Bezpieczna praca z substancjami palnymi
Dokument ten został przetłumaczony i zaadoptowany za zgodą Health and Safety Executive (HSE),
z oryginału opublikowanego przez ww. instytucję i dostępnego na stronie internetowej
http://www.hse.gov.uk/pubns/indg227.pdf
Tłumaczenia dokonano uwzględniając uwarunkowania krajowe, należy się jednak upewnić, czy odpowiednie
polskie prawodawstwo, normy i wymagania zostały w pełni uwzględnione.
Przytaczanie informacji zawartych w dokumencie jest dozwolone pod warunkiem powołania się na tłumaczenie
i oryginał.
Autorzy zarówno oryginalnego dokumentu, jak i tłumaczenia, nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie
informacji w nim zawartych.
WPROWADZENIE
Małe ilości niebezpiecznych substancji mogą się znajdować w większości miejsc pracy.
Przechowywanie i użycie tych substancji może powodować wiele zagrożeń, jeżeli nie są
zachowywane podstawowe zasady bezpieczeństwa. Jeśli używasz jednej z podstawowych
grup towarów niebezpiecznych – substancji palnych i wybuchowych – ta informacja
pomoże ci:
•
uświadomić sobie zagrożenia ze strony różnych typów palnych substancji
•
zdać sobie sprawę z istnienia podstawowych zasad, których stosowanie pozwoli na
bezpieczne używanie i przechowywanie palnych substancji
•
zastosować procedury służące przeciwdziałaniu wypadkom i ochronie ludzi przed
niebezpiecznymi substancjami palnymi
•
znaleźć bardziej szczegółowe informacje, jeśli zajdzie taka potrzeba.
W środowisku pracy mogą występować bardzo różnorodne typy palnych substancji –
począwszy od oczywistych przykładów, takich jak: paliwa, rozcieńczalniki farb, gazy
spawalnicze i paliwa do ogrzewania, po mniej oczywiste: materiały opakowaniowe, pyły
z obróbki drewna i opakowania żywności, na przykład mąki i cukru, itp.
Trzy czynniki są potrzebne do wywołania pożaru: paliwo w odpowiedniej ilości,
dostateczna ilość powietrza i źródło ognia. Jeśli kontrolujemy te czynniki, możemy
przeciwdziałać pożarom.
ZASADY BEZPIECZEŃSTWA
Stosując pięć przedstawionych dalej zasad bezpieczeństwa, będziesz na dobrej drodze do
zapewnienia bezpiecznej pracy z substancjami palnymi.
1
W
entylacja
Czy tam gdzie są przechowywane i używane palne ciecze lub gazy, jest wystarczająca
ilość świeżego powietrza?
Dobra wentylacja gwarantuje, że opary powstające na skutek rozlewania czy przecieku,
bądź uwalniane w procesach prowadzonych z użyciem palnych substancji, zostaną szybko
i skutecznie rozproszone.
Z
apłon
Czy wszystkie źródła zapłonu zostały usunięte z obszaru stosowania i przechowywania
substancji palnych?
Źródła zapłonu mogą być bardzo różnorodne i zaliczamy do nich: iskry z urządzeń
elektrycznych, spawarek lub maszyn tnących, gorące powierzchnie, otwarty ogień
z urządzeń grzewczych, itp.
P
rzechowywanie
Czy palne substancje są przechowywane w odpowiednich pojemnikach?
Czy w razie rozlania można będzie uniknąć ich rozprzestrzeniania się na inne obszary
pracy? Użycie na przykład pojemników z pokrywami i tac chroniących przed rozlewaniem
się może zapobiec rozprzestrzenianiu się rozlanych substancji.
Z
astępowanie
Czy możesz zastąpić substancje palne ich mniej palnymi odpowiednikami? Czy możesz
całkowicie wyeliminować substancje palne z procesów przetwórczych?
Powinieneś myśleć o tym, w jaki sposób wykonywać swoją pracę, aby uczynić ją bardziej
bezpieczną.
O
ddzielanie
Czy palne substancje są używane i przechowywane z dala od procesów przetwórczych
i głównych magazynów? Czy są one oddzielone fizyczną barierą, taką jak ściana lub
przepierzenie?
Oddzielne przechowywanie tych substancji przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa
w twoim miejscu pracy.
Nie zapominaj o palnych substancjach, jakie znajdują się w twoim miejscu pracy, i stosuj
się do wymienionych pięciu zasad, kiedy jest to tylko możliwe. Powiedz pracownikom
oraz innym osobom, które tej wiedzy potrzebują, o możliwych zagrożeniach i sposobach
ich kontrolowania.
Myśl:
WZPZO
i utrzymuj kontrolę nad bezpieczeństwem w miejscu pracy.
2
MATERIAŁY SPECYFICZNE
Ta część informacji dotyczy specyficznych typów substancji palnych. Wspomniane tu
zabezpieczenia muszą być rozpatrywane w połączeniu z wcześniej opisanymi zasadami
WZPZO.
Palne ciecze
Palne ciecze mogą wytworzyć w temperaturze pokojowej bardzo duże ilości
niebezpiecznych oparów. Opary te, zmieszane z powietrzem, mogą się zapalić – często
bardzo gwałtownie. Rozlane palne ciecze, jeśli nie są odpowiednio zabezpieczone, mogą
się rozprzestrzenić na dużym obszarze i zetknąć ze źródłem zapłonu, a następnie
– płonące – wrócić do źródła wycieku. Wylanie tych substancji na ubranie może
powodować poważne ryzyko ciężkich obrażeń ciała w wypadku zapłonu. Aby zapobiec
temu ryzyku, stosuj się do następujących wskazówek:
•
przechowuj palne ciecze w wydzielonym obszarze lub specjalnie do tego
przeznaczonych pojemnikach lub szafkach
•
pracuj z nimi i używaj ich w miejscach bezpiecznych, o dobrej wentylacji
i pozbawionych źródeł zapłonu
•
przechowuj pojemniki zamknięte, kiedy nie używasz ich zawartości. W miarę
możliwości używaj bezpiecznych pojemników z samozamykającymi się pokrywkami
•
pracuj z palnymi cieczami nad specjalnymi tacami i przygotuj sobie niepalne
materiały chłonne w celu zastosowania w razie wycieku
•
bezpiecznie pozbywaj się odpadów, ewentualnie zadzwoń po odpowiednie służby
zajmujące się ich utylizacją.
Palne pyły
Bardzo rozdrobnione palne pyły, rozproszone w atmosferze miejsca pracy, mogą się
zapalić lub gwałtownie wybuchnąć, powodując duże zniszczenia. Jeśli palne pyły
występują w twoim miejscu pracy, pamiętaj o następujących środkach zapobiegawczych:
•
utrzymuj zakład wolny od pyłów
•
dbaj, aby twoje miejsce pracy było wolne od pyłu, np. przez regularne sprzątanie,
odsysanie próżniowe wycieków, jeśli się zdarzą
•
w niektórych zakładach pracujących z pyłami zostały zainstalowane specjalne
systemy zabezpieczeń. Celowość takich rozwiązań musi być właściwie rozumiana,
powinny być one utrzymywane w dobrym stanie.
Palne substancje stałe
Niektóre typy tworzyw spienionych, materiałów opakowaniowych, włókien i tekstyliów
poliestrowych zapalają się bardzo łatwo i palą się gwałtownie, wydzielając duże ilości
ciemnych dymów. Pamiętaj:
•
nie przechowuj tych materiałów w pobliżu źródeł ciepła lub urządzeń elektrycznych,
które mogą się mocno nagrzewać i stanowić źródła zapłonu
3
•
upewnij się, że przejścia i wyjścia z magazynów oraz stanowisk pracy są wolne od
materiałów opakowaniowych, gotowych produktów zawierających palne składniki,
itp. W razie pożaru przejścia i wyjścia mogą zostać zasłonięte przez wydzielające się
dymy, więc im łatwiej będzie je odnaleźć, tym lepiej.
Palne gazy
Gazy w butlach są często przechowywane pod bardzo wysokim ciśnieniem. Dlatego ich
niekontrolowana dekompresja może być bardzo niebezpieczna. Mała ilość wypuszczonego
gazu może wypełnić dużą przestrzeń i utworzyć potencjalnie wybuchową mieszaninę.
Dotyczy to zwłaszcza skroplonych gazów, takich jak LPG.
Przestrzegaj następujących zasad:
•
przechowuj butle w odpowiedni sposób i chroń zawory przed uszkodzeniami
•
butle gazowe muszą być wyposażone w specjalne zawory, armaturę i przewody.
Zawsze zapoznawaj się z instrukcją producenta lub dostawcy i dobieraj właściwy
osprzęt
•
chroń przewody przed uszkodzeniem: przecięciem, porysowaniem, czy też innym
osłabieniem ich właściwości użytkowych. Sprawdzaj je regularnie i wymieniaj na
nowe, gdy wykazują oznaki uszkodzenia lub zużycia, stwarzające zagrożenie
wyciekiem gazu.
Tlen
Chociaż tlen jest potrzebny do życia oraz jest niezbędny w kontrolowanych procesach
spalania, np. w płomieniu gazowym lub podczas spawania i cięcia, to jego niewłaściwe
używanie może doprowadzić do poważnych konsekwencji. Materiały, które w normalnym
środowisku palą się bardzo powoli, w atmosferze wzbogaconej tlenem palą się bardzo
energicznie. Inne materiały, takie jak smary i oleje, mogą ulec samozapaleniu w takiej
atmosferze. Trzeba więc pamiętać o środkach bezpieczeństwa zalecanych dla palnych
gazów, a ponadto uwzględniać następujące ostrzeżenia:
•
nigdy nie używaj tlenu zamiast sprężonego powietrza
•
nigdy nie używaj tlenu do wzbogacania powietrza w środowisku pracy lub
w ograniczonych przestrzeniach
•
nigdy nie używaj smarów lub olejów do sprzętu zawierającego tlen.
Substancje reaktywne chemicznie
Niektóre produkty zawierają takie związki chemiczne, jak na przykład nadtlenki
organiczne, które – jeśli nie są właściwie używane i przechowywane – mogą
eksplodować. Niektóre substancje chemiczne mogą bardzo gwałtownie reagować
z wybranymi związkami lub zanieczyszczeniami. Na przykład związki utleniające mogą
spowodować zapłon palnych materiałów, a inne substancje, takie jak np. sód, burzliwie
reagują z wodą i może nastąpić zapłon. Przestrzegaj następujących zasad:
•
temperatura przechowywania i prowadzenia procesów z udziałem substancji
chemicznych musi być ściśle kontrolowana w celu ochrony przed niebezpiecznym
rozkładem lub niepożądaną reakcją
4
•
sprawdzaj etykiety i karty charakterystyk produktów niebezpiecznych, aby poznać
ich właściwości fizyczne oraz warunki i materiały, jakich należy unikać podczas ich
przechowywania i stosowania.
ZAGROŻENIA
Jeśli pracujesz z substancjami palnymi, zawsze występuje potencjalne zagrożenie, że coś
pójdzie źle. Musisz myśleć o problemach, które możesz napotkać, i powinieneś się
upewnić, czy wszyscy wiedzą, co zrobić w razie niebezpieczeństwa. Instruowanie
personelu co do procedur przewidzianych na wypadek awarii jest bardzo ważną częścią
szkolenia zawodowego.
Przestrzegaj następujących zasad:
•
upewnij się, że pracownicy wiedzą wystarczająco dużo, aby uniknąć mieszania
substancji chemicznych, które mogą ze sobą reagować w sposób niekontrolowany
•
udostępnij procedury informujące, jak postępować w razie wycieku lub rozlania się
palnych substancji i upewnij się, że pracownicy je znają i rozumieją
•
jeśli są dostępne specjalne środki pierwszej pomocy, personel powinien być
przeszkolony w ich użyciu.
INNE ŹRÓDŁA INFORMACJI
Ta informacja zawiera podstawowe dane dotyczące bezpiecznego przechowywania
i stosowania palnych substancji. Inspektorzy pracy (w Polsce inspektorzy Państwowej
Inspekcji Pracy), którzy mogą wizytować twoją firmę, będą oceniać, jak zastosowałeś się
do tych wskazówek w celu przeciwdziałania pożarom. Mogą też udzielić ci porad, jeśli
o nie poprosisz. Możesz mieć także wizytę (lub sobie takiej zażyczyć) oficera straży
pożarnej z miejscowej komendy straży pożarnej. Straż pożarna chce się upewnić, że
w czasie pożaru wszyscy zdołają szybko i bezpiecznie opuścić teren. Mogą także udzielić
porad i wyjaśnić, jak działają gaśnice, alarmy pożarowe i inne urządzenia związane
z bezpieczeństwem pożarowym oraz jak ich używać.
Wskazówki zawarte w tej informacji są tylko wprowadzeniem do wiedzy o podstawowych
środkach prewencyjnych w bezpiecznej pracy z substancjami palnymi. Może to być już
wszystko, czego potrzebujesz, ale jeśli nie, istnieje możliwość zapoznania się z innymi
materiałami (informacji poszukaj w oryginalnym dokumencie).
Dokument oryginalny:
Safe working with flammable substances
http://www.hse.gov.uk/pubns/indg227.pdf
Tłumaczenie z języka angielskiego:
Wojciech Zatorski
wozat@ciop.pl
5