Jama ustna i gardło rozwija się:
z płytkiego ektodermalnego zagłębienia w części twarzowej głowy zarodka, tzw. zatoki ustnej
z głowowego odcinka wysłanej ektodermą cewy pokarmowej, który oddzielony jest od zatoki ustnej błoną policzkowo - gardłową.
Pod koniec 4 tygodnia życia zarodkowego błona policzkowo - gardłowa zanika ,powstaje tzw. wspólny przewód , z którego rozwija się jama ustna (z części ektodermalnej , przedniej) i gardło (z części entodermalnej , tylniej) . Otwór który prowadzi do jamy ustnej jest w tym czasie otoczony pięcioma guzkami twarzowymi : od góry wyrostkiem czołowym , z boku wyrostkiem szczękowym, od dołu żuchwowym. Podczas dalszego rozwoju w wyrostku czołowym wytwarzają się dwa dołki węchowe (nosowe) , przechodzące w ślepo kończące się przewody węchowe. Dołki węchowe są od siebie oddzielone wyrostkami nosowymi przyśrodkowymi, których dolne końce tworzą wyrostki gałeczkowe wytwarzającą rynienkę wargową. Boczne dołki węchowe ograniczone są przez wyrostki nosowe boczne.
Wejście do jamy ustnej ograniczone jest od góry zrośniętymi ze sobą wyrostkami gałeczkowymi szczękowymi i żuchwowymi. Z przyśrodkowych brzegów wyrostków szczękowych obustronnie wyrastają wyrostki podniebienne i wnikają w głąb pierwotnej jamy ustnej , tworząc podniebienie.
Budowa układu trawiennego.
W skład układu pokarmowego wchodzi: przewód pokarmowy z jego gruczołami (wątroba, trzustka) oraz narządy pomocnicze - język i zęby. Przewód pokarmowy składa się z jamy , gardła, przełyku, żołądka oraz jelita cienkiego i grubego.
Ściany przewodu pokarmowego zbudowane są z trzech warstw.
Idąc od światła przewodu odróżnia się: 1) błonę śluzową 2) błonę mięśniową 3) błonę zewnętrzną (surowiczą). Grubość i struktura tych warstw jest różna w kolejnych odcinkach przewodu ze względu na procesy jakie w nich przebiegają.
Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem . W wielu miejscach nabłonek ten ma komórki gruczołowe , w wielu też komórki te tworzą skupienia leżące w obrębie przylegającej tkanki łącznej ; przewody tych gruczołów uchodzą na powierzchni nabłonka. Pod nabłonkiem znajduje się tkanka łączna wiotka z sieciami naczyń krwionośnych , chłonnych i nerwami. Jama ustna , górna część przełyku i kanał odbytowy wysłane są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, zaś reszta przewodu wysłana jest nabłonkiem walcowatym . Nabłonek spełnia różne funkcje . Reguluje przepuszczalność ściany przewodu pokarmowego , pełni funkcję ochronną oraz wydzielniczą ( wytwarza śluz).Dalszą warstwę błony śluzowej stanowi tkanka podśluzowa z naczyniami krwionośnymi, chłonnymi i nerwami .
W obrębie błony śluzowej spotyka się skupienia limfocytów i makrotagów , które tworzą grudki chłonne , wśród których wyróżniamy migdałki podniebienne, grudki limfatyczne skupione ( jelito cienkie) i grudki limfatyczne jelita ślepego.
Błona mięśniowa stanowi środkową warstwę przewodu . Składa się ona z dwóch mięśni gładkich (oprócz żołądka )wew. - okrężnej i zew-podłużnej , między mini występują naczynia , sploty nerwowe. Błona w odcinkach początkowych ( jama ustna , gardło, górna część przełyku ) i końcowych ( zwieracz zew. odbytu) zbudowana jest z mięśni poprzecznie prążkowanych. W jamie ustnej umożliwiają one żucie , w przełyku i odbycie tworzą zwieracze podlegające regulacji przez unerwienie somatyczne.
Utworzona jest z wiotkiej tk. łącznej . Stanowi zewnętrzną osłonę narządów przewodu pokarmowego, z wyjątkiem narządów leżących w jamie brzusznej, których zewnętrzną błonę stanowi błona zewnętrzna.
Jama ustna
Jama ustna jest pierwszym odcinkiem przewodu pokarmowego. Od przodu ograniczają ja wargi, po bokach policzki, od góry podniebienie ( twarde i miękkie ) od tyłu język i okolica podjęzykowa. Wejście do jamy rozpoczyna szpara ust, przechodząca ku tyłowi w cieśń gardzieli, zaś łuki zębów zakrytych dziąsłami wrostków zębodołowych szczęki i żuchwy oddzielają właściwą jamę ustną (tylną) od przedsionka (część przednia) .
Wargi
Wargi spełniają wiele funkcji, jedną z najważniejszych jest skierowanie pokarmu do jamy ustnej. Na wargach znajdują się liczne zakończenia nerwów czuciowych, reagujących na wielkość, strukturę i temperaturę przechodzącego przez nie pokarmu. Obie wargi górna i dolna łączą się po bokach w kątach ust. Są to fałdy skórno-mięśniowe utworzone przez: skórę, mięsień okrężny ust, wyścielone od zewnętrznej błoną śluzową. Przejście między błoną śluzową a skórą nazywamy czerwienią wargową ( zabarwienie różowe ) spowodowane jest prześwieceniem naczyń krwionośnych przez cienką warstwę nabłonka pozbawionego zrogowaciałej warstwy. Wargi górna i dolna przytrzymywane są przez więzadło zwane wędzidełkiem. Są to półksiężycowate fałdy łączące wargi z dziąsłem.
Policzki
Mają budowę trójwarstwową . Warstwę zew. Stanowi skóra, środkowy mięsień policzkowy , a między tym mięśniem a skórą jest tzw. poduszeczka tłuszczowa policzka. Od wew. policzki wysłane są błoną śluzową . Na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego błona przebita jest przez przewód ślinianki przyusznej, którego ujście znajduje się na szczycie brodawki przyusznej.
Podniebienie
Oddziela jamę gębową od jamy nosowej , co umożliwia oddychanie bez przerw na pobieranie pokarmu. Wyróżniamy podniebienie złożone z wyrostków podniebiennych szczęk i blaszek kości podniebiennych tzw. twarde i miękkie zbudowane z mięśni ( gł. Poprzecznie prążkowane m . języczka dźwigacz podniebienia miękkiego) i błony śluzowej. Pośrodku tylnego brzegu podniebienia miękkiego znajduje się języczek. Dno jamy ustnej stanowią mięśnie nadgnykowe (żuchwowo- gnykowe) , które tworzą przeponę jamy ustnej. Dno pokryte jest błoną śluzową (od strony jamy ustnej) wytwarzającą fałd podjęzykowy, który zawiera ślinianki podjęzykowe wraz z brodawką nazywaną mięskiem podjęzykowym. Na brodawce tej znajdują się ujścia ślinianek podjęzykowej i podżuchwowej.
Narządy jamy ustnej
Zęby tworzą bardzo ważną funkcję w procesie trawienia. Służą one do rozdrobnienia pokarmu. Choć samo rozdrobnienie nie jest równoznaczne z trawieniem , jest jednak niezmiernie ważną czynnością , przygotowujące pokarm do dalszych przemian , które będą się odbywały w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego . Zęby osadzone są na łukach kostnych w szczęce górnej i dolnej . Różnią się one kształtem i funkcją . Wraz z wyrostkami zębodołowymi dzielą jamę ustną na przedsionek jamy i jamę ustną właściwą . Błona śluzowa pokrywająca wyrostki zębowe nazywana jest dziąsłem.
Ząb zbudowany jest z : korony zęba , szyjki zęba , korona jest to część zęba pokryta szkliwem wyrastająca z dziąsła .Głębszą warstwę pod szkliwem stanowi zębina .Otacza ona przestrzeń w zębie zw. jamą zęba , którą można podzielić na komorę zęba zawartą w koronie i kanał korzenia , kończący się otworem szczytowym zęba , komora zęba wypełniona jest miazgą zęba w której skład wchodzi tk. łączna włóknista luźna naczynia i nerwy . Korona zęba tzw. szyjka zęba objęta dziąsłem i pokryta kostniwem przechodzi w korzeń zęba. Korzeń zęba jest także pokryty kostniwem i osadzony jest on w zębodole z których łączy go więzozrost zw wklinowaniem oraz tkanka łączna nazywaną ozębną , wytwarzająca wiązadła mające zęby. W uzębieniu człowieka odróżnia się cztery rodzaje zębów : 2 siekacze , 1 kieł , 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe.(jest to liczba przypadająca na po połowę szczęki i żuchwy). Zęby wykuwają się w drugiej połowie 1 r życia , których do 30 mc wyrasta po 10 górnych i dolnych - są to zęby mleczne . Między 7 a 12 r zęby te wypadają , zaś od 6r wyrastają stałe (ich liczba to 16 w każdej szczęce) . Zęby siekacze , kły i przedtrzonowe (dolne) są jednokorzeniowe, zęby przedtrzonowe górne przednie i trzonowe dolne są dwukorzeniowe, a trzonowe górne - trzykorzeniowe. Pozatym powierzchnia zgryzu przedtrzonowych jest dwuguzkowa, a trzonowych czteroguzkowa.
Rodzaje zębów i ich funkcje - Siekacze : zakończone dłutowato , posiadające powierzchnię wargowo - wypukłą i językowo - wklęsłą, brzeg sieczny i dwa brzegi styczne kształtu trójkątnego. Niezbędny przy dzieleniu pokarmu na kawałki . - Kły : kształt stożkowaty o zakończonym ściętym szczycie, długim korzeniu. Służą do odcinania kęsów. - Zęby przedtrzonowe : maja powierzchnię żucia z dwoma guzkami (od strony policzkowej i językowej). Rozcierają pokarm. - Zęby trzonowe : korona w kształcie nieregularnego czworoboku , posiada 4-5 guzków na powierzchni żucia. Górne mają 3 korzenie , dolne 2 korzenie . Także rozcierają pokarm.
Język Jest fałem mięśniowym . W jego budowie wyróżniamy nasadę, trzon, koniec, grzbiet, powierzchnie dolną i brzegi. Zbudowany jest z mięśni własnych (np. mięsień pionowy języka) i dochodzących ( gnykowo- językowy). Unerwia je nerw podjęzykowy. Język pokryty jest błoną śluzową . Nasada jego łączy się z dnem jamy ustnej wędzidełkiem języka ( nieparzystym fałdem bł śluz). Górna powierzchnia trzonu podzielona jest podłużną bruzdą pośrodkową , na dwie części pokryta jest brodawkami , językowymi. Wyróżniamy brodawki : nitkowate grzybowate , liściaste, okolone, w liczbie 7-12 Na nasadzie znajduje się skupienie grudek chłonnych zw. migdałkiem językowym. Błona śluzowa jest unerwiona przez nerw językowo - gardłowy , błędny twarzowy. Nerwy te biorą udział w odbiorze smaków . Język unaczynia tętnica językowa. Przestrzeń w kształcie podkowy między dolną powierzchnią języka a żuchwą nosi nazwę okolicy podjęzykowej. Na błonie śluzowej tej okolicy są 2 fałdy podjęzykowe, które pokrywają ślinianki podjęzykowe . Końce przednie fałdów tworzą bocznie od wędzidełka mięska podjęzykowe , na których otwarte są ujścia dwóch przewodów : ślinianki podżuchwowej oraz przewodu podjęzykowego większego. Oprócz tego język spełnia także inne funkcje. Gdy pokarm jest przeżuty i nadtrawiony przez enzymy zawarte w ślinie , kształtuje z niego kęsy otoczone śluzem , gotowe do podróży przez przewód pokarmowy, a także przesuwa kęsy w kierunku tylniej strony jamy.
Gruczoły jamy ustnej - ślinianki. Ślinianka przyuszna jest największym gruczołem ślinowym , o masie ok. 30 g .Leży poniżej przewodu słuchowego zewnętrznego w przestrzeni zażuchwowej. Cały gruczoł objęty jest torebką powięziową ( łącznotkankową) , od której w głąb gruczołu odchodzą przegrody łącznotkankowe. Z przedniej krawędzi części powierzchniowej ślinianki wychodzi przerwa ślinianki przyusznej ; biegnie on po mięśniu żwaczu , przebija mięsień policzkowy i uchodzi do przedsionka jamy ustnej na wysokość 2 go zęba trzonowego. Ujście przewodu znajduje się na tzw. brodawce przyuszniczej. * unerwienie : włókna przywspółczulne od nerwu językowo - gardłowego , włókna współczulne ze splotu otaczającego t. skroniową powierzchniową . *unaczynienie : gałęzie gruczołowe tętnicy skroniowej powierzchniowej. Ślinianka podżuchwowa : waży ok. 15g . Jest gruczołem surowiczo - ślinowym , leży w trójkącie podżuchwowym poniżej trzonu żuchwy, na mięśniu żuchwowo - gnykowym. Z powierzchni wewnętrznej tylniej części ślinianki wychodzi jej przewód ( na mięsku podjęzykowym fałdu podjęzykowego ) , czyli przewód ślinianki podżuchwowej. * unerwienie : włókna przywspółczulne ze struny bębenkowej i nerwu twarzowego * unaczynienie : gałęzie gruczołowe od tętnicy twarzowej i tętnicy językowej Ślinianka podjęzykowa : jest najmniejszym gruczołem ( ok. 5 g ) surowiczo śluzowym , leżącym w dnie jamy ustnej , pod błoną śluzową , w fałdzie podjęzykowym. Zraziki tej ślinianki tworzą oddzielne gruczoły ( ślinianki mniejsze ) , które mają osobne przewody podjęzykowe mniejsze w fałdzie podjęzykowym. Przednią część śliniaki stanowi gruczoł główny , której przewód podjęzykowy większy uchodzi na mięśniu podjęzykowym, bądź wpada do końcowego odcinka przewodu pokarmowego. * unerwienie : włókna przywspółczulne nerwu twarzowego * unaczynienie: gałęzie gruczołowe od tętnicy podjęzykowej Ślinianki zbudowane są z pewnej liczby odcinków wydzielniczych, utworzonych z jednej warstwy komórek gruczołowych przypominających wyglądem sześcian ,które otoczone są tkanką łączną , siecią naczyń i nerwów . Przewody wyprowadzające przechodzą we wstawki , a te w przewody prążkowane , przechodzące w przewód śród i międzypłacikowe oraz w międzyjęzykowe uchodzące do gł przewodu wyprowadzającego. Funkcją ślinianek jest wydzielanie śliny , płynnej substancji , która zwilża jamę ustną, rozmiękcza pokarm i ułatwia jego żucie i połykanie , a dzięki obecności ptialiny rozpoczyna trawienie węglowodanów . Ślina oprócz tych funkcji zobojętnia także kwasy i zasady zawarte w pokarmach oraz działa bakteriobójczo.
Gardło i gardziel
Gardziel : leży na pograniczu jamy ustnej i gardła. Należą do niej dwa parzyste łuki: podniebienno- językowy i podniebienno- gardłowy, zaś między nimi występuje migdałek podniebienny. Przestrzeń ograniczona przez te łuki to tzw. cieśń gardzieli Gardło : Szeroki przewód mięśniowobłoniasty o dł ok. 12 cm , stanowiący wspólny początkowy odcinek dróg pokarmowych i oddechowych . Zaczyna się przy zew. stronie podstawy czaszki , a kończy przy wejściach do przełyku i krtani , na wysokości 6 go kręgu szyjnego. Ma postać szerokiej rynny mięśniowej otwartej z przodu do jamy nosowej i do krtani. Zbudowane jest gł z płaskich mięśni zwierających lub podnoszących gardło , co umożliwia ruchy połykowe, przesuwające kęs pokarmowy do przełyku. Mięśnie te od strony jamy gardła pokryte są błoną śluzową zawierającą gruczoły gardłowe , wydzielając śliską ciecz zmniejszającą tarcie kęsa pokarmowego o ściany . W gardle wyróżniamy : a) ścianę górną , czyli sklepienie gardła b) ścianę tylnią c) ścianę przednią +d) dwie ściany boczne Sklepienie gardła zbudowane z błony włóknistej przyczepia się do części podstawnej kości potylicznej i trzonu kości klinowej. Część tylna zaś skierowana jest do trzonów kręgów szyjnych , a przestrzeń między ścianą a kręgami nazywana jest przestrzenią zagardłową przechodzącą w śródpiersie górne . Ściana przednia posiada trzy otwory , które łączą jamę nosową , ustną , i krtanią. Natomiast boczne od gardła znajduje się przestrzeń przygardłowa, zawierająca naczynia krwionośne szyi ( tętnica wspólna szyjna, żyła szyjna wew) i szereg nerwów czaszkowych. Jama gardła dzieli się na trzy części : nosową , ustną i krtaniową. Część nosowa , największa łączy się ku przodowi z jamą nosową za pomocą nozdrzy tylnych. Na przejściu ściany górnej w tylną znajduje się trzeci migdałek gardłowy (skupienie tkanki chłonnej) . Na bocznej ścianie części nosowej leży ujście gardłowe trąbki słuchowej , które ograniczone jest przez dwie fałdy bł śluzowej trąbka ta jest przewodem łączącym jamę gardła z jamą bębenkową ucha środkowego. Ujście przewodu otacza tzw. wał trąbkowy , na którym znajduje się skupienie tk. chłonnej, zw migdałkiem trąbkowym . Migdałki wytwarzają limfocyty , spełniają więc funkcję obronną. Tworzą one wraz z migdałkiem podniebiennym i językowym pierścień chłonny gardła. Część ustna łączy się z jamą ustną poprzez cieśń gardzieli , zaś część krtaniowa łączy się z krtanią i przełykiem. W przedniej ścianie krtaniowej gardła jest wejście do krtani ( otwór łączy jamę gardła z jamą krtani ) .Bocznie od wejścia utworzone jest zagłębienie zw zachyłkiem gruszkowatym. Jama gardłowa najszersza w części ustnej , zwęża się ku górze i ku dołowi . Zaś część krtaniowa zwęża się ku dołowi i przechodzi w przełyk. Ściana gardła składa się z : a) błony śluzowej ,( wew.) Blaszka właściwa tej błony w części nosowej pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym , a w ustnej i krtaniowej wielowarstwowym płaskim , b) tkanki podśluzowej (błony włóknistej która łączy bł. śl. i mięśniową , c) błony mięśniowej , gdzie odróżniamy warstwę zew włókien przebiegających okrężnie i warstwę wew włókien podłużnych ; warstwa okrężna tworzy zwieracze gardła , a podłużna mięśnie dźwigaczy gardła, d) błony zew którą stanowi cienka powięź pokrywająca mięśnie gardła. Unerwienie : część nosowo - czuciowa : gałęzie n. trójdzielnego ; część ustna czuciowo ; gałęzie n. językowo - gardłowego ; cz. krtaniowo - czuciowo : gałęzie n. krtaniowego górnego . Unaczynienie: t. gardłowa wstępująca , t. podniebienna zstępująca , t . podniebienna wstępująca.
Przełyk : Jest to przewód mięśniowo- błoniasty o dł ok. 23- 25 cm , łączący gardło z wpustem żołądka . Rozpoczyna się na wysokości 6 go kręgu szyjnego , kończy się na poziomie 10 lub 11 go kręgu piersiowego. Składa się z części : a) szyjnego (dł ok. 5 cm ) położonej do przodu od kręgosłupa na pograniczu szyi i klatki piersiowej ,b) części piersiowej oddalającej się stopniowo od kręgosłupa , przy czym począwszy od poziomu 4 go kręgu piersiowego, towarzyszy mu po lewej stronie aorta piersiowa , która biegnąc ku dołowi wciska się między przełyk a kręgosłup, c) z części brzusznej (1-3cm), leżącej między przepną a żołądkiem. Początek przełyku jak i na wysokości rozdwojenia tchawicy jest zwężony , bowiem od lewej strony i od tyłu obejmuje go aorta zstępująca , a od przodu lewe oskrzele i odcinek końcowy , który przechodzi w przeponę. Posiada 3 zwężenia : a) górne - najwęższe w przejściu gardła w przełyk b) środkowe - przy skrzyżowaniu przełyku z lewym oskrzelem c) dolne - w miejscu przejścia w żołądek.
Ściana przełyku zbudowana jest z trzech warstw: a) błony śluzowej wew pokrytej wielowarstwowym nabłonkiem płaskim . Tkanka podśluzowa tej błony zawiera ujścia gruczołów przełykowych wytwarzających śluz; b) błony mięśniowej , która w górnej części utworzona jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, a w dolnej przechodzi w mięśnie gładkie; c) błony zewnętrznej , którą stanowi w części szyjnej i piersiowej tk. łączna włóknista luźna ;w części brzusznej , pokryta jest otrzewna trzewną ( bł .surowicza) Unerwienie : włókna przywspółczulne nerwów błędnych , współczulne z pni sympatycznych ; Unaczynienie : gałęzie tętnic : tarczowej dolnej , aorty piersiowej ,tętnicy żołądkowej lewej i przeponowej lewej ;
Żołądek Część przewodu pokarmowego , workowaty narząd między przełykiem a dwunastnicą. Leży w lewym podżebrzu i nadbrzuszu, Kształt i wielkość żołądka są różne zależne od stopnia wypełnienia , wieku , płci. U dziecka jest ustawiony pionowo , u dorosłego ma kształt haka o ramieniu lewym zstępującym - dłuższym i prawym , wstępującym - krótszym. W żołądku wyróżnia się : * część wpustową ( wpust) , czyli miejsce połączenia żołądka z przełykiem * dno żołądka - najwyższa część położona pod przeponą * trzon żołądka - największa część środkowa * część odźwiernikowa - otwór końcowy żołądka przechodzący w dwunastnicę Dno i trzon obejmują łukowate 2 krzywizny: lewa większa oraz prawa mniejsza , będąca jakby przedłużeniem ściany przełyku . Trzon ustawiony jest bardziej pionowo, a część odźwiernikowa raczej poziomo . Podział anatomiczny żołądka na trzon i część odźwiernikową odpowiada jego czynnościom : trzon magazynuje pokarm i częściowo trawi , a część odźwiernikowa przesuwa go do dwunastnicy. Poza tym w żołądku odróżnia się : a) ścianę przednią b) ścianę tylną (miejsce ich połączenia nazywa się krzywizną mniejszą i większą) Wewnątrz żołądka znajduje się kanał żołądka ( przestrzeń w trzonie żołądka) oraz jama odźwiernikowa i kanał odźwiernikowy (przestrzenie w części odźwiernika) * Błonę żołądka tworzą 3 błony : a) śluzowa , b) mięśniowa , c) surowicza , - Błona śluzowa wyścielona jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Jest oddzielona od bł mięśniowej mięśniówką błony śluzowej , zaś warstwa mięśniowa wytwarza fałdy żołądkowe. Przebiegają one równolegle do krzywizny mniejszej tworząc drogę żołądkową ( PRZECHODZI NIĄ POKARM PŁYNNY) .Na fałdach i pomiędzy nimi znajdują się pola żołądkowe z dołeczkami , w których uchodzą gruczoły błony śluzowej żołądka. Oprócz tego błona zawiera dużą ilość gruczołów , spośród których można wyróżnić : gruczoły żołądkowe właściwe (cewkowe); okolica dna i trzonu , odźwiernikowe wzdłuż krzywizny mniejszej . Posiada także nieliczne grudki chłonne , naczynia i nerwy - Błonę mięśniową tworzą trzy warstwy włókien mięśniowych gładkich . Pierwsza warstwa zew z włókien podłużnych występująca na krzywiznach i w części odźwiernikowej żołądka . Włókna tej warstwy powodują skurcz żołądka . Drugą warstwę stanowią włókna przebiegające okrężne skupiające się w okolicy odźwiernika , gdzie tworzy się mięsień zwieracza odźwiernika włókna te kurcząc się powodują ruchy perystaltyczne . Ostatnią warstwą jest warstwa wew włókien o skośnym przebiegu biegnących od wpustu i obrębie dna. Unerwienie :włókna przywspółczulne od nerwów błędnych , włókna współczulne od rdzenia kręgowego. Włókna wytwarzają sploty 1) podśluzowy 2) podsurowiczy 3) warstwy mięśniowej ( regulacja perystaltyki ) Unaczynienie : tętnica żołądkowa prawa i lewa (krzywizna mniejsza) ; tętnica żołądkowo sieciowa (krzywizna większa) ; tętnice żołądkowe krótkie. Układ współczulny hamuje ruchy żołądka i wydzielanie gruczołów , a przywspółczulny jest antagonistyczny.
Czynności mechaniczne żołądka . Jak już zostało wcześniej wspomniane przełyk jest umięśniony rurą ,która na każdym z końców ma pierścienie mięśniowe tzw. zwieracze. Górny zwieracz rozkurcza się, gdy kęs pokarmu jest przepychany przez gardło ,po tym kęsie
kurczy się a ruchy perystaltyczne mięśni przepychają pokarm przez przełyk
do żołądka ,w którym pojawia się perystaltyka trawienna , rozpoczynająca się od okolicy części wpustowej , przesuwająca się wzdłuż żołądka aż do odźwiernika . Skurcz perystaltyczny powoduje przewężenie żołądka w krzywiźnie małej i większej . Pokarmy płynne spływają wzdłuż krzywizny mniejszej żołądka do cz .odźwiernikowej , a o konsystencji stałej najpierw wypełniają trzon , później zajmują dno . Kolejne porcje zajmują środkową część przemieszczając jednocześnie w kierunku ścian żołądka zalegający pokarm. Czynność mechaniczna mięśniówki żołądka polega na wymieszaniu się pokarmu z sokiem żołądkowym ,roztarciu go i przesunięciu
w kierunku dwunastnicy. Pokarm z żołądka przesuwany jest okresowo.
W części wpustowej średnio co 20 s występuje skurcz mięsni gładkich powodujących falę perystaltyczną wzdłuż ścian. Fala powoduje otwarcie mięśnia zwalniacza odźwiernika, który zapobiega cofaniu się treści do żołądka .
[ z dwunastnicy].Pusty żołądek wykazuje okresowo senne skurcze mięśni i są to tzw. kurcze głodowe.[występują także podczas trawienia].
Ruchy perystaltyczne powodują wyciśnięcie treści płynnej do dwunastnicy
Cofnięciu treści stałej z powrotem do jamy trzonu żołądka. Takie cofanie sprawia, że pokarm miesza się , rozdrabnia i zamienia w treść płynną.
Wyciskanie płynnej treści do dwunastnicy nazywa się „pompą odźwiernikową.
Wymioty : torsje , gwałtowne opróżnienie żołądka z zawartości przez przełyk i usta. Znaczenie tego odruchu dla życia polega na uwolnieniu organizmu od działania szkodliwych czynników, które znalazły się w początkowym odcinku przewodu pokarmowego . Do wymiotów dochodzi przede wszystkim w drodze odruchowej , w wyniku podrażnienia ośrodka wymiotnego , mieszczącego się w rdzeniu przedłużonym bodźcami docierającymi drogą nerwową ze śluzówki lub jelita przy zadziałaniu na nią środków chemicznych, którymi mogą być trucizny ,
Wymioty :[torsje] ,gwałtowne opróżnienie żołądka z zawartości przez przełyk
I usta . Znaczenie tego odruchu dla życia polega na uwolnieniu organizmu
Od działania szkodliwych czynników ,które znalazły się w początkowym odcinku przewodu pokarmowego. Do wymiotów dochodzi przede wszystkim w
drodze odruchowej, w wyniku podrażnienia ośrodka wymiotnego, mieszczącego się w rdzeniu przedłużonym ,bodźcami docierającymi droga nerwową
ze śluzówki żołądka do jelita przy zadziałaniu na nią środków chemicznych,
którymi mogą być trucizny, środki żrące. Poza tym powstają w przebiegu zatruć,
chorób lub ciąży, wskutek drażnienia lub podrażnienia cieśni gardzieli lub gardła, albo przy nadmiernym drażnieniu narządów równowagi [lokomocyjna
choroba] .Wymioty zapowiedziane są zwykle przez poprzedzające je mdłości
i wydzielaniu dużej ilości śliny. Złożony akt odruchowy polega na rozciągnięciu
przełyku przez ruch wdechowy przy zamkniętej głośni ,otwarciu wpustu
i wessaniu do przełyku treści żołądka ,w czym dopomaga równoczesny skurcz
jego mięśniówki oraz przepony i powłok brzucha. Podczas wymiotów uniesione
podniebienie miękkie zamyka jamę nosową i treść wydostaje się jamą ustną na
zewnątrz.
Jelito cienkie
Składa się z trzech odcinków : [a] dwunastnicy,[b] j. cienkiego [c] j.krętego.
Jego długość wynosi ok.6 m. przyczym [j. czcze i kręte noszą nazwę jelita
Krezkowego.
Dwunastnica :
Dwunastnica ma ok. 25-30 cm dł. wyglądem przypomina literę C lub podkowę.
Składa się z części górnej [opuszka],zastępującej dolnej , w której wyróżnia się
część poziomą [wstępującą ]
Opuszka zaczyna się przy odźwierniku żołądka na wysokości
I kr .lędźwiowego i dochodzi do szyjki pęcherzyka żółciowego. Przejście części górnej w biegnącą część zstępującą nazywa się zgięciem górnym dwunastnicy. Część zstępująca układa się wzdłuż trzonu II kr. lędźwiowego
po prawej stronie kręgosłupa .Na wysokości III kr. lędźwiowego zgięciem
dolnym dwunastnicy przechodzi w część pozioma/ biegnie skośnie od strony
prawej ku lewej [ku górze]. Część pozioma biegnie skośnie ku górze i na wysokości II kr. lędźwiowego [po lewej stronie] zgięciem dwunastniczo- czczym
przechodzi w jelito czcze. Zgięcie jest umocowane do przepony wiązadłem.
Na przyśrodkowej ścianie zstępującej występuje fałd podłużny bł. śluzowej
dwunastnicy , w którego dolnej części utworzona jest tzw. brodawka większa
dwunastnicy. Znajdujące się na niej wspólne ujście przewodu żółciowego
wspólnego i przewodu trzustkowego.
Ściana dwunastnicy składa się z błony surowiczej [otrzewna] ,błony mięśniowej, tkanki pod śluzowej i błony śluzowej .Błona śluzowa trzonu fałdy
Okrężne [porucz opuszki ]. Komórki nabłonka tej błony pokryte są mikrokosmkami ,między nimi leżą ujścia gruczołów jelitowych.
W tkance pod śluzowej występują gruczoły dwunastnicze.
Unerwienie : włókna przywspółczulne od nerwu błędnego ,współczulne od splotu trzewnego .
Unaczynienie : tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna i dolna
.
Jelito krezkowe :
Rozpoczyna się przy zgięciu dwunastniczo -czczym ,a kończy zastawką
krętniczo-kątniczą w miejscu ujścia do kątnicy. Długość wynosi ok.5m,
z czego 2/5 stanowi jelito czcze ,a 3/5 jelito kręte .Jelito krezkowe leży
wewnętrznotrzewnowo ,przymocowane jest ono do tylnej ściany jamy brzusznej krezką. Umożliwia ono ułożenie się jelita w pętle, których ułożenie
jest zależne od pozycji ciała ,położenia sąsiadujących narządów.
Jelito ma również trzy warstwy ściany : Błony śluzowej /wyścielony
nabłonkiem sześciennym wytworzone fałdy okrężne 8mm\.Jedynie w opuszce
jest prawie gładka .Na fałdach znajdują się kosmyki jelitowe [patrz
foliogram ] z mikrokosmkami z nacz. chłonnymi i mm. Gładkimi zwiększające powierzchnię służącą do wchłaniania pokarmu. Ich liczba wynosi ok. 10 mln . W błonie występują także grudki chłonne pojedyncze i skupione. Druga warstwa błony mięśniowej składa się z warstw podłużnych i okrężnych , zaś błona surowicza jest dobrze unaczyniona i przedłuża się w blaszkę krezki.
U człowieka dorosłego całkowita powierzchnia wnętrza jelita cienkiego wynosi ponad 16,5 metra kwadratowego.
Unerwienie : Włókna przywspółczulne od nerwu błędnego , włókna współczulne od splotu trzewnego i krezkowego górnego .
Unaczynienie : Tętnice jelita czczego i krętego.
Jelito grube
Ma średnio 1,5 m dł i 6,5 cm szer , i jest ono końcową częścią przewodu pokarmowego . Głównym zadaniem tego odcinka jest wchłonięcie wody. Jelito dzieli się na trzy główne części : a) jelito ślepe (kątnica) , b) okrężnicę ,
c) odbytnicę , która zakończona jest kanałem odbytu. Pierwszą częścią
jelita grubego jest okrężnica , której początek biegnie pionowo z prawej strony brzucha . Okrężnica dzieli się na : a) okrężnicę wstępującą , b) okrężnicę poprzeczną , c) okrężnicę zstępującą , d) okrężnicę esowatą .
Charakterystyczną cechą ściany jelita grubego jest występowanie tzw . taśm . Znajdują się one w okrężnicy i są to rozwinięte pasma podłużnych włókien błony mięśniowej ciągnące się od wyrostka robaczkowego do odbytnicy.
W okrężnicy wstępującej i zstępującej jedna taśma leży na powierzchni przedniej (tzw. swobodna ), dwie z tyłu. Na esowatej do taśmy tylno- przyśrodkowej jest przyczepiona krezka .
Jelito ślepe
Inaczej nazywane kątnicą , jest najszerszą częścią jelita grubego , położoną
w prawym dole biodrowym (na talerzu biodrowym) . Pokryte jest otrzewną
i stąd jego ruchomość . W ścianie przyśrodkowej kątnicy przy ujściu jelita cienkiego (krętniczo- kątniczym) znajduje się zastawka krętniczo-kątnicza , zapobiegająca cofaniu się treści pokarmowej z jelita grubego do jelita cienkiego.
Zastawkę tą tworzą dwa fałdy . W dolnej części odchodzi od kątnicy od przyśrodkowego brzegu wyrostek robaczkowy.
Wyrostek robaczkowy
Ma długość ok. 8 cm , jest wąski , zwisa swobodnie w jamie brzusznej
ku miednicy małej, ma własną krezeczkę . W ścianie mieści się duża ilość grudek limfatycznych ( przypisuje mu się rolę migdałka przewodu pokarmowego) . Ujście wyrostka jest oddzielone od kątnicy zastawką
półksiężycowatą wyrostka.
Unerwienie : Włókna przywspółczulne (nerw błędny) , włókna współczulne
( pień współczulny ).
Unaczynienie : Tętnica krętniczo - okrężnicza.
Okrężnica
Przecina poziomo brzuch poniżej żołądka ,poczym znowu skręca ostro w dół.
Wkraczając do miednicy ,otrzymuje nazwę odbytnicy-odcinek długości ok.12cm ,na końcu którego znajduje się kanał odbytu.
Okrężnica wstępująca
Długość ok. 18 cm , rozciąga się od talerza biodrowego prawego , gdzie zgięciem okrężnicy prawym przechodzi w okrężnicę poprzeczną .
Okrężnica poprzeczna
Długość ok. 55 cm , biegnie łukiem wypukłym ku przodowi skierowanym w dół między okrężnicą wstępującą a zstępującą . Poniżej śledziony przechodzi zgięciem okrężnicy lewym w okrężnicę zstępującą. Połączona jest z żołądkiem krezką okrężnicy poprzecznej .
Okrężnica zstępująca
Długość ok. 20 cm , znajduje się po lewej stronie jamy brzucha. Biegnie pionowo od lewego zgięcia i przechodzi w okrężnicę esowatą ( wysokość grzebienia lewego kości biodrowej )
Okrężnica esowata ( esica)
Długość ok. 15-90 cm. Do jamy brzucha przymocowana jest krezką i jest charakterystycznie wygięta .
Unerwienie : Włókna współczulne ( pień sympatyczny) , włókna przywspółczulne ( nerw błędny ) , włókna z odcinka rdzenia kręgowego.
Unaczynienie : Tętnica krezkowa górna i dolna.
Odbytnica
Zaczyna się na wysokości trzeciego kręgu krzyżowego , kończy się odbytem. Można w niej wyróżnić : a) górny odcinek ( część miednicza lub bańka odbytnicza ) i b) dolny odcinek ( kanał odbytowy) . Odcinek górny biegnąc
wzdłuż kości krzyżowej i guzicznej , wpuklając się do tyłu tworzy zgięcie krzyżowe , a odcinek dolny przechodząc przez krocze tworzy zgięcie
tzw. kroczowe ( wypukłe do przodu ). Odbyt znajduje się pomiędzy pośladkami.
Błona śluzowa odbytnicy posiada trzy warstwy : a) błonę zewnętrzną , b) błonę mięśniową , c) śluzową. Błonę surowiczą tworzy otrzewna trzewna. Błonę mięśniową zaś mięśnie gładkie o podłużnym i okrężnym przebiegu. Mięśnie przebiegają okrężnie w pobliżu odbytu tworząc zwieracz wewnętrzny odbytu. Błona śluzowa w górnej części wytwarza fałdy poprzeczne , a w części odbytowej fałdy podłużne zwane słupami odbytowymi ,w których znajdują się obfite sploty żylne.
Unerwienie : Włókna współczulne ( splot krezkowy dolny ) , włókna przywspółczulne ( odcinek krzyżowy rdzenia kręgowego).
Unaczynienie : Tętnica odbytnicza : dolna , górna , środkowa .
Odbyt
Narząd zamykający cewę jelitową . Skóra dookoła zawiera pigment ,
u mężczyzn jest owłosiona i posiada promieniście biegnące fałdy.
W obrębie odbytu mięśnie okrężne tworzą zwieracz wewnętrzny , który od zewnątrz przykryty jest przez okrężny mięsień zwieracz odbytu zewnętrzny. Ośrodek , który kieruje wypróżnianiem jest w części krzyżowej rdzenia kręgowego.
Czynności mechaniczne jelita cienkiego i grubego
W jelicie cienkim następuje trawienie treści pokarmowej do składników prostych, które następnie zostają wchłonięte do krwioobiegu przez ścianki jelita cienkiego. Kiedy miazga pokarmowa zostanie dokładnie zmieszana i rozłożona w żołądku , przechodzi przez zwieracz odźwiernika do dwunastnicy , gdzie ponownie miesza się za pomocą skurczów ścianek mięśniowych. Jeśli tylko pokarm dostanie się do jelita cienkiego , okrężne mięśnie kurczą się i dzielą jelito na segmenty. Inne mięśnie znajdujące się między tymi segmentami również się wtedy kurczą , tworząc jeszcze mniejsze segmenty, po czym rozluźnia się pierwszy zestaw mięśni. Rezultatem tzw. rytmicznej segmentacji odbywającej się od 12 do 16 razy na minutę, jest jakby rozhuśtanie płynnej masy znajdującej się w jelicie i mieszanie pokarmu z sokiem jelitowym.
Jednocześnie mięśnie podłużne na zmianę kurczą się i rozluźniają tzw. ruchami wahadłowymi. W rezultacie treść żołądka dokładnie miesza się z sokami trawiennymi jelita . Następnie ta mieszanina zostaje przepchnięta w dół jelita cienkiego przez ruchy perystaltyczne. Skurcze perystaltyczne od dwunastnicy
(opuszka) przesuwają się w postaci fali do odbytu z prędkością 2-25 cm/s. Fala jest czynnikiem , który zapewnia przesuwanie się treści pokarmowej. Powstawanie jej jest uwarunkowane mechanicznym podrażnieniem receptorów znajdujących się w błonie śluzowej i pobudzeniem komórek nerwowych splotu mięśniowego jelita. Treść pokarmowa gromadzi się w części jelita krętego ,
w pobliżu kątnicy , bowiem zastawki krętniczo -kątnicze tworzą barierę
nie przepuszczającą treści z jelita grubego do cienkiego. Podczas przechodzenia treści żołądka do dwunastnicy powstają tzw. błyskawiczne ruchy perystaltyczne jelita cienkiego i otwiera się w/w zastawka. Z chwilą jej otwarcia i opróżniania się żołądka powstaje odruch żołądkowo - krętniczy. Udział biorą tutaj nerwy błędne. Pod wpływem działania neuronów przywspółczulnych skurcze mięśni gładkich jelita cienkiego są silniejsze , zaś działanie neuronów współczulnych spowalnia ich kurczenie. Błona śluzowa dwunastnicy posiada gruczoły dwunastnicze produkujące śluz , chroniący błonę przed działaniem kwaśnej treści żołądkowej. Zaś gruczoły jelitowe w błonie jelita wytwarzają sok jelitowy
z enzymami trawiennymi , które powodują rozkładanie związków treści jelitowej do składników prostych. Po przejściu treści pokarmowej do jelita
grubego następują silne skurcze perystaltyczne (ruchy masowe). Treść składa się
wtedy z nie strawionych lub niestrawnych resztek jedzenia , wody , i wydzielin
jelita. Woda zostaje z powrotem wchłonięta do organizmu w kątnicy i pierwszej
części okrężnicy. Wówczas miazga pokarmowa przechodzi w stan stały lub półstały i zmienia się w kał. W okrężnicy wyróżniamy ruchy mieszane-segmentalne i propulsywne (przepychają treść do odbytnicy). Kiedy kał dociera
do odbytnicy , składa się w 70% z wody. Pozostałe 30%to bakterie , resztki
jedzenia , śluz. Zazwyczaj trzeba 12-24 godziny , aby miazga zmieniła się
w kał i dotarła do okrężnicy esowatej. Dopiero , gdy okrężnica wypełni się ,
kał przesuwa się do odbytnicy. Bodźcem do wydalania jest podrażnienie
receptorów (odbierane przez ośrodek w części krzyżowej rdzenia kręgowego)
i ciśnienie odczuwane w odbytnicy. Nerwy przywspółczulne trzewne miednicze
zmniejszają napięcie mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu
i za pośrednictwem splotu krzyżowego następuje rozkurcz mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu. W celu wydalenia stolca człowiek dokonuje świadomego opuszczenia przepony w dół , zwiększając przez to ciśnienie w jamie brzusznej
i zmuszając kał do przesunięcia się do odbytnicy. Naciągnięcie wyzwala odruchowe skurcze mięśni odbytnicy i zwieracz zewnętrzny rozluźnia się . Tak zostaje wypchnięty kał przez kanał odbytu na zewnętrz .
Kał składa się z nie strawionych i nie wchłoniętych składników miazgi pokarmowej , produktów gnicia i fermentacji. Wydalany około 135 g na dobę ,
1-3 razy dziennie. W skład jego wchodzi ok. 70-75% wody , składniki stałe ,
z których 55% stanowią składniki pokarmowe : celuloza , substancje tłuszczowe i białkowe oraz barwniki żółciowe.
Trzustka
Leży ona przy tylnej ścianie jamy brzusznej za i tuż pod żołądkiem ,
na wysokości pierwszego i drugiego kręgu lędźwiowego. Waży około 70-90 g , jej długość wynosi 12-20 cm. Wyróżniamy w niej głowę (na prawo ) , trzon
(zakończony po stronie lewej ogonem ) . Na trzonie odróżnia się trzy powierzchnie : przednią , dolną i tylną , a także trzy brzegi : górny ( między powierzchnią przednią i tylną ) , przedni ( między powierzchnią przednią
i dolną) , dolny ( między powierzchnią dolną i tylną ). Na dolnym jej brzegu znajduje się wcięcie trzustki z naczyniami krezkowymi górnymi . Na tylnej powierzchni trzonu są dwie bruzdy. Jedna z nich przeznaczona jest dla tętnicy śledzionowej , druga zaś przebiega od trzonu do ogona. Trzustka ma budowę zrazikową. Dzieli się na część zewnątrzwydzielniczą i wewnątrzwydzielniczą.
Część zewnątrzwydzielniczą tworzą płaciki , których wydzielinę odprowadzają przewodziki trzustkowe do przewodu trzustkowego ( o szer. 1-2mm) uchodzącego do dwunastnicy (brodawka większa ) , z reguły razem
z przewodem żółciowym wspólnym (bańka wątrobowo-trzustkowa).Między płacikami są przegrody międzypłacikowe wraz z naczyniami krwionośnymi , chłonnymi i nerwami. Płaciki tworzą odcinki wydzielnicze i przewodziki wyprowadzające mające postać pęcherzyków. W obrębie głowy jest jeszcze przewód dodatkowy , na końcu dzielący się na odnogę uchodzącą do dwunastnicy i odnogę uchodzącą do przewodu głównego.
Część wewnątrzwydzielniczą tworzą wyspy LANGERHANSA ( skupienia komórek nabłonkowych, między którymi znajdują się naczynia krwionośne włosowate) . W obrębie wysp , których jest ok. 2 mln , znajdują się komórki alfa i beta. Komórki alfa produkują glukagon , a komórki beta insulinę.
Unerwienie : Włókna współczulne ze splotu trzewnego ( działają hamująco ) , włókna przywspółczulne od nerwu błędnego (pobudzające) .
Unaczynienie : Tętnica trzustkowo- dwunastnicza górna i dolna .
Wątroba
Wieloczynnościowy narząd gruczołowy o ciężarze ok. 1,5 kg , leżący w prawym podżebrzu w okolicy nadbrzusznej i lewym podżebrzu. Leży wewnątrzotrzewnowo. Do powierzchni przeponowej przylega przepona ,
Do powierzchni trzewnej : żołądek , dwunastnica , okrężnica , nerka prawa. Powierzchnie oddzielają od siebie brzeg górny i dolny wątroby. W tym położeniu utrzymują ją : zrost z tylną ściana brzucha , przyleganie do przepony , żyła główna dolna, więzadła. Dzieli się na cztery płaty : prawy (największy ) , lewy , ogoniasty , czworoboczny. Pomiędzy płatem czworobocznym
a ogoniastym jest zagłębienie zw. wrotami wątroby , przez które wchodzą lub wychodzą naczynia i przewody : przewód wątrobowy wspólny, tętnica wątrobowa właściwa , żyła wrotna , naczynia limfatyczne i nerwy.
Na powierzchni trzewnej znajdują się trzy bruzdy , ułożeniem przypominające literę H .Są to bruzdy strzałkowe - prawa i lewa oraz poprzeczna.
Bruzda strzałkowa prawa składa się z :
części przedniej stanowiącej dół pęcherzyka żółciowego , zagłębienie biegnące mniej więcej równolegle do szczeliny więzadła obłego, w którym leży pęcherzyk żółciowy;
części tylnej , stanowiącej bruzdę żyły głównej , w której biegnie żyła główna dolna ( tylna część powierzchni przeponowej , utworzonej przez płat prawy).
Bruzda strzałkowa lewa przebiega wzdłuż granicy lewego płata i składa się
z :
części przedniej , która stanowi bruzdę więzadła obłego , występującego
w miejscu , w którym dochodzi do wątroby więzadło obłe , będące pozostałością zarodkowej żyły pępkowej ;
części tylnej , stanowiącej bruzdę więzadła żylnego , zajętej przez więzadło żylne - pozostałość zarodkowego przewodu żylnego , który w życiu płodowym łączył żyłę wrotną z żyłą wątrobową uchodzącą do żyły głównej.
Bruzdę poprzeczną ( jej ramię ) stanowią wrota wątroby , które są jednocześnie tylnym ograniczeniem płata czworobocznego .
Do górnego brzegu lewego przylega przełyk , tworząc wycisk przełykowy przedłużający się w wycisk żołądkowy , zaś z odcinkiem przednim prawego płata sąsiaduje zgięcie prawe okrężnicy.
Wątroba pokryta jest otrzewną , której podwójne fałdy stabilizują narząd jako więzadła wątrobowe. Pod otrzewną znajduje się torebka z tkanki łącznej włóknistej, z której wnikają do wnętrza wątroby przegrody i dzielą miąższ na zraziki. Zrazik zbudowany jest z blaszek wątrobowych utworzonych z komórek wątrobowych ( hepatocytów) . Na krawędziach , po obwodzie zrazików biegną gałązki żyły wrotnej ( tzw. żyły międzyzrazikowe) i gałązki tętnicy wątrobowej ( tzw. tętnice międzyzrazikowe ) . Odgałęzienia tych żył tworzą sieć naczyń włosowatych , które uchodzą do żyły środkowej (centralnej) biegnącej pośrodku zrazika. Jednocześnie do naczyń włosowatych zdążają tętnice międzyzrazikowe. Żyły środkowe łącząc się w większe naczynia tworzą żyły wątrobowe,
Do których odprowadzana jest krew żyłą centralną z żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej. Pomiędzy komórkami wątrobowymi biegna kanaliki żółciowe , które łączą się swymi odgałęzieniami tworząc przewodziki międzyzrazikowe.
Z nich powstają przewodziki żółciowe ( przebiegają w przestrzeniach wrotno- żółciowych) , zespalające się w tzw. przewód wątrobowy prawy i lewy.
W obrębie wnęki dochodzi do połączenia się tych przewodów i powstaje przewód wątrobowy wspólny .
W ścianach naczyń włosowatych wewnątrzzrazikowych leżą komórki siateczkowo-śródbłonkowe , które tworzą układ mający zdolność fagocytozy.
Wyżej wspomniana tętnica wątrobowa , zaopatrująca wątrobę w krew utlenowaną , odżywczą i żyła wrotna, doprowadzająca do watroby krew żylną
Z nieparzystych narządów jamy brzusznej zawiera produkty trawienia jelitowego białek i węglowodanów oraz produkty rozpadu krwinek czerwonych z śledziony oraz przewody żółciowe , stanowią tzw. triadę wątrobową , która występuje w zraziku.
Wytwarzana w komórkach wątrobowych żółć odpływa do wrót kanalikami żółciowymi i przewodzikami ( patrz wyżej) i płynie do przewodu wątrobowego wspólnego , który zespala się z przewodem pęcherzykowym w przewód żółciowy wspólny, uchodzący do części zstępującej dwunastnicy ( brodawka większa ).
Przewód żółciowy wspólny
Składa się z czterech odcinków :
-naddwunastniczy ; przewód biegnie w obrębie więzadła wątrobowo- dwunastniczego po stronie prawej od tętnicy wątrobowej właściwej i do przodu od żyły wrotnej ;
-zadwunastniczy; -trzustkowy ; między głową trzustki a częścią zstępującą dwunastnicy :
-śródścienny ; przebija tykną ścianę dwunastnicy.
Przewód pęcherzykowy
Doprowadza i odprowadza żółć z pęcherzyka żółciowego . Łączy się
z przewodem wątrobowym wspólnym ; długość ok. 4-5 cm.
Unerwienie wątroby :
Włókna przywspółczulne (nerw błędny ) , włókna współczulne (splot trzewny ).
Unaczynienie wątroby :
Dwa krwioobiegi - czynnościowy i odżywczy
-Czynnościowy : żyła wrotna doprowadzająca krew z jelit i żyła wątrobowa (odprowadzajaca)
Odżywczy : tętnica wątrobowa właściwa.
Obydwa krążenia zespalają się na poziomie zrazików tak, że żyły wątrobowe są wspólne dla obu krążeń .
Pęcherzyk żółciowy
Ma kształt gruszkowaty , długość ok. 10 cm. Przylega ściśle do dolnej powierzchni wątroby. Odróżniamy w nim szyjkę , trzon i dno . Pojemność wynosi 30-50 ml. Leży w dole pęcherzyka żółciowego . Szyjka pęcherzyka zaginając się esowato przechodzi w przewód pęcherzykowy. Ścianę pęcherzyka, przewodu pęcherzykowego i żółciowego wspólnego pokrywa nabłonek wielowarstwowy. Błona śluzowa pęcherzyka układa się w fałdy , które tworza większa sieć. Niezbyt silną błonę mięśniową pęcherzyka tworzą włókna mięśniowe gładkie (przebieg spiralny). Końcowy odcinek przewodu żółciowego wspólnego , tworzący tzw. bańkę wątrobowo- trzustkową , zbudowany jest
z włókien okrężnych , które tworzą mięsień zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej (ODDIEGO) .
Unerwienie : Włókna autonomiczne ze splotu wątrobowego.
Unaczynienie : Tętnica wątrobowa właściwa.
Otrzewna
Jest to błona surowicza wyścielająca jamę brzuszną i przedni odcinek jamy miedniczej ( otrzewna ścienna ) oraz pokrywająca prawie wszystkie narządy położone w jamie (otrzewna trzewna). Między o. trzewną i o. ścienną znajduje się wąska szczelina zwana jamą otrzewnej , z niewielką ilością płynu otrzewnowego , który zwilża powierzchnię otrzewnej i pokrytych przez nią narządów. Blaszki otrzewnej pokrywające trzewa są wypustkami o. ściennej, między o. trzewną a o. ścienną lub między pokrytymi otrzewną narządami znajdują się fałdy błony w postaci krezki. Krezką zazwyczaj określa się fałd otrzewnej , który łączy ścianę jamy brzusznej z pewnym odcinkiem jelita,
Np. krezka jelita cienkiego. Krezka jest podwójną blaszką zawierającą naczynia krwionośne , na niej są właśnie zawieszone narządy jamy brzusznej . Narząd objęty całkowicie otrzewną określa się jako leżący wewnątrzotrzewnowo, zaś narząd , który przylega jedną ze swych powierzchni do ściany jamy brzusznej, mający tylko przeciwległą powierzchnię powleczoną otrzewną ścienną określa się jako leżący zewnątrzotrzewnowo.
Do narządów położonych zewnątrzotrzewnowo należą : nerki , moczowody , pęcherz moczowy (pusty) , część zstępująca dwunastnicy , okrężnica wstępująca, kanał odbytniczy , trzustka, nasieniowody , aorta brzuszna.
Do narządów położonych wewnątrzotrzewnowo należą : część brzuszna przełyku , żołądek , część górna i część wstępująca dwunastnicy , jelito czcze
i kręte , pęcherzyk żółciowy , wątroba , przewody żółciowe , pęcherz moczowy
(pełny) , jajniki , jajowody , jądra i macica.
Unerwienie : Nerwy międzyżebrowe dolne ze splotu lędźwiowego.
Najważniejszym objawem ostrego zapalenia otrzewnej jest wzmożone napięcie
I sztywność mięśni ściany brzucha (tzw. brzuch deskowaty) . Objaw ten (obrona mięśniowa) następuje na skutek podrażnienia czuciowych gałązek otrzewnej ściennej , co powoduje trwały skurcz odpowiedniej części mięśni jamy brzusznej.