Nowoczesna polska 2

21.02.2011

architektura czas�w stanis�awowskich

projekt pa�acu Kazimierza Raczy�skiego w Bia�oœliwiu nad Noteci�, 1762-1764

Raczy�ski mia� du�e zas�ugi jeœli chodzi o porz�dkowanie Wielkopolski, ale tak�e zwolennik Rosji, dostawa� sta�� pensj� od ambasady rosyjskiej

projekt przypuszczalnie architekta œrodowiska warszawskiego, jeszcze saskiego- wida� formy bliskie saskiej architektury pierwszej po�owy XVII w.- zadaszenie œrodkowej cz�œci budynku, œrodkowego ryzalitu, tak�e detal

realizacja w zmienionej formie- co do miejsca, ostatecznie u schy�ku lat 60. (1768-1773)w Rogalinie, z innymi detalami- z charakterystycznymi zmianami- bry�a budynku podobna, ale usuni�ta dekroacja; przez wiele lat interpretowane jako oszcz�dnoœ� Raczy�skiego, stara� si� realizacj� powierzy� miejscowym budowniczym; ale jednak mog�a to by� œwiadoma decyzja o charakterze estetycznym, odzwierciedlaj�ca zmian� smaku- uzyskany rezultat specyficzny- rezydencja o za�o�eniu przestrzennym z architektury barokowej, pe�en program nowo�ytnych reprezentacyjnych rezydencjach, z reprezentacyjnym dziedzi�cem; brak dekoracji ma by� jednak swoistym zast�pnikiem mody na antyk, jako ch�� do zarzucenia dekoracji jako czegoœ pozbawionego smaku- tzw. zjawisko zimnego baroku, widoczne w innych rezydencjach Wielkopolski

rezydencja w Rogalinie jest tak�e jednym z wi�kszych i ciekawszych przyk�ad�w zastosowania popularniejszego rozwi�zania 60. XVII- 30. XVIII w. palladia�skie galerie, monumentalizuj�ce za�o�enia; b�dzie to rys architektury ziemia�skiej ko�ca XVIII w., w czasie stanis�awowskim wykszta�ci si� nowy typ pa�acu-willi, ale r�wnie� cz�sto o �wier�kolistych galeriach

pa�ac Bni�skich w Gu�towach, 1779-1783 dla Ignacego Bni�skiego, proj. Ignacy Graff

zaliczany do grupy rezydencji w guœcie zimnego baroku

powt�rzenie zimnego baroku tak�e z prostego powodu, �e ci sami budowniczowie wznosili Rogalin, jak i inne pa�ace

Ma�opolska

pa�ac w Opolu Lubelskim, 1766-1773, Domenico Merlini, Jakub Fontana, prace prowadzi� najprawdopodobniej Ferdynand Nax

dla Antoniego i Zofii Lubomirskich

architekci kr�lewscy, dzia�aj�cy dla Stanis�awa Augusta

architektura barokowa klasycyzuj�ca, zw�aszcza w elewacji frontowej- charakterystyczna z tympanonem z �ukiem wycinkowym od strony ogrodu

najbardziej klasycyzuj�cy charakter mia�y wn�trza reprezentacyjne, np. sala balowa

wp�yw œrodowiska kr�lewskiego bez trywializacji widocznej w Rogalinie

pa�ac So�tyk�w w Kurozw�kach, przebudowa 1768

Macieja So�teka- dzie�o nieznanych architekt�w, wida� XVIII w. po�udniow� elewacj�, nieodleg�ej sposobem opracowania od Opola- tak�e tympanon z �ukiem odcinkowym; nie jest to jednak dow�d na wsp�lne autorstwo

analogie z architektur� austriack� tego okresu w dekoracji okien- r�wnie� takie wp�ywy na Ma�opolsk�

sama struktura rezydencji w formie raczej zale�na od znanych wzorc�w barokowych, ale pr�by nadania powœci�gliwoœci, co nadaje jej inny charakter wzgl�dem architektury p�Ÿnobarokowej

Kresy

pa�ac w August�wku niedaleko Grodna, 70. XVIII, by� mo�e Giuseppe Sacco

architekt sprowadzony z Werony, na pocz�tku dzia�aj�cy w Warszawie, potem ju� w okolicach Grodna- by� architektem, kt�rego tw�rczoœ� dobrze pokazuje moment przejœciowoœci stylowej w pocz�tkach panowania Stanis�awa Augusta; mia� zas�ugi tak�e jako architekt Tyzenhausa

pa�ac w August�wku by� myœliwskim pa�acykiem kr�la, w typie dworu alkierzowego, do kt�rego zosta� dobudowany œrodkowy ryzalit

pa�ac Wo��owicz�w w Œwiacku pod Grodnem, ok. 1779, Giuseppe Sacco

elementy tradycyjne: �amany dach, pr�by jeszcze rzeŸbiarskiego opracowania bry�y, boczne ryzality

nowe: powœci�gliwoœ� dekoracji, wyraŸnie dostrzegalna tendencja do uspokojenia

to nie jest zimny barok, a ��czenie tradycyjnych element�w z antykizacj�

za�o�enie palladia�skie

Antoni Tyzenhaus w Horodnicy za�o�y� szko�� dla architekt�w, kr�tko jej profesorem by� Sacco

Szymon Bogumi� Zug, pa�ac w Kocku dla Anny z Sapieh�w Jab�onowskiej, 1779

koœci� i ratusz w Kocku

wida� coraz wi�ksze nawi�zania do palladianizmu

wprowadzanie portyku z tr�jk�tnym tympanonem

p�Ÿniej przebudowana

od po�owy XVIII w. coraz wi�ksze zaanga�owanie ziemian w uporz�dkowanie przedstrzenne prywatnych miast; po wojnach 1. po�owy XVIII w.

przyk�adem Anna z Sapieh�w Jab�onowskiej

zazwyczaj jednak by�y to tylko przedsi�wzi�cia jednopokoleniowe

Lacroix, pa�ac Potockich w Tulczynie, 1782

Stanis�awa Szcz�snego Potockiego

ogromna skala, daj�ca si� por�wna� jedynie z Rogalinem; najbardziej jednolity i klasycystyczny wyraz rezydencji, nie ma ju� w�tk�w tradycyjnych

projekt silnie oparty na wzornikowych pomys�ach; Lacroix by� najprawdopodobniej Polakiem i nazwya� si� Krzy�anowski, przebywa� d�ugo we Francji i Italii- ale nie mo�na go wychwyci� jako znacz�c� posta� artystyczn�

mo�na zauwa�y� proces adopcji tendencji klasycystycznych niezale�nie od œrodowiska kr�lewskiego

odwo�anie bezpoœrednio do wzor�w francuskich

pa�ac w Paw�owicach dla Maksymiliana Miel�y�skiego, proj. Karl Gothard Langhans, 1779-1787

sala balowa Jan Chrystian Kamsetzer, 1789-1790

tak�e Wielkopolska; Miel�y�ski by� zorientowany w kwestiach artystycznych, du�y ksi�gozbi�r, tak�e ch�tnie kontaktowa� si� z dworem pruskim

Langhans w�aœnie z tego œrodowiska- to on zaimportowa� do Polski wzorce brytyjskiego palladianizmu; z Roberta Adama- geometryczne dekoracje wy�szej partii sali balowej (to ju� nie Langhans, a Kamsetzer- tak�e by� w Anglii)

kolumnowy portyk przyœcienny, doœ� p�aski, z dwoma bocznymi ryzalitami- niezbyt si� w Polsce przyj��

Miel�y�ski ko�cz�c budow� swojej rezydencji zmieni� decyzj� co do œrodowiska- nie zwr�ci� si� do Langhansa kiedy urz�dza� sal� balow�, a do œrodowiska warszawskiego- Kamsetzer

sala zachowana, a dzie�a Kamsetzera by�y g��wnie w Warszawie i nie zachowa�y si�

Hilary Szpilowski, pa�ac Bazylego Walickiego w Ma�ej Wsi, 1783-1786

przyk�ad kszta�towania si� pa�acu-willi o znacznie mniej reprezentacyjnym charakterze

odzwierciedla�o to tak�e zmian� sposobu �ycia i zwr�cenie si� ku mniejszemu i bli�szemu kr�gowi os�b

za wzorcami brytyjskimi bardziej malownicze po�o�enie, inskrypcje na temat odpoczynku czy przyjaci�

jednym z element�w odmieniaj�cych znacznie oblicze wn�trz ziemia�skich- cz�sto pojawiaj� si� sale pompeja�skie, zawsze pod koniec XVIII w., pojawiaj� si� tak�e sale z widokami architektonicznymi w�oskimi, rzadziej innymi; w Ma�ej Wsi jest sala warszawska

wida� tu jeszcze rys tradycyjny- pierwsze pi�tro jeszcze reprezentacyjne (po wielkoœci okien), parter mieszkalny

Hilary Szpilowski, pa�ac w Walewicach dla Anastazego i Magdaleny z Tyzenhauz�w Walewskich, uko�czony po 1783

portyk kolumnowy palladia�ski

struktura zmieniona- wida� wizualne zr�wnowa�enie obu kondygnacji, nie ma ju� piano nobile; podzia�y funkcjonalne w tym pa�acu przebiega�y w poprzek kondygnacji

rozwi�zanie elewacji ogrodowej z dwoma bocznymi ryzalitami- nie jest to typowe

zleceniodawcy- Walicki by� stronnikiem kr�lewskim, wi�c nowy smak m�g� by� efektem ambicji �yciowych Walickiego, kt�ry d�ugo przebywa� we Francji i wr�ci� jako zwolennik mocnej w�adzy kr�lewskiej

Hilary Szpilowski- by� architektem z pierwszego pokolenia wykszta�conych polskich architekt�w klasycyst�w obok Zawadzkiego, czasy stanis�awowskie okresem, kiedy pojawia si� coraz wi�cej architekt�w pochodzenia polskiego, St. Zawadzki mia� za sob� wykszta�cenie w Akademii œw. �ukasza i uczy� w Polsce

\

Jan Chrystian Kamsetzer,pa�ac Radoli�skich w Siernikach, 1786-1788

Kujawy; jest w�asnoœci� prywatn� po�o�on� na rozleg�ym terenie

najwa�niejsz� postaci� w tej budowie by�a Katarzyna z Raczy�skich Radoli�ska, siostra Kazimierza Raczy�skiego, by�a dobrze obeznana w kwestiach artystycznych, dobrze wykszta�cona, tak�e dzieki bratu œci�gn�a do budowy pa�acu w Siernikach najlepszego architekta kr�lewskiego

pa�ac jest wzorcowym przyk�adem pa�acu-willi o ograniczonym za�o�eniu, da si� por�wna� z rezydencjami brytyjskimi, z willami Palladia

pomieszczenia reprezentacyjne w dolnej kondygnacji, co wida� po oknach

ograniczenie dekoracji

charakterystyczne zastosowanie portyku kolumnowego z tr�jk�tnym tympanonem, cz�œciowo wypuk�e, cz�œciowo wkl�s�e

sala balowa na osi, obejmuj�ca obie kondygnacje- takie rozwi�zanie, z ryzalitem od ogrodu- w formie 3 bok�w lub �uku odcinkowego- b�dzie bardzo wiele razy powtarzane w architekturze rezydencjonalnej prze�omu XVIII/XIX w.

w czasach stanis�awowskich szacuje si�, �e powsta�o dobrze ponad 100 pa�ac�w

malowniczo, symetrycznie po�o�ony, bez p�kolistych galerii

pa�ac Wojciecha Lipskiego w Lewkowie, 1788-1790

wz�r z Siernik, ale wprowadzenie rozbudowanej dekoracji rzeŸbiarskiej- co pokazuje brak zrozumienia wzorc�w; ale rysunek dekoracji zdecydowanie klasycystyczny

Chrystian Piotr Aigner, pa�ac Franciszka Wodzickiego w Igo�omi, 1804

Ma�opolska, niedaleko od Krakowa

pa�acu-willa, ale ze zmniejszon� liczb� osi

koniec I RP- architekci wyje�d�aj� na prowincj�, ci�gn� ich tam cz�sto zleceniodawcy, tak�e osoby, kt�re w czasach stanis�awowskich przebywa�y w Warszawie i prowadzi�y aktywne �ycie polityczne

Jakub Kubicki, pa�ac Ma�achowskich w Bia�aczowie, 1797-1800

Ma�achowski marsza�ek Sejmu Wielkiego

wida� kolejn� adaptacj� kamsetzerowskiego wzorca pa�acu-willi, ale nie bezmyœlne, a dostosowane dla w�asnego gustu przeniesienie wzorca

charakterystyczne podokienne fartuszki itd.- Kubicki lubi� nieco zdobniejsz� architektur�

�wier�koliste galerie

pompeja�skie dekoracje we wn�trzach

Stanis�aw Zawadzki, pa�ac w Œmie�owie dla Andrzeja Ostror�g-Gorze�skiego, 1797

�ywsza architektura, wi�cej dekoracji rzeŸbiarskich

nie do ko�ca rozpracowany, osobliwy uk�ad wn�trz, podobnie jak w Walewicach pionowy podzia� funkcji pa�acu; dodatkowo cz�œ� wn�trz zosta�a zaadaptowana na potrzeby rytua��w maso�skich

u Zawadzkiego ch�tne zastosowanie �amanego dachu polskiego (w oficynach)- nie by�o to powtarzane p�Ÿniej w klasycyzmie

Jakub Kubicki, pa�ac Badenich w Bejscach, 1802

masywna attyka, zbieraj�ca wszelkie kominy na dachy- pot�ny kawa�ek muru na dachu (cz�sto u Kubickiego)

tr�jboczny ryzalit od ogrodu, gdzie salon

w przyziemiu- salla terraine'a przetworzenie tradycji barokowej, w kontraœcie z g�adk� klasycystyczn� architektur�- dzika sala z nieobrobionych kamieni- paskudna!!!

Stanis�aw Zawadzki, pa�ac Augustyna Gorze�skiego w Dobrzycy, 1795-1800

Gorze�ski genera�em Stanis�awa Augusta, zleci� przebudow� dawniejszej rezydencji

bardzo oryginalna struktura- rzut rezydencji przypominaj�cy w�gielnic� maso�sk�, portyk jest we wkl�s�ym rogu

zupe�nie nietypowy uk�ad wn�trz- zawi�y, labiryntowy, z niewyodr�bnionym salonem; Gorzy�ski by� towarzyski, ale nie z�o�y� nigdy rodziny, pa�ac Dobrzycy by� okreœlany jako pa�ac-kasyno

rozwini�ty program budowli ogrodowych za parkami angielskimi i niemieckimi 2. po�owy XVIII w.

lo�a maso�ska nawi�zuj�ca do panteonu

inne nawi�zania do architektury palladia�skiej- do Villa Rotonda

Domenico Merlini, Kr�likarnia, 1782-1786

dla Karola de Valery Thomatis- by� jednym z wielu bliskich kr�lowi cudzoziemc�w spod ciemnej gwiazdy, by� m�em kr�lewskiej rajfurki i mia� monopol na teatry kr�lewskiej

m�wi�o si�, �e wybudowa� Kr�likarni� tylko po to, by kr�l j� odkupi�, do czego w ko�cu nie dosz�o- kr�l budowa� wtedy �azienki

jedna z bardziej wyrazistych realizacji, wykorzystuj�cych dobrze ciekawe po�o�enie- na skarpie wiœlanej

Stanis�aw Zawadzki, pa�ac Sk�rzewskich w Lubistroniu, 1795-1800

Wielkopolska

tak�e nawi�zanie do Villa Rotonda- od strony rozplanowania uwa�ana jest za lepsz� adaptacj� wzorca, by�a tak�e jednym z wczeœniejszych przyk�ad�w wykorzystania mitu Œwi�tyni Bo�ej Opatrznoœci- wykorzystano spolia- kapitele z tej œwi�tynii

Sk�rzewski wychowany na dworze w Berlinie, jego matka by�a przyjaci�k� kr�la pruskiego; nie by� dobrze postrzegany przez œrodowisko wielkopolskie- dlatego postanowi� wzbogaci� realizacj� o w�tki patriotyczne- program p�askorzeŸb w sali balowej to bitwy i pojednania Polk�w z Niemcami

nieoczywiste uto�samienie w tej dekoracji Prusak�w z Niemcami i Krzy�akami

ma�e rezydencje podmiejskie

Domenico Merlini, pa�ac prymasa Micha�a Poniatowskiego w Jab�onnie, 1775-1779

przebudowany w XIX w.

pa�acyk Ustronie x. Kazimierza Poniatowskiego, 1780, Zawadzki (niezachowany)

pa�acyk w Natolinie Szymona Bogumi�a Zuga; 1780, przebudowany przez St. Kostk� Potockiego

p�twarty owalny salon, niepraktyczny

Pa�acyk Izabeli Lubomirskiej w Mokotowie, Efraim Schroeger, 1772-1774

nawi�zanie do architektury francuskiej i flamandzkiej- znany jako pa�acyk Szustra

13.03.2012

Kr�lestwo Kongresowe

zastosowanie form neogotyckich

przebudowa zamku w Lublinie, 1823-1826, Ignacy Jan Stompf

by� mo�e jedno z pierwszych zastosowa� attyki polskiej (w ryzalicie)

w tym czasie attyka polska nie by�a kojarzona z renesansem, a z Kazimierzem Wielkim (podobnie kojarzono krakowskie Sukiennice)

architektura kamienic

Chrystian Piotr Aigner, kamienica Petyskusa na Wierzbowej, Warszawa, 1818-1821

Hilary Szpilowski, kamienica Bentkowskiego na Nowym Œwiecie, 1819-1822

w tym czasie bum architektoniczny w Warszawie, traci ona podmiejsko-willowy charakter, tworz� si� zwarte ci�gi ulic, a tak�e porz�dkowane s� place

to skutek nie tylko dobrej koniunktury, ale tak�e nowej policji budowlanej (1813)- przepisy decyduj�ce o kszta�cie zabudowy parcel, wysokoœci (narzucone 3 kondygnacje) oraz kolor elewacji; kary za zakup parceli i niezabudowanie przez 3 lata (wy��czenie mo�liwoœci spekulacji gruntami), wyrugowano tak�e architektur� drewnian�

powy�sze to najbardziej wystawne i presti�owe realizacje naœladuj�ce architektur� pa�acow�

np. ryzalit œrodkowy artyku�owany pilastrami

Fryderyk Albert Lessel, kamienica Karola Brugera na Nowym Œwiecie, 1819-1825

Lessel uczniem Kamsetzera, po 1815 zacz�� robi� du�� karier�, bo by� pierwszym architektem miejskim Warszawy

prywatni w�aœciciele raczej nie zlecali dekoracji rzeŸbiarskiej

Lessel, kamienica przy Miodowej 18 Samuela Lejzora Kronenberga, ok. 1819

ograniczony program zdobniczy, ju� nie ma pr�b monumentalizacji przez porz�dki architektoniczne

Antonio Corazzi, kamienica Mikulskiego przy Senatorskiej, 1822

Corazzi projektantem budynk�w u�ytecznoœci publicznej

Corazzi, pa�ac Œleszy�skiego, al Ujazdowskie, 1826

przebudowy pa�ac�w

Lessel, pa�ac B��kitny w Warszawie, 1812, 1815

Lessel pracowa� dla rodziny Zamoyskich; w ostatnich latach Ksi�stwa Warszawskiego przeprowadzi� przebudow� pa�acu B��kitnego

prostota dekoracji oraz du�e przeszklenie

pojawiaj� si� motywy orientalne, egipskie- oddzia�ywanie francuskiego empire

Henryk Marconi, pa�ac Paca na Miodowej w Warszawie, 1824-1828

wczeœniejszy pa�ac Tylmana von Gameren przebudowany

Pac sprowadzi� do Polski jednego z najwa�niejszych ca�ego stulecia architekt�w dzia�aj�cych na ziemiach polskich do budowy pa�acu w Dowspudzie

Pac by� anglomanem, to wykracza�o poza wykszta�cenie akademickie Marconiego; mia� tak�e s�aboœ� do gotyku

problem z pa�acem w czasie, kiedy porz�dkowano uk�ad ulic w Warszawie by� taki, �e pa�ac stoi pod k�tem do Miodowej- Marconi wstawi� bram� i stworzy� dziedziniec

g��wnym reprezentacyjnym elementem by�a sala balowa, kt�ra mia�a nawi�zywa� do term Karakalli

architektura neoklasyczna w tym czasie nie by�a tylko wzorcem dobrego smaku, ale tak�e wzorcem odwo�ywania si� do konkretnych precedens�w historycznych

cz�sto �azienki i palarnie w formach maureta�skich, gdy� te czynnoœci by�y uwa�ane za oreintalne

bibliotek Raczy�skich w Poznaniu, 1821-1828 proj. by� mo�e Charles Pierre-Francois-Leonard Fontaine

proste nawi�zanie do wschodniego skrzyd�a Luwru

mauzoleum Raczy�skich w Rogalinie, 1817-1820

mi�dzy 1815-1830 Rogalin stawa� si� jednym z pierwszych przyk�ad�w charakterystycznych dla epoki rezydencji-muze�w

fundacja Ossolineum we Lwowie, Maksymiliana Juliana Ossoli�skiego, proj. 1819 Peter von Nobile (W�och dzia�aj�cy w Wiedniu), realizacja ze zmianami J�zef Bem 1827-1828

przebudowane z koœcio�a kramelitanek trzewiczkowych z XVII w.

architektura ziemia�ska

kszta�tuje si� popularny schemat dworu, pocz�tek dla stylu dworkowego

znikaj� alkierze, a pojawia si� ganek

dw�r w Modlnicy, 1813

dw�r w Tu�owicach, XVIII/XIX w. by� mo�e Hilary Szpilowski

dw�r w Kobiernicach, po�owa XIX w.

Chrystian Piotr Aigner, pa�ac Magdaleny Morskiej w Zarzeczu, 1917-1819

Aigner by� autorem neogotyckich przebud�w w �a�cucie

typ pa�acu z rotund� w naro�u, wczeœniejsze precedensy w architekturze brytyjskiej, ale tak�e w polskiej architekturze miejskiej

osobliwy fryz z motywem s�onecznik�w w salonie na pi�trze

pok�j, w kt�rym pada deszcz

pa�ac Paca w Dowspudzie 1820-1822

neogotycka, oparta na warszawskich wzornikach gotyckich

dobra Paca zosta� po powstaniu listopadowym przej�ty przez w�adze carskie- popada�o potem ruin�; do dziœ pozosta� tylko portyk

gotyk by� traktowany jako forma dla kaprysu architektonicznego

zameczek w Radziejowicach, Jakub Kubicki 1814, dla rodziny Krasi�skich

zamek w Opinog�rze, przed 1843, prezent œlubny dla Zygmunta Krasi�skiego

Karl Friedrich Schinkel, przebudowa zamku w Zawadzie, 1820-1821

Atanazy Raczy�ski, zwolennik Schinkla, dosta� zamek w Zawadzie w posagu ma��onki

przebudowa zamku w K�rniku

projekty: Corazzi 1827 (odwo�anie do gotyku weneckiego), Marconi 1827 (odwo�anie do gotyku ...), Schinkel 1828-1830 (gotyk potraktowany nie jako malowniczy, tylko detal, a architektura syntetyczna)

przebudowa po przej�ciu w�oœci przez Tytusa Dzia�y�skiego

27.03.2012

Franciszek Maria Lanci, projekt restauracji Wawelu, 1830-1833

Lanci zdawa� sobie spraw� z koniecznoœci poszanowania zabytku, ale w tych czasach wiele swobody dawano w kwestii materia�u czy detali

�aden z projekt�w Lanciego nie zosta� zrealizowany

prace przy Wawelu nie uda�y si�- zbi�rka pieni�dzy nie uda�a si� z powodu wybuchu powstania listopadowego

Barbakan w Krakowie, 1840-1841 prace konserwatorskie Karola Kremera

Kollegium Maius, Krak�w, 1839-1858 prace Kremera

kreacyjny spos�b potraktowania dachu oraz wiele stylizowanych na historyczne detali

pojawia si� w tym czasie typ konserwatora-znawcy architektury dawnej

Lanci, Z�ota Kaplica w Poznaniu

po kongresie wiede�skim du�e zainteresowanie dawnymi pami�tkami narodowymi

do lat 70. XVII w. w katedrze w Poznaniu nagrobek Boles�awa Chrobrego, rozsypa� si�

w 1816 r. akcj� spo�eczn� zainicjowa� kanonik ksi�dz Woli�ski, aby zbudowa� kaplic� pierwszych kr�l�w polskich

po powstaniu listopadowym by� problem ze zgod� w�adz pruskich, ale dzi�ki energii Raczy�skiego uda�o si�

Z�ota Kaplica: odniesienia do architektury bizanty�skiej i karoli�skiej- odzwierciedla historyczne zainteresowania m�odszego pokolenia architekt�w

tak�e podkreœlenie znaczenia Mieszka i Boles�awa jako w�adc�w wschodu

publiczne pieni�dze nie wystarczy�y na ten cel; Raczy�ski da� cz�œ� prywatnych pieni�dzy, ale umieœci� swoje nazwisko w kaplicy, na co spo�ecznoœ� pozna�ska uzna�a, �e Raczy�ski stawia sobie pomnik za publiczne pieni�dze (usun�� nazwisko i strzeli� sobie armat� w g�ow�)

Lanci, przebudowa zamku z Zatorze, 1836

zlecenie Anetki Potockiej (Anna z Tyszkiewicz�w Potocka)

Lanci, przebudowa zamku w Dzikowie

Friedrich August Stuler, pa�ac w Ksi��u tzw. zamku na Mierowie 1841-1846

inwestycja Aleksandra Wielopolskiego

wzorem mia�y by� przyk�ady œredniowiecznej Italii

przebudow� zacz�to od g�rnych kondygnacji- w zwi�zku z niezako�czonymi pracami, aktualnie tylko g�rne kondygnacje s� Stulera, reszta jak wczeœnie Santi Gucii (do dziœ)

architektura œredniowieczna bez �uku ostrego- nie mo�na uzna� za obiekt neogotycki

Rundbogenstil- w latach 40 i 50 b�dzie wa�nym elementem w Rzeczpospolitej

pa�ac w Starej Wsi ko�o W�growa, 1843

w latach 40. na fobre spopularyzowany neogotyk

autor nieznany

Boles�aw Podczaszy�ski, wn�trza pa�acu w Starej Wsi, 1859-1862- wzorem publikacje (Joseph Nash) na temat œredniowiecznych wn�trz brytyjskich, epoki el�bieta�skiej

w�tek popularyzacji orientu

Lanci, oran�eria w Ko�skich, 1825-1828

Lanci, pa�ac rodziny Larisch�w w Osieku, 1835-1839

uzasadnieniem dla inspiracji wchodem mia�o by� zami�owanie do hodowli koni arabskich przez Larisch�w

Henryk Marconi, sala maureta�ska w pa�acu w Jab�onnie, 1837

im dalej w wiek XIX, tym architektura jest bardziej polifoniczna

Adam IdŸkowski, projekt kaffenhauzu w Skierniewicach, 1843

w�aœnie najbardziej znany przedstawiciel wielow�tkowej architektury

ulubiony architekt Iwana Paskiewicza

IdŸkowski, Wac�aw Rietschel, przebudowa pa�acu Saskiego w Warszawie, 1838-1842

rozwi�zanie urbanistyczne polegaj�ce na wyburzeniu cz�œci œrodkowej pa�acu na osi saskiej

wymowa odczytywana jako spos�b otwarcia placu na ogr�d Saski; najprawdopodobniej by� to raczej spos�b na demonstrowanie placu Saskiego ludnoœci w parku- plac Saski by� jak dziœ placem wojskowym

IdŸkowski, katedra œw. Jana w Warszawie, przebudowa 1836-1840

nowa fasada z inspiracji gotyku brytyjskiego, nowe wn�trze i sklepienia

IdŸkowski, projekt Zamku Cesarskiego W Warszawie 1843

gdyby nie niech�� Romanow�w do inwestycji w Warszaw�, IdŸkowski dokona�by ogromnej przebudowy Warszawy

projekt neorenesansowy zamku oraz projekt przebudowy placu Zamkowego

Andrzej Go�o�ski, pa�ac Ignacego Badeniego, 1837-1838

Henryk Marconi, Natolin, 1834-1838, œwi�tynia dorycka, brama maureta�ska

Alois Pichl, Jan Salzmann, teatr Skarbikowski we Lwowie, 1837-1842

Lanci, pa�ac Potockich „Pod Baranami”, elewacja 1852-1853,nadbudowa...

Teofil �ebrawski, pa�ac Stadnickich (dom pod œw. Florianem), ul. Grodzka w Krakowie, po 1850

jeden z pierwszych neorokokowych obiekt�w

dawny arsena� przy bramie Floria�skiej, Antoni Stacherski, 1860-1861

Rundbogenstil

Henryk Marconi, ratusz w Radomiu, 1847-1850

Rundbogenstil

24.04.2012

synagogi

Adolf Wolff, synagoga w �odzi

Wielka Synagoga w Warszawie, Leonardo Marconi, 1876-1878

cerkiew œw. Marii Magdaleny, Warszawa-Praga, Niko�aj Syczew, 1867-1869

styl bizantyjsko-ruski popierany przez cara jako styl narodowy

przebudowa pa�acu Staszica, W�adimir Pokrowski, 1893

na gimnazjum i cerkiew Tatiany Rzymianki- nawi�zanie do kaplicy car�w Szujskich

sob�r œw. Aleksandra Newskiego na pl. Saskim w Warszawie, Leontij Benoit, 1894-1912

neogotyk drugiej po�owy XIX w.

skojarzenie chrzeœcija�stwa w architektur� gotyck�

w tym czasie powstaj� najwa�niejsze koœcio�y w gotyku katedralnym- Marie-Hilfe w Monachium, budowa katedry w Kolonii

w kr�gu akademickim rozwa�ania na temat pochodzenia narodowego gotyku

koœci� ewangelicki na ul. Leszno, Adolf Adam Loewe, 1862-1864

W�adys�aw �uszczkiewicz i J�zef �ebkowski w zaborze austriackim szukaj� odr�bnoœci polskiego gotyku- pierwotnie uwa�ano, �e wp�ywy niemieckie i krzy�ackie; nowe poj�cia ostro�uk wiœlano-ba�tycki, styl wiœlano-ba�tycki; w Ma�opolsce ten termin szybko si� zdezaktualizowa�, natomiast potem przeszed� do Kongres�wki, popularny u progu lat 80.

pojawia si� potrzeba wybudowania czegoœ w tym stylu:

katedr we W�oc�awku,1890, restauracja przez Konstantego Wojciechowskiego; jego prace zosta�y uznane za w�aœciwe u�ycie architektury w stylu wiœlano-ba�tyckim- cechy: ceglana (ale nie ceg�a ceramiczna), zastosowanie charakterystycznych blend (w poni�szym koœciele), dowolnoœ� form przestrzennych

koœci� œw. Floriana, 1888-1901, J.P. Dzieko�cski

ju� w rozpisanym konkursie zosta�o zamieszczone, �e ma by� w stylu wiœlano-gotyckim

��czone z gotyckim gotykiem katedralnym, cho� ceglane przypory, Domskirche

uznany z najwybitniejszy budynek XIX w w prasie oraz za budowl� wzorcow� tego stylu

dodatkowo stan�� na rosyjskiej Pradze, wybijaj�cy si� strzelist� sylwetk�

mo�na go widzie�, jako obiekt, kt�ry zosta� skontrowany przez sob�r œw. Aleksandra

Teatr miejski we Lwowie 1897-1900 Zygmunt Gorgolewski

klasycyzm w stylu niemieckim, gdy� polscy architekci z zaboru niemieckiego emigrowali do zaboru austriackiego, gdzie mieli szans� na dobre pozycje i karier�

typ ciastowatego, cukiernianego klasycyzmu

filharmonia w Warszawie (w pierwotnym kszta�cie, obecne z lat 50.) 1900-1901 Karol Koz�owski

znacznie bardziej widoczna architektura II cesarstwa, bardziej zr�wnowa�ony klasycyzm

Politechnika Warszawska, 1898-1900 Stefan Szyller

wykszta�cony w Petersburgu, inna architektura przy tej samej kompozycji og�lnej, mniej finezyjny i obfity detal, bardziej operowanie masywnoœci� budynku, realizacja estetyki dojrza�ego historyzmu z d��eniem do ci�kich architektonicznych element�w

wn�trze: ciekawe zabiegi, kt�re pokazuj� lotnoœ� tej architektury, estetyka zmodernizowana, wewn�trzny dziedziniec, klatka schodowa- swoista architektoniczna rzeŸba- praktyka z budynk�w pruskich, w jakimœ stopniu zdaje si� odzwierciedla� �wczesna badania w zakresie historii architektury, zaczyna si� zwraca� uwag� na psychologiczne dzia�anie architektury

wn�trze zaaran�owane jak renesansowy dziedziniec z kru�gankami; w tym czasie zosta�y opublikowane materia�y z konserwacji Zamku w Baranowie Sandomierskim

Politechnika by�a zwiastunem restytucji wy�szej edukacji architektonicznej w Kr�lestwie Polskim

Kollegium Novum, 1881-1887 Feliks Ksi�arski

architekt ze œrodowiska niemieckiego o kontaktach z Austriakami

przyk�ad przyj�cia stosunkowo rzadko na tych terenach praktykowanej konwencji nawi�zania do architektury gotyckiej- mo�na dostrzega� powinowactwo z pa�stwami niemieckimi

uznawano to za nawi�zanie do historycznej architektury krakowskiej, wi�c cieszy�o si� powodzeniem wœr�d Krakowian

kamienica przy ul. Szpitalnej w Warszawie 1893 Franciszek Brauman

w�oski renesans w elewacjach, �amany francuski dach- przepis na kamienic� eklektyczn�

wydatna plastyczna oprawa, jak w teatrze w Lwowie

kamienica Nissena Rosenbluma, ul. Koœciuszki w �odzi 21, przed 1902 Dawid Lande

okreœlana jako neorokokowa, zdobienia niemal karykaturalne

Lande architektem wykszta�conym w Instytucie In�ynier�w Cywilnych w Petersburgu

tego typu architektura przedmiotem kpin œrodowiska endeckiego: mosze-barok, architektura nuworyszy

na prze�omie XIX i XX wieku wyraŸne przewartoœciowanie- nie spos�b zaimponowa� dekoracj� i zdobnym budynkiem, gdy� ornamenty by�y ju� masowo produkowane maszynowo

willa Rzyszczewskich w Warszawie (r�g al. Ujazdowskich i ul. Chopina), ok. 1900 Francois Arveuf

prawdopodobnie pierwotnie tapicer, chwal�cy si� wykszta�ceniem w Ecole des Beaux Artes, potem wzi�ty architekt warszawskiej elity; stylistyka francuskiego Belle Epoque, nawi�zuj�ca do architektury francuskiej po�owy XVIII w. (przebudowana)

ta architektura nie znalaz�a kontynuacji w dwudziestoleciu

pa�acyk klubu Warszawskiego Towarzystwa Myœliwskiego przy ul. Kredytowej, 1897-1898, Francois Arneuf

neobarokowa, nawi�zanie do tradycji miejskich pa�acyk�w paryskich

architektura uzdrowiskowa

po��czenie architektury gotyckiej z tzw. stylem szwajcarskim (uniwersalna forma architektury uzdrowiskowej w Europie, budownictwo ludowe kraj�w alpejskich z charakterystyczn� konstrukcj� wysuni�tego okapu dachu i zdobieniem dachu, tzw. styl laudzegowy)

�azienki w Krynicy, 1863-1865 Feliks Ksi�arski

pijalnia w�d mineralncy w Krynicy, 1868-1871

z dowo�aniem do Francisbad, inspiracje kolejno z jednego uzdrowiska do drugiego

dodatkowo styl szwajcarski propagowany m.in. przez Schinkla

Stary Dom Uzdrowiskowy, Krynica, 1884-1889,l Jan Zawiejski

odwo�anie do architektury w�oskiej, klasycystycznej

Zakopane

Stanis�aw Witkiewicz, willa Koliba, 1892-1894

Witkiewicz, Dom pod Jedlami, 1897

Witkiewicz, kaplica na Jaszczur�wce

wiele element�w Witkiewicz przejmowa� z g�ralskich chat, cz�œ� sam wymyœla�, a cz�œ� wymyœlali pracuj�cy z nim g�rale

wy�sze pi�tra, kt�re oczywiœcie si� w chatach nie powia�y, zwi�zane by�y z wielk� karier� uzdrowiskow� Zakopanego

tak�e elementy syberyjskie, gdy� Witkiewicz z rodzicami przebywa� tam w wyniku represji popowstaniowych- np. wysoki podmur�wki

styl zakopia�ski wymusza� inne myœlenie o architekturze ni� akademickie, z odrzuceniem monumentalnoœci, nale�a�o te� przyj��, �e depozytariuszami polskiej tradycji s� ch�opi, co wzbudzi�o wiele kontrowersji

by� popularny wœr�d tych, kt�rzy byli w stanie to zaakceptowa�- g��wnie wœr�d endek�w

Edgar Kovats, wn�trze pawilony galicyjskiego na wystawie œwiatowej w Pary�u 1900

zaproponowa� alternatywny spos�b dekoracji ni� Witkiewicz

miesza� elementy g�ralskie polskie z tyrolskimi bez zrozumienia- naucza� tego g�rali w Szkole Przemys�u Drzewnego

jednak ten spos�b zakopia�ski by� bardziej akceptowalny przez w�adze austriackie, kt�re chcia�y zrobi� z tego stylu folklor jednej z prowincji

recepcja Witkiewicza

Kazimierz Sk�rewicz, koœci� w Zag�obie, 1906

problemem by�o, czy da si� przetransponowa� zakopia�szczyzn� na ceg�� i beton

architekt tak�e o wykszta�ceniu rosyjskim w Szkole In�ynier�w, publikowa� Budownictwo S�owian Zachodnich- interesowa� si� w nim tak�e architektur� drewnian�

dw�r Steckich w �a�cuchowie, 1905, Witkiewicz

taka architektura nie zyska�a sobie uznania

Jaros�aw Wojciechowski, kamienica przy ul. Chmielnej w Warszawie, 1905-1906

Jan Koszyc-Wilkiewicz, willa Witkiewicz�w w Zakopanem, 1904-1905

wykszta�cony w Monachium, dobrze radzi� sobie z projektowaniem w stylu stryja, styl zakopia�ski rozpropagowa� w inteligencji Warszawskiej, w Na��czowie

chata �eromskiego, 1905-1907

ju� wida� zmodernizowane podejcie

ochronka w Na��czowie, 1907

to ju� budynek kamienny, inspirowany ju� daleko stylem zakopia�skim

mauzoleum Adama �eromskiego, 1922

nawi�zanie do gotyku, zakopia�szczyzny i wielu innych

styl huculski

Jan Lewi�ski, Tadeusz Obmi�ski, Towarzystwo Dnister, Lw�w, 1904-1905

Lewi�ski uwa�any za ojc�w architektury lwowskiej

mia�o to by� odr�nienie w tradycji od Zakopanego i tak�e efekt nastroj�w proukrai�skich

styl huculski staje si� wyr�nikiem architektury inteligencji ukrai�skiej na pocz�tku wieku i dalej

wida� tak�e detale ewidentnie secesyjne, modernistyczne- razem z elementami ludowymi

15.05.2012

attyka polska-

dla Krakowa prze�omowy rok 1850, kiedy centrum Krakowa znikn�o pod po�arem

druga po�owa XIX w. up�yn�a pod znakiem odbudowy

pretekst dla wkroczenia neostyl�w, g��wnie z Wiednia

Teofil �ebrawski, pa�ac Standnickich (dom „pod œw. Florianem”), ul. Grodzka w Krakowie, po 1850

raczej nie zdarza�o si�, aby odwo�ywano si� do rokoko- dlatego jest to raczej rzadki przyk�ad

rehabilitacja rokoka w Wiedniu po po�owie XIX w.

wybranie takiej formy w Krakowie: obfita historyzuj�ca dekoracja mia�a sens w centrum historycznego miasta, dostosowanie do charakteru centrum; w po�owie XIX w. mog�o to przywo�ywa� negatywne komentarze z powodu braku odwo�ania do tradycji rodzimej

Tomasz Pyrli�ski, przebudowa Sukiennic, 1875-1879

przebudowa by�a legendarna, uwa�ane za pami�tk� po Kaziemierzu Wielkiem, dopiero po rozwoju historii sztuki podkreœlono, �e to co najwa�niejsze w Sukiennicach dokona�o si� w czasie renesansu

architekt kszta�cony w Szwajcarii

wida� ide� restauracji oczyszczania budynku w celu ujednolicenia stylistycznego- rozebranie kram�w, kt�rymi by�y obudowane sukiennice, na to miejsce wybudowane (zupe�nie nowe!) podcienia- odwo�anie do pa�acu Do��w; restauracja g�rnych kondygnacji co wyeksponowa�o tzw. attyk� polsk� (dodana w czasach renesansu), dodatkowo zakomponowa� (nowy) ryzalit z balkonem

od tego momentu robi karier� attyka polska jako charakterystyczny element renesansu w Polsce

przyk�ad noœnego tematu „architektury odzyskanej”

Wawel

kolejny przyk�ad „architektury odzyskanej”

przedmiot archeologicznych bada� polskich architekt�w w XIX w.

W�adys�aw Ekielski, dom w�asny przy ul. Pi�sudskiego w Krakowie, 1899

przyk�ad odwo�ania do Wawelu- kru�ganki

Teodor Hoffmann, dom M�odzie�skich przy ul Szpitalnej 34 w Krakowie, 1910

attyka polska

Plac Mariacki w Krakowie- kamienica proj. Adolf Szyszko-Bohusz, 1911 oraz kamienica Czynciela

Ludwik Wojtyczko, kamienica Czynciciela, Krak�w 1907-1908

obfita dekoracja o symbolice handlowej z odniesieniem do historyzmu polskiego- motyw na��cza

i oczywiœcie attyka

np. we Wroc�awiu- bardzo cz�sto przebudowy starych kamienic dla cel�w handlowych z przeszkleniem w dolnych kondygnacjach

attyka polska zrobi�a karier� ponadzaborow�

Waldemar Fessers pa�ac w Makowie na Podolu, 1908-1912

architekt rosyjski aktywny w œrodowisku warszawskim

pa�ac w Ziel�cinie, schy�ek XIX w.

Stefan Szyller, oprawa architektoniczna mostu Poniatowskiego 1907-1913

architekt modelowy, ur. 1857, po wykszta�ceniu w Petersburgu zaczyna interesowa� si� historyczn� architektur� polsk�, k�ad� nacisk na partykularne, regionalne formy; „narodowy romantyzm”

Stary BUW

1933 Husarski Attyka polska- obalenie po d�ugim ju� wymieraniu tego konceptu, pomys�u, ze attyka polska by�a tutejszym wynalazkiem

styl dworkowy

Leonardo Marconi, pa�ac Tyszkiewicz�w w Wace pod Wilnem, 1876-1880

(kopia pa�acu na wodzie w �azienkach)

przyk�ad Ÿr�d�a stylu dworkowego; jedynie brakuje do trywializacji form, odwo�ania do niezgrabnoœci budynku, kt�ra mia�a sugerowa�, �e budynek powstawa� wieloetapowo i �e zosta� niegdyœ wybudowany przez prowincjonalnych architekt�w

charakterystyczne odwo�anie do epoki stanis�awowskiej, czasu wielkiej œwietnoœci Tyszkiewicz�w, ale tak�e jako mityczny okres dla ca�ej Polski

Jan Heurich m�odszy, dw�r D�u�ewski w D�u�ewie, 1901-1902

Jan Heurich m�odszy, dw�r Hantk�w, KoŸminek, 1906-1907

trywializowane elementy architektoniczne- np. za du�e tympanony na ma�ych kolumnach, jak architektura prowincjonalna ok. 1820

D�u�ewski planowa� dw�r w stylu zakopia�skim za projektem Witkiewicza, ale materia�y na placu budowy sp�on�y

styl dworkowy nie narzuca� myœlenia o korzeniach architektury polskiej w chacie ch�opskiej, wi�c by� �atwiejszy do zaakceptowania; dodatkowo powi�zanie z architektur� europejsk�- cottage w Anglii (Arts and Crafts), a tak�e architektura reformist�w miast-ogr�d (Ebenezer Howard), odpowiednik niemieckiego zjawiska odwo�ywania si� do tradycji ok. 1800

J�zef Czajkowski, konkursowy projekt dworu Krasi�skich w Opinog�rze 1908, II nagroda

J�zef Ga��zowski, konkursowy projekt dworu Krasi�skich w Opinog�rze, 1908 (I nagroda)

Tadeusz Zeli�ski, konkursowy projekt dworu W�odk�w w Niegowici, 1913 (I nagroda)

nawi�zanie do architektury klasycyzmu (raczej rosyjskiego)

Romuald Gutt, Rudolf Œwierczy�ski (obaj profesorowie Politechniki) konkursowy projekt dworu W�odk�w w Niegowici (odow�anie do renesansu; II nagroda)

�aden z powy�szych dwork�w nie powsta�

Jan Koszyc-Witkiewicz, willa Brzozy w Na��czowie. 1908

Jan Koszyc-Witkiewicz, Dom Sztuki na Wystawie Rolniczej w Cz�stochowie, 1909

syntetyzacja, uproszczenie form, ale nie oznacza oczywistej prymitywizacji budynku, wida� nowoczesnoœ�

Roger S�awski

pa�ac Marii Druckiej-Lubeckiej w D�oni, po 1910

zamek Czartoryskich w Sielcu Starym, po 1914

odwo�anie do stylu polskiego, do dworu polskiego bez stylizacji ludowej, zamek w Sielcu, niedoko�czone, nawi�zywa� do renesansu- jednoczeœnie nawi�zanie do marzenia Czartoryskich o koronie polskiej (a jednak Polska zosta�a po I wojnie republik�:)

Zdzis�aw M�cze�ski, Model domu jednorodzinnego, projekt konkursowy, I nagroda na Wystawie architektury i wn�trz w Otoczeniu Ogrodowym, 1912

promocja modelu dworku polskiego przez Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, kt�re organizowa�o te konkursy i stara�y si� zaproponowa� od razu ca�e wn�trza, ale tak�e domki robotnicze i projekty dla mniej zamo�nych

ewolucja architektury sakralnej

J.P. Dzieko�ski, Ludwik Panczakiewicz, W�adys�aw �ychiewicz, koœci� œw. Zbawiciela w Warszawie, 1901-19011

prze�y�o si� odwo�ywanie do katedr gotyckich, tak�e jako dowo�anie do kraj�w niemnieckich, zaczynaj� si� architekci sk�ania� do prowincji

Franciszek M�czy�ski, koœci� Jezuit�w na Weso�ej w Krakowie, 1907-1921

architekt urodzony i wykszta�cony w Krakowie, co nie przeszkadza�o mu by� na bie��co z trendami mi�dzynarodowymi

koœci� historyzuj�cy na styl roma�sko-nowo�ytny, ca�oœ� jest malownicza, indywidualnie zaprojektowana

Oskar Sosnowski, koœci� œw. Jakuba w Warszawe, 1909-19014

narzucona konwencja stylowa przez warunki konkursu

formy architektoniczne jako abstrakcyjna gra bry�, detal daleko przesuni�ty, charakterystyczne dla wczesnego modernizmu

Zdzis�aw M�cze�ski, koœci� w Limanowej, proj. 1909, bud. 1910-1914

ten projekt zestawiany z �wczesnymi tendencjami w Finlandii

Oskar Sosnowski, projekt konkursowy koœcio�a w M�koszynie, 1911

22.05.2012

Krak�w- secesja

Dom pod Globusem, 1904, M�czy�ski i T. Stryje�ski

tu wn�trza zaprojektowane przez Mehoffera

Pa�ac sztuki, Franciszek M�czy�ski, 1898

najlepszy przyk�ad przenoszenie wzorc�w wiede�skich; mo�na por�wna� z Zach�t� w Warszawie, taka sama funkcja towarzystwa si� w nim mieszcz�cego

Zach�ta jest konserwatywna, natomiast Dom Sztuki jest nieco niestosowny- dwie wielkie kolumny artyku�uj�ce wejœcie, ale podtrzymuj�ce jedynie wazony (wiede�skie), tympanon zaprojektowany przez Malczewskiego

przebudowa Teatru Starego w Krakowie, 1903-1906, Franciszek M�czy�ski

monachijska secesja zestawiona z polsk� attyk�

modernizm

silnie uproszczona tradycja klasyczna; abstrakcyjne ukazanie element�w dŸwiganych i dŸwigaj�cych, o kszta�cie decydowa�y tak�e nowinki techniczne- np. metalowe konstrukcje pozwala�y na wi�ksze przeszklenie œcian

zmiana mentalnoœci- architekt ju� nie konstruktorem i znawc� sztuki dawnej, a artyst�

Muzeum Techniczno-Przemys�owe w Krakowie, 1908-1914, J�zef Czajkowski i Tadeusz Stryje�ski

nowoczesne liternictwo Jastrz�bowskiego na elewacji, du�e przeszklenie

budynek zawali� si� i kosztami naprawy zosta� obarczony Stryje�ski, co za�ama�o jego karier� architekta

dom w�asny przy placu na Groblach, 1912, Karol Tichy

Kamienica Centralnego Towarzystwa Rolniczego przy ul. Kopernika w Warszawie, 1911, Czes�aw Przybylski

mimo �e budynek nie by� inwestycj� oszcz�dn�, jest w nim niewiele dekoracji, jedynym wyrazistym elementem jest rzeŸba z postaci� siewcy Otto

rzeŸba ma by� uzasadniona konstrukcj� budynku, ma by� dobrze widoczna i w wa�nym miejscu

architekt kszta�cony na Politechnice w Karlsruhe i na Ecole de Beaux Artes w Pary�u

kamienica Krasi�skich w Warszawie, 1907-1910, J. Heurich m�. i Artur Goebel

inspiracja dla MDM

Bank Towarszystw Sp�dzielczych (dom pod Or�ami), 1912-1917, Jan Heurich m�.

Or�y autorstwa Zygmunta Otto

zmodernizowany schemat klasycystyczny

Teatr Polski w Warszawie, 1912, Czes�aw Przybylski

nowy pomys�- nie pompierska architektura, nawi�zanie do idei teatru ludowego

dom towarowy Magnus, Lw�w, 1913, Roman Feli�ski

dom towarowy braci Jab�kowskich w Warszawie, 1913, Karol Jankowski i Franciszek Lilpop

domy towarowe staj� si� nowym tematem architektonicznym

Jankowski sko�czy� niemieckoj�zyczn� uczelni� w Rydze

Feli�ski kszta�cony w Berlinie i Monachium- inspiracja œrodowiskiem niemieckim widoczna w budynku- rozwi�zanie bardzo przeszklonej elewacji trawestuj�cej tradycj� gotyck� przez filary i smuk�e podzia�y (nie ma �adnych �uk�w), tak�e ceramiczny czerwony dach charakterystyczny dla tradycji p�nocnej i nie pasuj�cy do przeszkle�

w czasie wojny powraca Politechnika Warszawska i Towarzystwo Opieki nad Zabytkami

zainteresowanie dokumentowaniem i projektowaniem wsi, kt�ra by�a g��wny poszkodowanym I wojny œwiatowej

na rozw�j architektury wp�yn�o tak�e nowe bardzo du�e zapotrzebowanie niepodleg�ego pa�stwa na budynki u�ytecznoœci publicznej

w wi�kszoœci mecenat pa�stwowy

projekt Sejmu, 1922 Czes�aw Przybylski

sala zaprojektowana wyraŸnie klasycystycznie, w wyraŸnym nawi�zaniu do czas�w stanis�awowskich (wczeœniej sejm zbiera� si� w Zamku Kr�lewskim)

wzniesione przez Skurewicza, ale w nieco innym kszta�cie, nawi�zanie do Palladia i realizacja z materia��w polskich, ale bez motyw�w polskich

budynek wojew�dztwa i sejmu Œl�skiego w Katowicach, 1924-1929, Ludwik Wojtyczko, Kazimierz Wyczy�ski, Stefan �ele�ski, Piotr Jurkiewicz

nie ma zasygnalizowanej �adnej funkcji ustawodawczej tego budynku

wymowa raczej obronna, nawi�zuj�ca raczej do palazzo in fortezza

kolejnym zadaniem by�o zabezpieczenie granic pa�stwa, szczeg�lnie wschodzniej

czatownia Korpusu Ochrony Pogranicza, 1924, Tadeusz Nowakowski (Korpus tylko do ochrony granicy wschodniej)

budynki �atwo budowane, drewniane

innym wa�nym zadaniem by�o stworzenie podstawowej infrastruktury dla nowej polskiej floty wojennej (Gdynia 1923)

inwestycje na Oksymiu- gmach Dow�dztwa Floty na Oksymiu, 192201924, Marian Lalewicz

architekt kszta�cony w Petersburgu, ci�ki klasycyzm wywodz�cy si� z tradycji rosyjskiej, tak�e nawi�zanie do budynku admiralicji w Petersburgu Sacharowa

dworzec kolejowy w Gdyni, proj. 1922, Romuald Miller

architekt pracowa� w tym czasie dla kolei, tak�e kszta�cony w Rosji, potem by� modernist�

na pocz�tku kariery budowa� takie budynki jak w Gdyni- modelowy przyk�ad budynku w stylu dworkowym

zanim zdecydowano o budowie portu w Gdyni, mia�a to by� elegancka miejscowoœ� kuracyjna, st�d ma�o reprezentacyjna forma ma�ego dworca

dworzec w �yrardowie, ok. 1920, Romuald Miller

tak�e w stylu dworkowym

projekt dworu w �owickiem, 1927, Romuald Guff

ci�g�oœ� pracy architekt�w w ci�gu I wojny, zn�w dopracowywanie stylu dworkowego, kt�ry przetrwa� wojn�

Kolonia urz�dnicza w �ucku, „Persenk�wka”, 1924-1926- domy produkowane masowo

dom starosty w S�onimiu 1926, Jerzy Beill

z powodu zniszcze� na prowincji nie by�o gdzie mieszka� administracji pa�stwowej- by�a to okazja do zademonstrowania zdolnoœci organizacyjnej pa�stwa

w stylu dowrkowym �oliborz oficerski

willa na �oliborzu Oficerskim 1925, Kazimierz To��oczko

dworek Pi�sudskiego w Sulej�wku, Milusin, 1923, Kazimierz Sk�rewicz

Dw�r Lachert�w w Ciechankach na LubelszczyŸnie, Lachert

---