Uniwersytet Łódzki

Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Inkaso dokumentowe w rozliczeniach międzynarodowych

Pracę przygotowali:

Paweł Okopieo

Marta Szymanek

Patrycja Wojciechowska

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

2

INKASO DOKUMENTOWE (z ang. collection) to

warunkowa forma płatności stosowana w obrocie

zagranicznym

. Jest to

pisemne zlecenie banku podawcy (eksportera, sprzedającego)

skierowane do banku płatnika (importera, kupującego) wydania płatnikowi określonych
dokumentów uprawniających do dysponowania towarem, w zamian za spełnienie przez
niego warunków określonych w instrukcji inkasowej.

Warunki, które musi spełnid importer to:

 zapłata wskazanej w zleceniu kwoty LUB
 zabezpieczenie zapłaty (akcept weksla bądź uzyskanie akceptu weksla i zapłatę za

weksel) LUB

 wydanie dokumentów na innych warunkach

Inkaso dokumentowe możemy podzielid na:

 gotówkowe typu D/P (documents against payment) – polega na wydaniu nabywcy

dokumentów reprezentujących towar w zamian za zapłatę gotówkową;

 akceptacyjne typu D/A (documents against acceptance) – polega na wydaniu

nabywcy dokumentów reprezentujących towar w zamian za zaakceptowanie traty
terminowej dołączonej do tych dokumentów. Akceptacji traty dokonuje nabywca
towaru. Sprzedawca nie otrzymuje w tym rodzaju inkasa zapłaty lecz zabezpieczenie
wekslowe zapłaty w późniejszym terminie.

Wyróżnid możemy także:
1. inkaso gwarantowane

 wydanie dokumentów reprezentujących towar uzależnione jest od złożenia przez

nabywcę gwarancji zapłaty

 gwarancja ta może przybrad formę pisemnego poręczenia banku za nabywcę

i zobowiązania się go do pokrycia należności

 bank działa na podstawie umowy z nabywcą, ale we własnym imieniu
 w przypadku weksla gwarancja przybiera formę awalu wekslowego (poręczenia

wekslowego)

2. inkaso spedytorskie

 realizowane bez pośrednictwa banków
 ma zastosowanie przy wysyłce towarów drogą lądową i zapobiega wejściu

w posiadanie towaru przed dokonaniem zapłaty za ten towar

 w liście przewozowym osobą uprawnioną do odbioru towaru jest właściwa firma

spedycyjna, która ma obowiązek wydania towaru nabywcy, po przedstawieniu
przez niego dowodu wykupienia dokumentów handlowych

3. inkaso towarowe

 importer może najpierw odebrad towar, a następnie zapłacid za niego (w pewnym

terminie uzgodnionym w kontrakcie po odbiorze towaru - eksporter kredytuje
importera)

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

3

 importer może dysponowad towarem
 ten rodzaj inkasa łączy się z dużym ryzykiem nieotrzymania zapłaty za wysłany

towar

Podmioty występujące w inkasie:
1. zleceniodawca (eksporter)

 zwany także podawcą inkasa, który składa do swojego banku dokumenty

eksportowe wraz ze zleceniem inkasowym precyzującym szczegółowo warunki,
na jakich dokumenty mają byd wydane importerowi

2. bank zleceniodawcy

 zwany też bankiem podawcy
 jest to bank pośredniczący w przesyłce dokumentów do banku importera oraz

wysyłający instrukcję inkasową

3. bank inkasujący

 jego funkcją jest zainkasowanie zapłaty lub odebranie od importera przyrzeczenia

zapłaty, a w zamian – wydanie dokumentów

4. płatnik (importer)

 podmiot, któremu prezentowane są dokumenty i który ma uiścid ustaloną kwotę

lub zobowiązad się do jej uiszczenia

Przedmioty inkasa:
1. dokumenty handlowe (inkaso dokumentowe), np.

 faktury,
 specyfikacje,
 certyfikaty,
 dokumenty ubezpieczeniowe,
 dokumenty transportowe,
 dokumenty stwierdzające tytuł własności

I / LUB

2. dokumenty finansowe (inkaso finansowe), np.

 traty (weksle trasowane),
 weksle własne,
 czeki,
 asygnaty,
 pokwitowania otrzymanej należności

Przebieg inkasa (schemat w prezentacji):

1. zawarcie umowy między importerem a eksporterem,
2. eksporter składa odpowiednie dokumenty ( np. faktury ) do swojego banku,
3. bank eksportera przesyła uprzednio przyjęte od eksportera dokumenty do banku

importera,

4. bank importera informuje swojego klienta o otrzymaniu dokumentów od eksportera,

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

4

a warunkiem wydania dokumentów jest zapłacenie żądanej przez eksportera kwoty,

5. bank importera pobiera odpowiednią kwotę z rachunku importera oraz przekazuje ją

na rachunek eksportera,

6. importer otrzymuje dokumenty po pełnym uregulowaniu należności.

Inkaso dokumentowe musi zawierad:

 nazwę zleceniodawcy inkasa
 miejsce i datę wystawienia zlecenia
 dane dotyczące realizowanego kontraktu (nazwa towaru, kraj eksportu, nazwa

importera, wartośd transakcji)

 wykaz dokumentów przesyłanych w trybie inkasa
 dyspozycje dla banku

W przypadku inkasa akceptacyjnego należy dołączyd tratę i wyszczególnid, czy dokumenty
mają byd wydane nabywcy po zapłaceniu traty czy też po jej akceptacji. Należy także podad,
czy w przypadku odmowy akceptu traty lub jej niewykupienia bank upoważniony jest do
protestu traty.

Dyspozycje dla banku odnoszą się m.in. do:

 wydania dokumentów (najczęściej uzależnione od uiszczenia całej sumy);
 postępowania banku w przypadku trudności realizacji inkasa dokumentów

(najczęściej eksporter wskazuje bankowi osoby, które bank ma zawiadomid
o zaistniałej sytuacji);

 wysokości i waluty płatności;
 osoby pokrywającej koszty inkasa;
 banku, w którym zleceniodawca życzy sobie realizacji inkasa (zazwyczaj jest to bank

nabywcy, chyba, że bank ten ma złą renomę – jest niesolidny. Wybór innego banku
zwiększa koszty inkasa);

 dyspozycji specjalnych (np. dot. magazynowania towaru).

Typowe błędy występujące w inkasie:
1. w procesie realizacji inkasa dokumentowego D/P :

 przekazanie do banku inkasującego dokumentów niekompletnych
 przekazanie do banku inkasującego dokumentów wprawdzie kompletnych, ale

różniących się w treści między sobą

 przekazanie do banku dokumentów z poprawkami osób nieupoważnionych do

dokonywania poprawek w poszczególnych dokumentach

 niedokładne, nieprawidłowe wypełnione zlecenie inkasowe dla banku
 niewłaściwe skompletowanie dokumentów handlowych
 brak instrukcji w zleceniu inkasa co do pokrycia kosztów bankowych i prowizji

banków przez nabywcę

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

5

 brak wskazania banku pośredniczącego w zleceniu inkasowym
 opieszałe przygotowanie dokumentów do banku i późne ich przekazanie do banku
 brak kontroli ze strony handlowca nad wpływem należności od zagranicznego

nabywcy towaru na konto przedsiębiorstwa

2. w procesie realizacji inkasa akceptacyjnego D/A:

 nieprawidłowe wypełnienie traty terminowej
 brak zabezpieczenia przed odebraniem towaru bez akceptacji traty
 brak ewentualnej informacji o zdolności płatniczej i sytuacji finansowej nabywcy
 udzielenie nabywcy kolejnego kredytu mimo niespłacenia lub trudności w ściąganiu

zapłaty z tytułu wcześniej zawartych transakcji w przedsiębiorstwie

Zalety inkasa:

dla importera

dla eksportera



przed

dokonaniem

płatności

może

zobaczyć i ocenić dokumenty będące
przedmiotem inkasa i dopiero wtedy
dokonać płatności,



niski koszt operacji bankowej.



ma pewność, że dokumenty nie zostaną
wydane importerowi dopóki nie spełni on
warunków

zawartych

w zleceniu

inkasowym,



bezpieczniejsze, prostsze i tańsze niż
akredytywa,



zaletą jest niski koszt operacji bankowej,



łatwy sposób rozliczenia transakcji
z kontrahentem.

Wady inkasa:

dla importera

dla eksportera



kupujący

nie

ma

pewności,

czy

sprzedający

dopełnił

wszystkich

warunków umowy



dla sprzedającego inkaso stanowi ryzyko,
gdyż kupujący może odmówić zapłaty,



stosunkowo długi czas od chwili złożenia
dokumentów przez eksportera do wypłaty
należności,



istnieje ryzyko opóźnienia wykupu
dokumentów przez importera,



występuje ryzyko odmowy przyjęcia
towaru przez importera,



data płatności nie jest znana eksporterowi,



inkaso nie pokrywa ryzyka odstąpienia
importera od kontraktu, importer może
nie wykupić dokumentów.

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

6

Sprzedaż na warunkach inkasa wymaga wzajemnego zaufania, szczególnie jednak
sprzedawcy do nabywcy towaru, pełnej wiedzy sprzedawcy o sytuacji finansowej nabywcy,
jego zdolności płatniczej i sumienności kupieckiej po to, żeby zabezpieczyd się przed
niewykupieniem dokumentów przez nabywcę lub niedokonaniem zapłaty po odebraniu
przez niego towaru w miejscu przeznaczenia.

W celu zabezpieczenia przed niewykupieniem dokumentów lub nieodebraniem towaru przez
nabywcę w miejscu przeznaczenia pożądane jest, aby warunkom płatności inkasowych
towarzyszyła zaliczka, płatna przed wysyłką, opiewająca np. koszty transportu
i ubezpieczenia do miejsca przeznaczenia i z powrotem.

Interesy sprzedawcy są mniej zabezpieczone przy płatności w drodze inkasa przy przewozach
w transporcie lądowym i lotniczym, bardziej w transporcie morskim. Łączy się to ze
sposobem odbioru towaru w miejscu przeznaczenia. W transporcie lądowym i lotniczym
towar zostaje wydany w miejscu przeznaczenia osobie wskazanej w dokumentach
przewozowych bez względu na to, czy wykupiła w banku dokumenty reprezentujące towar,
czy tez nie. Stąd przy przewozach w tych rodzajach transportu należałoby uważniej sprawdzid
sytuację finansową nabywców i wykorzystywad transport morski, który uzależnia wydanie
towaru od przedstawienia przynajmniej jednego egzemplarza oryginału konosamentu.

Przy płatnościach inkasowych stosowana jest tzw. poczta kapitaoska. Polega ona na tym, że
dokumenty reprezentujące towar wraz ze zleceniem inkasowym otrzymuje za
pośrednictwem spedytora kapitan statku, który zobowiązuje się do złożenia ich we
właściwym banku zagranicznym. Pocztę kapitaoską stosuje się, gdy jest prawdopodobne, że
towar znajdzie się w porcie przeznaczenia wcześniej niż dokumenty dostarczone
w normalnym trybie inkasowym. Bezpośrednie przesłanie dokumentów towarowych do
banku pośredniczącego skraca czas realizacji inkasa i ułatwia nabywcy odbiór towaru
w porcie przeznaczenia.

Regulacja Prawne – Jednolite Reguły Dotyczące Inkasa

 Uniform Rules for Collections No. 522
 opracowana przez Międzynarodową Izbę Handlową (ICC) publikacja nr 522

obowiązuje od 1995 roku – podstawa prawna inkasa

 pierwsze opracowanie MIH dotyczące zasad inkasa zostało opublikowane w 1956

roku, zmieniano je jeszcze w 1967 oraz 1978 roku

 nie jest ona konwencją, jednak banki stosują ją od 1996 r.
 postanowienia i definicje publikacji MIH są wiążące we wszystkich częściach

w stosunku do inkasa, jeśli nie zaprzeczają żadnym innym uzgodnieniom

 zachęca się by działając zgodnie z warunkami inkasa zaznaczyd w umowie sprzedaży,

iż mają do nich zastosowanie Jednolite Zasady Dotyczące Inkasa

Inkaso dokumentowe – P. Okopieo, M. Szymanek, P. Wojciechowska

7

W 26 artykułach „Jednolitych reguł dotyczących inkasa” zawarte są dokładne instrukcje
dotyczące obsługi inkasa po przez banki, tj.:

 postanowienia ogólne
 forma i struktura inkasa
 forma jego prezentacji
 zobowiązania i obowiązki
 płatności
 koszty odsetek i wydatków

Bardzo kontrowersyjnym elementem jest dostępnośd do dokumentu jakim są Jednolite
reguły dotycznace inkasa. Publikacja ta nie jest powszechnie dostępna. Osoby które chcą się
z nią zapoznad muszą wykupid dostęp kosztujący kilkadziesiąt EUR / USD lub ponad 100 PLN.
To znacząco utrudnia zapoznanie się zasadami panującymi przy dokonywaniu inkasa. Banki
posiadają na swoich internetowych stronach bardzo lakoniczne opisy. To zdecydowanie nie
zachęca do korzystania z tej formy obrotu towarem.