ORGANIZACJA NARODÓW
ZJEDNOCZONYCH
1
* Organizacje poprzedzające ONZ, a mające te same kompetencje to Święte Przymierze (1815) oraz Liga
Narodów(1919)
W czerwcu 1941 Hitler zaatakował ZSRR, zaniepokojeni tym faktem Churchill i Roosevelt spotkali się 14 sierpnia
1941 na wodach Atlantyku na statku „Prince of wars” i podpisali kartę Atlantycką. Dało to początek tworzenia osi
alianckiej.
1 stycznia 1942 deklaracja Narodów Zjednoczonych został podpisana przez 26 państw osi tzw. Antyhitlerowska
koalicja.
Faktyczne zawiązanie ONZ miało miejsce na konferencji w San Francisco trwającej od 25 kwietnia 1945 i
zakończonej 26 czerwca 1945, podpisaniem Karta Narodów Zjednoczonych przez 50 państw (+ 1. Polska, która
nie miała swojego przedstawiciela na miejscu). Od tego momentu ONZ istnieje w pełni oficjalnie, ale by
obowiązywały jej prawa potrzeba 6 miesięcy. I tak
25 października 1945 podpisana karta, prawa i obowiązki państw członkowskich zaczynają obowiązywać. Główną
siedzibę ONZ ma w Nowym Yorku oraz siedziby w Genewie, Nairobi i Wiedniu.
Cele działalności
Główne cele działalności ONZ dotyczą współpracy politycznej, gospodarczej i społecznej między narodami,
utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, obrony praw człowieka, poszanowania zobowiązań
międzynarodowych, pomocy krajom rozwijającym się. Karta Narodów Zjednoczonych ustanowiła szereg organów
i instytucji oraz ich kompetencje:
RADA BEZPIECZEŃSTWA
Składa się z pięciu członków stałych: Chiny(kiedyś Tajwan), Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Rosja
reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw oraz 10 członków zmiennych wybieranych na kadencję
dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 2 z Europy zachodniej, 1- Europa środkowa). Ostatni raz Polska
była członkiem Rady Bezpieczeństwa 1995–1997. Sesje zwyczajne odbywają się raz w roku.
Stali członkowie obradują cały czas, obowiązuje ich zasada jednomyślności, ale dysponują również prawem veto,
które zgłoszone zawiesza obrady. Aby zapadła decyzja dla członków zmiennych wystarczy zgoda większościowa.
Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i
ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków.
Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem
systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.
Organizacja Narodów Zjednoczonych
2
ZGROMADZENIE OGÓLNE
Działa podobnie jak parlament. w którym każde państwo członkowskie(193 państwa) ma jeden głos. Decyzje
zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków,
deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).
Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę
Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym
wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.
SEKRETARIAT
UN Secretariat
Kieruje nim sekretarz generalny wybierany na 5 letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady
Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ, prawo
uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji, może również zwracać uwagę Radzie
Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, według jego oceny, zagraża pokojowi.
Funkcję tę pełnili kolejno:
Ban Ki-moon
2007 -
Korea Płd.
Kofi Annan
1996-2006
Ghana
Boutros
Boutros-Ghali
1992-1996
Egipt
Javier Perez
de Cuellar
1982-1991
Peru
Kurt Waldheim
1972-1981
Austria
U Thant
1961-1971
Myanmar
Dag
Hammarskjöld
1953-1961
Szwecja
Trygve Lie
1946-1952
Norwegia
RADA GOSPODARCZO SPOŁECZNA
The Economic and Social Council ECOSOC
W jej skład wchodzi 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne co 3 lata przy zachowaniu zasady co
rocznej rotacji 1/3 członków. Obraduje w Genewie oraz w Nowym Jorku. Polska ostatnio była członkiem Rady 1
stycznia 2008 roku i swoją kadencję skończyła 31 grudnia 2010 roku. Rada zajmuje się
sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty umów
międzynarodowych, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje
funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF czy UNGEGN. Uchwały Rady Gospodarczej i Społecznej
są podejmowane zwykłą większością głosów.
MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI w HADZE
International Court of Justice (ICJ)
Powołany został do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów. Nigdy nie ingerowali w
konflikty pomiędzy członkami stałymi Rady Bezpieczeństwa. W okresie zimnej wojny organizacja ta przerodziła
się w miejsce prestiżowej walki ZSRR i USA.
Organizacja Narodów Zjednoczonych
3
Organizacje wyspecjalizowane
Przystąpienie do organizacji wyspecjalizowanej państwa będącego członkiem ONZ następuje w drodze
jednostronnego aktu w formie oświadczenia o akceptacji postanowień jej statutu. Organizacja wyspecjalizowana
ma obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swej działalności Radzie Gospodarczo-Społecznej. W
wypadku Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej sprawozdanie to składane jest również Zgromadzeniu
Ogólnemu ONZ.
Do organizacji wyspecjalizowanych należą
Międzynarodowa Organizacja Morska, IMO
Międzynarodowa Organizacja Pracy, ILO
Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa, IFAD
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, skróty: IMF
Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny, ITU
Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego, ICAO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, FAO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury, UNESCO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego, UNIDO
organizacje Grupy Banku Światowego:
Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji, MIGA
Międzynarodowa Korporacja Finansowa, IFC
Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych, ICSID
Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju, IDA
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, IBRD
Światowy Związek Pocztowy, UPU
Światowa Organizacja Meteorologiczna, WMO
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej, WIPO
Światowa Organizacja Turystyki, UNWTO
Światowa Organizacja Zdrowia, WHO
Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, np.:
Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom, UNICEF
Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców, UNHCR
Program Rozwoju Narodów Zjednoczonych, UNDAP
Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska, UNEP
Organizacja Narodów Zjednoczonych
4
Misje pokojowe ONZ
Od 1948 roku na całym świecie przeprowadzono 60 operacji pokojowych. Obecnie prowadzonych jest 16 misji.
Najważniejsze z nich to:
UNFICYP
Siły Pokojowe Organizacji Narodów Zjednoczonych na Cyprze United Nations Peacekeeping Force in
Cyprus
Powstało w 1964 aby powstrzymać walki pomiędzy cypryjskimi Grekami i cypryjskimi Turkami.
Tło konfliktu
Republika Cypru uzyskała niepodległość 16 sierpnia 1960 r., członkiem ONZ została rok później.
Konstytucja Cypru zapewniała społecznościom cypryjskich Greków i Turków ich podstawowe interesy. Jednakże
napięcie pomiędzy zwaśnionymi stronami spowodowało wybuch przemocy i doprowadziło do interwencji
wojskowej Turcji na wyspie od grudnia 1963 r. 15 lutego 1964 r. Po wyczerpaniu wszelkich możliwości
rozwiązania sporu, przedstawiciele Wielkiej Brytanii i Cypru zażądali natychmiastowej reakcji Rady
Bezpieczeństwa. 4 marca Rada przyjęła jednogłośnie rezolucję 186 (1964), powołano UNFICYP, którego siły
rozpoczęły działania od 27 marca 1964 r.
Mandat UNFICYP obejmuje:
przestrzeganie zawieszenia broni
utrzymywanie strefy buforowej
przyczynianie się do respektowania prawa i porządku na wyspie.
MONUC
Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga
United Nations Organization Mission in the Democratic Republic of the Congo
Demokratyczna Republika Konga i 5 państw regionu po latach walk w lipcu 1999 r. w Lusace. podpisały
porozumienie o zawieszeniu broni. Aby utrzymać łączność ze wszystkimi stronami porozumienia 30 listopada
1999 r. Rada Bezpieczeństwa ustanowiła misję MONUC. 24 lutego 2000 r. Rada rozszerzyła mandat i rozmiar misji.