BUDOWA KOMÓRKI

Błona komórkowa-plazmalemma

ywa komórka

musi jednocze

nie

zapewni

sobie odr

bno

ść

oraz zachowa

kontakt z

otoczeniem. Umo

liwia jej

to białkowo-lipidowa błona
komórkowa, która oddziela
wn

trze komórki od

rodowiska zewn

trznego.

Komórki eucariotyczne,
oprócz zewn

trznej błony

komórkowej, maj

cały

system błon

ródplazmatycznych,

tworz

cych przedziały

komórkowe. Budow

plazmalemy wyja

nia

model płynnej mozaiki.

Półpłynny zr

b błony

komórkowej utworzony jest
przez dwie warstwy lipidów,
których polarne „głowy"
zwrócone s

na zewn

trz w

stron

ę ś

rodowiska wodnego,

natomiast w

glowodorowe

ła

cuchy kwasów tłuszczowych

skierowane s

do wewn

trz.

Taki układ powstaje w sposób
naturalny jako odpowied

zetkni

cie z wod

. Fosfolipidy

nie mog

odrywa

, si

od błony,

ale mog

w jej obr

bie

przemieszcza

. Mog

obraca

dookoła własnej osi, albo

koziołkowa

z jednej strony

dwuwarstwy na drug

Błona komórkowa

Na powierzchni, oraz w obr

bie

fosfolipidowego zr

bu znajduj

ró

nego rodzaju białka, z

których wi

kszo

ść

zdolna jest

do dynamicznych przemie-
szcze

w obr

bie błony. Te z

nich, które s

zwi

zane w

sposób bezpo

redni z błon

nazywamy białkami
integralnymi. Niektóre z nich
przechodz

przez cał

szeroko

ść

błony i wystaj

obu stronach powierzchni- s

białka transbłonowe. Inne białka
mog

„zatopione” tylko

ęś

ciowo w błonie. Wiele

białek ł

czy si

tylko lu

no z

błon

- s

to tzw. białka

peryferyczne. Białka pomagaj

jonom i metabolitom w
pokonywaniu dwuwarstwy.

Błona komórkowa

W komórkach

zwierz

cych na

powierzchni plazmalemy
wyst

puje cieniutka,

jednorodna warstewka
zbudowana z glikolipidów,
których reszty cukrowe
wystawione s

zewn

trz błony i pełni

funkcje ochronne.

Błona komórkowa

CYTOPLAZMA/CYTOZOL

W komórkach eukariotycznych centralne miejsce

zajmuje j

dro komórkowe. Gdy je usuniemy, to co

pozostaje nazywamy cytoplazm

. Wygl

da to jak

przezroczysta substancja, w której zawieszone s

ró

ne elementy- organelle i błony. Je

li usuniemy

wszystkie błony i organelle to pozostaje nam

elowata zawiesina – cytozol.

Cytoszkielet

W cytozolu mo

na zauwa

przebiegaj

ce w ró

nych

kierunkach długie, cienkie włókna białkowe, stanowi

cytoszkielet. Wyró

niono trzy rodzaje filamentów buduj

cych

cytoszkielet:

1. Mikrofilamenty, s

potrzebne komórkom do wykonywania

ró

nego rodzaju ruchów.

2. Filamenty po

rednie chroni

komórki przed stresem

mechanicznym

3. Mikrotubule odpowiadaj

za organizacj

trza komórki. W

komórkach zwierz

t za tworzenie mikrotubul ich umiejscowienie

i uło

enie w cytoplazmie odpowiada centrosom, poło

ony w

siedztwie j

dra komórkowego.

Centroiola

W centrosomie niemal

wszystkich komórek
zwierz

cych wyst

puj

dwie

prostopadle do siebie
uło

one struktury, zwane

centriolami. struktury te o
kształcie pustego w

rodku

cylindra, zbudowane s

dziewi

ciu zestawów, z

których ka

dy składa si

trzech mikrotubul. Centriole
replikuj

przed podziałem

komórkowym i
prawdopodobnie odgrywaj

rol

w polimeryzacji

mikrotubul.

Jądro komórkowe

dro komórkowe jest najwi

ksz

organell

wszystkich komórek. Od

cytoplazmy oddziela je
dwuwarstwowa błona j

drowa.

Zewn

trzna warstwa tej błony

czy si

z siateczk

ą ś

ród-

plazmatyczn

szorstk

Umiejscowione w błonie j

drowej

pory umo

liwiaj

kontaktowanie

dra z cytoplazm

. Na terenie

dra znajdziemy upakowane

DNA, RNA i białka. Tutaj zachodzi
metabolizm i replikacja DNA,
synteza wszystkich RNA i
kierowanie ekspresja genów.
Fragmenty DNA koduj

rybosomowe RNA wchodz

skład struktury zwanej j

derkiem.

Na terenie j

derka zachodzi

transkrypcja rRNA i składanie
podjednostek rybosomów.

Rybosom

Nie odkryto do tej pory organizmów

ywych pozbawionych białek. W

zwi

zku z tym ka

ywa komórka

posiada rybosomy - specjalne
organella słu

Ŝą

ce do produkcji

białek. Ultrastruktur tych nie oddziela
od cytoplazmy

adna błona

biologiczna. Z chemicznego punktu
widzenia w rybosomach wyst

puj

dwa zasadnicze składniki:
rybosomalny RNA i białka. Ka

kompletny rybosom składa si

zawsze z dwóch podjednostek -
wi

kszej i mniejszej. Rybosomy

mog

swobodnie pływa

cytoplazmie lub wi

siateczk

ą ś

ródplazmatyczn

Retikulum endoplazmatyczne

Siateczka

ródplazmatyczna ma

posta

rozci

gni

tych wewn

trz

komórki spłaszczonych woreczków
- retikulum szorstkie z osadzonymi
rybosomami, b

rozgał

zionych

rurek – retikulum gładkie. Funkcj

RE mo

na przedstawi

nast

puj

co: zwi

ksza

powierzchni

wewn

trzn

komórki;

umo

liwia jednoczesne prze-

prowadzenie obok siebie ró

nych,

sto wzajemnie si

wykluczaj

cych procesów

biochemicznych, tworzy kanały
wewn

trznej "ł

czno

ci" pomi

dzy

ró

nymi strukturami; resyntetyzuje

białka i inne. Siateczka

ródplazmatyczna wyst

puje we

wszystkich komórkach
posiadaj

cych j

dro, z wyj

tkiem

plemników.

Aparat Golgiego

AG to stos przylegaj

cych do siebie

woreczków, zazwyczaj le

Ŝą

cych w

pobli

u j

dra komórki. Woreczki te nie

ze sob

w sposób ci

gły,

maj

rozszerzone zako

czenia i

odp

czkowuj

od nich p

cherzyki.

dy stos ma stron

wej

ciow

wyj

ciow

- tutaj białka i lipidy s

modyfikowane,

sortowane i pakowane

- zag

szczone substancje po

zapakowaniu w p

cherzyki wydalane

poza komórk

w procesie

egzocytozy (p

cherzyki wydzielnicze

zlewaj

z plazmalemm

);

- AG uczestnicz

w przekazywaniu

wielu substancji w obr

bie komórki i

poza ni

- i inne

Lizosom

Wyst

puj

w kom.

zwierz

cych. S

otoczone pojedyncz

błon

biologiczn

cherzyki zawieraj

enzymy hydro-lityczne.
Powstaj

jako lizosomy

pierwotne z aparatów
Golgiego lub retikulum
gładkiego; po
poł

czeniu z

fagosomami powstaj

lizosomy wtórne;

Peroksysomy

Peroksysomy to małe organelle otoczone pojedyncza

błon

komórkow

. Zawieraj

one enzymy

katalizuj

ce syntez

stek oraz utlenianie

niektórych substratów. W trakcie utleniania lipidów
uwalniany jest toksyczny nadtlenek wodoru, który
natychmiast zostaje rozło

ony przez katalaz

(jeden

z enzymów). W perosysomach w

troby rozkładany

jest alkohol etylowy. Peroksysomy komórek
ro

linnych pełni

cej funkcji ni

w komórkach

zwierz

cych.

Wakuola

Wyst

puje w komórkach

lin. Jest to rodzaj

cherzyka otoczonego

pojedyncza błon

komórkow

. Wewn

trz

wakuoli znajduj

niemal

identyczne enzymy co w
lizosomach komórek
zwierz

cych. Tutaj

rozkładane s

białka, kwasy

nukleinowe i inne zwi

zki. W

niektórych komórkach
znajduje si

tylko jedna,

a wakuola, w innych jest

wiele małych. Zale

y to od

rodzaju tkanki i stadium
rozwojowego komórki.

Mitochondrium

Otacza je podwójna błona
lipo - proteinowa. Wyst

puj

u wszystkich Eukaryota
tlenowych. Odpowiednikami
mitochondriuów u Prokayota
s

mezosomy. Liczba tych

organelli waha si

od 20 (w

komórkach mało aktywnych
metabolicznie) do kilku
tysi

cy (w komórkach o

ej aktywno

metabolicznej. Główna funkja
to dostarczanie energii.
przydatnej biologicznie-ATP

Chloroplast

Chloroplasty s

plastydami

bior

cymi aktywny udział w

procesie fotosyntezy. Ich
kształt u organowców jest
zasadniczo stały. Jest to
dwuwypukła soczewka, z
zewn

trz otoczony jest

gładk

lipoproteinow

błon

. Wewn

trzna błona

tworzy, rozbudowuj

cy si

w czasie dojrzewania,
system równoległych
wypukle

. System

lameralny jest zanurzony w
jednorodnej, koloidalnej
macierzy chloroplastu -
stromie.

ciana komórkowa

ciana komórkowa wyst

puje

przede wszystkim u ro

lin i

grzybów. Jest ona martwym
składnikiem komórki. Cechy
charakterystyczne tej struktury to:
jest uporz

dkowan

warstw

zewn

trz protoplastu; oddziela

komórk

rodowiska

zewn

trznego, nie jest organellum

autonomicznym - jej budowa
zale

y od czynników

wewn

trzkomókowych, sama

ograniczy wzrost komórki,
odpowiada tak

e za tworzenie

poł

cze

pomi

dzy s

siednimi

komórkami; stanowi barier

obronn

przed infekcjami

bakteryjnymi i wirusowymi

DNA