1. Wprowadzenie do ekonomii.

1. Rozwój myśli ekonomicznej.

Termin ekonomia został wprowadzony w VI w p.n.e. przez Ksenofonta - greckiego filozofa pochodzącego z Efezu. Słowo ekonomia z greckiego „Oikosnomikos” - nauka o gospodarstwie domowym. Ojkos - dom, Nomos - nauka. W IV w p.n.e. ekonomią zajmował się Arystoteles.

Merkantylizm - (Montchretien - XVII w) pierwsi nowożytni badacze ekonomii, utożsamiali gromadzenie bogactwa z gromadzeniem pieniądza pełnowartościowego.

Fizjokratyzm - (Quesnay, Keney - XVIII w) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo.

Ekonomia była nazywana społeczną, polityczną ale od czasu Marshalla mamy samą ekonomię.

Funkcje ekonomii:

1. Teoriopoznawcza - wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu.

2. Aplikacyjna - próba formułowania wskazówek dla gospodarki.

3. Ekonomia klasyczna - (Ricardo , Smith , Say) - apologezja prywatnej własności i rynku. Prawo rynków Saya - każdy popyt rodzi swoją podaż, a każda podaż rodzi swój popyt,

4. Leseferyzm - okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .

5. Keynesizm - (twórcą Keynes - twórca interwencjonizmu państwowego) ekonomia popytowa, prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy, że państwo musi pomóc gospodarce, mikroekonomiczna polityka państwa.

6. Neoklasyczna ekonomia - poprawienie klasycznej, synteza neoklasyczna Marshalla.

7. Ekonomia marksistowska - (czyli gospodarka rynkowa jest zła) kładzie nacisk na sprawiedliwość społeczną, naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby.

8. Ekonomia podażowa - co robić aby pobudzać podaż:

• Monetaryzm - Milton Friedman,

• Teoria racjonalnych oczekiwań.

1.2. Przedmiot ekonomii.

Ekonomia - nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi (Mc Kenzy).

Mikroekonomia - ta część badań ekonomicznych, która skupia się na badaniu poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków. Narzędzia: cena, popyt, podaż, zysk.

Makroekonomia - badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami. Badanie zależności całej gospodarki.

Ekonomia pozytywna - wypracowanie uniwersalnych narzędzi, polega na dokonywaniu bezstronnych uogólnień systemów, obiektywizm, brak wartościowania.

Ekonomia normatywna - sądy wartościujące, umożliwiające budowę ideologii.

1.3. Kategorie, prawa i modele ekonomiczne.

Kategorie ekonomiczne to: pieniądz, rynek, towar, wartość, płaca, popyt, podaż, kapitał, inflacja.

Prawa ekonomiczne to podstawowe, ustalone zależności między cechami zjawisk ekonomicznych. Powinno się je formułować: zazwyczaj, na ogół, w większości przypadków i mają swój specyficzny charakter:

• obiektywne - działają niezależnie od naszej woli i świadomości,

• żywiołowe - ich przebieg nie musi zgodny z naszym oczekiwaniem, często nas zaskakuje.

• statyczne - ujawniają się w czasowym działaniu,

• historyczne - mają swoje źródła w historii i razem z nią się zmieniają.

Teorie ekonomiczne to tworzenie ze sobą praw ekonomicznych w jakiejś postaci i są one punktem wyjścia dla polityki ekonomicznej kraju.

Model ekonomiczny to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej.

1.4. Potrzeby ludzkie i formy ich zaspokajania.

Potrzeba - uczucie braku połączone z chęcią jego zaspokojenia .

POTRZEBA

podstawowe jednorazowe wyższego rzędu powtarzalne

fizyczne duchowe społeczne egzystencjonalne

PIRAMIDA POTRZEB wg . Maslowa

potrzeby

samorealizacji

(praca nad sobą)

potrzeby szacunku i poważania (poczucie własnej wartości)

potrzeby społeczne (poczucie przynależności)

potrzeby bezpieczeństwa (pewność ochrona)

potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, seks)

Geneza powstania potrzeb:

• pierwotne (instynktowne),

• społeczne (nabyte, wyuczone w procesie rozwoju).

Prawo powtarzania potrzeb (Jevons):

1. Powietrze (oddychanie).

2. Pożywienie.

3. Ubranie.

4. Mieszkanie.

5. Szeroko pojmowana rozrywka.

6. Przedmioty zbytku luksus.

Zasady Marshalla:

1. Pożywienie.

2. Ubranie.

3. Mieszkanie.

4. Zaspakajanie wszelkiej działalności.

Cech potrzeb:

1. Obiektywizm.

2. Subiektywizm i indywidualizm.

3. Konkurencyjność.

4. Substytucyjność.

5. Nieograniczoność co do liczby (teoria wyboru konsumenta).

6. Ograniczoność co do pojemności.

7. Odnawialność.

8. Społeczny charakter (miejsce w strukturze społecznej).

9. Komplementarność.

Historycznie zmienny charakter - wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji.

Nienasyconość człowieka przewyższa tempo możliwości .

Dobra - wszystkie rzeczy służące do zaspokajania potrzeb .

Dobra gospodarcze - wytworzone przez człowieka .

Dobra konsumpcyjne - służą zaspokajaniu potrzeb bieżących .

Dobra inwestycyjne - konsumpcja na przyszłość .

1.4. Produkcja i czynniki produkcji.

Produkcja oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego

W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji i przetwarzaniu ich w produkt.

Czynniki produkcji - są to wszystkie środki użyte w produkcji:

1. Dobra pierwotne - surowce mineralne, wody, lasy, ziemia, rośliny, zwierzęta.

2. Praca człowieka.

3. Ekonomiczne dobra produkcyjne (dobra kapitałowe) - maszyny, budynki, licencje, znaki firmowe, kapitał pieniężny (gotówka, akcje, obligacje i należności).

4. Technologia - sposób wytwarzania.

5. Talent przedsiębiorczości - umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w jednym procesie wytwarzania dóbr i usług, przynosi maksymalne efekty.

Podstawowe czynniki produkcji - ziemia, kapitał, praca (zdolności fizyczne i umysłowe człowieka które może on dać).

1.6. pojęcie rzadkości i kosztu alternatywnego.

Ograniczoność zasobu - dynamiczna teoria zasobów mówi o tym, że zasobów w gospodarce nie brakuje, brakuje naszych zdolności do ich wykorzystania.

Rzadkość jest czasowa, a zasoby dynamiczne się odnawiają.

Alokacja - rozdysponowanie rzadkich zasobów między konkurencyjne cele .

Koszt alternatywny - koszt zaniechanych możliwości, korzyści wynikających z najlepszego niezastosowanego zasobu.

Aspekt gospodarowania:

• pozytywny - osiąganie korzyści,

• negatywny - (konieczność) - straty.

Koszty:

• alternatywne - to co utraciliśmy,

• rzeczywiste - wyłożenie pewnej ilości kapitału po to aby uzyskać korzyści.

Cel naszej pracy - realizacja ma być najlepsza, racjonalna - najlepsze rozwiązanie w danych warunkach, z punktu widzenie celu ekonomicznego.

1.7. Granica możliwości produkcyjnych.

Krzywa możliwości produkcyjnych

Dobra A

A

C

Dobro B

B

1.8. Zasady racjonalnego gospodarowania.

Gospodarowanie - jest procesem w którym wykorzystujemy w sposób racjonalny ograniczone zasoby.

Dwie zasady racjonalnego gospodarowania:

1. Zasada największego efektu (wydajności) - przy danych środkach maksymalizujemy efekt.

2. Zasada najmniejszego nakładu (oszczędność środków) - osiągnąć cel przy użyciu jak

najmniejszych środków.

Racjonalność:

• rzeczywista - jest to wybór maksymalizujący wynik (korzyści) - jedno rozwiązanie,

• proceduralna - dochodzenie do najlepszego rozwiązania, każde lepsze od poprzedniego jest racjonalne (wiele rozwiązań)

Rachunek ekonomiczny - zespół rachunków symulacyjnych pozwalających nam na wybór rozwiązania optymalnego czyli najlepszego w danych warunkach.

• tylko w jednostkach wartościowych,

• musi być celowy,

• musi być dualny (tylko jedna z zasad racjonalnego działania),

• musi być wariantowy - im więcej symulacji tym większe prawdopodobieństwo że wybierzemy najlepiej,

• kompletność -musimy uwzględnić jak najwięcej czynników wpływających na dane zjawisko (nigdy nie mamy wszystkich czynników).

Konkretyzacja - zbliżenie teoretycznej formuły do rzeczywistości.

Weryfikacja - sprawdzanie czy formuła jest prawdziwa czy nie.

1. statystyczna (badania),

2. historyczne odnoszenie się do przeszłości,

Falsyfikacja - (odwrotna do weryfikacji) - obalenie hipotezy poprzez wykazanie że w jakimś przypadku ona nie zachodzi.

1.9. Proces wymiany w ujęciu historycznym.

Wymiana jest skutkiem specjalizacji i podziału i służy alokacji dóbr zgodnej z zapotrzebowaniem na nie. W sensie subiektywnym wymiana dochodzi do skutku, ponieważ obie strony wymieniają to, co jest dla nich mniej korzystne, na to, co przynosi im większe korzyści. Zrealizowanie wymiany polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru od osoby sprzedawcy do osoby nabywcy w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent tego towaru, będący własnością nabywcy.

Typy wymian:

• wymiana barterowa - towar za towar (xA=yB) - gospodarka towarowa,

• wymiana pieniężna - towar za ekwiwalent (ogólnym ekwiwalentem stały się kruszce) - gospodarka towarowo - pieniężna.

1.10. Towar i jego cechy.

Towar to produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany i posiada dwie cechy: wymierną i użytkową. Użytecznością towarów zajmują się towaroznawcy.

Fetyszyzm - nadawanie rzeczom wartości których nie posiadają. Fetyszyzm towarowo - pieniężny - producent sądzi, że jego towar znajduje uznanie na rynku pomimo bezwartościowości jego towaru.

1.11. Pojęcie i rodzaje rynku.

Rynek - podstawowy mechanizm gospodarki rynkowej.

1. Miejsce na którym dokonuje się wymiana.

2. Całokształt procesów odbywających się między jego uczestnikami czyli podmiotami

gospodarczymi.

3. Na rynku zachodzą transakcje - proces gdzie spotykają się dwie strony.

TRANZAKCJA

ma procesy negocjacyjne może dotyczyć czasowego jako forma działalności to

dysponowania własnością zmiana formy własności

kredyty

Rodzaje rynków :

• lokalne,

• krajowe,

• międzynarodowe,

• światowe (ostateczny weryfikator).

RYNEK DÓBR

konsumpcyjnych - nabywca nabywa inwestycyjnych - kupuje dobro by

coś do skonsumowania poddać je obróbce i stworzyć

dobro finalne

RYNEK

otwarty (raczej ograniczony) zamknięty

przetarg

formalny - instytucjonalny nieformalny

w ramach swojego rozwoju doprowadziły sprzedawcy na targu gdzie nie ma

do tego, że mają swoją siedzibę (giełda) legalizacji (czarny rynek)

biały szary czarny

RYNEK KONKURENCJI

doskonałej niedoskonałej

pełny monopol oligopol

duopol monopol

1.12. Elementy i funkcje rynku.

Do elementów rynku należą: popyt, cena i podaż.

Popyt - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców (rynek konsumpcji, rynek czynników produkcji).

Cena - informuje nas o relacji między produktami.

Podaż - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonemu nabywcy (występuje dzisiaj częściej).

1.13. Cena i jej funkcje.

Cena - informuje nas o relacji między produktami.

Funkcje ceny:

1. Relatywna, informacyjna mówi nam o rzadkości produktu.

2. Żywiołowa, administrowana.

3. Funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do

Jakościowego.

4. Ma zdolność równoważenia popytu i podaży.

5. Funkcja kosztowa - wchodzi w skład produktów jako koszt.

6. Nie jest wielkością jednorodną:

• elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np.: maszyny, surowce,

• zawiera obciążenia prawne - podatki,

• zysk.

7. Funkcja dochodowa - pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą

wyliczyć siłę nabywczą pieniądza - wartość realna - ilość dóbr i usług

które możemy za nią nabyć )

Cena sprawiedliwa - św. Tomasz z Akwinu - powinna być ustalana zgodnie z wartościami chrześcijańskimi.

Milton Friedman - monetaryzm - cena jest czynnikiem motywującym do aktywności gospodarczej. Po to aby można było posiadać pewne produkty - motywuje do działania.

1.14. Pieniądz i jego funkcje.

Pieniądz - wyłonienie się ekwiwalentu jako pojęcia.

• Ekwiwalent - muszelki bydło itp. kruszce szlachetne metale (była ich odpowiednia ilość, trwałe, łatwe do podzielenia, powszechne) - monety - prawo bicia pieniądza.

• Pełnowartościowy - taki w którym wartość kruszcu odpowiada nominałowi: złoto

i srebro, później tylko złoto.

• Banknot - nota bankowa zaświadczenie o złożeniu w banku odpowiedniej ilości kruszcu

• Od I wojny światowej przejście do systemu sztabowozłotowego i dewizowozłotowego.

Zaczęto odchodzić od pieniądza pełnowartościowego.

• Papierowy - symboliczny (symbol wartości) - umowa społeczna, gwarancją wartości

pieniądza jest stabilność gospodarki państwa (kryzys w Rosji).

Funkcje pieniądza:

1. Miernik wartości

2. Środek wymiany

• cyrkulacji,

• środka płatniczego (rozbieżność w czasie między strumieniem pieniądza, a strumieniem towaru - kredyt),

3. Środek tezauryzacji (gromadzenie skarbu).

4. Pieniądz światowy (SDR - 42% $ + 19% DM + 15% J + 12% Ł + 12% F).

1.15. Systemy gospodarcze.

Rozróżnia się dwa podstawowe systemy gospodarcze: wolnorynkowy i gospodarki nakazowo - rozdzielczej.

System wolnorynkowy: brak kontroli państwa, swoboda wejścia na rynek i wyjścia z rynku, autonomia działania podmiotów gospodarczych, swoboda branży, równe prawa, brak przywilejów, cena kształtowana przez mechanizm rynkowy.

System nakazowy (gospodarka nakazowo - rozdzielcza): większość decyzji dotyczących produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo. Państwowy urząd planowania decyduje co, jak i dla kogo się produkuje. Szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i pracowników.

Gospodarka mieszana: państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych. Kontroluje też zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.

1.16. Podmioty gospodarcze i ich charakterystyka.

Podmiotem gospodarczym - nazywamy każdą formę organizacji, każdego aktywnego uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje, kierującego się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem.

Janos Kornai - wyodrębnił w gospodarce dwa procesy :

1. Procesy realne (materialne) - są tom wszelkie działania w ramach tych procesów powodujące zmiany czynników produkcji mające na celu wytworzenie dóbr, produktów, ich wymianę jak również konsumpcję np. : wytwarzanie, przetwarzanie, transportowanie, pakowanie .

2. Procesy regulacyjne (myślowe) są to wszelkie procesy związane z przetwarzaniem i przekazywaniem informacji jak również z przygotowaniem i podejmowaniem decyzji ekonomicznych.

Podział gospodarki na sferę realną i regulacyjną.

Sfera realna - przedsiębiorstwa (producent), konsumenci (gospodarstwa domowe).

Państwo - podmiot specyficzny (superpodmiot), podmiot o charakterze władczym, może regulować, sterować podmiotami, przestrzega zasad gospodarki rynkowej.

Przedsiebiorstwo (producent) - jest podmiotem gospodarczym realizującym swoje cele, działa samodzielnie, podejmuje decyzje i ryzyko.

Cechy przedsiębiorstwa :

1. Odrębność ekonomiczna (własność).

2. Odrębność organizacyjna (np: spółka).

3. Odrębność prawna (strona prawna, pełna osobowość prawna )

PRZEBSIĘBIORSTWO

publiczne prywatne

państwowe lokalne indywidualne zbiorowe (spółki)

Gospodarstwo domowe - grupa ludzi, wspólnie zamieszkujący i wspólnie podejmujących decyzje co do rozdysponowania posiadanych środków: przynajmniej jedna z osób musi prowadzić działalność zarobkową .

Funkcje gospodarstwa domowego :

1. Funkcja konsumpcyjna (zaspokajanie potrzeb).

2. Funkcja produkcyjna (uczestnictwo w rynku czynników produkcji - rynek pracy).

Wybory konsumenta:

1. Wybory konsumenta odbywają się zgodnie z jego preferencjami, interesem (główny cel - zaspokajanie potrzeb).

2. Wybory dokonywane są w oparciu o dane informacje (modelowe - pełna informacja).

3. Wybiera między dobrami substytucyjnymi.

4. Jest podmiotem racjonalnym.

Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji.

Ograniczenia:

1. Dochody (dochód realny).

2. Ceny dóbr i usług (dochód realny).

Uporządkowany system preferencji konsumenta:

1. Założenie kompletności preferencji.

2. Założenie przechodniości preferencji.

1

---