Metody wychowania w przedszkolu

W pedagogice przedszkolnej uwzględniają właściwości i etapy rozwoju dziecka na
drodze poznawania świata, przyswajania treści i wartości. Ta droga prowadzi od
działania i manipulowania przedmiotami, od myślenia i przeżyć pobudzonych przez
bezpośrednie spostrzeganie – do posługiwania się coraz częściej słowem jako
symbolem rzeczy i zjawisk. Działanie dziecka dominuje, jest punktem wyjściowym i
docelowym we wszystkich metodach.

Metody w pedagogice przedszkolnej zostały skategoryzowane według dróg
przyswajania sobie przez dzieci treści kształtujących ich rozwój



Czynne



Percepcyjne



Słowne

W przedszkolu przeważają metody czynne :

Metoda samodzielnych doświadczeń (lub samorzutnej ekspresji)

Stwarzanie warunków dla spontanicznej zabawy i innych form działalności
dziecka, ułatwianie mu nawiązywania kontaktów społecznych, również z przyroda
i sztuką

Metoda kierowania własną działalnością dziecka

Inspirowanie spontanicznej działalności dziecka przez zachętę, sugestię,
podsunięcie pomysłu, czynne włączanie się w jego działalność, radę, pomoc w
rozwiązaniu konfliktów, ocenę, nagrodę, kierowanie doświadczeniem społeczno –
moralnym

Metoda zadań stawianych dziecku

Dziecko rozwiązuje zadania aktywnie i samodzielnie jako problemy nasuwające
okazję do odkrywania nowych zjawisk – np. zadania w grach dydaktycznych,
obserwacja wzrostu rośliny, rozwiązywanie zagadek, porównanie elementów
zbioru, wykonanie prac plastycznych na temat itp.

Metoda ćwiczeń

Pobudzanie do powtarzania różnych czynności, utrwalania umiejętności
praktycznych i wiadomości, przyczynianie się do kształtowania postaw.

Metody percepcyjne (inaczej sensoryczne czy oglądowe)

Dziecko przyswaja różne treści odbierane w drodze percepcji wzrokowej,
słuchowej, kinestetycznej itp.

Metoda obserwacji i pokazu

Obejmuje przedmioty, zjawiska i czynności, na których nauczyciel chce skupić
uwagę dzieci

Metoda przykładu

Osobisty przykład nauczycielki i innych dorosłych jako wzorów. Wzorów tych

dostarczają także widowiska teatralne, ilustracje

Metoda uprzystępniania sztuki

Oparta na percepcji dzieł sztuki plastycznej, muzycznej, teatralnej itp.
Występuje często w powiązaniu z metodą żywego słowa

Metody słowne

Rozmowy, opowiadania, zagadki

Również uczenie wierszy, tekstów piosenek

Objaśnienia, instrukcje

Towarzyszące nabywaniu różnych sprawności i umiejętności, stosowane też przy
stawianiu zadań

Sposoby społecznego porozumienia

Odwoływanie się do umów, wyrażanie aprobaty lub dezaprobaty, tłumaczenie,
przekonywanie, sugestie, nakazy, zakazy

Metody żywego słowa

Pobudzają uczucia i procesy poznawcze, działają na wyobraźnie i motywację
dziecka, służą przede wszystkim przekazywaniu wartości literatury pięknej

Formy pracy z dziećmi

Przez formy organizacyjne pracy pedagogicznej rozumie się rozplanowane w czasie i
przestrzeni wzajemne czynności nauczyciela i dzieci

Obejmują one typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane,
powtarzające się systematycznie lub tylko okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy
przedszkola.

Zabawy i zajęcia dowolne

Podejmowane są przez dzieci z własnej inicjatywy, w przeznaczonym na to czasie.
Indywidualne lub zbiorowe.

Na rodzaje zabaw samorzutnych składają się:



Ruchowe



Tematyczne



Konstrukcyjne



Badawcze

Maja one odpowiedniki w działalności zorganizowanej przez dorosłych. Może to
być też rysowanie, sprzątanie, oglądanie ilustracji – byle z własnej inicjatywy.

Zajęcia obowiązkowe



Czynności samoobsługowe – odbywają się w sytuacjach naturalnych, powiązanych
z trybem życia, są jednak zamierzoną pracą wychowawczą.



Prace użyteczne – indywidualne lub grupowe czy zespołowe – od poleceń
dawanych przez nauczycielkę i doraźnych usług na rzecz innych do stałych
dyżurów.



Zajęcia z całą grupą są wtedy pożądane, gdy każde dziecko może być w nich
aktywne, np. umuzykalniające, plastyczne, w innych przypadkach sugeruje się
zajęcia zespołowe lub indywidualne.



Zajęcia z grupką lub indywidualne, organizowane w celu rozwijania uzdolnień
dziecka lub pracy korekcyjno-kompensacyjnej

Spacery, wycieczki, uroczystości – odbywają się okazjonalnie, przewidują aktywny
udział dzieci w organizowaniu, planowaniu i przygotowaniu.

Sytuacje okolicznościowe

Nieoczekiwane sytuacje nasuwają dzieciom jakieś problemy, wynikające z ich
zainteresowań, obserwacji przeżyć i dają nauczycielce okazję do oddziaływań
wychowawczych – odpowiedzi na pytania, rozstrzygania konfliktów itp. Sytuacji tych
nie można planować, ale trzeba przewidzieć, że mogą zdarzyć się w każdej chwili.

Wszystkie formy pracy z dziećmi mają jednakowo ważne znaczenie, służąc realizacji
celów wychowania, nie można zajęciom zorganizowanym przypisywać największej roli.
Ponadto wszystkie te formy służą integracji treści wychowania. Ta integracja widoczna
jest szczególnie podczas pracy wokół ośrodków działalności dziecka (tematy
kompleksowe), łączącej wszystkie formy działalności i dziedziny wychowania.

Organizacyjne formy procesu kierowania rozwojem dzieci

Zabawy i zajęcia dowolne zajmują centralne miejsce, ponieważ potrzeba zabawy
jest silną i trwałą potrzebą dziecka. Czas zabawy powinien być w przedszkolu
chroniony.
Żadna granica nie dzieli świata zabawy i obowiązku – w krąg obowiązków
wprowadzają dzieci różne formy pracy – spacery, wycieczki, czynności
wynikające z potrzeb życia zbiorowego.
Jednak obowiązkowe formy pracy z dziećmi nie tracą łączności zabawy i muszą
uwzględniać dziecięcą spontaniczność.

Dowolne działanie dziecka



Zabawy spontaniczne

Dziecko obiera sobie jej przedmiot, w realizacji zamierzeń stosuje przez siebie
wymyślone środki, opierając się na metodzie prób i błędów. Dorosły nie powinien
się włączać, ale starać się zrozumieć zamierzenia dziecka i udzielić pomocy, jeśli
to będzie konieczne – np. dziecko nieudolnie buduje z klocków budowlę – dorosły
wie, że budowla nie ma prawa się utrzymać – ale pozwolić dziecku na samodzielne
doświadczenie i odkrycie zasad statyki.



Zabawy spontaniczne z udziałem nauczycielki

Rola nauczyciela – dostarczanie środków do realizacji pomysłów, wspieranie
inicjatywy dzieci i urealnianie ich pomysłów, nigdy nie odbierać inicjatywy w
myśl zamierzeń dydaktycznych



Zabawy według określonych reguł dobrowolnie podejmowane przez dzieci

Zwykle zabawy dydaktyczne i ruchowe, ćwiczą samodyscyplinę i
podporządkowanie się wyznaczonym przez dzieci sobie zadaniom. Zabawy
zespołowe nasuwają problemy uczciwości.

Rodzaje zabaw :

Zabawy tematyczne

Występują już z początkiem 2 r.ż. – dziecko „czyta” gazetę, „odbiera telefon”,
udaje psa czy kota – polegają na naśladowaniu otoczenia, przyjmowaniu na siebie
różnych ról. Trwają przez cały wiek przedszkolny, wzbogacane przez nowe
przeżycia i doświadczenia. W wieku ok. 6 lat pojawia się akcja zabawy
dramatyczne.

Do zabawy tematycznej zwykle potrzeby jest partner – ale rówieśnicy są mile
widziani dopiero ok. 4 r.ż. Dopiero 5-6-latki bawią się zespołowo. Młodsze
przedszkolaki w minimalnym stopniu operują akcją – wymagają stymulacji przez
nauczycielkę.

Zabawy konstrukcyjne

Kierują aktywność dziecka ku wytworzeniu czegoś, tworzywem są różne bryły,
również materiał przyrodniczy czy „skarby”.

Zabawy te poprzedza manipulowanie we wcześniejszym okresie życia, w drugim
r.ż. dziecko stawia klocki obok siebie, potem jeden na drugim. Trzylatek stawia
w poziomie zamknięte kształty, czterolatki budują wzwyż. Pięciolatki budują, ale
bez konkretnego plany, dopiero sześciolatki budują według własnych zamierzeń.

Zabawy ruchowe

Ćwiczą siłę, wytrzymałość, zwinność. Ruch towarzyszy prawie każdej zabawie
spontanicznej, gdyż dziecko czuje potrzebę częstej zmiany pozycji. Wszelkie formy
ruchu, przewidziane w programie przedszkola, dzieci podejmują również w toku
zabaw dowolnych.

Zabawy badawcze

Służą zaspokajaniu potrzeb poznawczych poprzez działanie i manipulowanie. Dzieci
czynią nieustanne doświadczenia – próbują budować z piasku suchego i mokrego,
oglądają coś przez lupę, bawią się magnesem, kalejdoskopem itp. Można podjąć
współpracę z dzieckiem, bo doświadczenia rodzą pytania.

Zabawy dydaktyczne

Podporządkowane regułom postępowania a przez nauczycielkę kierowane metodą
zadań stawianych dziecku.
Dają możliwość porządkowania wiadomości, operowania, dociekania,
rozumowania

M. Bogdanowicz dzieli je na:



Zabawy polegające na spostrzeganiu cech przedmiotów (kształt, kolor, wielkość)



Utrwalaniu pojęć i stosunków ilościowych



Utrwalaniu wiadomości



Usprawnianiu i korekcie wymowy

Działania dzieci organizowane przez nauczycielkę

Zajęcia prowadzone przez nauczycielkę



- zajęcia dydaktyczne – określony czas trwania zgodny z zasadą im młodsze
dziecko tym krócej (3-latki około 10-15 min, 4–latki około 15-20 min, 5-latki -20-25
min, 6-latki 25-30 min.)



zabawy ruchowe



ćwiczenia poranne



rytmika

Treści czerpie się z programu – nauczyciel/nauczycielka koncentruje się wokół
tematu kompleksowego, zajęcia układane są w tygodniowe cykle.

Temat kompleksowy – to ośrodek działalności.

Formy organizacyjne :



Zajęcia z całą grupą

Zwykle metodami percepcyjnymi i słownymi – np. rozmowy, oglądanie
przedstawienia, słuchanie opowiadań, muzyki, zabawy przy muzyce. Dzieci mogą
również działać indywidualnie w tym samym czasie – układanie loteryjek,
klasyfikowanie przedmiotów, rozpoznawać wyrazy itp. Często zajęcia plastyczne.



Zajęcia w małych zespołach

Wszelkie zajęcia wyrównawcze. Również zajęcia wymagające używania
specjalistycznych narzędzi. Zwykle prowadzone podczas dowolnej zabawy innych
dzieci.



Zajęcia indywidualne

Zajęcia wyrównawcze lub rozwijające zdolności. Te pierwsze to np. ćwiczenia
korygujące mowę, uzupełniające wiadomości u umiejętności, również w grupach
sześciolatków – z zakresu nauki czytania i pisania. Te drugie to zajęcia
stymulujące uzdolnienia dzieci np. plastyczne, muzyczne, matematyczne itd.



Pozostałe formy:

Czynności samoobsługowe

Prace społeczno-użyteczne
Spacery i wycieczki
Kontakty okolicznościowe