INTELIGENCJA

INTELIGENCJA

Inteligencja -

rozumiana jako sprawność umysłowa ma wiele różnych definicji. Oto

niektóre z nich:

•Inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków

wewnętrznych człowieka, determinujących efektywność działań, wymagających procesów
poznawczych. (Strelau)
• Inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i wykonywania nowych zadań

przez wykorzystanie środków myślenia. (Stern)
•Inteligencja to zdolność ogólna do celowego działania, racjonalnego myślenia i skutecznego

radzenia sobie z trudnościami. (D. Wechsler)
•

Inteligencja to zdolność przystosowania się do okoliczności, dzięki dostrzeganiu

abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad

własnymi procesami poznawczymi. (Nęcka, 2004)

Jeszcze w latach 80. XX wieku inteligencję sprowadzano do zdolności

czysto intelektualnych. Obecnie uważa się, że tak rozumiana inteligencja

współdziała ze zdolnościami w sferze emocjonalnej, motywacyjnej,

interpersonalnej i współdziałanie różnych zdolności z różnych sfer ludzkiej

psychiki pozwala na wykorzystanie potencjału intelektualnego. Dlatego

współcześnie termin "inteligencja" stosuje się szerzej i wyróżnia się różne
jej typy

INTELIGENCJA

Typy inteligencji

Inteligencja kognitywna (abstrakcyjna, poznawcza, szkolna)- to

hipotetyczna esencja inteligencji i dotyczy systemów naturalnych i

sztucznych, sprowadza się do takich sprawności umysłowych, jak

umiejętności analizowania i syntezy informacji, które da się zawrzeć w

formie znaków, oraz wykorzystania posiadanej wiedzy do własnych

celów, które może też modyfikować. Jak dotychczas, w praktyce,

obejmuje ona zdolność kojarzenia faktów, przeprowadzania operacji

prostych przekształceń językowych, dokonywania operacji logicznych.

Inteligencję tę można programować, rozbudowywać i także mierzyć za

pomocą specjalnych testów.

2. Inteligencja werbalna -

zdolność formułowania wypowiedzi, szybkiego i

adekwatnego znajdowania słów, dobrego rozumienia tekstu

wypowiadanego lub pisanego. Bardzo wysoką inteligencją werbalną

charakteryzują się na przykład poeci, potrafiący improwizować
wiersze.

INTELIGENCJA

Typy inteligencji c.d.

3. Inteligencja emocjonalna -

polega przede wszystkim na umiejętności

radzenia sobie ze swoimi emocjami, nazywania ich oraz zauważania i
wpływania na emocje innych. Wiążą się z nią takie umiejętności
umysłowe jak empatia i asertywność.

Inteligencja społeczna - pokrewna inteligencji emocjonalnej zdolność

przystosowania się i wpływania na środowisko społeczne człowieka.

Inteligencja twórcza - czyli zdolność do generowania nowych pojęć lub

ich nieoczekiwanych połączeń. Inteligencji twórczej nie da się mierzyć,
nie ulega jednak wątpliwości, że ludzie posiadają różny jej poziom.

INTELIGENCJA

Teorie inteligencji

1. Czynnikowe teorie inteligencji

Badania inteligencji zapoczątkował Charles Spearman w 1904 i on jest twórcą

pierwszej teorii czynnikowej inteligencji. Wyodrębnił on czynnik ogólny (g) jako
wartość najsilniej korelującą z wykonaniem zadań intelektualnych - czyli
właściwą inteligencję - oraz czynnik odpowiedzialny za specyficzne zdolności
człowieka (s).

Wyodrębniła się następujące składowe czynnika g:
czynnik zdolności werbalnych (W), na który składają się:
czynnik słowny (S)
czynnik liczbowy (L)

czynnik szkolny (E)
czynnik zdolności praktycznych (P), na który składają się:
sprawność mechaniczna (M)
zdolności przestrzenne (O)
zdolności manualne (R)

INTELIGENCJA

Raymond Cattell

w 1971 roku zaproponował podział na inteligencję płynną ( gf ) i

skrystalizowaną ( gc ). Ta pierwsza to ogólna zdolność warunkująca sprawność
wszelkich czynności intelektualnych (zdeterminowana biologicznie), druga to zespół
szczegółowych zdolności rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w
życiu.

2. Rozwojowe teorie inteligencji

Z wiekiem następuje nie tylko ilościowy wzrost poziomu inteligencji, ale także
zmienia się jego struktura. Przebieg i przyczyny zmian próbowali wyjaśnić najwięksi
badacze rozwoju umysłowego dziecka: Lew Wygotski i Jean Piaget. Teorie te
miały zupełnie inny status od teorii czynnikowych, gdyż miały nie tylko charakter
opisowy (jaka jest struktura inteligencji), ale też wyjaśniały jej kształtowanie. Obie
przedstawiały inteligencję jako produkt interakcji czynników biologicznych i
społeczno - wychowawczych
Biologiczne i kulturowe zdeterminowanie inteligencji
Obecnie panuje pogląd, że oba czynniki współkształtują rozwój intelektualny w myśl
stwierdzenia Hebba: "Proporcja obu czynników stanowi 100 procent środowiska i
100 procent dziedziczności. Nie dodają się one, ponieważ jakiekolwiek zachowanie
zależy w pełni od obu czynników.„

INTELIGENCJA

Pomiar inteligencji

Iloraz inteligencji (IQ

— od intelligence quotient) — wartość liczbowa testu

psychometrycznego, którego celem jest pomiar inteligencji. Wartość ta nie

jest absolutną miarą inteligencji, lecz ma jak każda jednostka miary

używana do pomiaru charakter relatywny – w stosunku do innych osób, w

odniesieniu do których określono normę.

Zgodnie zatem z propozycją Sterna, dziecko 2-letnie, które rozwiązałoby

zadania testu odpowiadające wiekowi 1 rok (czyli wiek umysłowy=1 rok),

uzyskałoby w teście inteligencji wynik IQ=1/2x100 = 50. Natomiast dziecko

12-

letnie, które rozwiązałoby zadania testu odpowiadające wiekowi 11 lat,

uzyskałoby wynik IQ=11/12x100 = 92. Z kolei dziecko, które rozwiązałoby

zadania testowe odpowiadające dokładnie jego wiekowi życia, uzyskałoby

zawsze wynik 100

INTELIGENCJA

„Wiek umysłowy” - najwyższy poziom wiekowy, na którym konkretna
osoba rozwiązała pomyślnie zadania testowe, stanowi wyznacznik jego
wieku umysłowego.
To, co powinna osoba w danym wieku określa się za pomocą analiz
statystycznych (większościowych).
Wyniki IQ wyrażone zostały na skali, gdzie wartości powyżej 100 oznaczają
przyspieszenie, natomiast wyniki niższe od 100 oznaczają opóźnienie
rozwoju umysłowego w stosunku do wieku życia. Skala ta została nazwana
skalą ilorazu inteligencji i jest do dziś powszechnie stosowaną skalą
standaryzowaną.

Zaproponowany przez Sterna sposób ustalania wyniku testów inteligencji opierał się
na założeniu, iż inteligencja rozwija się równolegle z wiekiem życia, obliczany
według tej formuły IQ bywa nazywany IQ rozwojowym, a testy, w których jest on
wykorzystywany

– skalami rozwojowymi. obserwuje się jedynie do wieku około 13

lat. Od 13 roku życia wzrost ten staje się coraz wolniejszy i zatrzymuje się około 16
roku życia. Koncepcja IQ rozwojowego stwarza w związku z tym oczywiste
problemy przy obliczaniu IQ u osób dorosłych, u których poziom umysłowy
pozostaje względnie stały, przy zwiększającej się wartości wieku życia.

INTELIGENCJA

Formalnie transpozycję wyniku surowego na wynik przeliczony (czyli
wartość na skali IQ) przedstawia się w postaci wzoru:

gdzie
x oznacza wynik surowy uzyskany w teście przez konkretną osobę
μ oznacza wartość średnią wyników surowych w danej grupie wiekowej i
σ oznacza wartość odchylenia standardowego wyników surowych w danej
grupie wiekowej.

W praktyce, podręczniki testów inteligencji zawierają gotowe już tablice
przeliczeniowe dla poszczególnych grup wiekowych, pokazujące jakie
wyniki przeliczone (wyniki na skali IQ) odpowiadają wynikom surowym.
Korzystający z testu psycholog nie musi zatem samodzielnie dokonywać
tych przeliczeń.

INTELIGENCJA

Do pomiaru tzw. ilorazu inteligencji stosowanych jest szereg testów
psychologicznych. Pierwszym testem inteligencji był test Alfreda Bineta z
1905. Do najbardziej znanych należą m.in.:
WAIS-R

Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta

Test inteligencji Cattella

Test matryc Ravena

Wechsler W-B

APIS

INTELIGENCJA

Interpretacja wartości IQ w skali

Wechslera

>145 Inteligencja bardzo wysoka

131 - 145 Inteligencja wysoka

I 116 -

130 inteligencja powyżej przeciętnej

85 -

115 Inteligencja przeciętna

70 -

84 Inteligencja niższa niż przeciętna

<70

Upośledzenie umysłowe

– 50 – upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim

– 35 – upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym

– 20 – upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym

poniżej 20 – upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim: