PRZEMIANA WEWN�TRZNA BOHATERA W LITERATURZE ROMANTYCZNEJ

Literatura jest instrumentem reaguj�cym na wszystkie wydarzenia i nastroje panuj�ce w spo�ecze�stwie. Tw�rcy analizuj�, krytykuj�, b�dŸ pochwalaj� to, co obserwuj� wok� siebie. Patrz�c z dzisiejszej perspektywy, mo�na zauwa�y�, �e kreacja bohatera indywidualnego sta�a si� dla pisarzy doskona�ym sposobem na wyra�enie pogl�d�w. Nadaj� oni swoim „podopiecznym” postaciom odpowiednie cechy charakteru, z g�ry planuj� zachowanie i postawy w danej sytuacji. Umieszczaj� bohater�w w odpowiednim miejscu, czasie i „programuj�” ich losy. Zastawiaj� na nich pu�apki i zasadzki �ycia, stawiaj� w trudnych sytuacjach. To wszystko powoduje, �e wytw�r fantazji pisarza, autora staje si� tak rzeczywisty, �e wydaje nam si� zwyk�ym cz�owiekiem. Opr�cz tego dostaje od stworzyciela dusz�, wn�trze, w kt�rym stacza si� wielka walka mi�dzy dobrem i z�em i nast�puj� r�ne przemiany.

Najbardziej uduchowieni, skomplikowani wewn�trznie s� bohaterowie utwor�w epoki romantyzmu. To oni si� buntuj�, nienawidz�, kochaj�, zdradzaj�, cierpi�, p�acz�. To w nich k��bi� si� r�ne uczucia jednoczeœnie i dokonuj� si� r�norodne wewn�trzne przemiany.

Gustaw („Dziady” cz. IV A. Mickiewicza) dnia 1 XI 1823 roku przemienia si� w Konrada ( „Dziady” cz. III A. Mickiewicza). Data jego zmiany oznacza koniec dotychczasowego okresu �ycia, zerwanie z przesz�oœci�, odnalezienie sensu egzystencji �ycia i wyjœcie z kr�gu samotnego cierpienia. Gustaw by� zakochany od pierwszego wejrzenia, porzuconym, nieszcz�œliwym kochankiem. Cierpia�, rozpacza�, nie obchodzi�o go nic poza w�asnym cierpieniem i wspomnieniem ukochanej, kt�ra opuœci�a go z powodu nier�wnoœci spo�ecznej i r�nic maj�tkowych, jakie ich dzieli�y. Mi�oœ� opanowuje ca�� jego osobowoœ�, �ycie, jest jemu podporz�dkowana. Uczucie to jest dla niego najwi�ksz� wartoœci�. Przestaje istnie� dla niego œwiat i przekreœla on swoj� przysz�oœ�, pragnie tylko œmierci.

Jednak kt�regoœ dnia dokonuje si� w Gustawie przemiana, odnalaz� w�asne miejsce i cel w �yciu. Od tego czasu postanowi� poœwi�ci� si� za ojczyzn� i walczy� o jej wyzwolenie.

Podobnym bohaterem do Gustawa - Konrada jest Kordian („Kordian” J. S�owackiego). Jako pi�tnastoletni m�odzieniec nie potrafi odnaleŸ� si� w œwiecie. By� marzycielem o wybitnej wyobraŸni poetyckiej, zgorzknia�y, nie widzia� sensu �ycia. Nudzi� si� nim, prze�ywa� rozterki duchowe, zw�tpienia, wahania, marzy� o wielkim bohaterskim czynie, kt�ry nada�by sens jego �yciu. Zdawa� sobie spraw� z nierealnoœci swoich pragnie�, ale Ÿr�d�a niepowodze� upatruje w otaczaj�cym go œwiecie. Gorzkie, pesymistyczne doœwiadczenia zdoby� podczas podr�y po Europie. Por�wnanie rzeczywistoœci z marzeniami przynios�a mu tylko same rozczarowania i zawody. Przekona� si�, �e œwiat liczy si� tylko z si�� materialn�, rz�dzi mim pieni�dz i egoizm w�adc�w. Zrodzi� si� u niego bunt, kt�ry by� Ÿr�d�em jego przemiany wewn�trznej. Na szczycie Mont Blanc dokona� si� prze�om w jego dotychczasowej postawie. Odnalaz� sens i cel �ycia w poœwi�ceniu si� dla ojczyzny wzorem Winkelrieda i w wyzwoleniu narod�w Europu. Kordian z romantycznego kochanka sta� si� bojownikiem o wolnoœ�!

Zar�wno Konrad jak i Kordian po wielu doœwiadczeniach �yciowych i przygodach odnaleŸli cel swojego �ywota. Dokona�a si� w nich wielka przemiana. Potrzebowali czasu by dojrze� do wielkiej misji, jak� zgotowa� im los.

Jednak bohaterem, kt�rego przemiana by�a najbardziej szczera, jest Jacek Soplica („Pan Tadeusz” A. Mickiewicza). W m�odoœci by� hulak�, zawadiak�, paliwod�, zakochany z wzajemnoœci� e Ewie Horeszk�wnie. Niestety, jako ubogi szlachcic zosta� odtr�cony przez jej ojca. Jego osobista nienawiœ� i ura�ona duma sprowadzi�y go na drog� zbrodni. Nie mog�c pogodzi� si� ze strat� ukochanej, w odruchu rozpaczy i zemsty strzeli� do Stolnika, niemal przypadkowo, ale celnie. Po dokonanej zbrodni okrzyczano go zab�jc� i zdrajc�. Jego œwiat za�ama� si�. Jacek rozpi� si� tak, tu�a� si�, o�eni� si� z nie kochan� kobiet�. Jego �ycie straci�o sens, a on sam nie wiedzia�, gdzie ma si� podzia�, co ma robi�. Jednak nast�pi� taki dzie�, w kt�rym coœ w sumieniu Jacka Soplicy drgn�o. Stwierdzi�, �e nie mo�na tak d�u�ej �y� i postanowi� si� zmieni�. Uciek� z kraju, wst�pi� w Rzymie do zakonu i przyj�� imi� Robak. Zgin�y jego szlacheckie przywary, sta� si� skromnym, cichym, pokornym, ofiarnym i anonimowym cz�owiekiem. Jego �ycie wype�ni�a walka o ojczyzn�. Wst�pi� do Legion�w D�browskiego, bra� udzia� w walkach napoleo�skich pod Hohenlinden (1800), Jen� i Somosierr� (1808). Wr�ci� na Litw� w habicie, aby organizowa� powstanie, kt�rego celem by�o usuni�cie Moskali z Litwy. Agitowa� szlacht� do udzia�u w powstaniu, w�druj�c z nara�eniem �ycia od domu do domu. Zostaje ranny w czasie walki z Moskalami. A dope�nieniem jego przemiany wewn�trznej by�a spowiedŸ i opowiadanie historii swojego �ycia Gerwazemu ma �o�u œmierci. Wszystko zosta�o mu przebaczone. Jacek Soplica z odpuszczonymi winami i czystym sumieniem.

W �yciu ka�dego z tych bohater�w nast�pi� prze�omowy moment, w kt�rym zapomnieli o swoim starym �yciu i poczuli powo�anie - w tym przypadku walka o ojczyzn�.

Mo�na chyba stwierdzi�, �e my tak�e jesteœmy do nich podobni. W naszym �yciu nast�puje te� taka chwila, lub chwile, kiedy musimy podj�� decyzj� maj�c� wp�yw na nasze dalsza �ycie. Bo przecie� na ka�dego z nas czeka jakaœ misja �yciowa. Ale musimy pami�ta�, �e sami jesteœmy odpowiedzialni za swoje �ycie i czyny, �e nie jesteœmy bohaterami powieœci, kt�rymi steruje autor.

---