Odżywianie osób starszych
jako element promowania
zdrowia

Co wpływa na koniecznośd zmiany

odżywiania u ludzi starszych?

Zmiana trybu życia, zmniejszenie aktywności
Współistniejące schorzenia
Warunki społeczne, problemy ekonomiczne,

brak wiedzy

Zmiany inwolucyjne

Proces starzenia się związany jest z szeregiem
zmian strukturalnych i czynnościowych:

 spadek beztłuszczowej masy ciała (15% między 3 i 8
dekadą życia)
 spadek masy mięśni szkieletowych (sarkopenia)
 spadek podstawowej przemiany materii (BMR) i

całkowitego wydatku energetycznego

 wzrost % zawartości tkanki tłuszczowej
 spadek siły i mocy mięśni - główna przyczyna

niesprawności, w braku stabilności posturalnej i
uzależnienia od osób trzecich

 spadek elastyczności mięśni, ścięgien i więzadeł
 spadek wydolności tlenowej (aerobowej)

Wzór Harrisa-Benedicta pozwala

wyliczyd

podstawowe zapotrzebowanie energetyczne (PZE) dla osoby

starszej

PZE (

dla kobiet

)=655+(9,6*masa ciała w

kg)+(1,8*wzrost w cm)-(4,7*wiek w latach)

PZE (

dla mężczyzn)=

660+(13,7*masa ciała w

kg)+(5*wzrost w cm)-(6,8*wiek w latach)

Robert M. Russell, M.D.
Joel B. Mason, M.D.

Modified Food Pyramid
for 70+ Adults



Ograniczyć spożycie soli do 5 gramów

na dobę,



Owoce i warzywa spożywać w ilości 5

porcji (400-500 g) na

dobę:

1 porcja odpowiada 1 jabłku, bananowi
lub 3 łyżkom gotowanych warzyw



Ograniczyć spożycie tłustego mięsa, i

olejów do smażenia



Spożycie ryb co najmniej 3 razy

tygodniowo, najlepiej tłuste ryby



Unikać nadużywania alkoholu

Mężczyźni do 2 drinków
Kobiety do 1 drinka dziennie
(25g alkoholu)

Zły stan odżywienia osób starszych
charakteryzuje:

- nadwaga i otyłość

lub

- niedożywienie białkowo-energetyczne

Nadwaga i otyłośd

• Występuje u około połowy starszych osób w

krajach cywilizowanych

• Stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-

naczyniowych, cukrzycy, zespołu Pickwicka,
powiklao zatorowo-zakrzepowych,
osteoporozy, prowadzi do upośledzenia
sprawności psychofizycznej oraz skrócenia
życia

Niedożywienie

białkowo-energetyczne

osób starszych

Markery niedożywienia białkowo-energetycznego

Utrata masy ciała

BMI < 20 kg/m

2

(< 21 kg/m

2

)

Albuminy < 3.5 g/dl

Transferyna < 250 /dl

Cholesterol < 160 mg/dl

Niedokrwistośd

Limfocytopenia

Niedożywienie białkowo-energetyczne:



Uwiąd

(marazm,

marasmus)

–

zmniejszenie

masy

mięśniowej i zapasów tłuszczu

 Kwashiorkor

– j.w.+ hipoalbuminemia (obrzęki)

Sarcopenia-spadek masy mięśniowej wraz z wiekiem

Przyczyny spadku masy mięśniowej:

1. zmiany hormonalne [siarczan dehydroepiandrosteronu

(dehydroepiandrosterone sulphate - DHEAS),

insulinopodobny czynnik wzrostu I (insulin-like growth

factor I - IGF-I) i testosteron]

2. choroby przewlekłe

3. spadek aktywności ruchowej

Zbyt niska podaż białka jako przyczyna sarkopenii.

Dzienne zapotrzebowanie wg WHO:

0.91 0.043 g kg

-1

d

-1

Zalecane dzienne spożycie (RDA) w USA:

0,8 g kg

-1

d

-1

U osób starszych dzienna dobowa podaż białka
powinna wynosid 1.25g kg

-1

d

-1

(1.0 - 1.5 g kg-

1

d

-1

)

Epidemiologia niedożywienia

• Około 28% kobiet i 10% mężczyzn powyżej 65

r.ż. Pobiera poniżej 1500 kcal tj. poniżej
niezbędnego minimum

EPIDEMIOLOGIA NIEDOŻYWIENIA

W środowisku domowym:
- niewystarczająca podaż pokarmowa: 20 %
- niedożywienie: 4 % (Euronut Seneca).

 W szpitalu lub DPS:
- niewystarczająca podaż pokarmowa:

30-40% osób starszych

- niedożywienie: 20-60% wg różnych kryteriów

Przyczyny niedożywienia

Zmiany pato-fizjologiczne związane z wiekiem:

+ zmiany składu ciała,

+ zmniejszenie stężenia GH-IGF1, DHEAS,

testosteronu,

+ zmniejszenie wydatku energetycznego

Przyczyny niedożywienia

Anoreksja osób starszych:

- aktywnośd ruchowa,
- szybko osiągane uczucie sytości (CCK)
- stany chorobowe
- depresja,
- leki,
- nadmierny katabolizm.

Przyczyny niedożywienia

Niedostateczna podaż:

- niepełnosprawnośd
- braki w uzębieniu, suchośd jamy ustnej
- utrudnienie połykania

Przyczyny niedożywienia

Nadmierny katabolizm:

- przewlekłe choroby zapalne
- nadczynnośd tarczycy
- nowotwory
- infekcje

Diagnostyka niedożywienia osób starszych

- aspekty kliniczne
- kwestionariusze (MNA)
- masa ciała i jej utrata
- BMI
- fałdy skórne (% zawartośd tkanki tłuszczowej)
- obwody ramienia i łydki

Kwestionariusz oceny stopnia odżywienia

I Ocena skrócona
A Czy przyjmowanie pokarmów w okresie ostatnich trzech miesięcy zmniejszyło się z powodu utraty apetytu,

problemów z

trawieniem, żuciem czy połykaniem ?


w dużym stopniu - 0 pkt



w umiarkowanym stopniu - l pkt



nie zaobserwowano - 2 pkt

B. Utrata masy ciała w ostatnich trzech miesiącach



więcej niż 3 kg – 0 pkt



badana osoba nie wie, nie potrafi sprecyzowad - 1 pkt



utrata masy ciała l -3 kg - 2 pkt



bez utraty masy ciała - 3 pkt

C. Mobilnośd / zdolnośd do samodzielnego przemieszczania się:



nie opuszcza sam ( sama) łóżka lub krzesła - 0 pkt



jest w stanie sam ( sama) podnieśd się z łóżka lub krzesła, lecz nie wychodzi na zewnątrz - l pkt



wychodzi samodzielnie z domu - 2 pkt
D. Czy w ciągu trzech ostatnich miesięcy wystąpiła u pani/pana choroba o przebiegu ostrym lub stres

o znacznym nasileniu ?



tak - 0 pkt



nie -2 pkt
E. Problemy neuropsychologiczne



znacznego stopnia demencja lub depresja- 0 pkt



umiarkowanego stopnia demencja lub depresja - l pkt



bez problemów psychologicznych - 2 pkt

F. BMI body mass index = masa ciała w kg

( wzrost w metrach)

2



BMI poniżej 19 - 0 pkt



BMI między 19 a 21 - l pkt



BMI 21 i < 23 - 2 pkt



BMI 23 - 3 pkt

II. Ocena pełna

G. Mieszka poza placówką opiekuoczo-leczniczą:



nie - 0 pkt



tak - l pkt

H. Przyjmuje więcej niż trzy leki dziennie:



tak - 0 pkt



nie - l pkt

I. Odleżyny lub owrzodzenia:



tak - 0 pkt



nie - l pkt

J. Ile posiłków dziennie pacjent spożywa:



jeden posiłek - 0 pkt



dwa posiłki -1 pkt



trzy posiłki - 2 pkt

K. Wybrane wskaźniki spożycia białka:

-co najmniej jeden posiłek z produktów mlecznych ( mleko, ser, jogurt) tak nie
-dwa lub więcej posiłków zawierających jajka lub rośliny strączkowe na tydzieo tak nie
-mięso, ryby lub drób codziennie tak nie



0 - l razy tak - 0 pkt



2 razy tak - 0,5 pkt



3 razy tak -1 pkt

L. Spożywa, co najmniej dwa razy dziennie warzywa lub owoce:



nie - 0 pkt



tak -1 pkt

M. Ile płynów ( woda, sok, kawa, herbata, mleko) dziennie spożywa?



poniżej 3 filiżanek - 0 pkt



od 3 do 5 filiżanek - 0,5 pkt



więcej niż 5 filiżanek ( szklanek) -1 pkt

N. Sposób odżywiania:



nie jest w stanie jeśd samodzielnie - 0 pkt



je samodzielnie z trudnością -1 pkt



je samodzielnie -2 pkt

Interpretacja: więcej niż 24 punkty – stan odżywienia dobry

17 do 23,5 – ryzyko niedożywienia

mniej 17 punktów - niedożywienia

O. Samoocena stanu odżywiania:



ocenia się jako osoba niedożywiona - 0 pkt



nie potrafi ocenid stanu odżywiania - 1 pkt



ocenia się jako osoba nie mająca problemów z odżywianiem - 2 pkt
P. W porównaniu z innymi osobami w tym samym wieku jak pacjent ocenia swój stan

zdrowia?


jako gorszy - 0 pkt



nie wie - 0,5 pkt



tak samo dobry -1 pkt



lepszy - 2 pkt

Q. Obwód ramienia:



<21 cm - 0 pkt



21 cm < 22 cm - 0,5 pkt

22 cm lub więcej - l pkt

R. Obwód łydki:



< 31 cm - 0 pkt



31 cm - 1 pkt

Zapobieganie i leczenie niedożywienia

osób starszych

- zwalczanie przyczyn
- wczesne wykrywanie
- suplementacja żywieniowa (odżywki białkowo-

energetyczne, witaminy, mikroelementy, hormony?)

- sonda nosowo-żołądkowa
- przezskórna przetoka żołądkowa
- żywienie pozajelitowe