E

KONOMIA ROZWOJU

WPROWADZENIE

dr Tomasz Poskrobko

Polska nazwa ekonomii rozwoju jako odr

ę

bnego przedmiotu 

akademickiego i dyscypliny badawczej współczesnych nauk 
ekonomicznych jest odpowiednikiem dwu angielskoj

ę

zycznych 

terminów: development economics i economics of development 

Synonimy wyra

Ŝ

enia ekonomia rozwoju u

Ŝ

ywane w przeszło

ś

ci w 

polskiej literaturze - okre

ś

lenia jak:

ekonomia polityczna zacofania gospodarczego (T. Szentes),

ekonomia polityczna zacofania gospodarczego (T. Szentes),

ekonomia polityczna krajów rozwijaj

ą

cych si

ę

 (S. Tiulpanow),

makroekonomia krajów mniej zaawansowanych (J. Nowicki). 

ekonomia zacofania i rozwoju (Z. Kozak)

ekonomia zrównowa

Ŝ

onego rozwoju (S. Czaja)

Ekonomia klasyczna

E. posklasyczna

Nury subiektywno-

marginalistyczny

Keynesizm

Marksizm

Instytucjonaliz

Neoinstyt.

Szkoła 

historyczna

Ekonomia neo-

S

Y

J

N

Y

S

Y

J

N

Y

Merkantylizm

Fizjokratyzm

Keynesizm

Synteza 

neoklasyczna

(Samuelson)

Postkeynesizm

Neokeynesizm

Ekonomia neo-

instytucjonalna

Myśl socjal-

demokratyczna

Współczesna 

myśl socjaldem.

Współczesna

e. marksistowska

N

U

R

T

 O

R

T

O

D

O

K

S

Y

N

U

R

T

 H

E

T

E

R

O

D

O

K

S

Ekonomia

ekologiczna

Ekonomia 

rozwoju

S

KŁADOWE EKONOMI ROZWOJU

Ekonomia rozwoju = teoria rozwoju + badania empiryczne i 

stosowane

Teoria rozwoju (development theory) obejmuje swym zasi

ę

giem 

ró

Ŝ

ne teoretyczne koncepcje rozwoju ekonomiczno-społecznego 

(st

ą

d czasami mowa o teoriach rozwoju).

celem bada

ń

 empirycznych i stosowanych jest formułowanie zalece

ń

 

dla praktyki 

Ŝ

ycia ekonomiczno-społecznego, tj. strategii rozwoju i 

polityki gospodarczej.

D

EFINICJA

Ekonomia rozwoju jest dyscyplin

ą

 ekonomii, która zajmuje si

ę

 

rozwojem krajów słabo rozwini

ę

tych (KSR). Dyscyplina ta nie 

zamyka si

ę

 wył

ą

cznie na metodach wzrostu gospodarczego, lecz 

zwraca tak

Ŝ

e uwag

ę

 na polepszenie potencjału społecznego poprzez 

np. zdrowie, edukacje oraz dost

ę

p do pracy, ochron

ę

 

ś

rodowiska.

P

RZESŁANKI POWSTANIA EKONOMII ROZWOJU

dostrze

Ŝ

enie rosn

ą

cych dysproporcji rozwojowych i gł

ę

bokich 

ró

Ŝ

nic ekonomiczno-społecznych mi

ę

dzy KWR i KSR,

nieadekwatno

ść

 ortodoksyjnych modeli wzrostu i teorii 

ekonomicznych

powojenne sukcesy w odbudowie ze zniszcze

ń

 krajów Europy 

Zachodniej (dzi

ę

ki Planowi Marshalla) inspiracj

ą

 do podj

ę

cia 

mi

ę

dzynarodowych działa

ń

 na rzecz przy

ś

pieszenia rozwoju KSR,

konieczno

ść

 wyeliminowania gro

ź

by 

ś

wiatowej „eksplozji 

konieczno

ść

 wyeliminowania gro

ź

by 

ś

wiatowej „eksplozji 

demograficznej”, braku 

Ŝ

ywno

ś

ci (kryzysu 

Ŝ

ywno

ś

ciowego) i 

wyczerpania si

ę

 zasobów naturalnych, dewastacji biosfery

polityczne przesłanki zainteresowania USA i pozostałych KWR 
oficjaln

ą

 pomoc

ą

 gospodarcz

ą

 dla KSR celem pobudzenia wzrostu i 

ograniczenia ubóstwa w obliczu:  pojawienia si

ę

 grupy krajów 

socjalistycznych, wybuchu zimniej wojny i konfliktu ideologicznego 
Wschód-Zachód

nasilanie si

ę

 frustracji społecznej w KSR

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

Ekonomia rozwoju powstała w o

ś

rodkach uniwersyteckich krajów 

Zachodu w II połowie lat 40-tych. Awansowała do rangi odr

ę

bnej 

dziedziny badawczej  nauk ekonomicznych w latach 50-tych. 

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

E

R

dziedziny badawczej  nauk ekonomicznych w latach 50-tych. 
Natomiast upowszechniła si

ę

 szerzej w latach 60-tych i 70-tych XX 

wieku.

Od lat 50-tych do połowy lat 70-tych w ekonomii rozwoju 
dominowały powi

ą

zane z keynesizmem strukturalne teorie rozwoju

Obok nich funkcjonowały ponadto:

nawi

ą

zuj

ą

ce do dorobku ekonomii neoklasycznej modele wzrostu 

kumulatywnego

opisowe teorie modernizacji (o rodowodzie socjologicznym),

radykalne i marksistowskie teorie rozwoju gospodarczo-społecznego

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

Od lat 70-tych zacz

ę

ła si

ę

 faza kryzysu i przewarto

ś

ciowa

ń

, kiedy to  

D. Seers - jeden z pionierów ekonomii rozwoju – ogłosił  jej upadek 
jako samodzielnej i twórczej dziedziny bada

ń

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

E

R

jako samodzielnej i twórczej dziedziny bada

ń

spowodowało „przewrót my

ś

lowy” w ekonomii rozwoju, staj

ą

c si

ę

 

punktem zwrotnym w jej dotychczasowej historii. Odt

ą

d za cel 

główny rozwoju KSR zacz

ę

to uznawa

ć

 bowiem likwidacj

ę

 ubóstwa.

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

W latach 80-tych nast

ą

piło zasadnicze przewarto

ś

ciowanie podej

ś

cia 

przedstawicieli ekonomii rozwoju do funkcji pa

ń

stwa i rynku w 

procesach rozwojowych w KSR. Ekonomia rozwoju zacz

ę

ła 

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

E

R

procesach rozwojowych w KSR. Ekonomia rozwoju zacz

ę

ła 

opowiada

ć

 si

ę

 za wolnym rynkiem w gospodarce, a tak

Ŝ

e za 

ograniczeniem roli pa

ń

stwa w 

Ŝ

yciu gospodarczym.

Znalazło to zwłaszcza odzwierciedlenie  w upowszechnieniu 
pogl

ą

dów liberalnych i reform prorynkowych w ramach ich 

współpracy z MFW i Mi

ę

dzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, 

zgodnie z tzw. konsensusem waszyngto

ń

skim

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

nowego spojrzenia na ekonomi

ę

 rozwoju od połowy lat 90-tych 

wynikało z nast

ę

puj

ą

cych zjawisk:

serii kryzysów finansowych w nowo uprzemysłowionych krajach 

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

ER

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

ER

serii kryzysów finansowych w nowo uprzemysłowionych krajach 
azjatyckich i w niektórych krajach Ameryki Łaci

ń

skiej,

przy

ś

pieszenia procesów globalizacji na 

ś

wiecie,

ekspansji inwestycyjna korporacji transnarodowych

wzrostu popularno

ś

ci ekonomii instytucjonalnej

otwartej krytyki działa

ń

 prowadzonych przez Bank 

Ś

wiatowy i MFW

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

nowy paradygmat ekonomii rozwoju zakłada 

Ŝ

e:

otoczenie makroekonomiczne w ka

Ŝ

dym KSR powinno by

ć

 

sprzyjaj

ą

ce dla działalno

ś

ci gospodarczej i dla inwestycji 

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

ER

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

ER

sprzyjaj

ą

ce dla działalno

ś

ci gospodarczej i dla inwestycji 

przedsi

ę

biorstw,

strategie rozwoju musz

ą

 by

ć

 dostosowane do specyfiki 

poszczególnych KSR ,

gospodarka narodowa powinna reagowa

ć

 (by

ć

 wra

Ŝ

liwa) na bod

ź

ce 

płyn

ą

ce z rynku (krajowego i globalnego),

kapitał ludzki winien by

ć

 traktowany komplementarnie wobec 

kapitału finansowego,

podstawow

ą

 rol

ę

 w procesie rozwoju odgrywaj

ą

 wła

ś

ciwie  

funkcjonuj

ą

ce instytucje i szybki przepływ informacji,

pa

ń

stwo powinno by

ć

 „przyjazne rynkowi” i usuwa

ć

 zniekształcenia 

rynkowe.

E

WOLUCJA EKONOMII ROZWOJU

kolejny „przewrót my

ś

lowy” w ekonomii rozwoju. Za główny cel 

główny rozwoju KSR zacz

ę

to popraw

ę

 jako

ś

ci 

Ŝ

ycia

nowy czynnik warunkuj

ą

ce wzrost gospodarczy – wiedza i 

S

tr

uk

tu

ra

liz

m

1

9

4

0

1

9

5

0

1

9

6

0

1

9

7

0

1

9

8

0

1

9

9

0

2

0

1

0

2

0

0

0

K

ry

zy

s 

E

R

Li

be

ra

liz

m

In

st

yt

uc

jo

na

liz

m

N

ow

a 

E

R

nowy czynnik warunkuj

ą

ce wzrost gospodarczy – wiedza i 

innowacyjno

ść

. Rozwój gospodarki opartej na wiedzy.

serwicyzacja gospodarki

rozwój społeczno-gospodarczy w perspektywie wielu pokole

ń

F

ALE CYWILIZACYJNE WG

T

OFFLERA

fa

le

 

c

y

w

il

iz

a

c

y

jn

e

czas

ziemia

 kapitał finansowy

i techniczny

Kapitał finansowy

i intelektualny

w

n

y

n

n

ik

 

a

c

tw

a

i techniczny

i intelektualny

g

łó

w

c

z

y

n

b

o

g

a

krzywa rozwoju cywilizacji agrarnej  

krzywa rozwoju cywilizacji industrialnej 

krzywa rozwoju cywilizacji postindustrialnej 

EZR – ekonomia zrównowa

Ŝ

onego rozwoju