120
Dinozaury w Krasiejowie
5618
Lokalizacja:
województwo opolskie
powiat opolski
gmina Ozimek
miejscowoœæ Krasiejów
Rejon geograficzny:
Niziny Œrodkowopolskie
Nizina Œl¹ska
Równina Opolska
Jednostka geologiczna:
monoklina œl¹sko-krakowska
4308
4306
W po³udniowo-wschodniej czêœci Krasiejowa,
po³o¿onego we wschodniej czêœci Niziny Œl¹skiej (na
Równinie Opolskiej) znajduje siê wyrobisko odkrywkowe,
w którym ods³oniêty zosta³ profil tzw. formacji lisowskiej.
Osady s¹ wieku triasowego i powsta³y oko³o 228-204 mln
lat temu. Na 3 poziomach wydobywczych kopalni zobaczyæ
mo¿na i³owce i mu³owce pstre, o barwach wiœniowo-czer-
wonych i seledynowych, z widoczn¹ laminacj¹ poziom¹. W
osadach drobnookruchowych znajduj¹ siê wk³adki brekcji
wapiennej. Spotkaæ mo¿na równie¿ wk³adki gipsowe w
formie cienkich, kilkucentymetrowych warstewek lub gniazd
o œrednicy 3 cm.
Miejsce to jest jednym z niewielu na œwiecie, w których
w takim nagromadzeniu zachowane zosta³y szcz¹tki gadów
oraz p³azów triasowych. Koœci krêgowców wystêpuj¹ na
dwóch poziomach. Na poziomie dolnym dominuj¹ koœci
zwierz¹t wodnych, na poziomie górnym – l¹dowych.
W osadach poziomu dolnego znajdowano szcz¹tki,
g³ównie czaszki s³odkowodnych labiryntodontów (p³azów
tarczowych), metopozaurów i znacznie rzadziej – gadów
naczelnych (tekodontów) krokodylokszta³tnych
Paleorhinus
arenaceus. Ten ostatni gatunek umo¿liwi³ korelacjê wie-
kow¹ osadów póŸnotriasowych krêgowców na ró¿nych
kontynentach. Nale¿a³ do fitozaurów, zwierz¹t wodnych
o d³ugoœci cia³a dochodz¹cej do 3,5 m i bardzo przypo-
mina³ dzisiejsze krokodyle ¿yj¹ce w Indiach (gawiale).
Ró¿nica w budowie dotyczy po³o¿enia nozdrzy: fitozaury
mia³y je tu¿ przed oczyma. By³y to zwierzêta rybo¿erne, a
nadana im nazwa jest nieco myl¹ca (fito- znaczy roœlina).
Natomiast metopozaury by³ p³azami wodnymi o d³ugoœci
cia³a dochodz¹cej do 2 m i ¿ywi³y siê ma³ymi organizmami
wodnymi, g³ównie rybami.
W utworach górnego poziomu znaleziono szcz¹tki
drapie¿nego p³aza tarczog³owego – cyklotozaura, a z
przedstawicieli roœlino¿erców rozpoznano fragmenty szkie-
letów aetozaura i s³ynnego krasiejowskiego pradinozaura
– silezaura. Cyklotozaur (
Cyclotosaurus) nale¿a³ do p³azów
zwanych labiryntodontami. Jego cia³o osi¹ga³o d³ugoœæ 3 m.
Drapie¿nik ten polowa³ tu¿ przy powierzchni wody. Silezaur
(
Silesaurus opolensis) zosta³ nazwany pradinozaurem i jest
najstarszym przedstawicielem linii dinozaurów w Europie.
By³ ponadmetrowym zwierzêciem, o wyd³u¿onych przed-
nich koñczynach i rogowym dziobie, niezwykle szybkim
i uwa¿nym. Gatunek ten zosta³ znaleziony i opisany wy³¹cznie
w wykopaliskach krasiejowskich. Jego nazwa znaczy „œl¹ski
jaszczur spod Opola”. Aetozaur (
Stagonolepis) nale¿y do
tekodontów, mia³ rozbudowany pancerz z p³yt kostnych
i wyd³u¿ony pysk, a têpe zêby wskazuj¹ na jego roœlino¿erne
upodobania.
Na obu poziomach znaleziono te¿ skamienia³oœci
nale¿¹ce do najwiêkszego drapie¿nika póŸnotriasowego, ja-
kim by³ teratozaur (
Teratosaurus). Wysokoœæ cia³a tego gada
dochodzi³a do 4 m i by³ on zwierzêciem l¹dowym. Porusza³
siê prawdopodobnie na czterech koñczynach i polowa³ na
silezaury i aetozaury.
Krasiejowsk¹ faunê uzupe³niaj¹ licznie wystêpuj¹ce tu
szcz¹tki ryb (znaleziono tu zêby ryby dwudysznej
Ceratodus
i ³uski ryb ganoidowych) oraz s³odkowodnych ma³¿y.
W triasie omawiany obszar znajdowa³ siê w obrêbie tzw.
basenu germañskiego, rozci¹gaj¹cego siê od dzisiejszej Opol-
szczyzny a¿ po Mazury. By³ to obszar le¿¹cy przy brzegu ba-
senu, dlatego te¿ znajduj¹ siê tu szkielety zwierz¹t zarówno
l¹dowych, jak i wodnych. W wyniku póŸnotriasowej regresji
(cofania siê) morza, obszar ten zmienia³ siê stopniowo w
s³odkowodne jezioro, które by³o zasilane wodami pobliskich
rzek. W okresie tym ros³y potê¿ne sagowce o pierzastych
liœciach, a tak¿e krewniacy dzisiejszego mi³orzêbu o lanceto-
watych liœciach. Brzegi rzek porasta³y du¿e skrzypy, kalamity
i paprocie nasienne, a na wzniesieniach wspomniane sagowce
i pokrewne im benetyty.
Do obiektu prowadzi œcie¿ka dydaktyczna wiod¹ca
z centrum Krasiejowa. W pobli¿u biegn¹ trasy rowerowe:
Opole
Tosze
k
1
2
3
