem kosmopolitycznym

żyjącym w glebie, wodzie i w ściekach.

●

U człowieka pasożytuje w ośrodkowym układzie

nerwowym. Występuje wtedy padaczka, bóle głowy,

halucynacje, dezorientacja nudności, wymioty oraz

trudności w mówieniu. W końcowym etapie występuje

śpiączka i śmierć.

●

A. castellanii może również atakować oko powodując

pełzakowe zapalenie rogówki szczególnie u ludzi

stosujących szkła kontaktowe. Objawy to bóle oka,

zamglone widzenie, przekrwienie spojówek i fotofobia.

●

Leczenie to stosowanie rifampicyny i steroidów.

41

Zarodźce (Plasmodium)

●

Wewnątrzkomórkowe pasożyty wywołujące malarię.

Rozróżniamy cztery gatunki zarodźców i trzy formy

malarii:-

●

Plasmodium vivax i Plasmodium ovale: Malaria tertiana.

(trzeciaczka);-

●

Plasmodium malariae: Malaria quartana. (czwartaczka);-

●

Plasmodium falciparum: Malaria tropica (najgroźniejsza

forma), codzienniaczka.

●

Przenosicielem biologicznym, a zarazem żywicielem

ostatecznym tych pasożytów jest samica komara widliszka

(Anopheles maculipennis). Zarażenie następuje w wyniku

ukłucia i przekazania wraz z śliną komara postaci

inwazyjnych - sporozoitów

42

Plasmodium vivax – zarodziec

ruchliwy

●

Pierwotniak występuje głównie w strefie tropikalnej oraz w strefach

zajmowanych przez komara z rodzaju Anopheles.

●

Zarodziec malaryczny wywołuje zimnicę trzydniową trzeciaczkę,

której okres wylęgania wynosi przeciętnie 10 do 17 dni W tym czasie

występują zlewne poty, dreszcze, naprzemienne uczucie zimna i

gorąca oraz gwałtowny wzrost temperatury.

●

Występuje również niedokrwistość, powiększenie wątroby i śledziony,

bóle mięśniowe.

●

Malaria imituje zapalenie płuc, ośrodkowego układu nerwowego,

zaburzeń żołądkowo-jelitowych doprowadzając do śpiączki i nagłego

zgonu.

●

W leczeniu stosuje się chlorochininę, primachinę oraz tetracykliny. W

zakażeniach CFS podaje się kwas acetylosalicylowy

43

Plasmodium malariae– zarodziec

pasmowy

●

Wywołuje zimnicę czterodniową czwartaczkę,

której okres wylęgania wynosi 27-40 dni.

Napady zimna są cięższe i bardziej nasilone.

●

Dojrzałe trofozoidy oraz schizonty we krwi

●

W zarażeniach człowiek-człowiek należy brać

pod uwagę możliwość przeniesienia zarodźca

poprzez transplantację wątroby, przetoczenie

krwi, naruszenie ciągłości tkanek.

44

Plasmodium ovale – zarodziec

owalny

●

Pierwotniak występuje rzadko tylko w tych krajach

gdzie temperatura nie spada poniżej 25stopni

Celsjusza

●

Okres wylęgania wynosi 10-17dni a napady zimna

występują co 48 h. i mają nietypowy przebieg.

Niekiedy po 6-10 napadach występuje wyleczenie.

●

Transmisja człowiek-człowiek jest możliwa głównie

podczas przytoczeń krwi oraz zarażenia płodu z

krwią matki.

●

Główne rezerwuary pasożyta stanowią zarażeni

ludzie i samice komarów z rodzaju Anopheles.

45

Zimnica – Plasmodium falciparum

●

Zimnica – malaria jest jedną z najciężej przebiegających

chorób infekcyjnych występujących w związku z podróżą

zagraniczną.

●

Metody zapobiegania i optymalnego postępowania w

przypadku zimnicy obejmują:

●

Uświadomienie pacjentowi ryzyka zachorowania.

●

Ochrona przed komarami i moskitami. Noszenie

odpowiedniej odzieży, stosowanie repelentów zawierających

20-50% N,N dietylo-m-toluamidu (DEET)

i moskitier

●

Przestrzeganie chemioprofilaktyki

●

Szybkie ustalenie rozpoznania w razie pojawienia się gorączki w trakcie

lub po powrocie z podróży.

●

Leki pierwszego wyboru to chlorochina,atowakwom, doksycyklina.

Clinical Infectious Diseases, 2006,43,1499-1539
Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214

46

Zimnica – Plasmodium falciparum

Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214

47

Zimnica – Plasmodium falciparum

Medycyna Praktyczna 2007,7-8,197-214

48

Zimnica – Plasmodium falciparum

„Gruba kropla”

„Gruba kropla”

–

–

barwnik

barwnik

Giemsy

Giemsy

(inwazja

(inwazja

P.

P.

falciparum

falciparum

)

)

49

Udana szczepionka przeciw malarii

●

Co 30 sekund na świecie na malarię umiera jedna osoba.

●

Głównie na malarię umierają dzieci najczęściej w wieku 10-

18 tygodni.

●

Preparat o nazwie RTS S/ASO2 został opracowany przez

firmę Glaxo-SmithKline. Próby kliniczne przeprowadzono w

Mozambiku gdzie zaszczepiono 214 niemowląt.

●

Szczepionka zmniejszyła liczbę zakażeń malarią o 65 % a

także objawy infekcji u chorych już dzieci o 35% w ciągu

sześciu miesięcy.

●

Jeżeli próby zakończą się pomyślnie szczepionka wejdzie do

powszechnego użytku około roku 2012.

50

Cryptosporidium parvum

●

Wywołuje kryptosporydiozę, która ma cechy ostrego lub

przewlekłego gastroenteritis. Występują bóle brzucha,

nudności, wymioty, wodnista biegunka, podwyższona

temperatura ciała, osłabienie oraz zachwianie równowagi

kwasowo-zasadowej.

●

Pierwotniak ten zaliczany jest do czynników etiologicznych

biegunek podróżnych

●

Postacią inwazyjną jest oocysta. Wrota inwazji jama ustna

lub jama nosowa. Zarażenie następuje na drodze

pokarmowej lub inhalacyjnej.

●

Mogą wywoływać biegunki u nosicieli wirusa HIV

●

W leczeniu stosuje się makrolidy

51

Isospora belli

●

Jest to pasożyt kosmopolityczny, występuje również

w Polsce.

●

Wywołuje izosporozę u dzieci i dorosłych. Objawy

kliniczne to biegunka trwająca miesiąc lub dłużej z

6-10 wypróżnieniami. Przebieg inwazji u osób z

AIDS niezwykle ciężki.

●

Objawy kliniczne to biegunka, bóle brzucha,

podwyższona temperatura, ogólne osłabienie

●

Leczenie to sulfonamidy oraz pirymetamina

52

Toxoplasma gondii - toksoplazma

●

Występuje we wszystkich krajach świata, należy więc do

pasożytów kosmopolitycznych.

●

Rozmnażanie płciowe toksoplazmy (sporogonia) przebiega w

komórkach jelita cienkiego kota domowego. Kot może być

dla T.gondii nie tylko żywicielem ostatecznym lecz również

żywicielem pośrednim.

●

Wywołuje u człowieka toksoplazmozę nabytą lub wrodzoną.

Inwazja ma charakter bezobjawowy.

●

Najczęściej rozpoznaje się postacie węzłową, uogólnioną i

gałki ocznej

●

Toksoplazmoza uogólniona może wiązać się z inwazją

T.gondii do ośrodkowego układu nerwowego

●

Toksoplazmoza wrodzona związana jest z zakażeniem płodu

objawia się niedorozwojem fizycznym i psychicznym,

uszkodzeniem wzroku oraz zapaleniem mięśnia sercowego.

53

Jak wykryć toksoplazmozę

●

Toksoplazmoza wywoływana przez pasożyta Toxoplasma gondii

jest chorobą szeroko rozpowszechnioną na całym świecie. Na

podstawie danych WHO szacuje się, że zarażenie dotyczy około

1/3 ludności świata. W Polsce mówi się nawet o 60% populacji.

●

Toksoplazmoza jest chorobą inwazyjną, przebiegającą najczęściej

bezobjawowo. Objawy inwazji nie są specyficzne i mogą mieć

różne nasilenie w zależności od wieku, płci, gatunku, kondycji

układu immunologicznego oraz od intensywności inwazji.

●

W wykrywaniu toksoplazmozy, z punktu widzenia klinicznego,

niezmiernie ważne jest to, czy mamy możliwość określenia fazy

choroby czyli rozróżnienia wczesnego zarażenia pasożytem od

inwazji przewlekłej

54

Jak wykryć toksoplazmozę

●

Problem jest niezmiernie ważny, szczególnie dla kobiet w

ciąży. Zarażenie człowieka może nastąpić nie tylko drogą

pokarmową, ale także drogą łożyska.

●

Zarażenie T. gondii kobiet w ciąży zachodzi na świecie z

częstością 01,-1%. W przybliżeniu w 40% przypadków

dochodzi do inwazji płodu. Postać klasyczna toksoplazmozy

wrodzonej to tzw. triada Sabina-Pinkertona, w której wyróżnia

się zapalenie siatkówki i naczyniówki, wodogłowie lub

małogłowie oraz zwapnienia śródczaszkowe. Zarażenie

prowadzi często do śmierci płodu. Natomiast jeżeli kobieta

zaraziła się przed ciążą, to nic nie grozi płodowi.

●

Drugą grupą ryzyka są osoby z obniżoną odpornością

immunologiczną np. po transplantacjach, u których może

dochodzić do ponownego uaktywnienia pasożyta.

Toxoplasma gondii red.Louis M.Weiss and Kami Kim.

Akademic Press 2007

55

Babesia microti

●

Pierwotniak ten występuje we wszystkich krajach

świata. Jest to pasożyt kosmopolityczny.

●

Żywicielem pośrednim są gryzonie ale również

człowiek. Żywicielem ostatecznym są kleszcze –

Ixodes ricinus.

●

Wywołuje chorobę zwaną babeszjozą przypominającą

malarię z napadami wysokiej temperatury, dreszczami i

obfitym poceniem.

●

Opisano śmiertelne inwazje u ludzi z niedoborami

immunologicznymi oraz po usunięciu śledziony

(splenektomia).

56

Toksokaroza

●

Toksokaroza jest chorobą pasożytniczą. Do zakażenia

dochodzi najczęściej u dzieci, po przypadkowym

spożyciu inwazyjnych jaj glisty psiej lub kociej.

●

Larwa z przewodu pokarmowego trafia do naczyń

krwionośnych, a następnie z prądem krwi migruje po

całym organizmie. Właśnie dlatego choroby tej nie

wykryjemy, badając kał na pasożyty. Jedyną metodą

są badania serologiczne polegające na oznaczeniu

swoistych przeciwciał.

●

Larwy nie potrafią w naszym organizmie dojrzewać i

rozmnażać się ale mogą przeżywać nawet 10 lat.

57

Toksokaroza

●

W tym czasie u zakażonych dzieci mogą nie

wystąpić żadne objawy albo podwyższona

leukocytoza, eozynofilia, węzły chłonne, narastające

bóle brzucha i głowy, zapalenie oskrzeli i płuc a

następnie astma oraz zmiany oczne.

●

Następstwem zmian ocznych jest upośledzone

widzenia a nawet ślepota.

●

Rozpoznanie toksokarozy opiera się na wykryciu

lekocytozy, eozynofili oraz na jednostronnych

zmianach zapalnych dna oka.