L.Hjemslev, Langue i parole
1
-
indywidualny akt mowy jest najważniejszy
-
językoznawstwo postaciowe (gestaltlinguistik) powinno zastąpić albo co najmniej
uzupełnić dawne językoznawstwo czysto asocjacyjne [wszak cała teoria de Saussure’a
wywodzi się z przeciwstawienia langue i parole]
-
strukturę stanowi sieć zależności [funkcji]:
1.
zależność obustronna (interdependencja): jeden element wymaga koniecznie obecności
drugiego
2.
zależność obustronna (determinacja): jeden element [determinujący] wymaga koniecznie
obecności drugiego [determinowanego] – nie na odwrót [!], ergo: wystąpienie jednego
elementu zakłada wystąpienie drugiego
paradygmat = wszelki podsystem w obrębie języka (nie tylko w obrębie fleksji, też w
językoznawstwie przedstrukturalistycznym); w obrębie paradygmatu występują:
a)
komutacja = zachowanie między dwoma elementami planu wyrażania, jeżeli ich
zamiana wywołuje zamianę odpowiednich elementów planu treści albo odwrotnie
(między inwariantami)
b)
substytucja = zachowanie między dwoma elementami, jeśli człony paradygmatu
nie spełniają warunku komutacji (między wariantami)
-
langue:
schemat – czysta forma, zdefiniowana niezależnie od jej społecznej realizacji i od jej
przejawów materialnych
norma – forma materialna – zdefiniowana z uwzględnieniem określonej realizacji społecznej,
ale wciąż jeszcze niezależnie od jej szczegółowych przejawów
uzus – zespół zwyczajów przyjętych przyjętych w danym społeczeństwie i zdefiniowanych na
podstawie obserwacji ich przejawów
obraz akustyczny = psychiczne odbicie faktu materialnego (wiąże język z określoną
substancją i utożsamia go z normą)
norma definiuje [zakłada] uzus i akt mowy – te zaś logicznie i praktycznie poprzedzają
normę, która rodzi się z nich [nie odwrotnie!]
uzus a akt mowy = interdependencja (zakładają swoją wzajemną obecność)
schemat języka, to gra:
norma
(zmienna)
↓ determinuje => schemat
uzus ↔ akt mowy (stała)
(stała)interdependencja(stała)
(zmienna)
-
parole:
a)
realizacja, nie zaś instytucja
b)
indywidualna, nie społeczna
