1
Biblia: wnioski i zastosowania
Dr David A.Dewitt
Kultura w czasach Jezusa z Nazaretu
Dr David Dewitt
• Jak wyglądało życie codzienne w czasach Jezusa?
• Jakie sprawy religijne były wtedy na czasie?
• Jakie idee polityczne miały największy wpływ w tych czasach?
Kontekst historyczny
Czasy Starego Testamentu skończyły się dla Izraela za czasów panowania
Medo-Persów, którzy zezwolili Żydom na powrót do Jerozolimy i odbudowanie
świątyni oraz murów miejskich. W IV wieku p.n.e. Aleksander Wielki poddał
cały świat zachodni pod panowanie Grecji. Po jego śmierci imperium zostało
podzielone między czterech generałów i język grecki zapanował w całym
zachodnim świecie, co utorowało drogę do rozpowszechnienia Ewangelii. W II
wieku p.n.e. panujący nad Żydami Grecy i Egipcjanie zezwolili na tłumaczenie
Starego Testamentu na język grecki. Dzieło to zostało nazwane Septuagintą
(LXX) i było znane w czasach Jezusa. W I wieku p.n.e. Żydami zawładnęli
Syryjczycy i Grecy, którzy ich prześladowali. Doprowadziło to do buntu pod
wodzą rodziny Machabeuszy, która odzyskała Jerozolimę 25 grudnia 164 roku
(Hanukkah). Pod wpływem Edomity Antypatra Żydzi przekonali nowego
rzymskiego imperatora Augusta, by pozwolił na zmodyfikowany samorząd
stanowiony przez żydowski Sanhedryn. Żydzi mieli płacić podatki i byli pod
nadzorem rzymskich żołnierzy. Później Antypater przekonał Augusta, by
wyznaczył na króla Żydów jego syna, Heroda Wielkiego.
Ludność
W czasach Jezusa żyło w Palestynie około 500.000 do 600.000 ludzi. Mniej
więcej 18.000 czyli 1 na 30 stanowiło kler, który – wydawało się – nie
zaspokajał duchowych potrzeb ludności (Mt 9,36; Łk 10,2;J 4,35). Większość
miejscowości to małe miasta, oprócz Jerozolimy, którą zamieszkiwało około
55.000 obywateli. W czasie większych świąt, jak np. Pascha czy Zielone Święta
miasto mogło pomieścić 180.000 ludzi.
Dzieci zauważano, ale nie miały głosu (Mt 18,1-6; 19,13-14). Odkryto wiele
zabawek z tamtych czasów. Grały w klasy, w kulki, miały gwizdki, rzucały
krążkami, miały zabawki-zwierzątka na kółkach i gry planszowe.
Troje na dziesięcioro żydowskich dzieci umierało przed 18 rokiem życia (wśród
nie-żydów odsetek ten był większy). Wiek 18 lat był prawie połową życia.
Średnia długość życia wynosiła 40-45 lat i przeciwnie niż to jest w czasach
dzisiejszych, mężczyźni żyli około 10 lat dłużej niż kobiety. Często zdarzało się,
Artykuły do ściągnięcia
:
http://www.biblia.polok.pl/
lub w dziale Download
http://www.iwportal.net
2
Biblia: wnioski i zastosowania
Dr David A.Dewitt
że wdowcy poślubiali młode dziewczęta. Było jednak wiele kobiet i mężczyzn,
którzy dożywali normalnej starości.
Zajęcia
Większość ludzi ciężko pracowała fizycznie. Nie cierpieli krańcowej biedy.
Wielu było pasterzami (Łk 15,1-7; 17,7; J 10,1-5) – to najbardziej tradycyjny
zawód w Izraelu. W czasach Jezusa byli też rolnicy (Mt 13,1-4; Łk 17,7), rybacy
(Mt 13,47-48; Łk 5,1-11), budowniczowie (Mt 13,55), różni handlowcy, kupcy,
menedżerowie przedsiębiorstw bogaczy (Łk 17,7; 19,12nn), winogrodnicy (Mk
12,1). W Palestynie istnieli też ludzie zamożni, ale swoje bogactwa
odziedziczyli lub zdobyli w podejrzanych interesach (Łk 16,19). Jezus był
budowniczym, co mogło oznaczać, że pracował więcej z kamieniem niż z
drewnem, lub też był robotnikiem od wyrobów
szczególnych, jak meble, drzwi i okna. Nie był ani ubogim chłopem, ani bogatym szlachcicem.
Domy
Wioskę tworzyły pojedyncze prywatne domy. Tu ludzie dyskutowali o polityce,
religii i sprawach społecznych, często w czasie posiłków (Mk 2,1-2; 14,3; Łk
11,37). Pokoje były małe (4x4 metry), miały kamienne ściany i dachy często
kryte strzechą. Meble robiono z drewna, a przy jedzeniu spoczywano na
poduszkach.
Główne pożywienie stanowił chleb obecny przy każdym posiłku (chleb
pszeniczny, a u biednych jęczmienny – J 6,9). Inne popularne rzeczy do jedzenia
to ryby i ser kozi (w zależności od uprawianego zawodu i miejsca
zamieszkania), oliwki i wino (Mt 9,17). Wszystkie te składniki mogły być
zabierane do pracy by stanowić pierwszy posiłek w ciągu dnia (późne rano lub
południe). Żydzi jedli dwa razy dziennie. Drugi posiłek był zwykle w domu ,
wieczorem. Używano tych samych produktów plus jakieś warzywa, owoce,
jajka i czerwone mięso na specjalne okazje.
Język, piśmiennictwo, edukacja
Większość Żydów w czasach Jezusa umiała czytać. Dzieci uczono czytania i
pisania w domu. W określone dni rabini (ogólna nazwa nauczyciela) uczyli w
synagogach. W domach Żydzi mówili po aramejsku (kombinacja hebrajskiego z
babilońskim powstała w okresie 70-letniej niewoli). Uczono się również greki,
bo był to język biznesu, polityki i życia codziennego w świecie rządzonym
przez Rzymian. Rzymska łacina nie rozprzestrzeniła się na terenie imperium.
Rdzenny hebrajski używany był jedynie przez rabinów. Pisma powstawały
głównie na papirusie, papierze z trzciny rosnącej na moczarach i bagnach,
głównie w Egipcie nad Nilem. Zwoje papirusu miały długość 11 metrów (33
stopy). To określało długość dzieł literackich, jak ewangelie i wyjaśnia,
Artykuły do ściągnięcia
:
http://www.biblia.polok.pl/
lub w dziale Download
http://www.iwportal.net
3
Biblia: wnioski i zastosowania
Dr David A.Dewitt
dlaczego Ewangelia wg. św. Łukasza i Dzieje Apostolskie to dwa zwoje tego
samego rozmiaru.
Podróże
Podróże były powolne, trudne i niebezpieczne. Pomimo tego wiele ludzi
przemieszczało się regularnie w obrębie Palestyny na terenie około 167 km (100
mil) na 64 km (40 mil Mimo, że dostępne były osły i wielbłądy, większość
chodziła pieszo (J 7,1). ). Przeciętnie człowiek mógł przejść na dzień około 32
km (20 mil). W Dz 10,23-24 jest relacja o Piotrze, który w ciągu dwóch dni
przeszedł 64 km (40 mil) z Joppy (dzisiejszy Tel Aviv) do Cezarei. Podróżujący
mogli zostać zaatakowani przez lwy, niedźwiedzie, ale największe
niebezpieczeństwo stanowili zbójcy (Łk 10,25-37). Najbezpieczniej
podróżowało się w licznej karawanie (Łk 2,44). Obcokrajowcy i kupcy
zatrzymywali się w gospodach, ale Żydzi zwykle w domach. Oczekiwano
gościnności wobec podróżujących. Ci mogli kupić wydawane w Rzymie mapy
pokazujące każdą część imperium, włącznie z drogami, zajazdami, tawernami
gospodami, miejscami postojowymi i podaniem odległości między nimi.
Najprostsza droga z Galilei (powiedzmy z Nazaretu) do Jerozolimy prowadziła
przez górzysty teren Samarii (120 km, 75 mil) i większość Żydów wybierało ją,
mimo, że Samarytanie nienawidzili ich i byli dla nich niegościnni. Inna droga
biegła dołem, doliną Jordanu, przez Jerycho (155 km, 97 mil).
Religia
W czasach Jezusa życie było zdominowane przez religię. Istniały następujące
główne grupy religijne:
Faryzeusze. Pod koniec okresu Starego Testamentu (Mal 3,16) i w czasach
międzytestamentowych istniała grupa konserwatywnych Żydów gorliwych o
prawo i nazywanych Hasydami lub lojalistami. Brali oni udział w walce o
niepodległość przeciwko Syryjczykom i Grekom, jednak kiedy Machabeusze
ustanowili w świątyni kapłaństwo nielewickie, ci odłączyli się od nich i zostali
nazwani faryzeuszami (separatystami). Inaczej niż saduceusze i herodianie
faryzeusze byli przeciwni wszelkim kontaktom z Rzymianami i płaceniu im
podatków (Mt 22,15-17).
Saduceusze. Była to partia bogatych, nielewickich kapłanów, którzy twierdzili,
że pochodzą od Sadoka, najwyższego kapłana wyznaczonego przez Salomona (1
Krl 2,25). Generalnie byli liberałami. Nie liczyli się z autorytetem tradycji, nie
uznawali żadnych pism po okresie Prawa Mojżeszowego i nie wierzyli w
aniołów (Dz 23,3) ani w zmartwychwstanie (Mk 2,18). Współpracowali z
Rzymianami i dobrze przyjęli hellenizm, którego faryzeusze nienawidzili.
Uczeni w Piśmie. Należeli do grupy zawodowej, której zadaniem było
kopiowanie Pisma. Byli znani jako znawcy Starego Testamentu.
Artykuły do ściągnięcia
:
http://www.biblia.polok.pl/
lub w dziale Download
http://www.iwportal.net
4
Biblia: wnioski i zastosowania
Dr David A.Dewitt
Esseńczycy. Przypominali mnichów, wyznawców kultu, żyli w komunach, które
wycofały się z cywilizacji i stali w opozycji wobec zaangażowania
faryzeuszy i
saduceuszy. Społeczność Qumran, gdzie odkryto „Zwoje znad Morza Martwego” to prawdopodobnie osiedle
esseńczyków.
Świątynia i synagogi
Istniały dwa różne rodzaje budynków. Świątynia była jedynym miejscem
oddawania chwały Bogu, co zostało zaznaczone w Starym Testamencie. Po
czasach Salomona (IX wiek p.n.e.) znajdowała się w Jerozolimie (1 Krl 8).
Jezus mówił o niej jako o domu Jego Ojca (Łk 2,49) i traktował ją jako miejsce
święte (J 2,16). Synagogi nie powstały dzięki wskazówkom z Pism. Żydzi, a
szczególnie faryzeusze, stworzyli je jako lokalne miejsca czczenia Boga
(jakkolwiek bez ofiar i kapłanów), modlitwy, nauki i kontaktów społecznych.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
P: Jak wyglądało życie codzienne w czasach Jezusa?
O: Życie wtedy było proste. Większość ludzi, tak jak Jezus, nie była ani bogata,
ani biedna.
P: Jakie sprawy religijne były wtedy na czasie?
O: Kluczowe pytanie brzmiało: „Jak dalece Żydzi mają się trzymać tradycji?” i
„Jak te tradycje należy rozumieć i stosować?”
P: Jakie idee polityczne miały największy wpływ w tych czasach?
O: Stawiano pytanie do jakiego poziomu należy tolerować dominację rzymską i
wpływ kultury grecko-rzymskiej.
Artykuły do ściągnięcia
:
http://www.biblia.polok.pl/
lub w dziale Download
http://www.iwportal.net
Document Outline