Slajd 1

Literatura

J. M. Bocheński,

Współczesne metody myślenia

, s. 13

Krajewski

Współczesna filozofia naukowa

, s. 47

Hempoliński

Filozofia współczesna

, s. 62

TERMINOLOGIA

„

Świat składa się z

rzeczy

(substancji),

. gór, roślin,

ludzi itd., które określone są przez różne

cechy

—

barwy, kształty, dyspozycje

—

i wzajemnie połączone

różnorakimi

relacjami

. Ogólną nazwą filozoficzną dla

wszystkiego, co jest i co może być jest „byt”: zgodnie z

tym tak samo rzeczy, jak cechy i relacje nazywane są

bytami. W każdym bycie można odróżnić dwa aspekty lub

momenty: to

czym

[…] on jest

—

a więc jego istotę, jego

„co” […], uposażenie treściowe […], jego esencję

—

oraz

moment, który polega na tym, że byt jest

—

jego

istnienie, egzystencję. Gdy pewien byt jest taki a taki

—

. jeśli pewna rzecz jest czerwona albo pewna

geometryczna figura posiada dwa razy większą

powierzchnię niż inna

—

mamy do czynienia z pewnym

stanem rzeczy

[…]: przedmiot (tutaj w najogólniejszym

sensie, a więc jako byt) ma się tak a tak, tzn. jest taki a

taki”. (J. M. Bocheński,

Współczesne metody myślenia

, W

drodze, Poznań 1992, s. 13).

PRZEDMIOT

przedmiot (łac.

objectum

)

–

coś, cokolwiek, co jest jakieś, tzn. ma

przynajmniej jedną cechę: „x jest

przemiotem

” = „x jest jakieś”,

termin najogólniejszy, zatem niemożliwy do zdefiniowania

per

genus

proximum

differentiam

specificam

przedmioty istniejące (rzeczywiste) / nieistniejące (pomyślane,

intencjonalne, fikcyjne

–

. pegaz)

realne / idealne (

. punkt, liczba)

konkretne / abstrakcyjne

faktycznie istniejące / możliwe

materialne / niematerialne (duchowe lub idealne).

BYT

gr.

to on

(od

einai

–

być)

–

to, co jest, łac.

ens

(od

esse

–

być,

istnieć)

jakikolwiek przedmiot (ujęcie dystrybutywne)

ogół przedmiotów, rzeczywistość (ujęcie kolektywne)

aspekt egzystencjalny

–

jest, istnieje

metafizyka klasyczna (tomizm): byt jako pojęcie transcendentalne

kategorialnie niezdeterminowane (beztreściowe): byt realny/

myślny

(logiczny), bezwzględny (absolutny)/względny (pochodny),

substancjalny/przypadłościowy (akcydens), aktualny/potencjalny,

konieczny/przygodny, prosty/złożony, zupełny/niezupełny

fenomenologia: byt 1) absolutny, 2) idealny, 3) realny,

4) intencjonalny

RZECZ

autonomia bytowa (w przeciwieństwie do cech)

jednostkowość (w przeciwieństwie do uniwersaliów)

konkretność (nie abstrakcyjność)

zupełność charakterystyki (brak miejsc niedookreślenia, jak

. w

dziele sztuki)

odróżnia się od własności, relacji, stanów rzeczy, zdarzeń, proc

esów

dyskutowane problemy: jak własności przysługują rzeczom?, co je

podłożem własności (

hypokeimenon

)?, czy rzeczy są w pełni

autonomiczne bytowo (

. reizm)?

SUBSTANCJA

przedmiot bytowo autonomiczny: „[…] to, co istnieje

przed wszystkim innym i co nie jest własnością

niczego, lecz po prostu istnieje” (Arystoteles,

Metafizyka

, 1028a).

substancja pierwsza (indywiduum); substancja druga

(istota rzeczy

—

natura gatunkowa)

„Substancją” nazywamy […] ciała proste, takie jak

ziemia, ogień, woda i wszystko tego rodzaju, w ogóle

ciała oraz rzeczy z nich złożone, zarówno zwierzęta,

jak i istoty boskie, a także części ciał. Wszystkie te

rzeczy nazywają się substancją, ponieważ nie są

orzekane o przedmiocie, lecz wszystko inne jest

orzekane o nich. Substancją w najściślejszym,

najbardziej pierwotnym i najwyższym stopniu jest

tym, co ani nie może być orzekane o podmiocie, ani

nie może znajdować się w podmiocie, ma przykład

poszczególny człowiek czy poszczególny koń”

(Arystoteles,

Kategorie

, 2a

b).

CECHA

cecha

—

niesamoistne elementy rzeczy, w przeciwieństwie do

substancji

wewnętrzne (absolutne) i zewnętrzne (relacyjne)

atrybuty i akcydensy

obiektywne i subiektywne

pierwotne i wtórne

ilościowe i jakościowe

spór o uniwersalia (przedmiot pojęć ogólnych): realizm

powszechnikowy

(skrajny

–

Platon i umiarkowany

–

Arystoteles) a

konceptualizm i nominalizm

ISTNIENIE

istnienie

„jest” egzystencjalne i

nieegzystencjalne

(przynależność

indywiduum do zbioru, relacja inkluzji, stosunek identyczności,

inne

. „jest” temporalne, asercja)

istota i istnienie

czy istnienie jest cechą przedmiotu?

Hume, Kant: nie można utworzyć osobnego pojęcia istnienia,

„istnieje” nie jest predykatem (Kant: sto talarów rzeczywistych

i sto

możliwych nie różnią się niczym, tj. żadną cechą)

konteksty istnienia

jeden czy wiele sposobów istnienia?

materializm: kontekst istnienia: czas i przestrzeń, prawidłowośc

i i

oddziaływania kauzalne

subiektywizm: świadomość, tzn. o istnieniu czegokolwiek można

mówić jedynie w związku z świadomością

podstawowy i

niepodstawowe

sposoby istnienia

Document Outline