Zmysły - podobieństwa 

Układ sensoryczny – przetwarzanie informacji 

zmysłowej na sygnały nerwowe 

 

1. Bodziec dystalny - proksymalny 
np. obiekt w polu widzenia – obraz na siatkówce 
       obiekt wydający dźwięk – drgania błony bębenkowej 
 
charakteryzuje je: 
-siła,  
np. subiektywnie jaśniejsze, głośniejsze 
 
-jakość,  
np. wzrokowe: fale o różnej długości (barwa) 
       słuchowe: fale o różnej częstotliwości (wysokość) 
 
- czas trwania – „wykrywacze nowości” 

 

Układ sensoryczny – przetwarzanie 

informacji zmysłowej na sygnały nerwowe 

 

2. Typy receptorów wrażliwe na różne typy 
energii 
 

 

mechanoreceptory 

 

 

chemoreceptory 

 

 

fotoreceptory 

 

 

nocyceptory 

 

 

termoreceptory 

 
[Liczba  różnych  typów  receptorów  jest  z  reguły 
znacznie  mniejsza  niż  liczba  różnych  możliwych 
cech  bodźców.  Każdy  receptor  odpowiada  na 
pewne spektrum bodźców.] 

 
 
 

Zasada mieszania i dopasowania 

   
  Głosi, że możemy odczuwać o wiele więcej 

rodzajów wrażeń, niż posiadamy rodzajów 
receptorów. 
 

Teoria Younga –Helmholtza 
Podstawą widzenia barw 
jest obecność w siatkówce 
3 rodzajów czopków 
zawierających różne 
fotopigmenty o innym 
poziomie absorbcji 
promieni świetlnych 

Czopki niebieskoczułe  
       r440 – 450nm 
 
Czopki zielonoczułe 
       r530 – 540nm 
 
Czopki czerwonoczułe 
       r660 - 680  

Hight frequency 

Low frequency 

Base:  

narrow and tight 

Apex:  

wide and loose 

Hair cells 

Basilar membrane 

Stapes 

 
 

 
 
 

 
3. Rejestracja sensoryczna 
 
         transdukcja 
         kodowanie 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Układ sensoryczny – 

przetwarzanie informacji 

zmysłowej na sygnały 

nerwowe 

 

 

 
 
4. Wrażenia (czucie) 
 

somatyczne 

 

chemiczne 

 

wzrokowe 

 

dźwiękowe 

 
CECHY WRAŻEŃ 
 
Jakość – rodzaj wrażenia i na jaki narząd zmysłów działa 
Intensywność – wartość natężenia bodźca 
T trwania – adaptacja, hamowanie oboczne (Hartline) 

 
 
 

 

Układ sensoryczny – przetwarzanie 

informacji zmysłowej na sygnały 

nerwowe 

Podobna logika organizacji funkcjonalnej i anatomicznej 

różnych układów percepcyjnych 

 

1. Receptory  oraz  komórki  nerwowe  mają  swoje  pola 

recepcyjne: 

       Pole  recepcyjne  to  obszar,  którego  stymulacja 

odpowiednim bodźcem wpływa na zmianę aktywności 
danej  komórki,  np.  pola  recepcyjne  komórek 
nerwowych mają obszary pobudzające i hamujące. 
 

2.  Organizacja  topograficzna  (retonotopia,  somatotopia, 

tonotopia): 

 

 
 

 
 
 

Tonotopia – organizacja topograficzna zmysłu 

słuchu 

   Podobnie  jak  w  procesie  widzenia,  w  którym 

wzorzec  aktywacji  na  oku  jest  powielany  w 
odpowiednim  obszarze  mózgu  (np.  komórki 
typu  M  –  pole  V5,  V5A),  tak  i  w  procesie 
słyszenia rozmieszczenie przestrzenne wibracji 
w  błonie  podstawowej  jest  powielane  w 
mózgu. 

Ten  model  pokazuje,  jak 
człowiek  by  wyglądał  gdyby 
każda  część  jego  ciała  rosła 
proporcjonalnie  do  obszaru 
kory, 

która 

ten 

obszar 

kontroluje 

(podobnie 

we 

wzroku:  obraz  padający  na 
obszar  dołka  środkowego, 
poza nim, a obszar kory). 

Narząd słuchu 

Zakres słyszenia: 20Hz – 20000 Hz (liczba cykli na sekundę) 
Zakres płaczu dziecka: 2000 – 5000 Hz 

Częstotliwość – Hz  
(wysokość) 
Amplituda – dB 
(głośność) 

Części narządu słuchu 

1. ucho zewnętrzne: 
- małżowina uszna 
- przewód słuchowy 
- błona bębenkowa 
2. ucho środkowe: 
- młoteczek 
- kowadełko 
- strzemiączko 
3. ucho wewnętrzne: 
- ślimak (błona podstawna, komórki włoskowe) 
- przewody półkoliste 
- nerw słuchowy 

Błona bębenkowa 22 x 1 powierzchni strzemiączka = spotęgowanie bodźca o 27 razy 

Przewód zewnętrzny 

Błona  
bębenkowa 

Trąbka  
Eustachiusza 

Ślimak 

Nerw  
słuchowy 

Kanały półkoliste 

Okienko owalne 

Młoteczek  

Kowadełko 

Strzemiączko 

Otwarte  
okienko 

Dźwięk 

 
 
 
 
 
Ruch  błony  podstawnej  powoduje  przesunięcie  narządu  Cortiego  w 
płaszczyźnie  przód  -  tył.  To  powoduje  wychylenia  rzęsek  komórek 
włoskowych. 
 

2 warstwy:  
 
- warstwa wewnętrzna komórek:  
 
90%  nerwu  słuchowego,  dokładne 
różnicowanie dźwięku 
 
-  warstwa zewnętrzna komórek:  
 
10%  nerwu  słuchowego,  wykrywanie 
obecności dźwięku 

Dwie teorie przetwarzania fal dźwiękowych w błonie 

podstawowej na spostrzegany dźwięk: 

1. Teoria częstotliwości: 
  większe częstotliwości powodują większe 

pobudzenie neuronowe. 

  Wada: Nie tłumaczy ona słyszenia bardzo 

wysokich dźwięków. 

2. Teoria miejsca:  
  różne częstotliwości pobudzają różne miejsca 

na błonie podstawowej. 

Hight frequency 

Low frequency 

Base:  

narrow and tight 

Apex:  

wide and loose 

Hair cells 

Basilar membrane 

Stapes 

Analogie słuch - wzrok 

1. błona podstawna – siatkówka 

 

2. komórki włoskowe - fotoreceptory 

Analogie słuch – wzrok c.d. 

• Co dwoje oczu to nie jedno, co dwoje uszu to 

nie jedno. 

 
• Analiza sceny słuchowej, wzrokowej; 

spostrzeganie kategorialne.