MIKROEKONOMIA

Literatura : Zofia Dach - Mikroekonomia

- „ - - Wprowadzenie do ekonomi

p. Milewski - Elementarne zagadnienia ekonomi

- „ - - Podstawy ekonomi

Caban - Ekonomia

Nasiłowski - System rynkowy

Begg - Mikroekonomia

Ekonomia - jest nauką

II połowa 18 wieku w 1776 r. ekonomista Smith opublikował „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów „- zawierały się w niej dane , które wyodrębniły ekonomię jako dziedzinę naukową. Był to pierwszy system rozważań nad gospodarowaniem i I metoda badawcza

Do połowy 18 wieku te problemy rozwiązywała filozofia od starożytnej Grecji.

Wszyscy oni starali się wyjaśnić mechanizm gospodarowania.

Ojkonomia - zajmowała się wyjaśnianiem zasad funkcjonowania gospodarstwa domowego specyficznego typu - niewolniczego .

Ksenofont - . po raz pierwszy mówił o ekonomii

Arystoteles rozszerzył ekonomię i wprowadził chromatystykę - naukę o bogactwie

i jego źródłach. Połączył zasady funkcjonowania gospodarstwa domowego

i państwa .

EKONOMIA PRZEDKLASYCZNA:

• ekonomia antyczna i myśl doby średniowiecza (scholastyka)

• pierwsi ekonomiści : William Petty i doktryna merkantylna domin.przez XV- poł. XVIII

W 15 wieku pojawił się merkantylizm , który działał do czasu opublikowania dzieła Smitha.

Merkantylizm - doktryna mechanizmu kupieckiego,

Wyróżnia się 2 etapy :

- wstępny merkantylizm zwany bulionizmem - dodatni bilans płatniczy - bilans pieniężny

• właściwy merkantylizm zwany manufakturowy - dodatni bilans handlowy

Merkantyliści - zajmowali się mechanizmem kruszcowym.

Źródłem bogactwa był handel międzynarodowy. Głosili oni teorię o nieekwiwalentnym

wymiarze wymiany międzynarodowej . Jeden kraj zyskał , drugi tracił.

Kraje produkujące płody rolne - traciły.

bogactwo → pieniądz → kruszec (złoto, srebro)

W tym czasie dokonał się proces pierwotnej akumulacji kapitału.

Źródła tego to :

1/ Sekularyzacja (przejęcie) mienia kościoła

2/ Grabież kolonii - odkrycia geograficzne

3/ Rugi chłopskie i proces ogradzania

4/ Scentralizowanie państw i rozwój systemu fiskalnego - podatki

Anglia wstąpiła jako pierwsza na rynek kapitałowy - 17 wiek

Angielski merkantylizm był nastawiony na eksport.

Francja - merkantylizm przemysłowy - królewski

Anglia - w połowie 18 wieku powstali krytycy merkantylizmu ( Petty , Hume ) , którzy opowiadali się za doktryną merkantylną oraz ograniczeniem dominacji państwa - zniesienie przywilejów i koncesji.

Opowiadali się za liberalizmem gospodarczym - zwracali uwagę na działania rynku handlowego.

Odrzucali pogląd o nieekwiwalentnym wymiarze wymiany międzynarodowej.

Głosili , że przesłankami wymiany międzynarodowej jest specjalizacja i podział pracy.

We Francji tak jak w Anglii pojawił się nurt fizjokratyzmu , którego twórcą był Quesnary.

Fizjokraci - chcieli ograniczenia roli państwa , ograniczenia fiskalizmu i obciążeniu

podatkami tych co otrzymywali tzw. produkt czysty ( właściciele ziemscy i rolnicy ).

Domagali się wprowadzenia wolności gospod. i wprowadzenia mechaniz. rynkowych.

Dawid Hume - twórca zaczątków pieniądza

Jeremy Benthan - twórca koncepcji utylitaryzmu (to co dobre jest pożyteczne),

która była filozoficzną podbudową ekonomii klasycznej

EKONOMIA KLASYCZNA

Smith twórca angielskiej ekonomii klasycznej

Wystawił nowe pojęcie bogactwa , którymi są rzeczy , a źródłem praca.

Podzielił pracę na :

1/ produkcyjną - rzeczy materialne

Praca produkcyjna powinna dominować nad pracą nieprodukcyjną

2/ nieprodukcyjną

Prawo akumulacji - powiększanie zasobów kapitałowych.

Tempo akumulacji kapitałów zależy od :

1/ stopy zysku

2/ siły konkurencji

Smith był liberałem , opowiadał się za wolnością gospodarczą - homoekonomikus

Opowiadał się za zniesieniem do minimum roli państwa do gospodarki rynkowej.

3 fazy rozwoju społecznego :

1/ zubożenie - popyt na pracę był mniejszy od podaży pracy .

• spadek płac

- ograniczenie przyrostu naturalnego.

2/ stagnacja

• przyrost naturalny zostawał powstrzymywany

• płace na minimum egzystencji. Umożliwiało to wzrost stopy zysku i przyspieszało tempo akumulacji kapitału - nowe źródła pracy.

3/ bogacenie - popyt na pracę był większy od podaży pracy

• wzrost płac

• poprawę warunków bytowych

• wzrost przyrostu naturalnego.

Głosił o ekwiwalentnym wymiarze wymiany międzynarodowej. Każdy kraj biorący udział w wymianie osiąga z tego zyski. Decydują o tym różnice kosztów wytwarzania , mierzonych nakładem pracy. Smith dostrzegł możliwość powstrzymywania wzrostu gospodarczego i postawił koncepcji sekularnej - wiecznej :

• powstrzymanie przyrostu naturalnego

• płacę min. dla robotnika i rodziny

• zerową stopę zysku

• zerowe tempo akumulacji kapitału

Ogólne cechy ekonomii klasycznej :

1. Analiza makroekonomiczna - ekonomia jako całość

2. Analiza długookresowa

3. Prymat produkcji

4. Dominacja podażowego modelu inwestycji

5. Liberalizm ekonomiczny - wiąże się z negacją ekonomicznej roli państwa w gospodarce (działa prawo niewidzialnej ręki - rynku które zdefiniowane

w prawie rynków Say'a)

6. Liberalizm (tolerancja) w wymianie międzynarodowej - swobodna cyrkulacja

towarów.

7. Obiektywizm - bada relacje rzecz → człowiek → rzecz

8. Nie dostrzeganie problemu bezrobocia

9. Nie dostrzeganie problemu wahań koniunkturalnych

Koniunktura - ogólny stan gospodarki, określony wskaźnikami produkcji, cen, popytu, stan zatrudnienia itp.

10 . Stworzyła zaczątki teorii stagnacji sekularnej - powstrzymania wzrostu gospodarczego

11.Materializm ekonomii klasycznej-wg. klasyków bogactwem były rzeczy, a źródłem- praca.

12. Metoda przyczynowo - skutkowa

Rola państwa w życiu gospodarczym w interpretacji ekonomii klasycznej:

1. Zapewnia bezpieczeństwo granic - obrona narodowa

2. Finansuje wymiar sprawiedliwości

3. Zapewnia ochronę porządku publicznego

4. Finansuje oświatę

5. Podejmuje wydatki inwestycyjna w sferach w których kapitał prywatny nie inwestuje (budowa dróg, mostów, regulacja rzek, system łączności)

Państwo może stosować cła obronne wówczas gdy :

1. Chroni dopiero rozwijające się gałęzie

2. Produkcja na rzecz wyposażenia armii

3. W momencie gdy druga strona stosuje politykę dumpingową

Na bazie ekonomii klasycznej rozwija się ekonomia marksowska

Analiza neoklasycystyczna - wiąże się z pojawieniem w ekonomii nurtu subiektywno - marginalnego. Dominuje do lat 30

Po Smith był Ricardo - kontynuator

W zakresie wymiany międzynarodowej stworzył teorię kosztów komparatywnych

• względne różnice w kosztach wytwarzania mierzonych nakładem pracy decydowały o korzyściach wynikających z wymiany międzynarodowej

Ricardo analizował wzrost gospodarczy i wprowadził długą i krótką analizę.

• krótki okres dla prawa rynku prawo Say'a - każda podaż tworzy sobie popyt.

Mechanizm ten zapobiega bezrobociu.

• długi okres - odbywał się przyrost ludzi , rosły koszty w rolnictwie ,

zwiększały się dochody właścicieli ziemskich oraz rosły ceny płodów.

Wymuszało to wzrost płacy minimalne i powodowało spadek wzrostu zysku

W rolnictwie - malejąca urodzajność gleby

W przemyśle - malejąca stopa zysku

Malejąca stopa zysku przyczyniła się do akumulacji kapitału i do powstrzymywania wzrostu gospodarczego. Dostrzegał widmo stagnacji sekularnej.

Cechy :

• powstrzymanie przyrostu naturalnego

• płaca minimum

• zerowa stopa zysku

• brak akumulacji kapitału

• wysokie dochody właścicieli ziemskich

Francuska ekonomia klasyczna - Sismondi

Gospodarka rynkowa - ponad wszystko.

Przyjął koncepcję bogactwa i teorię podziału.

Był zwolennikiem ograniczenia postępu technicznego , który tworzy bezrobocie , upadek produkcji drobnotowarowej czyli do pałperyzacji szerokich mas (zubożenie). Domagał się :

• ograniczenia liberalizmu gospodarczego.

• aktywności państwa w życiu gospodarczym.

• sprawiedliwego podziału bogactw wytworzonych.

Zajął się nadprodukcją - podaż większa od popytu

Dwa kryzysy :

- niedokonsumpcja szerokich mas , małe dochody

• dysproporcjonalność gałęzi gospodarki narodowej

• zakłócenie w zakresie produkcji dóbr luksusowych i podstawowych

Teoria popytowa (nie podaż tworzy popyt lecz popyt tworzy podaż) i negował prawa rynku Say'a. Interesuje się gospodarką makroekonomiczną.

W latach 70 - XIX wieku pojawił się nurt subiektywno - marginalistyczny , który dominował do lat 30 XX w.

Trzy szkoły :

1/ Szkoła psychologiczna ( austriacka - Karol Menger i Gosser )

2/ Szkoła angloamerykańska - Marshall , Clark

3/ Szkoła lozańska - matematyczna - Pareto

Podobieństwa nurtu subiektywno-marginalistycznego do angielskiej ekonomi klasycznej.

1/ Liberalizm społeczny

2/ Traktowanie społeczeństwa jako prostej sumy jednostek

3/ Podażowy model inwestycji

4/ Badania długookresowe

5/ Negacja roli państwa

R Ó Ż N I C E

Angielski Subiektywno - marginalistyczny

1/ Makroekonomiczne 1/ Mikroekonom. podejście badawcze

podejście badawcze 2/ Metoda zależności -funkcja 2/ Metoda przyczynowo-skutkowa pomiędzy wielkościami ekonomicznymi

3/ Prymat produkcji 3/ Dominacja konsumpcji

4/ Wielkości globalne lub przeciętne 4/ Wielkości krańcowe - marginalne

5/ Badała relacje rzecz-człowiek - rzecz 5/ Badała relacje człowiek - moc

co świadczyło o obiektywiźmie - subiektywizm

Rok 1936 - szkoła Keynes - teoria ta dominowała do lat 60.

Cechy teorii :

• analizy makroekonomicza - przyczynowo - skutkowej

• wielkości globalne

• analiza krótko terminowa

• analiza popytowa - tworzy pojęcie globalnego popytu, wktóry w wersji uproszczonej

interpretuje, jako sumę wydatków gospod. domowego plus wydatki inwestycyjne przedsięb.

AD = C + J W szerszej interpretacji AD = C + J + G

AD - popyt

C - suma wydatków gospoda. domow.

J - wydatki inwestycyjne przedsięb.

G - wydatki rządowe

Keynes :

• W życiu państwa opowiadał się za interwencjonizmem państwowym.

• Zajmował się bezrobociem i stworzył teorię przymusowego bezrobocia jako efektu niedostatecznego popytu globalnego.

• Analizował wahania koniunkturalne

• Z powodu kryzysu gospodarczego -powrócił do stagnacji sekularnej , która była

następstwem dominacji oszczędności nad inwestycjami a także :

1. zakończeniem podbojów kolonialnych

2. ograniczeniem konfliktów zbrojnych

3. ograniczenie wydatków na budownictwo publiczne

4. powstrzymanie postępu technicznego

Lata 60 - monetaryzm - Friedman

Szkoła ta neguje Keysizm , wprowadza analizę podażową - zajmuję się podażą pieniądza.

Posługuje się metodą przyczynową - skutkową badał długi okres. Opowiada się za dominacją mechanizmu rynkowego i ograniczenie roli państwa w życiu gospodarczym. Początek lat 70- tych kryzys paliwowy. Polscy konomiści : Kalecki- Lange, Taylor , Lipiński

Definicja ekonomi jako nauki

1/ Ekonomia - jest nauką o procesach gospodarczych tzn. procesach produkcji, podziału ,

wymiany konsumpcji środków zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Podejmowanie decyzji i wyboru odnośnie rozdysponowania rzadkich zasobów.

Potrzeba - stan braku czegoś co jednoznacznie uruchamia mechanizm jego zaspokojenia

- to stan braku czegoś i zarazem czynnik do motywu celu zaspokojenia stanu braku.

Cechy potrzeb :

1. potrzeby mają charakter obiektywny - nie zależą od naszej woli

2. mają charakter społeczny

3. mają charakter historyczny(mogą ulegać zmianom w czasie)

Właściwości potrzeb :

1. są nieograniczone co do swojej liczby (niepoliczalne)

2. są ograniczone co do swojej pojemności

3. są względem substytucyjne (zastępowalne) i konkurencyjne

4. są względem siebie komplementarne (uzupełniają się )

5. w miarę zaspokajania potrzeby jej intensywność odczuwania maleje potrzeba może przestać być odczuwalna.

6. działa prawo nasycalności potrzeb

Klasyfikacja potrzeb ( podział):

I - 1. Biologiczne

2. Psychologiczne

II - 1. Teraźniejsze

2. Przyszłe

III - 1. Niższego rzędu

2. Wyższego rzędu

IV - 1. Jednostkowe

2. Zbiorowe

MASLOW - uszeregowanie potrzeb

5/ Potrzeby samorealizacji

4/ - „ - uznania

3/ - „ - społeczne

2/ - „ - bezpieczeństwa

1/ - „ - biologiczne

5

4

3

2

1

EKONOMIA - jest nauką o procesie gospodarowania. Gospodarowanie - podejmowanie decyzji i dokonywanie wyborów przez jednostki gospodarujące a działające w świecie rzadkości

Decyzje ekonomiczne posiadają 2 aspekty: pozytywny i negatywny

Pozytywny - polega na wyborze celu i określeniu środków i sposobów realizacji wybranego celu

Negatywny - polega na konieczności rezygnacji z innych celów ,ponieważ środki którymi dysponują

jednostki gospodarujące są ograniczone.

Decyzje ekonomiczne rodzą z jednej strony korzyści a z drugiej koszty.

Wybory polegają na maksymalizacji korzyści przy danych kosztach lub minimalizacji kosztów przy danych korzyściach.

Jednostki gospodarujące działają racjonalnie w oparciu o wiedzę, którą w danym momencie posiadają.

Nauką o racjonalnym zachowaniu się jednostek jest PRAKSOLOGIA - twórca - Tadeusz Kotarbiński

Warunki racjonalnego działania:

1. Jasno określony cel działania

2. Posiadanie wiedzy o sposobach realizacji wybranego celu

3. Posiadanie wiedzy o zachowaniu się konkurencji

W ekonomii to racjonalne działanie jest powiązane z zasadą racjonalnego gospodarowania.

Racjonalne gospodarowanie - polega na wyborze najkorzystniejszej relacji, pomiędzy nakładami (kosztami), a efektami (korzyściami).

Zasada ta posiada 2 warianty:

1. wydajnościowy - maksymalizacja efektu , zakłada ,że przy danych nakładach (kosztach) jednostka chce osiągnąć jak największe korzyści.

2. Oszczędnościowy - minimalizacja nakładów , dany efekt(korzyść) jednostka chce osiągnąć przy jak najmniejszych kosztach

Narzędziem racjonalnego działania jest rachunek ekonomiczny - jest to zespół rachunków na podstawie których wybiera się wariant najbardziej optymalny nakładów do efektów.

Warunki pojawienia się rachunku ekonomicznego :

1. nakłady (koszty) muszą być wyrażone w postaci mierzalnej (pieniężnej)

2. efekty (korzyści) muszą być wyrażone w postaci mierzalnej (pieniężnej)

3. cel działania jednostki musi być wyrażone w postaci mierzalnej (pieniężnej)

Cechy rachunku ekonomicznego:

1. dualność (podwójność)

2. wariantowość - istnieje wiele sposobów wykorzystania rzadkich dochodów

3. kompleksowość - dużo informacji żeby dokonać słusznego wyboru

4. względność (celowość) - cel który wybrała jednostka określa postępowanie.

Sytuacja niepewności i ryzyka może utrudnić realizację wybranego celu.

Niepewność - odchylenie dodatnie lub ujemne od zamierzonego efektu

Rodzaje niepewności :

1. losowa

2. przyrodnicza - turystyka, budownictwo, rolnictwo

3. rynkowa - mogą się zmieniać daty rynkowe ( cena, popyt, podaż)

4. rozwojowa - spowodowana postępem technicznym i zmianami organizacyjnymi

RYZYKO - są to odchylenia ujemne od zamierzonego efektu. Może dotyczyć strat,

ale jest wyliczalne ( rachunek prawdopodobieństwa)

Rodzaje ryzyka:

1. Ryzyko z wyboru

2. Ryzyko z konieczności

3. Producenta i handlowca

Proces gospodarczy-składa się z 4 procesów,które występują w układzie logicznym po sobie:

1. Proces produkcji

2. - „ - podziału

3. - „ - wymiany

4. - „ - konsumpcji

Proces produkcji - są to działania ludzkie polegające na wytwarzaniu różnych środków

niezbędnych do zaspokojenia potrzeb. Efektem procesu produkcji są produkty. Aby proces

produkcji mógł się odbyć muszą być w nim wykorzystane czynniki produkcji albo zasoby.

Klasyfikacja czynników produkcji (klasyczna interpretacja SMITH):

1. Praca ( dochodem z pracy jest płaca)

2. Kapitał ( - „ - jest zysk)

3. Ziemia ( - „ - renta gruntowa)

II poł. XIX w. Schumpeter i Marshall dokonali rozszerzenia interpretacji (finansowe) czynników produkcji . Wg nich były 4 :

1. Praca - płaca

2. Kapitał - procent

3. Ziemia - renta gruntowa

4. Organizacja / przedsiębiorca - zysk

Współcześnie wyróżnia się

5. Postęp techniczny - zysk

Podział czynników produkcji na :

• osobowy - to człowiek, jego wiedza , umiejętności i kwalifikacje - to siłą robocza

• rzeczowy - to środki produkcji, które dzielą się na : środki pracy i przedmioty pracy

1. środki pracy - to maszyny, urządzenia, narzędzia i materialne warunki procesu prod.

2. przedmioty produkcji - to surowce, materiały i półfabrykaty

Interpretacja zasobów wykorzystywanych w procesie produkcji :

1 . zasób ludzki

2. zasób naturalny :

• odnawialny

• nieodnawialny - dar natury, ropa, węgiel, złoto

3. kapitałowy:

• rzeczowy - maszyny, urządzenia

• finansowy - kredyty, gotówka, papiery wartościowe

Proces podziału (dystrybucji)-w procesie tym dochodzi do określenia stosunku ilościowego

w jakim wytworzone produkty przypadają jednostce biorącej udział w procesie produkcji.

Tworzą się dochody uczestników procesu produk.w postaci płacy, zysków, renty,procentów

Proces wymiany - ma charakter subiektywny, ponieważ polega na zmianie dochodów

jakimi dysponuje jednostka na towary czyli dobra i usługi

Proces konsumpcji - to proces niszczenia dóbr, proces bezpośredniego zaspokajania potrzeb

za pośrednictwem dóbr i usług

Rodzaje konsumpcji :

1. bezpośrednia (właściwa)-przedmiot. są dobra konsumpcyjne dobra te można podzielić na :

• jednorazowej konsumpcji

• trwałej konsumpcji

2. pośrednia - przedmiotem są dobra produkcyjne (inwestycje kapitałowe)- dzielą się na:

• środki trwałe - podlegają amortyzacji

• środki obrotowe - nie podlegają amortyzacji ( surowce, materiały)

Dobra - to rzeczy, materialne środki służące do zaspokajania potrzeb.

Dzielą się na :

1. Dobra wolne - wiatr , powietrze, słońce .

Ich cechy :

- są darem natury i w bezpośredniej postaci służą zaspokajaniu potrzeb ludzi

• nie dotyczy ich problem rzadkości , ponieważ ich podaż (ilość) jest większa od popytu

• nie mają ceny

• nie podlegają podziałowi

• nie interesują ekonomii

2. Dobra gospodarcze ( ekonomiczne)

Ich cechy :

• są efektem działalności człowieka

• dotyczy ich problem rzadkości, ponieważ podaż tych dóbr jest za mały w stosunku do popytu

• mają ceną

• dotyczy ich problem podziału

• interesują ekonomię

Podział dóbr gospodarczych:

- konsumpcyjne : jednorazowe i trwałe

- inwestycyjne - trwałe , obrotowe

- finalne - dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika

- pośrednie - dobra wykorzystywane w kolejnych fazach produkcji dóbr finalnych

(przedmioty pracy)

- prywatne -dobro nabywane i wykorzystywane przez jednostkę w celu zaspokojenia

jej potrzeby

- publiczne - nabywane przez pewne grupy i służące zaspokojeniu potrzeb zbiorow.

(oświata, służba zdrowia, kultura, nauka)

Usługi - są to działania zmierzające do zaspokojenia potrzeby

Dzielą się na :

• materialne - działania nakierowane na rzecz (malowanie ścian , malarz - ściana)

• niematerialne - działania nakierowane na człowieka (wykładowca - słuchający)

Różnice między dobrem a usługą :

1. W przypadku dóbr jesteśmy ich właścicielami

2. W przypadku usług możemy tylko czasowo korzystać z tego działania

3. Dobra można magazynować , usługi - nie.

Ekonomia - jest nauką o badaniu zachowań i ekonomicznych konsekwencjach zachowań podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być rozmaity sposób wykorzystane w procesie produkcji, wymiany i konsumpcji.

Jednostki gospodarcze = podmioty gospodarcze

Podmiot gospodarczy - jest to każdy aktywny uczestnik procesu gospodarowania, który

poprzez swoje decyzje i wybory wywiera wpływ na postępowanie innych podmiotów

Cechy podmiotu gospodarczego:

1. Samodzielność decyzyjna

2. Samodzielność dochodowa

3. Odrębność majątkowa

Klasyfikacja podmiotów gospodarczych :

1. Kryterium skali działania :

• podmioty mikroekonomiczne - konsument, producent, przedsiębiorstwo, gosp. domowe, warsztat rzemieślniczy, gospodarstwo rolne, pracownik

• podmioty mezoekonomiczne - lokalne organa władzy państwowej, zarządy koncernów, zarządy holdingów

• podmioty makroekonomiczne - państwo, rząd i parlament, bank centralny, zagranica

(import, export)

Podział wg. J. Kornaia - podzielił podmioty na podmioty sfery : realnej i regulacji

Sfera realna-to sfera materialna w której odbywa się proces produkcji, wymiany i konsumpcji, wyróżnia:

1. podmioty sfery produkcji : przedsiębiorstwa produkcyjne, warsztat rzemieślniczy,

gospodarstwo rolne i ogrodnicze

II. podmioty sfery wymiany : przeds. transportowe, handlu hurtowego i detalicznego, banki

komercyjne, towarzystwa ubezpieczeniowe.

III. podmioty sfery konsumpcji : konsumenta i gospodarstwa domowe oraz instytucje

konsumpcji zbiorowej (oświata, służba zdrowia)

Sfera regulacji - to sfera decyzyjna, tu odbywa się zbieranie, opracowywanie i przetwarzanie informacji i podejmowanie decyzji. Wyróżnił:

I. podmioty o charakterze władczym wobec podmiotów sfery realnej- państwo, zarządy konc.,holdingów

II. podmioty pozbawione charakteru władczego wobec podmiotów sfery realnej :Bank Centralny, giełda

III. podmioty demokracji gospodarczej: związ. zawodowe, zw. pracodawców i zrzesz. konsumenckie

Funkcje ekonomii jako nauki :

1. Poznawcza - ekonomia tu umożliwia poznanie rzeczywistości i dostarcza wiedzy o zjawiskach, prawach rządzących w ekonomii

2. Pragmatyczna (utylitarna)- wskazuje drogi i sposoby postępowania

3. Wychowawcza - tworzy podstawy świadomości ekonomicznej

4. Prognozowania - przewidywanie przebiegu zjawisk w czasie

Definicja krótkiego okresu - jest to okres w którym nie można zmienić wielkości wszystkich

czynników produkcji. W krótkim okresie dana jest technologia.

Definicja długiego okresu- jest to okres dostateczny do dokonania zmian wielkości wszystk.

czynników produkcji. W długim okresie zmienia się także technologia.

Podejście statyczne - polega na badaniu stanów równowagi występujących w gospodarce w

różnych warunkach i okolicznościach

Ujęcie dynamiczne - polega na badaniu stanów nierównowagi.

Podejście mikroekonomiczne - polega na badaniu decyzji jednostkowych podmiotów

gospodarczych czyli konsumenta i producenta. Uwzględnia się tu korzyści tych

podmiotów. Mikroekonomia zajmuje się także analizą rynku, konkretnego dobra.

Posługuje się w tym celu wartościami przeciętnymi i krańcowymi.

Makroekonomia - zajmuje się wyjaśnieniem mechanizmów rządzących funkcjonowaniem

gospodarki jako całości .W tym celu posługuje się wielkościami globalnymi.

Ekonomia normatywna i pozytywna.

Ekonomia normatywna - zajmuje się udzielaniem rekomendacji i zaleceń, zatem w sposób

subiektywny wartościujący i oceniający przedstawia istotę zjawisk ekonomicznych.

Formułuje jeden rodzaj pytań : Jak powinno być ?

Ekonomia pozytywna - jest to przeciwieństwo ekon. normatywnej. Wyjaśnia, opisuje

przebieg zjawisk ekonomicznych oraz wyjaśnia mechanizmy rządzące procesem

gospodarowania, zatem nie ocenia, nie wartościuje, wypracowuje obiektywne narzędzia

poznania zjawisk gospodarczych i formułuje dwa rodzaje pytań:

1. Jak jest? , 2. Dlaczego tak jest? Jest to pytanie o przyczynę.

Ekonomia badając proces gospodarowania wykorzystuje prawa ekonomiczne - to nie są prawa ekonomii. Są to dwa różne pojęcia.

Prawa ekonomii - to prawa występujące w procesie gospodarowania, których ekonomia

jako nauka jeszcze nie poznała.

Prawa ekonomiczne - są one odbiciem realnych stosunków społecznych, a ściśle stosunków

gospodarowania. Są to stale powtarzające się związki i relacje pomiędzy

poszczególnymi elementami procesu gospodarowania.

Zależności występujące pomiędzy elementami procesów gospodarowania muszą mieć charakter trwały, konieczny i nieprzypadkowy.

Rodzaje praw ekonomicznych . Występują prawa:

• przyczynowo - skutkowe

• współistnienia

• funkcjonalne (popyt, podaż)

Cechy praw ekonomicznych

• prawa mają charakter obiektywny (uniwersalny)

• - „ - żywiołowy

• - „ - historyczny

• - „ - statystyczny (stochastyczny)

Prawa ekonomiczne są powiązane z prawami ekonomii.

Rodzaje metod badawczych :

• abstrakcja albo uogólnienie naukowe, przechodzimy od szczegółu do ogółu. Przy abstrakcji wykorzystuje się wnioskowanie indukcyjne W ekonomii tworzone są kategoria ekonomiczne (podaż, popyt, cena)

• stopniowa konkretyzacja przejścia od ogółu do szczegółu - uwzględnia się tu dodatkowe informacje , które umożliwiają poznanie istoty badanego zjawiska - wnioskowanie dedukcyjne

• weryfikacja - sprawdzanie słuszności założeń

Rodzaje weryfikacji:

• matematyczna (statystyczna) - korzysta się z niej wówczas, gdy można coś prześledzić za pomocą działań matematycznych

• historyczna - korzysta się z niej wówczas , gdy nie można posłużyć się działaniami matematycznymi. Odwołujemy się do przeszłości i potwierdza się słuszność przeprowadzonych badań. Przy weryfikacji wykorzystuje się wnioskowanie redukcyjne.

Ekonomia - jest zaliczana do grupy nauk społecznych i korzysta z dorobku innych nauk.

Nauki można podzielić na : ekonomiczne i pozaekonomiczne

Nauki ekonomiczne - historia gospodarcza, geografia ekonomiczna, statystyka ekonomiczna, ekonomiki szczegółowe np. ekonomika budownictwa, handlu, rolnictwa

Nauki pozaekonomiczne - matematyka, logika, socjologia, psychologia, prawo, filozofia,

prakseologia - nauka o racjonalnym działaniu (analiza rozumowa)

Problem rzadkości

Przy analizie tego problemu omawia się prawo ograniczalności zasobów.

Prawo to głosi, że jest ono efektem rozbieżności pomiędzy nieograniczoną liczbą potrzeb,

a ograniczoną ilością środków (dóbr i usług), które służą do zaspokajania potrzeb.

Prawo to określa (determinuje) decyzje i wybory wszystkich podmiotów gospodarczych.

W skali makroekonomii prawo to określa zależności pomiędzy decyzjami produkcyjnymi dotyczącymi produkcji dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych.

Decyzje produkcyjne przedstawia krzywa możliwości produkcyjnych - jest to graficzne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone wówczas gdy wszystkie zasoby są w pełni i efektywnie wykorzystane przy danym poziomie wiedzy technicznej i technologicznej

decyzje dotyczące A G

dóbr konsumpcyj. B

C

D

F

E Dóbr inwestycyjnych

Krzywa opisuje trzy rodzaje możliwości produkcyjnych :

1. jednostki gospodarujące całość zasobów przeznaczają wyłącznie na produkcję dóbr konsumpcyjnych - A

2. jednostki gospodarujące - całość zasobów przeznaczają na produkcję dóbr inwestycyjnych - E

3. z punktu widzenia potrzeb jednostek gospodarujących. Jednostki gospodarujące posiadają potrzeby konsumpcyjne i inwestycyjne, dlatego podejmują decyzje o produkcji jednych i drugich dóbr. Mamy różne poziomy produkcji: B, C, D- dóbr konsumpcyjnych, względnie inwestycyjnych przy założeniu pełnego wykorzystania posiadanych zasobów ( ludzkich, kapitałowych, naturalnych ).Przy analizie krzywej możliwości produkcyjnych działa zasada substytucyjności (zastępowalności). Zasada ta jest konsekwencją rzadkości.

Zasada ta głosi, że wraz ze wzrostem produkcji jednego dobra, odbywa się ograniczanie wielkości produkcji dobra drugiego. W praktyce gospodarka i producenci mogą działać przy założeniu niepełnego wykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych (zasobów) - F - poniżej krzywej możliwości produkcyjnych.

Posiadając efektywność wykorzystania posiadanych zdolności produkcyjnych rozmiary produkcji mogą wykazać tendencje wzrostową, co będzie wiązało się ze wzrostem produkcji , albo dóbr konsumpcyjnych , albo inwestycyjnych - G.

W analizie długookresowej - w gospodarce jak i przedsiębiorstwie powinien odbywać się przyrost zdolności produkcyjnych ( rośnie wielkość zasobów, ulega poprawie efektywność, odbywa się postęp technologiczny .

Warunkiem wzrostu gospodarczego w tym wzrostu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa są inwestycje.

Zmiany w poziomie rozmiarów działalności gospodarczej w ujęciu krótko i długookresowym.

Decyzje analizuje się pod kątem decyzji konsumpcyjnych i inwestycyjnych :

Konsumpcyjne :

1. jeżeli w krótkim okresie dominują wydatki konsumpcyjne na inwestycyjnymi to wówczas w okresie tym dochodzi do poprawy poziomu konsumpcji, ale w długim okresie nie ma oszczędności niezbędnych do sfinansowania wydatków inwestycyjnych.

2. Jeżeli w krótkim okresie dominują wydatki inwestycyjne nad konsumpcyjnymi to w okresie tym dochodzi do zmniejszenia poziomu konsumpcji, ale w długim okresie towarzyszy temu przyrost zdolności produkcyjnych, który prowadzi do wzrostu produkcji dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych..

Metody poprawy efektywności wykorzystania posiadanych zasobów.

1. Specjalizacja pracy- wiąże się to z podziałem pracy pomiędzy poszczególne jednostki.

2. Rozkładanie kosztów - wiąże się to z tworzeniem spółek kapitałowych , a zwłaszcza spółki akcyjnej

3. Substytucja zasobów - wiąże się to z poszukiwaniem alternatywnych środków umożliwiających zastępowanie zasobów rzadkich (naturalnych nieodwracalnych ).

4. Korzyści skali - towarzyszy temu spadek jednostkowych (przeciętnych) kosztów działania (produkcji) w następstwie zwiększenia rozmiarów produkcji.

5. Ułatwienie w handlu międzynarodowym, sprzyja to wzrostowi specjalizacji.

6. Integracja międzynarodowa.

Analiza rynku i gospodarki rynkowej.

Rynek - jest to miejsce spotkania się kujących i sprzedających (popytu i podaży)

Rynek - jest to proces w trakcie którego podmioty gospodarcze ustalają przedmiot

wymiany oraz warunki wymiany.

Rynek - jest to miejsce zorganizowane w sensie instytucjonalnym gdzie dokonuje się

transakcji kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr i

oferowanych usług.

Rynek jest formą więzi pomiędzy :

• producentami

• producentami a gospodarstwami domowymi

• producentami , gospodarstwami domowymi , a różnymi instytucjami finansowymi

• między instytucjami a bankiem centralnym

• wszystkimi wymienionymi podmiotami a władzami centralnymi i lokalnymi.

Warunkiem pojawienia się rynku było pojawienie się kupujących i sprzedających.

Wynika z tego, że rynek pojawił się w gospodarce towarowej.

Gospodarka towarowa - jest to typ gospodarki, który zastąpił gospodarkę naturalną, po

spełnieniu 2 przełanek :

1. specjalizacja - z którą wiąże się podział jednostek gospodarujących na 3 podstawowe grupy zawodowe : rolników, rzemieślników, kupców

2. ekonomiczne wyodrębnieni się producenta na tle prywatnej własności środków produkcji

Celem produkcji towarowej jest wytwarzanie i wymiana. W gospodarce towarowej pojawiają się : rynek i towary.

Towar - jest to produkt pracy ludzkiej , który jest przeznaczony do wymiany i każdy towar

posiada 2 cechy:

1. wartość użytkową - jest to zdolność towaru do zaspokojenia potrzeby

2. wartość wymierną - jest to relacja wymiany -jeden towar na inny towar (cena)

Kryteria klasyfikacji rynku:

1. przestrzenne - rynek lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy

2. sytuacja rynkowa :

1. rynek zrównoważony , występuje wtedy gdy popyt jest równy podaży.

Cena na kg pomidorów

R

Cena równowagi rynkowej

D - popyt/ podaż

RÓWNOWAGA RYNKOWA

2. 
   rynek niezrównoważony - może przybrać postać albo rynku sprzedawcy, albo rynku nabywcy. Rynek sprzedawcy występuje wtedy , gdy popyt jest większy od podaży i występuje na rynku stan niedoboru

S - podaż

R

niedobór D - popyt

NIEDOBÓR RYNKOWY

c) na rynku nabywcy - podaż jest większa od popytu i dlatego występuje sytuacja nadwyżki.

nadwyżka S - podaż

R

D - popyt

NADWYŻKA RYNKOWA

3. Kryterium ilości produktów oferowanych na rynku:

1. rynek hurtowy

2. rynek półhurtowy

3. rynek detaliczny

4. Kryterium przedmiotu wymiany:

1. rynek dóbr i usług konsumpcyjnych

2. kryterium dóbr inwestycyjnych

3. rynek czynników produkcji w ramach którego mieści się rynek pracy, rynek ziemi , rynek kapitału finansowego.

5. Kapitał finansowy : rynek pieniężny , kapitałowy , walutowy.

6. Kryterium stopnia zorganizowania rynku :

1. rynek zorganizowany (sformalizowany) posiada następujące cechy :

• określenie miejsca spotkania

• określenie czasu spotkania

• określenie produktu podlegającego wymianie

• określeni uczestnicy wymiany

• określenie reguł postępowania uczestników wymiany ( przetarg, licytacja, giełda)

2. rynek niezorganizowany (niesformalizowany)

7. Kryterium legalności :

1. legalny - biały

2. półlegalny - szary

3. nielegalny - czarny

8. Kryterium dostępności do rynku :

1. rynek otwarty - gdzie nie ma żadnych barier prawnych - ekonomicznych i technologicznych , które utrudniałyby wejście na rynek

2. rynek zamknięty - dominują bariery prawne - które uniemożliwiają wejście na rynek

9. Kryterium liczby podmiotów działających na rynku :

1. rynek wolno konkurencyjny - działa duża liczba podmiotów po stronie popytu i podaży

2. rynek oligopolistyczny - może być ograniczona liczba podmiotów po stronie popytu

(oligipson) lub podaży- sprzedawcy ( oligopol). Skrajną formą oligopolu jest duopol

3. rynek monopolistyczny - występuje sytuacja gdzie jest jeden nabywca (monopson) albo jeden sprzedawca - jest to monopol czysty

Gospodarkę która funkcjonuje o rynek nazywamy gospodarką rynkową - działa o rynek , który pełni rolę weryfikatora wszelkich zachowań ekonomicznych zachowań producentów i konsumentów. Decyduje on o ich powodzeniu gospodarczym gdy działają zgodnie z jego prawami i oczekiwaniami lub o niepowodzeniu jeśli występuje wbrew roli rynku.

Ogólne cechy gospodarki rynkowej.

1. Dominacja prywatnej własności , w tym środków produkcji

2. Dominacja rynkowego mechanizmu tworzenia cen - gra popytu i podaży określa ceną

3. Rynkowy mechanizm alokacji (rozdysponowania) rzadkich zasobów.

4. Celem działania przedsiębiorstw jest osiąganie zysków.

5. Ograniczona ingerencja państwa w mechanizm rynkowy (uwzględnia się tu fun. alokacyjną państwa)

Model czystej gospodarki rynkowej i jego założenia :

1. Na rynku działają tylko dwa rodzaje podmiotów gospodarczych : gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, występujące w rolach nabywców i sprzedawców, abstrakuje (nie uwzględnia się ) od istnienia państwa i jego funkcji gospodarczej

2. Podmioty gospodarcze spotykają się na rynku dóbr konsumpcyjnych oraz na rynkach czynników produkcji, abstrakuje się od rynku dóbr produkcyjnych stanowiących przedmiot obrotu pomiędzy przedsiębiorstwami.

3. Podmioty gospodarcze działają na rynku doskonałej konkurencji

4. Producenci i konsumenci dążą do maksymalizacji swoich korzyści

5. Decyzje konsumentów są suwerenne i zależą od ich potrzeb, gustów, upodobań , możliwości finansowych oraz od cen relatywnych.

6. Producenci podejmują decyzję w zależności od swoich zasobów produkcyjnych i możliwości finansowych oraz na podstawie cen relatywnych

7. Ceny są jedynymi zewnętrznymi informacjami dla podmiotów gospodarczych

8. Więzi między uczestnikami rynku występują jedynie w formie transakcji kupna , sprzedaży. Gospodarstwa domowe kupują dobra konsumpcyjne w zamian za ekwiwalent pieniężny stanowiący dochód producentów. Producenci nabywają czynniki produkcji. Wydatki te stanowią koszty produkcji dóbr konsumpcyjnych.

9. Każda dokonana transakcja powoduje przepływ pieniądza i towarów między uczestnikami rynku nie wywołując żadnych skutków ubocznych , przepływom towarów i pieniądza odpowiada przekazanie praw własności.

10. Strumienie pieniądza i towarów są zróżnicowane za pośrednictwem cen. Oznacza to ,że w modelu tym występuje integralność przepływu pieniądza i towarów pomiędzy poszczególnymi rynkami.

Zakup sprzedaż

Dóbr dóbr

wydatki na dochody ze

zakup dóbr sprzedaży

Dochody ze sprzedaży opłaty czynn.

czynn.gospod. wytwórczych

(zyski, renty) zakup

sprzedaż czynn.

czynników wytwórczych

wytwórczych

Dwupodmiotowy - czysty model gospodarki rynkowej

Więzi pomiędzy podmiotami gospodarczymi :

1. gospodarstwa domowe dostarczają przedsięb. czynniki produkcji : kapitał pieniężny, pracę i ziemię.

2. Przedsiębiorstwa dostarczają gospodarstwom domowym środki zaspokajania ich potrzeb tj. dobra, usługi oraz wynagrodzenie za dostarczone czynniki produkcji (procent, zysk, renta, płaca)

3. Zależność wzajemna pomiędzy gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami realizuje się za pośrednictwem rynku i jego instytucji

4. Decyzje gospodarstw domowych i przedsiębiorstw dotyczą dóbr rzadkich, będących ich własnością. Przedmiotem własności są zatem wszelkie rzadkie i pożądane przez ludzi dobra.

Ad 2. Mieszany model gospodarki rynkowej - obecnie

Gospodarką mieszaną określa się taką gospodarką rynkową w której mechanizm rynkowy jest zastępowany, uzupełniany i korygowany przez państwo. Następuje więc tu odchodzenie od koncepcji leseferystycznej - dajcie wolności - istotnie ograniczającej funkcję państwa

Cele interwencjonizmu państwowego :

1. Zmniejszenie wahań koniunkturalnych

2. W celu kompensowania efektów zewnętrznych

3. W celu rozwiązywania problemów związanych z informacją

4. W celu zapobiegania wykorzystywaniu siły rynkowej

5. W celu zapewnienia społecznie akceptowanej dystrybucji dochodów i dóbr społecznie pożądanych

Zakup sprzedaż

Dóbr dóbr

wydatki na dochody ze

zakup dóbr sprzedaży

świadcz, na rzecz świadcz, na rzecz

państwa państwa

świadcz.na rzecz świadcz. na

gosp.domow. rzecz przedsięb.

(rzeczow, finansowe ) (np. dotacje, subwencje)

niekomercyjna sprzedaż niekomercyjna sprzedaż

niektórych czynn. wytworcz.. czynników wytworcz.

( np. ziemi

Dochody ze sprzedaży opłaty czynn.

czynn.gospod. wytwórczych

(zyski, renty)

sprzedaż zakup

czynn. wytwórczych czynników wytwórczych

Trójpodmiotowy model gospodarki rynkowej

Świadczenia finansowe trafiające do gospodarstw domowych i przedsięb. są to płatności transferowe np. renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, programy pomocy socjalnej

Analiza prawa rynków Say'a - każda podaż tworzy sobie popyt, inaczej mówiąc podaż kreuje rynki zbytu. Konsekwencją działania jest niemożność wystąpienia kryzysów o charakterze nadprodukcji.

Prawo to opiera się na trzech założeniach :

1. Pieniądz występuje tylko w funkcji miernika wartości i środka cyrkulacji , otrzymany - jest natychmiast wymieniany na inne towary

2. Produkcja tworzy sobie rynki zbytu, ponieważ producenci nabywając czynniki produkcji dostarczają dochodów nabywcom swoich produktów

3. Towary są wymieniane na towary.

Zwolennicy teorii podaży mówią, że ten mechanizm działa.

Zwolennicy teorii popytu negują działania opisane w tym prawie.

Analiza form rynku -

Rynek od strony podaży Rynek od strony popytu

( sprzedającego) (kupującego)

czysta konkurencja czysta konkurencja

konkurencja konkurencja

monopolistyczna monopsonowa

oligopol oligopson

monopol pełny monopson

(czysty)

Przeciwieństwem gospodarki rynkowej była gospodarka nakazowo - rozdzielcza, która posiadała następujące cechy :

1. Dominacja państwa w życiu gospodarczym

2. Dominacja własności państwowej - publicznej

3. Dominacja administrowanego mechanizmu tworzenia cen

4. Celem przedsiębiorstwa było wykonanie planu

5. Centralny mechanizm alokacji zasobów

Pieniądz - to powszechnie akceptowany środek ułatwiający dokonywanie aktów wymiany (kupna i sprzedaży) , pieniądz jest towarem - wymiana barterowa to towar na towar lub ekwiwalent.

W momencie pojawienia się pieniądza wymiana zmienia charakter z bezpośredniego w pośredni.

Funkcje pieniądza - są 2 :

1. wewnętrzna funkcja pieniądza :

• funkcja miernika wartości - określa wartość wymienianych towarów. Dzięki niej pojawia się kategoria ceny. Cena - jest t o wartość towaru wyrażona w pieniądzach. Współcześnie funkcja ta nosi nazwę jednostki rozrachunkowej

• funkcja środka płatniczego - wyodrębniona została z funkcji środka wymiany i umożliwia realizację zobowiązań finansowych w czasie(czesne, płace, spłata kredytu)

• funkcja tezauryzacji (gromadzenia rezerw) -np. oszczędności. Są tworzone rezerwy (pieniężne, kolekcje dzieł sztuki, nieruchomości)

2. zewnętrzna funkcja pieniądza :

funkcja pieniądza międzynarodowego- pieniądza światowego, nie wszystkie waluty krajowe są pieniądzem światowym, SDR - prawo specjalnego ciągnienia, międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970. SDR są praktyczną realizacją projektu pieniądza międzynarodowego- autorstwa Keynesa (1943). Uczestnikami systemu SDR są członkowie MFW. SDR są częścią rezerw walutowych.

Pełnią też rolę jednostki porównawczej walut w rozliczeniach międzynarodowych.

SDR- jest jednostką rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego organiz.finansowa. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Do zadań MFW należy przede wszystkim:

• popieranie międzynarodowej współpracy walutowej

• porządkowanie stosunków walutowych

• tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności

• udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych,

• wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynar. system. płatnicz.

• podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego. MFW prowadzi działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju- powstał w 1991 r. w celu wspierania procesu przejścia do gospodarki rynkowej, promowania przedsięb. i inicjatyw w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Cele EBOR-u:

• wspieranie procesów integracyjnych

• promowanie konkurencyjności

• wspieranie prywatyzacji

• pobudza przedsiębiorczość

Dziedziny wspierane przez EBOR:

• przemysł skórzany

• przemysł drzewny

• metalurgiczny

• handel detaliczny i dystrybucja

• usługi i materiały budowlane

• telekomunikacja, transport

• przemysł komputerowy

Systemy pieniężne :

1. System bimetalizmu - przetrwał do 1970 r. Zakładał podwójność monet bitych za srebra i złota i biorących udział w wymianie. Podwójność monet rodziła pewne trudności, które opóźniały proces wymiany :

1. podwójność cen, musiały mieć wyrażoną cenę w złocie i srebrze

2. problem przeliczania wartości srebra na złoto i odwrotnie

3. utrudniało to rozwój wymiany, a ponadto w systemie bimetalizmu działało prawo Kopernika Gresham - pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy, pieniądz o niższej wartości (srebro) wypierało pieniądz o wyższej wartości (złoto).

2. monometalizm - pojawił się w 1870 . Miał on 2 podsystemy :

• system pełny waluty złotej-obowiązywał od 1870 do 1914 zakładał 100% wymienialność emitowanych banknotów na złoto. Ponadto zakładał swobodną wewnętrzną i zewnętrzną wymienialność emitowanych banknotów na złoto. W wymianie zagranicznej działał automatyzm waluty złotej, który gwarantował swobodę cyrkulacji złota w wymianie międzynarodowej i przyczyniał się do osiągania równowagi w bilansie płatniczym kraju.

• system ograniczony waluty złotej- pojawił się na pocz. lat 20 XX w. Trwał do wybuchu II wojny światowej. W wymianie międzynarodowej został reaktywowany w 1944 w Bretton Woods i przetrwał do pocz.lat 70.

W systemie ograniczonym mamy 2 podsystemy :system sztabowy, system dewizowo- złoty

System ograniczony zakłada ograniczenie wewnętrznej wymienialności emitowanych banknotów na złoto

3. System pieniądza papierowego - pojawia się po II WŚ .

Przyczyny pojawienia się pieniądza papierowego:

1. wzrost ekonomicznej roli państwa w życiu gospodarczym to wiąże się z interwencjonizmem w wynika z teorii Keynes-a.

2. Wzrost rozmiarów wymiany międzynarodowej

3. Wyczerpywanie się zasobów złota (zasób naturalny nieodwracalny)

Pieniądz papierowy - jest pieniądzem symbolicznym, niepełnowartościowym, ponieważ jego wartość jest nominalna, nie odpowiada wartości realnej.Wartość pieniądzu papierowemu nadaje państwo natomiast o jego ilości czyli podaży nie decyduje złoto, ale podaż towarów, zaoferowanych w danym czasie do sprzedaży. Pieniądz papierowy nie ma żadnego związku ze złotem, dlatego też może podlegać destabilizacji może tracić lub zyskiwać na wartości (aprecjacja, deprecjacja). O stabilności pieniądza papierowego decydują 3 czynniki :

1. Polityka emisyjna banku centralnego. Bank Centralny prowadzi politykę pieniężną w ramach której kontroluje podaż pieniądza i podaż kredytu w gospodarce. Jeżeli dochodzi do wzrost podaży pieniądza w stosunku do podaży towarów to wówczas w gospodarce pojawia się zjawisko inflacji. INFLACJA - to proces wzrostu ogólnego poziomu cen towarów w danym czasie. Jeżeli podaż pieniądza jest mniejsza od podaży towarów w gospodarce pojawia się sytuacja deflacji.

Deflacja - proces spadku ogólnego poziomu cen towarów w danym czasie

2. Proporcje pomiędzy wielkością produkcji dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych z uwzględnieniem relacji pomiędzy wydajnością pracy i wysokością płac.

3. Konkurencyjność produktów krajowych na rynkach zagranicznych (w modelu otwartej gospodarki). Niska konkurencyjność (mały export, duży import) pojawia się ujemne saldo płatnicze, które powoduje spadek rezerw dewizowych i złota danego kraju, a także przyczynia się do inflacji

Wykorzystuje się relację :

Terms of trade - relacje cen dóbr importowan.do cen dóbr exportowan.- pojęcie wprowadził J.S.MILL

Podsystemy systemu pieniądza papierowego :

1. System zamknięty

2. System pośredni

3. System otwarty

System zamknięty - w tym systemie nie występowała ani wewnętrzna ani zewnętrzna wymienialność waluty krajowej na waluty innych państw. Ponadto ceny krajowe nie wykazywały żadnego związku z cenami zagranicznymi (światowymi).

System pośredni - występuje wewnętrzna wymienialność waluty krajowej na waluty innych państw, natomiast brak jest zewnętrznej wymienialności, ceny krajowe uzależnione są od cen na rynkach zagranicznych. Ceny krajowe zależą od cen na rynkach zagranicznych.

Formuła ilościowa pieniądza :

M x V = P x T

M - ilość pieniądza znajdująca się w obiegu

V - szybkość obiegu pieniądza

P - ogólny poziom cen towarów

T- wielkość transakcji zawieranych w gospodarce

Formuła podaży :

M = M_m x B_m

Podaż pieniądza - jest iloczynem wartości mnożnika monetarnego i bazy monetarnej

Prawo niezbędnej ilości pieniądza w obiegu

T (P)

M = V

T - podaż towarów

P - przeciętny poziom cen towarów

M - ilość pieniądza w obiegu

Kategorie rynkowe:

Rodzaje pieniądza

1. Pieniądz towarowy

2. Pieniądz pełnowartościowy (pieniądz którego wartość nominalna jest równa wartości realnej.

3. Pieniądz niepełnowartościowy

4. Pieniądz papierowy

5. Pieniądz symboliczny

6. Pieniądz bezgotówkowy (bankowy, żyrowy) - czeki

7. Pieniądz elektroniczny - są elektronicznym zapisem na rachunku bankowym

Cena : jest pieniężnym wyrazem wartości towaru.

Mechanizmy tworzenia cen - są 2:

1. rynkowy mechanizm tworzenia cen - ustalony jest przez grę popytu i podaży. Mechanizm żywiołowy kreacji ceny

2. mechanizm administrowania cen cenę może tworzyć albo państwo, albo nabywca lub sprzedawca występujący w charakterze monopolisty.

3. Z mechanizmem administrowania ceny spotykamy się na rynku monopsonu lub na rynku czystego monopolu ?. Na obu formach rynku występuje zjawisko cenotwórczości. Monopolista kreuje cenę po jakiej chce sprzedać oferowane produkty. Cena administrowana może przyjąć postać ceny minimalnej bądź ceny maksymalnej.

Wyznaczanie ceny minimalnej

cena

D S

p. min C D

p E

S D

ilość

Cena minimalne - to cena poniżej której nie można sprzedaż danego produktu

Przyczyny wprowadzenia ceny minimalnej:

1. gwarantuje opłacalność produkcji dla pewnych grup producentów (rolnictwo)

2. gwarantuje niezbędny poziom dochodów dla pewnych grup pracown.(płaca minimalna)

Cena minimalna kształtuje się zawsze na poziomie wyższym od ceny równowagi rynkowej.

W związku z tym zupełnie inne sygnały odbierają nabywcy i sprzedawcy. Nabywcy (popyt D) ograniczają ilość nabywanego dobra, natomiast sprzedawcy (podaż S) zwiększają podaż oferowanego dobra. W konsekwencji dochodzi na rynku do nadwyżki podaż > popytu

Cena maksymalna

cena

D S

p E

A B

p. max S D

ilość

Cena maksymalna - to cena powyżej której nie można sprzedać danego produktu.

Przyczyny tworzenia ceny max.

1. umożliwia pozyskanie dóbr przez pewne grupy obywateli np. mieszkania kom., leki refun

2. cena ta jest przejawem socjalnej działalności ze strony państwa

3. cena max. Kształtuje się poniżej ceny równowagi rynkowej (p) dlatego też popyt jest więkeszy od podaży na rynku pojawia się stan niedoboró.

Funkcje ceny:

1. f. informacyjna - informuje o rzadkości występowania danego dobra lub usługi i zachęca do korzystania z tańszych substytutów. Funkcja ta jest skierowana do nabywcy i sprzedawcy. Nabywcę informuje o możliwości zakupu danego dobra lub usługi, sprzedawcę informuje o opłacalności sprzedaży danego dobra.

2. f. bodźcowa ceny - jest adresowana do sprzedawcy (producenta) i zachęca go do obniżania kosztów produkcji - do działania

3. f.socjalna ceny- cena chroni interesy pewnych grup społecznych (nabywcy i sprzedawcy)

4. f. alokacyjna - cena umożliwia jak najlepsze rozdysponowanie rzadkich zasobów (ludzkiego, kapitałowego, naturalnego) pomiędzy konkurencyjne zastosowani

5. f. agregacyjna - umożliwia sprowadzenie do wspólnej postaci pieniężnej nakładów czyli kosztów i efektów czyli korzyści.

Rodzaje ceny :

• cena rynkowa - ustalona jest przez grę popytu i podaży

• cena równowagi rynkowej - jest to cena przy której popyt jest równy podaży

• cena min. i max.

• cena absolutna - ilość jednostek pieniądza jakie trzeba wydatkować na zakup

• cena relatywna - umożliwia porównanie do cen innych dóbr i usług (substytutów)

• cena producenta - gwarantuje pokrycie kosztów produkcji i otrzymanie zysku

• cena hurtowa - zawiera w sobie cenę producenta + marżę hurtową

• cena detaliczna - składa się z ceny hurtowej + marża detaliczna

Elementy tworzące strukturę ceny:

1. Koszty

2. Podatki pośrednie - akcyza, VAT, cło

3. Zysk

Różnicowanie cen - dywersyfikacja cenowa jest to różnicowanie cen sprzedaży dóbr i usług które nie wynika z kosztów produkcji.

Rodzaje różnicowania cen :

1. różnicowanie przestrzenne - cena zależy od sprzedawcy danego dobra lub usługi. Uwzględnia się tu koszty transportu, a także politykę dumpingową

2. zróżnicowanie czasowe - cena dobra lub usługi zależy od okresu sprzedaży, występują ceny przedsezonowe, sezonowe i posezonowe

3. różnicowanie kwantytatywne - cena zależy od ilości nabywanego dobra i usługi (upusty, rabaty)

4. różnicowanie kwalitatywne - cena zależy od przeznaczenia dobra i usługi, a więc od tego kto jest nabywcą, czy dobro jest przeznaczone na cele konsumpcyjne czy inwestycyjne

5. zróżnicowanie personalne - cena zależy od tego kto jest odbiorcą danego dobra uwzględnia się tu funkcję socjalną ceny

Analiza rynkowa - kategoria rynkowa:

• popyt to ilość dobra jaką nabywcy chcą zakupić przy danej cenie i w danym czasie przy założeniu : ceteris paribus (niezmienności innych czynników)

Podstawowym czynnikiem określającym zachowanie nabywcy jest cena (wykorzystanie f.informacyjnej ceny), występuje zależność między popytem i potrzebą. Nie można postawić jednak znaku równości tzn. nie każdy popyt będzie potrzebą

Aby potrzeba mogła stać się popytem nabywca musi dysponować odpowiednim dochodem ,czyli siłą nabywczą. W związku z tym z punktu widzenia potrzeb wyróżnia się popyt :

• efektywny - to popyt w ramach którego potrzeba staje się popytem, ponieważ odbiorca dysponuje odpowiednią siłą nabywczą.

• potencjalny - to popyt w ramach którego potrzeba nie staje się popytem ,ponieważ nabywca nie dysponuje odpowiednią siłą nabywczą

Prawo popytu Alfreda MARSHALLA

Prawo mówi o funkcjonalnych zależnościach pomiędzy ceną i popytem z których wynika, że wraz ze wzrostem ceny maleje popyt na dane dobro, a gdy cena maleje to popyt rośnie przy założeniu ceteris paribus.

Interpretacja krzywej popytu

Cena D

p₂

wyższa cena , mniejszy popyt

p₁

D

q₂ q₁ ilość

Krzywa popytu ma nachylenie malejące, jest to efekt odwrotnej zależności pomiędzy ceną , a ilością nabywanego dobra.

Przy analizie czynnika cenowego występują 2 efekty cenowe :

1. efekt dochodowy - występuje przy danym dochodzie i zmianie ceny dobra można go rozpatrywać w 2 wariantach :

1. jeżeli przy danym dochodzie realnym cena danego dobra rośnie, to popyt na to dobro maleje

2. jeżeli przy danym dochodzie cena danego dobra maleje, to popyt na to dobro rośnie (wzrost realnej wartości dochodu)

2. efekt substytucyjny - występuje w przypadku dóbr substytucyjnych :

1. jeżeli cena danego dobra rośnie to popyt na to dobro maleje i rośnie na dobra substytucyjne

2. jeżeli cena dobra maleje to popyt na to dobro rośnie i maleje na dobra substytucyjne

Wpływ czynników pozacenowych na zmiany wielkości popytu:

1. zmiany w dochodach nabywców (konsumentów)

2. ceny relatywne

3. przewidywanie cen

4. ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

5. oczekiwanie zmiany sytuacji rynkowej

6. czynnik demograficzny - zmiany w liczbie konsumentów

7. moda, gusty, preferencje konsumenta

8. efekt snobizmu i efekt naśladownictwa

Czynniki pozacenowe można podzielić na czynniki :

• rynkowe - dochody konsumenta, ceny relatywne, przewidywanie cen, ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych, oczekiwanie co do zmiany sytuacji rynkowej

• pozarynkowe - czynnik demograficzny, moda,gusty, preferencje, snobizm i naśladownictwo

Ad1. Dochody konsumenta i wpływ na popyt.

Przy danej cenie wzrostowi dochodów konsumenta towarzyszy wzrost popytu a spatkowi towarzyszy spadek popytu. Przy analizie tego czynnika należy uwzględnić zmiany w strukturze konsumowanych dóbr.

Wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost popytu na dobra normalne i spadek popytu na dobra podrzędne. Natomiast spadkowi dochodów towarzyszy spadek popytu na dobra normalne i wzrost popytu na dobra pośrednie.

Ad 3. Przewidywania cen - jeżeli przewiduje się w przyszłości, że cena dobra wzrośnie bardziej aniżeli ceny innych dóbr to wówczas w danym momencie popyt ba to dobro rosnie, natomiast jeśli przewiduje się, że cany jakiegoś dobra w przyszłości spadną w stosunku do innych dóbr, to wówczas popyt na do dobro maleje.

Ad 4. Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych :

a) w przypadku dóbr substyt. wzrost ceny powoduje wzrost popytu, natomiast spadek ceny danego dobra powoduje spadek popytu na dobra sukstytuc.

b) w przypadku dóbr komplementarnych - wzrost ceny jednego dobra powoduje spadek popytu na dobro komplement., natomiast spadek ceny danego dobra powoduje wzrost popytu na dobra komplem.

Ad 5. Oczekiwania zmian sytuacji rynkowej - jeżeli występują obawy z pojawieniem się zakłóce na rynku wówczas popyt na dobro rośnie. Jeżeli przewiduje się, że sytuacja rynkowa ulegnie polepszeniu wówczas popyt na dobro maleje.

Ad 6. Wzrost liczby nabywców - to wzrost popytu w danym czasie, spadek liczby nabywców powoduje spadek popytu w danym czasie.

Ad 7. Gusty, moda, preferencje - wzrost atrakcyjności danego dobra przy danej cenie powoduje wzrost popytu, spadek atrakcyjności danego dobra przy danej cenie powoduje spadek popytu.

Ad 8. Naśladownictwo i snobizm :

1. naśladownictwo - polega na tym, że rośnie popyt na dobra który inny posiadają

2. snobizm - wynika z popytu indywidualnego konsumenta i wynika z tego ,że jeżeli inni dobro mają to my rezygnujemy, nabywamy dobra których inni nie mają.

Graficzna interpretacja czynników - przesuwanie się krzywej popytu to wpływ czynników niecenowych

Cena D₁ D D₂

D₁ D D₂

q1 q2 q3 ilość

Rodzaje popytów:

• popyt indywidualny ( konkretnego nabywcy)

• globalny - łączna ilość dóbr jaką nabywcy (gosp.dom., przeds. państw) decydują się nabyć przy każdym poziomie dochodu AD = C + J + G

AD - popyt globalny, C - wydatki konsum., gosp.domow.,

J - wydatki inwestycyjne przeds. , G - wydatki rządowe na dobra i usługi

• komplementarny - t popyt w ramach którego popyt na jedno dobro inicjuje popyt na inne dobra (pióro na atrament)

• ograniczony - przedstawia zależność popytu na jedno dobro, od popytu na inne dobra dot.dóbr inwestycyjnych zwłaszcza maszyn, urządzeń, narzędzi (środków pracy) na który popyt zależy od produktów wytwarzanych przy ich zastosowaniu

• złożony - popyt na dane dobro zależy od popytu na wszystkie dobra które z niego mogą być wytworzone (przedmioty pracy : surowce, materiały, półfabrykaty)

• substytucyjny - występuje wówczas gry jedno dobro może być zastąpione innym dobrem

• konsumpcyjny - są to wydatki gosp.domow. na dobra i usługi konsumpcyjne

• inwestycyjny- to wydatki przed. na utrzym.lub zwiększenie zasobów kapitału i są to wydatki na zapasy

Paradoksy popytu : - anomalia w popycie :

1. Paradoks GIFFENA - zaobserwowany najwcześniej - XIX w. Irlandia - mówi wraz ze wzrostem ceny rośnie popyt na dane dobro (uwzględnia się tu ceny relatywne). Obecnie występują dobra giffenowskie gdzie ten paradoks działa, są to dobra pośrednie :ziemniaki, mąka, chleb, gorsze gatunki mięs, kiełbas

2. Paradoks VEBLENA - dotyczy dóbr luksusowych - wraz ze wzrostem ceny rośnie popyt na dane dobro

3. Prawo ENGLA - w miarę wzrostu dochodów realnych maleje procentowy udział wydatków na żywność

4. Paradoks spekulacyjny - widoczny jest na rynku kapitałowym i na rynku nieruchomości (przyjmuje postać gry na hossę (wzrost) i bessę (spadek). Przy hossie wzrostowi cen towarzyszy wzrost popytu, ponieważ inwestorzy spodziewają się dodatkowych korzyści w przyszłości. Bessa - pomimo spadku cen popyt maleje, ponieważ inwestorzy chcą zminimalizować straty

5. Efekt naśladownictwa (owczego pędu)

6. Efekt snobizmu czyli demonstracji

Analiza podaży

Podaż - jest to ilość dobra dostarczona na rynek przez sprzedawcę w danym czasie i po danej cenie. Marshall zajął się analizą podaży. Podaż jest powiązana z decyzjami , wyborami sprzedawców, producentów.

Podaż i produkcja to 2 różne kategorie ekonomiczne, są one jednak ze sobą powiązane ale nie można ich utożsamiać. Produkcja może być większa lub mniejsza od sprzedaży , albo równa sprzedaży.

Prawo podaży Marshalla : mówi o funkcjonalnych zależnościach pomiędzy ceną i podażą z której wynika, że wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż, a gdy cena maleje to podaż też wykazuje tendencję spadkową przy założeniu :ceteris paribus

Krzywa podaży

Cena P S - sprzedaż

P

dana cena

Q Q- podaż

Przy wzroście ceny podaż rośnie . Jest ten sam kierunek zależności pomiędzy ceną a ilością oferowanego dobra na rynku. Przy analizie podaży uwzględnia się także czynniki pozacenowe, które przy danej cenie powodują zmiany w wielkości podaży.

Do czynników pozacenowych zalicza się :

1. zmianę kosztów produkcji

2. wzrost lub spadek ceny któregokolwiek z czynników produkcji (praca, kapitał, ziemia) powoduje wzrost lub spadek kosztów produkcji

3. technologia - postęp techniczny przyczynia się do oszczędzania przynajmniej jednego z czynników produkcji

4. warunki klimatyczne

5. zmiana liczby przedsiębiorstw działających w dane gałęzi

6. uregulowania prawne - ten czynnik jest powiązany z interwencją państwa w gospodarkę

7. podatki i subwencje

8. przewidywania zmiany sytuacji gospodarczej

9. przewidywania cen

Rodzaje podaży :

1. jednostkowa - ilość dobra zaoferowana przez pojedynczego sprzedawcę, producenta

2. globalna (agregatowa) - łączna ilość towarów zaoferowanych na rynek w różnych warunkach

Podaż globalna zależy od 3 czynników :

- ogólnego poziomu cen towarów

- wielkości zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania

- podaż łączna i zastępowalna :

• łączna - jest wówczas gdy dobranie mogą być oddzielnie produkowane

• zastępowalna - polega na tym, że wzrostowi produkcji jednego dobra towarzyszy ograniczenie wielkości produkcji dobra drugiego

Badając zależności pomiędzy popytem i podażą uwzględnia się czas i wyróżnia się 3 okresy:

1. ultrakrótki

2. krótki

3. długi

Okres ultrakrótki - podaż jest doskonale nieelastyczna względem ceny, jest sztywna. O cenie

decydują zatem zmiany w wielkości popytu. Na rynku kształtuje się wówczas

krótkookresowa cena równowagi rynkowej.

Okres krótki - podaż wzrasta co jest efektem lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych,

którymi dysponuje producent. Rosnącej podaży towarzyszy spadek ceny co

powoduje wzrost popytu w następstwie czego kształtuje się krótkookresowa cena

normalna

Okres długi - wzrasta podaż ponieważ zwiększają się zdolności produkcyjne producenta.

Zmiany te są efektem wejścia nowych producentów do danej gałęzi albo postępu

technicznego (technologicznego). Rosnącej podaży towarzyszy ponownie spadek

cen i wzrost w następstwie tych relacji kształtuje się długookresowa cena normalna.

Podaż i popyt są mierzalne.

Problem elastyczności popytu i podaży.

Elastyczność - to ilościowy stosunek, który określa zależności pomiędzy popytem i podażą, a

czynnikami powodującymi zmiany w popycie i w podaży

Elastyczność popytu - jest miarą % zmiany wielkości popytu do % zmiany czynnika

powodującego zmiany w popycie

Czynniki powodujące zmiany w popycie (mierzące popyt)

1. cena - występuje cenowa elastyczność popytu

2. dochód - „ - dochodowa „ - „ -

3. 
   
   cena dóbr substytucyjnych i komplementarnych - występuje elastyczność mieszana popytu (inaczej krzyżowa lub substytucyjna) -ΔD : ΔP

E_dp = D P % zmiany ceny

E_dp - elastyczność cenowa popytu % zmiany popytu

Rodzaje elastyczności cenowej popytu

1. proporcjonalny popyt względem ceny - % zmiana wielkości popytu jest taka sama jak % zmiana ceny

cena Ed = 1

ilość

2. elastyczny popyt względem ceny - % zmiana wielkości popytu jest większa od % zmiany ceny

cena Ed > 1

ilość

3. nieelastyczny popyt względem cen - % zmiana wielkości popytu jest mniejsza od % zmiany ceny

cena 0 < Ed < 1

ilość

4. całkowicie nieelastyczny (sztuczny)- wielkość popytu nie reaguje na zmiany ceny

cena Ed = 0

ilość

5. doskonale elastyczny - przy danej cenie wielkość popytu może przybierać dowolne rozmiary

cena Ed → ∞

ilość

Drugim czynnikiem mierzącym jest:

Dochodowa elastyczność popytu - mierzy zmiany w popycie w stosunku do zmiany w dochodach

ΔD : Δi

E_di = D i

Edi - współczynnik elastyczności dochodowej popytu

Współczynnik elastyczności dochodowej popytu - mierzy reakcję popytu na określone dobro lub usługę na zmianę poziomu dochodów realnych konsumenta

W zależności od wartości jakie przyjmuje dzieli się na :

1. pośrednie - popyt na nie maleje wraz ze wzrostem dochodu realnego i vice versa -dobra giffenowskie

2. normalne - są to dobra gdzie elastyczność dochodowa mieści się w przedziale <0, ∞), popyt na nie rośnie wraz ze wzrostem dochodu realnego i vice versa.

W ramach normalnych wyróżnia się ponadto dobra i usługi :

• podstawowe - popyt na nie zmienia się relatywnie wolniej od zmiany dochodu realnego

• luksusowe : popyt na nie zmienia się relatywnie szybciej od zmiany dochodu realnego

Elastyczność dochodowa wykresy :

Popyt na dobra pośrednie

D_x

D D_x - popyt na dobra „x”

DP - dochód

DP

Popyt o dobra o najwyższej jakości (podstawowe)

D_x D

D_x - popyt na dobra „x”

DP - dochód

DP

Popyt na dobra luksusowe

D_x

D D_x - popyt na dobra „x”

DP - dochód

DP

Zamiana w popycie na dobro „y” zależy od zmiany ceny na dobro „x”

ΔDy . ΔPx

E_m = Dy Px

W przypadku dóbr substytucyjnych (zastępowalnych) elastyczność mieszana popytu przyjmuje wartość dodatnią. W przypadku dóbr komplementarnych (uzupełniających) występuje wartość ujemna. Rośnie cena x maleje popyt na dobra komplementarne

Elastyczność podaży - jest miarą procentowej zmiany wielkości podaży w stosunku do % zmiany czynnika powodującego zmiany w podaży.

Czynniki powodujące zmiany w podaży :

1. TYLKO - CENA ΔS . ΔP S- podaż

E_S = S P P - cena

E_S - cenowa elastyczność podaży

Rodzaje elastyczności cenowej podaży :

1. nieelastyczna krzywa podaży - nieelastyczna podaż względem ceny (sztywna). Wielkość podaży nie reaguje na zmiany ceny

Px

S E_S = 0

Px - cena dobra

A QSx - podaż dobra

QSx

2. doskonale elastyczna cena podaży- przy danej cenie wielkość podaży może przybrać dowolne rozmiary

Px

E_S = ∞

A S Px - cena dobra

QSx - podaż dobra

QSx

3. elastyczna krzywa podaży - elastyczna podaż względem ceny % zmiany wielkości podaży jest większy od % zmiany ceny

Px S

E_x > 1

Px - cena dobra

QSx - podaż dobra

QSx

4. elastyczność jednostkowa podaży (proporcjonalna) - % zmiany wielkości podaży jest równy % zmiany ceny

Px S

E_x = 1

Px - cena dobra

QSx - podaż dobra

QSx

5. nieelastyczna krzywa podaży - nieelastyczna podaż względem ceny- % zmiana wielkości podaży jest mniejsza od % zmiany ceny

Px S

E_S < 1

Px - cena dobra

QSx - podaż dobra

QSx

Analiza mikroekonomiczna :

1. gospodarstwo domowe i konsument - to podmioty gospodarcze, aktywni uczestnicy procesu gospodarowania, którzy poprzez swoje decyzje i wybory wpływają na zachowania innych podmiotów gospodarczych.

Gospodarstwo domowe i konsument - to podmioty mikroekonomiczne, a także podmioty sfery realnej, które funkcjonują w sferze konsumpcji.

Szersza definicja gosp.domow. mówi, że jest to grupa osób ze sobą zamieszkujących i podejmujących decyzje odnośnie wydawania posiadanych dochodów

Gosp.dom. - jest jednym z podmiotów gospodarczych podejmujący decyzje dot. konsumpcji na podstawie własnych preferencji oraz istniejących ograniczeń obiektywnych (poziomu dochodów, cen, dóbr i usług). Członków gospodarstwa domowego nazywa się konsumentami.

Konsument-to każda osoba, która nabywa dobra i usługi w celu zaspokojenia swoich potrzeb

Funkcje gospodarstwa domowego - można je podzielić na : ekonomiczne i pozaekonomiczne

1. pozaekonomiczne :

• f. prokreacji - w Polsce dominuje model z reprod. prostej i zawężonej : prosta 2+2, zawężona 2+1

• f. opiekuńcza

• f. wychowawcza

2. ekonomiczne :

• f. konsumpcyjna - jest ona realizowana w obrębie gosp.dom. za pomocą dóbr i usług dostarczonych z zewnątrz i wytwarzanych w gospodarstwie domowym.

Jej celem jest zaspokojenie potrzeb członków gosp.dom. Funkcja ta może nosić znamiona

nieracjonalnego działania ponieważ konsument przy swych wyborach uwzględnia własne

preferencje, gusty i modę.

Postępowanie racjonalne -jest to wewnętrzne spójne postępowanie jednostki które

umożliwia jej osiągnięcie maxymalnej łącznej satysfakcji. Może się ono odbywać na

drodze minimalizacji nakładów przy założonym stopniu realizacji celu lub maksymalizacji

efektów, przy danej wielkości ponoszonych na ich osiągnięcie nakładów.

Są 4 aksjomaty (założenia) racjonalnego postępowania gosp.dom. :

• 1. aksjomat kompletności (zupełność) preferencji - stwierdzający, że każde dwa koszyki

• dóbr/usług mogą być przez konsumenta ze sobą porównane. Tym samym potrafi on

• dokonywać wewnętrznie spójnych wyborów z pośród dostępnych mu koszyków dóbr i

• usług w celu maksymalizacji swojego zadowolenia (użyteczności całkowitej).

2. aksjomat zwrotności preferencji - na podstawie którego przyjmuje się , że każdy koszyk

• dóbr i usług jest tak samo preferowany przez konsumenta jak koszyk identyczny.

3. aksjomat przechodniości preferencji - zakładający, że jeżeli konsument bardziej ceni

• dobra A niż B, dobra B bardziej niż C, to dla wewnętrznej spójności jego wyborów musi

• przedkładać dobra A nad C.

• 4. aksjomat optymalizacji -twierdzi, że konsument dokonuje spośród zbioru możliwych alternatywnych rozwiązań, wyboru takiego rozwiąz., które umożliwia mu osiągnięcie maks.użyteczności całkowitej

• f. produkcyjna - polega na wytwarzaniu środków służących zaspokajaniu potrzeb gosp.dom., ale na sprzedaży usług czynników produkcji. Gosp.dom. może świadczyć usługi czynników pracy, ziemi , kapitału finansowego. Celem jest maksymalizacja dochodów. W ramach ten funkcji gosp.dom. określa wielkość podaży czynnika pracy (gosp.dom. jest sprzedawcą czynnika pracy)

Wyróżnia się 2 grupy czynników, które decydują o wielkości podaży pracy:

1. czynnik dochodowy - wysokość płac, wysokość obciążeń kredytowych gosp.dom., wysokość oprocentowania kredytów konsumpc., polityka podatkowa państwa

2. czynnik pozadochodowy -

1. subiektywny - chęć uruchomienia własnej działalności gospodarczej, tworzenie rezerw na nieprzewidywalne zdarzenia, skąpstwo, chęć pozostawienia spadku, dodatkowe dochody z lokat bankowych albo z innych alternatywnych sposobów alokacji pieniądza, tworzenie rezerw na wypadek pogorszenia sytuacji dochodowej

2. obiektywny :

• czynnik demograficzny - w ramach którego uwzględnia się strukturę wiekową gosp.dom., liczbę członków oraz płeć

• czynnik społeczno-kulturowy - wykształcenie jednostki, miejsce zamieszkania, wyuczony zawód, wyznanie

Elementy tworzące majątek gosp.dom. : 3 aktywa:

1. Aktyw rzeczowy - ruchomości i nieruchomości

2. Aktyw w postaci walorów - akcje, udziały, obligacje, certyfikaty

3. Aktyw pieniądza - w postaci gotówki, lokat bankowych (avista - do uruchomienia w każdym momencie)

Składniki tworzące majątek gosp.dom. posiadają preferencję płynności

Preferencja płynności - to czas i koszt jaki musi ponieść jednostka przy zamianie aktywa niepieniężnego w postać pieniężną

Motywy wysokiej preferencji płynności pieniądza

1. Motyw przezorności- jednostka trzyma gotówkę na wypadek wystąpienia nieprzewidywalnych zdarzeń. Pieniądz w tym motywie występuje w formie funkcji środka cyrkulacji , funkcji środka płatniczego i tezauryzacji

2. Motyw transakcyjny- jednostka musi wywiązać się z zobowiązań płatniczych. Motyw ten jest efektem braku zgodności między wpływami a wypływami, uwzględnia się funkcję środka płatniczego, funkcję środka wymiany(cyrkulacji)

3. Motyw spekulacyjny- jednostka liczy - na dodatkowe źródła dochodów, decyduje się na trzymanie gotówki i uruchomienie jej w każdym momencie, podmiot ma samodzielność decyzyjną

Rodzaje decyzji podejmowanych przez gosp.dom. (konsumenta) w ramach samodzielności decyzyjnej

1. Decyzje konsumpcyjne

2. - „ - mikroekonomiczne

3. - „ - krótko i długookresowe

Analiza elementu subiektywnego decyzji konsumenta - została opracowana przez Gossena, Mengera, Jeronsa, Cournot ze smithowskiej koncepcji wartości użytkowej

Pojęcie użyteczności - to pojęcie subiektywne, wyrażające zadowolenie (przyjemność, korzyść) jakie daje konsumentowi konsumpcja określonego dobra lub usługi

Rodzaje użyteczności :

1. Użyteczność całkowita - to łączna suma zadowolenia jakie osiąga konsument z konsumpcji określonej ilości danego dobra lub usługi czy też jej/jego konsumpcji w określonym czasie

2. Użyteczność krańcowa (marginalna) - to dodatkowa korzyść jaką czerpie konsument ze zwiększenia konsumpcji danego dobra lub usługi o kolejną jednostkę.

Krzywa użyteczności całkowitej

UC punkt nasycenia potrzeby, potem potrzeby maleją

UC

Ilość dobra

Krzywa użyteczności krańcowej

UK

Krzywa ma nachylenie malejące , zmniejsza się intensywność odczuwania potrzeby

UK Ilość dobra

Gossen zdefiniował prawo malejące użyteczności krańcowej nazwane I prawem Gossena, a w interpretacji Mengera jest to prawo nasycalności potrzeb

I PRAWO GOSSENA - w miarę wzrostu konsumowanej ilości danego dobra lub usługi użyteczność krańcowa osiągana z każdej kolejnej jednostki tego dobra lub usługi jest coraz mniejsza

II PRAWO GOSSENA - prawo wyrównywania użyteczności krańcowych. Mówi , że maksymalne zadowolenie z konsumpcji dóbr i usług konsument osiąga wówczas kiedy stosunki użyteczności krańcowych do ....dla wszystkich nabywanych przez nie dóbr i usług są sobie równe.

Interpretacja II prawa Gossena

UK UK₂ UK

Miejsce przecięcia to miejsce gdzie konsument może zamienić dobro A na dobro B

UK₁

Ilość ilość

dobra B dobra A

Pareto-analizując decyzje konsumenta doszedł do wniosku, że użyteczność jest niemierzalna, dlatego też wybory konsumenta są zdeterminowane jego preferencjami i upodobaniami. Doszedł do wniosku, że każdy konsument wie jakie dobra i usługi zgodnie ze swoimi preferencjami będzie nabywał dysponując danym dochodem. Dzięki temu mógł wykreślić krzywą obojętności konsumenta - dotyczy dóbr substyt.

QY

IC_{3 koszyk 3}

QY IC_{2 koszyk 2}

IC_{1 koszyk 1}

QX

Krzywa obojętności konsumenta - to inaczej krzywa jednakowej użyteczności - przedstawia ona różne kombinacje ilościowe dóbr i usług (koszyków konsumpcyjnych) spośród których wybór dla konsumenta jest obojętny, gdyż daje mu taki sam poziom łącznego zadowolenia czyli charakteryzuje się jednakowym stopniem użyteczności całkowitej. Poszczególne krzywe obojętności przedstawiają uporządkowany system preferencji względem dóbr i usług.

Mapa obojętności konsumenta - to nieskończony zbiór krzywych danego konsumenta

Cechy krzywych obojętności :

1. Krzywe obojętności są wypukłe względem układu, to efekt substytucyjności (zastępowalności) dóbr

2. Krzywych obojętności może być nieskończenie wiele

3. Krzywe obojętności nie mogą się przecinać

4. Krzywe obojętności mają nachylenie malejące , jest to efekt zastępowalności dóbr (występuje tu zjawisko krańcowej stopy substytucji)

Krańcowa stopa substytucji - zwana krańcową skłonnością do płacenia - informuje z jakiej konsumowanej ilości dobra lub usługi musi zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć konsumpcję innego dobra lub usługi o jednostkę przy zachowaniu nie zmienionego poziomu użyteczności całkowitej. Dla wypukłej krzywej obojętności wykazuje ona tendencje malejące co oznacza, że konsument dążąc do zachowania niezmienionego poziomu użyteczności całkowitej skłonny będzie poświęcać coraz mniejszą ilość danego dobra lub usługi dla wzrostu spożycia innego dobra lub usługi o kolejną jednostkę.

Analiza elementów obiektywnych determinujących wybory konsumenta:

1. Dochód

2. Cena

Z analizą wpływu dochodów na wybory konsumenta powiązana jest linia budżetowa konsumenta - to zbiór punktów przedstawiających wszystkie kombinacje ilościowe dwóch dóbr i usług jakie konsument może nabywać rozporządzając danym dochodem, przy określonych cenach tych dóbr i usług (uwzględnia się tu elastyczność dochodową popytu.) Nachylenie linii budżetowej zależy wyłącznie od stosunku cen rozpatrywanych dóbr i usług, zaś jej położenie zależy od realnego poziomu dochodu którym dysponuje konsument.

Wykres linii budżetowej (ścieżka cen) Wykres zależności pomiędzy konsumpcją dóbr a dochodem

Ilość Ilość

dobra B dobra A

α LB₂

LB LB_o

ilość dobra A LB₁ Ilość dobra B

Krzywa zależności pomiędzy dochodem, a poziomem wydatków konsumpcyjnych to inaczej krzywa dochód- konsumpcja (ścieżka ekspansji dochodowej) przedstawia zmiany użyteczności całkowitej osiąganej przez konsumenta z konsumpcji dóbr i usług jaka nastąpiła pod wpływem zmiany jego dochodów (ceteris paribus)

Krzywa cena-konsumpcja (ścieżka ekspansji cenowej) przedstawia jak zmienia się struktura konsumowanych dóbr i usług pod wpływem zmiany ceny jednego/jednej z nich przy założeniu (ceteris paribus)

Problem równowagi konsumenta (optimum konsumenta) - sytuacja w której konsument, przy danym ograniczeniu budżetowym osiąga maksymalną użyteczność całkowitą w realizacji określonej struktury konsumpcji. Graficznie optimum konsumenta przedstawia punkt styczności ich najwyżej położonej (spośród osiągniętych) krzywej obojętności z daną linią budżetową, w którym krańcowa stopa substytucji rozpatrywanych dóbr i usług zrównuje się ze stosunkiem ich cen (nawiązuje do II prawa Gossena)

Krzywa obojętności i linia budżetowa konsumenta

Dobra 2

10 styczna (linia budżetu)

0pt

IC₃

IC₁ IC₂

B

4 dobra 1

Przedsiębiorstwo (jeden z produktów gospodarczych) - pojawiło się na przełomie XVIII i XIX w.

Korzenie tkwią w :

- warsztatach rzemieślniczych stosujących nakładczy system pracy

- manufakturach

Przedsięb. pojawia się wówczas gdy dokonuje się I etap rewolucji przemysłowej a w myśli ekonomii pojawia się ekonomia klasyczna- twórca A.Smith, a kontynuator Ricardo, Szumpeter albo Clark.

Przedsiębiorstwo - to podmiot gospodarczy, który charakteryzuje się samodzielnością decyzyjną, dochodową i odrębnością majątkową

Rodzaje decyzji podejmowanych przez przeds. :

• decyzje produkcyjno-handlowe

• - „ - mikroekonomiczne

• - „ - krótko bądź długookresowe

Podstawowym źródłem dochodu przeds. są dochody płynące ze sprzedaży wytworzonych produktów.

Dochody te można otrzymać również ze sprzedaży składników majątku trwałego, dochody z funduszu amortyzacji, ze sprzedaży akcji, udziałów. Dochody warunkują także zysk przeds. Zysk pojawia się wówczas gdy dochody trzymywane przez przeds. są większe od wydatków. Jeżeli występuje sytuacja odwrotna to przeds. ponosi straty (zysk ujemny).

Majątek przeds.

• trwały - to maszyny, urządzenia, narzędzia, infrastruktura, która podlega amortyzacji

• obrotowy - surowce, półfabrykaty, materiały, pieniądze, gotówka, którą dysponuje przeds.

Przeds. jest podmiotem mikroekonomicznym, podmiotem sfery realnej w ramach której funkcjonuje w sferze produkcji i w sferze wymiany: przeds.prod., warsztat rzem., gosp., rolne, bank komerc., towarz., ubezp., handel detaliczny, hurtowy i półhurtowy.

Przeds. - to jednostka wyodrębniona pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym (osobowość prawna) prowadząca działalność w sferze produkcji, wymiany i usług.

Przeds. - to podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność gospodarczą : produkcyjną lub usługową polegającą na przetwarzaniu czynników produkcji w dobra i usługi służące zaspokojeniu potrzeb społecznych. Głównym motywem działania przeds. jest chęć osiągnięcia zysku. Zgodnie z teorią neoklasyczną - podstawowym ekonomicznym działaniem przeds. było dążenie do maksymalizacji zysku. Współczesna teoria zarządzania odrzuca powyższą teorię i dzieli cele przeds. na : wewnętrzne i zewnętrzne.

1. Wewnętrzne cele działal.przeds. :

• osiąganie zysku

• utrzymanie pozycji rynkowej

• utrzymanie płynności i wypłacalności

• doskonałość technologiczna

• zapewnienie warunków wzrostu i rozwoju prod.

• rozwój produkcji proeksportowej

2. Zewnętrzne cele działania przeds.

• tworzenie nowych miejsc pracy

• polityka stabilizacji cen

• tworzenie majątku przez przedsiębiorcę

• ochrona środowiska naturalnego

• fundusz socjalny dla pracowników

Przedsiębiorca - to czynnik produkcji, to innowator, który zatrudnia czynniki produkcji, organizuje działalność przedsiębiorstwa, inicjuje postęp techniczny, ponosi ryzyko i dąży do osiągnięcia zysku.

Funkcje ekonomiczne przedsiębiorstwa

1. Funkcja marketingu - f. badania rynku, zbierane są podstawowe informacje o popycie, podaży, cenie, które są niezbędne do podjęcia decyzji.

2. Funkcja produkcji - polega na wytworzeniu dóbr i świadczeniu usług z dostarczonych czynników produkcji, efektem f. produkcji są produkty.

3. Funkcja zaopatrzenia - jest ona realizowana na rynku czynników produkcji, a także na rynku dóbr produkcyjnych. Funkcja ta ma zapobiec występowaniu nieplanowanych przestojów, które są efektem nie dostarczenia w odpowiednim momencie niezbędnego czynnika.

4. Funkcja magazynowania - polega na przekazywaniu przedmiotów pracy : surowce, materiały , półfabrykaty, a także na przechowywaniu wyrobów gotowych

5. Funkcja sprzedaży - jest realizowana na rynku dóbr i usług konsumpcyjnych a także na rynku dóbr produkcyjnych/ Funkcja ta umożliwia powstanie zysku P - K = Z P- przych., K- koszt, Z- zysk P>K

6. Funkcja reklamy i promocji - współcześnie wspomaga funkcję sprzedaży. Celem reklamy jest poinf. nabywców o produkcie i promowanie. Zachęca nabywców do zakupu danego dobra lub usługi.

7. Funkcja zarządzani - mieści w sobie 4 elementy :

1. element decyzyjny

2. motywacyjny

3. koordynacji

4. kontroli

Źródła finansowania wydatków przedsiębiorstwa :

• Zewnętrzne

• Wewnętrzne :

1. Dochody płynące ze sprzedaży wytwarzanych produktów

2. Dochody płynące ze sprzedaży zbędnych składników majątku trwałego przeds.

3. Samofinansowanie - amortyzacja i akumulacja

Funkcja amortyzacji - liczymy tylko dla majątku trwałego przedsiębiorstwa. Liczona za okres zużycia dłuższy niż 1 rok Jest wliczona w koszty i w efekcie w cenę oferowanych produktów i po sprzedaży na odpowiednich kontach zapisuje się wpływy z amortyzacji.

Funkcja akumulacji - to proces powiększania zasobów kapitałowych znajdujących się w dyspozycji przedsiębiorstwa. Tempo akumulacji kapitału zależy os 2 czynników :

• stopy zysku

• konkurencji

Akumulacja kapitału jest powiązana z procesem koncentracji kapitału i centralizacji kapitału

Koncentracja kapitału - to powiększenie posiadanego przez przeds. kapitału na drodze jego akumulacji, na drodze połączenia wygenerowanej nadwyżki przychodów nad kosztami (zysku) z kapitałem już zainwestowanym

Centralizacja kapitału - polega na łączeniu wolnych kapitałów pieniężnych , nie zaangażowanych dotychczas w działalność gospod. poprzez emisję akcji, albo jest to połączenie kapitałów już zainwestowanych w kilka lub kilkunastu przedsiębiorstwach. Występuje wówczas fuzja firm. Fuzje mogą być dobrowolne albo przymusowe.

Zewnętrzne źródła finansowania wydatków przeds.

1. własne - pochodzą ze sprzedaży akcji. Akcja - to kapitałowy papier wartościowy o charakterze współwłasności. Prawa akcjonariusza :

1. ma prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

2. ma prawo do udziału w podziale majątku w momencie likwidacji spółki

3. ma prawo do udziałów podziale zysku

Dywidenda - jest to część zysku netto która jest przewidziana do podziału pomiędzy akcjonariuszy danej spółki

Rodzaje akcji :

1. Akcje imienne i akcje na okaziciela. Akcje imienne - są wpisywane do księgi akcjonariuszy , utrudnia to obrót tymi akcjami. Akcje na okaziciela - podlegają swobodnej sprzedaży

2. Akcje zwykłe i akcje uprzywilejowane. Akcje zwykłe dają prawo głosu i dają prawo do zmiennej dywidendy. Akcje uprzywilejowane - dają prawo albo do silniejszego głosu albo do stałej dywidendy.

3. Akcje aportowe i gotówkowe - Aportowe (rzeczowe) - wnosi się tu maszyny, urządzenia, budynki i przelicza się na akcje, gotówkowe - wnosi się gotówkę

4. Akcje milczące - dają prawo do dywidendy ale pozbawione są prawa głosu

5. Akcje pierwszorzędne- emitowane są przez renomowane spółki akcyjne, gwarantują wysoką dywidendę i cenę rynkową

6. Akcje złote - dają prawo silniejszego głosu, otrzymują je założyciele mogą otrzymywać pracownicy o długoletnim, stażu pracy

7. Akcje groszowe (ludowe) - mają niską cenę emisyjną

2. obce - składają się z 4 elementów :

I . OBLIGACJE -

1. Dochody płynące ze sprzedaży obligacji. Obligacje - to kapitałowy papier wartościowy o charakterze wierzytelności (papier dłużniczy) , mają charakter czasowy

2. Występuje obowiązek wykupu

3. Mają z góry określony dochód

Rodzaje obligacji : przemysłowe , imienne, zamienna

2. KREDYTY - to przekazanie jednej ze stron drugiej określonej kwoty w zamian na terminowe określenie wywiązania się z obowiązku spłaty pożyczonej kwoty + dodatkowy dochód w postaci procentów. Wyróżnia się kredyty : towarowe i pieniężne

- Towarowy - to kredyt kupiecki (handlowy) pojawia się wówczas gdy tradycyjna forma

wymiany przekształca się w wymianę o odroczonym terminie płatności

- Rodzaje kredytu pieniężnego :

1. Kredyt obrotowy - krótkoterminowy , od 1dnia do 1 roku.

2. Kredyt inwestycyjny - średni :od 1 roku do 3 lat, długoterminowy : powyżej 3 lat

3. Kredyt dewizowy - jest wypłacany ze środków banków krajowych albo ze środków pochodzących z międzynarodowych instytucji finansowych: Grupa Banku Światowego, MFW, EBOiR .

Kredyty występują na rynku finansowym

Segmenty ryku finansowego :

1. segment pieniężny - na którym funkcjonują krótkoterminowe kredyty

2. rynek kapitałowy - na którym funkcjonują kredyty średnie i długoterminowe

3. rynek walutowy - kształtuje się kursy walutowe i odbywa się przepływ dewiz pomiędzy krajami i regionami świata

Instytucje rynku finansowego :

1. banki

2. parabanki - przyjmują dewizy, udzielają kredytów, ale nie prowadzą operacji avista ,

fundusze emeryt, towarz. budowlane, ubezp.

c) Giełda

Cechy kredytu :

1. Zwrotność

2. Terminowość

3. Celowość

4. Zabezpieczenie majątkowe

III SUBWENCJE I DOTACJE - są to świadczenia państwa na rzecz przedsiębiorstwa

Rodzaje subwencji : bezpośrednie - przekazanie kwoty na konkretny cel,

pośrednie - ulgi podatkowe, celne

IV LISING - jest to forma dzierżawy. Rodzaje : operacyjny , bezpośredni, pośredni

V FACTORING

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw . Dzielą się z punktu widzenia na:

1. Rodzaje kapitałów i funkcję pełnione przez przeds. :

1. przeds. produkcyjne - pełnią funkcję produkcyjną i wykorzystują kapitał produkcyjny

2. przeds transportowe - pełnią funkcję usługową i wykorzystują kapitał przemysłowy

3. przeds. handlu hurtowego i detalicznego - pełnią funkcję dystrybucji i wykorzystują kapitał kupiecki (handlowy)

4. banki komercyjne - pełnią funkcję usługową i wykorzystują kapitał pożyczkowy

5. towar. ubezpiecz. - pełnią funkcję usługową i wykorzystują kapitał pożyczkowy

2. Liczbę zatrudnionych pracowników

1. małe - zatrudnienie do 50 pracowników

2. średnie - zatrudnienie do 500 pracowników

3. duże - powyżej 500 pracowników

3. Strukturę organizacyjną przeds. :

1. jednozakładowe

2. wielozakładowe

Zakład - to jednostka organizacyjna wyodrębniona w przedsiębiorstwie, która nie posiada osobowości prawnej i odrębności majątkowej

4. Własności

1. przeds. własności prywatnej

• indywidyalne

• grupowe (spółki)

2. przeds. własności publicznej

• państwoe - przeds. państwowe

• komunalne - przeds. samorządowe

3. własność spółdzielcza

• przeds. spółdzielcze

Formy prawno-ekonomiczne przeds.

1. Przeds. indywidualne (indyw.własność prywatna). Korzenie tkwią w warsztatach rzemieślniczych stosujących nakładczy system pracy, a także w manufakturach

Przeds. indywidualnego właściciela - to najstarsza i najprostsza forma organizacyjna przeds. charakteryzuje się tym, że przedsiębiorca jest właścicielem całego kapitału zainwestowanego w działalność gospodarczą a w konsekwencji całego efektu produkcyjnego. Jednoosobowo podejmuje wszystkie decyzje i ponosi całe ryzyko związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Występuje połączenie własności i zarządzania.

2. Spółka - prawna forma organizacji przedsiębiorstwa. Spółki które działają w Polsce dzieli się na : sp. prawa cywilnego , którego zasady funkcjonowania regulują przepisy kodeksu cywilnego i spółki prawa handlowego których zasady funkcjonowania reguluje kodeks handlowy.

Spółki prawa handlowego

Spółki osobowe Spółki kapitałowe

Sp.cicha

Sp.komandytowa Sp.akcyjna Sp. z o.o.

Sp.jawna

Sp.partnerska

Spółka jawna - jest przeds. prowadzonym przez 2 lub więcej wspólników na zasadach pełnej i solidarnej odpowiedzialności każdego z nich za jego działanie. Jest niemal identyczna jak spółka cywilna Różnica : musi być wpisana do rejestru handlowego. Występuje połączenie majątku osobistego z majątkiem spółki.

Spółka partnerska - jest to nowy typ spółki osobowej grupujący przedstawicieli wolnych zawodów : adwokatów, aptekarzy, notariuszy, lekarzy. Zarządzanie podobnie jak w sp.jawnej jednak wspólnicy (partnerzy) w sposób ograniczony odpowiadają za długi związane z działalnością profesjonalną innych partnerów

Spółka komandytowa - jest odmianą sp. jawnej. Wspólnicy dzielą się na 2 grupy :

1. komplementariuszy - partnerzy generalnie odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Przysługuje im prawo di kierowania spółką, do reprezentowania jej na zewnątrz i do podejmowania decyzji.

2. komandytariuszy - partnerzy bierni, ograniczają swą odpowiedzialność do wysokości wniesionych wkładów.

Spółka cicha - spółka w której któryś z uczestników jest nie widoczny za zewnątrz

Spółka akcyjna (korporacja)

Zalety ekonomiczne powstania sp. akcyjnej :

1. Anonimowość przedsiębiorstwa akcyjnego

2. Możliwość zgromadzenia w krótkim okresie dużego kapitału w drodze emisji akcji.

3. Ograniczenie odpowiedzialności akcjonariuszy wyłącznie do majątku spółki.

Mobilność i podzielność kapitału (dywersyfikacja). Sp.akcyjna jest główną formą organizacyjną dużych przedsiębiorstw, działających na zasadzie udziałów czyli akcji. Akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości dokonywanych wpłat na akcję. Organa władzy w sp.akcyjnej:

1. Walne zgromadzenie akcjonariuszy

2. Rada Nadzorcza

3. Zarząd

Spółka z o.o. - zbliżona do spółki akcyjnej strukturą władz, sposobem ich wybierania oraz odpowiedzialnością wspólników za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych udziałów. Różni się mniejszy zasób kapitału, ograniczona liczba udziałowców, większe trudności z odsprzedażą udziałów i mniejsza skala działania.

Przedsiębiorstwo państwowe - jest własnością skarbu państwa i jest zorganizowane w formie sp.akcyjne. Głównym decydentem w sprawach funkcjonow.i rozwoju jest odpowiedni minister resortowy.Przed.pańs. funkcjonują w: komunikacji, łączności, energetyce i prz. wyd.

Przedsiębiorstwa komunalne (samorządowe) - jest własnością społeczności lokalnej-gminy. Przyjmuje formę organizacyjną spółki akcyjnej, funkcjonują w sferze użyteczności publicznej : gazownie, elektrownie, z-dy oczyszczania miasta, wodociągi.

Przedsiębiorstwo spółdzielcze -specyficzna forma organizacji przeds zrzeszająca udziałowców czyli spółdzielców, którzy solidarnie uczestniczą w podziale zysków i strat. Spółdzielnie działają w produkcji rolnej, przemyśle rolno- spoż., handlu, budownictwie mieszkaniowym, w bankowości.

Problem decyzji prodecenta :- decyzje producenta są określone przez : nakłady (koszty) i efekty (korzyści) . Nakłady - to wydatki przedsiębiorstw na zakup wszystkich niezbędnych czynników do produkcji i funkcjonowania przedsiębiorstw. Poziom kosztów w przeds. określony jest przez 2 czynniki :

• przez ceny rynkowe po jakich przeds. nabywa wszystkie czynniki produkcji

• określa je zastosowana w przeds. technika wytwarzania

Technika (metoda) wytwarzania - to sposób łączenia i wykorzystywania w procesie produkcji w określonych ilościowo proporcjach czynników wytwórczych w celu wytworzeni pożądanej ilości danego produktu. Tech.wytwarz. jest powiązana z postępem technicznym.

Postęp techniczny - to stosowanie nowych technik produkcji pozwalających na wytwarzanie danej ilości produktów po niższym koszcie. Określa zatem efektywność wykorzystania posiadanych czynników produkcji.

Przy decyzjach producenta wyróżnia się 2 rodzaje efektywności :

1. efektywność ekonomiczna - - wykorzystywanie cen relatywnych (porównywalnych) polega na takim wykorzystaniu czynników produkcji aby koszt wytworzenia jednostki produktu był jak najmniejszy. Efektywność ekonomiczna producenta oznacza zatem wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.

2. efektywność techniczna- powiązana jest z czynn. technologicznymi i mówi, że producent dąży do maksymalizacji korzyści , nie będzie do procesu produkcji wkładał więcej czynników produkcji aniżeli jest to konieczne do osiągnięcia zamierzonego efektu. W przeds. mogą być wykorzystane dwojakiego rodzaju techniki wytwarzania :

a) technika pracooszczędna i kapitałochłonna

b) - `” - pracochłonna i kapitałooszczędna

Analiza funkcji produkcji:

• funkcja produkcji - przedstawia zależność pomiędzy wielkością poniesionych nakładów (kosztów) a osiągniętym efektem (korzyścią) w postaci wytworzonej produkcji.

• funkcja produkcji - określa maximalną wielkość produkcji jaką może wytworzyć przedsiębiorstwo przy różnych proporcjach wykorzystania czynników produkcji

• funkcja produkcji - w przedsiębiorstwie rozpatruje się w krótkim i długim okresie

Krótki okres - to taki przedział czasu w którym rozmiary przeds. uznaje się \za stałe. Firma nie ma możliwości swobodnego kształtowania w procesie produkcji nakładów wszystkich czynników produkcji przez co nie może realizować nowych projektów inwestycyjnych, ponadto dysponuje niezmienioną techniką wytwarzania.

Długi okres - to czas niezbędny do pełnego dostosowania się przedsiębiorstwa do zmieniających się warunków rynkowych. W okresie tym można dokonać zmiany wielkości nakładów wszystkich czynników produkcji. Można także zastosować nową technikę wytwarzania

Interpretacja funkcji produkcji w krótkim okresie

Q= f(L) Q- f.produkcji L- praca

Q = f(K) k - kapitał

Cechy funkcji produkcji w krótkim okresie :

• występuje tylko 1 czynnik stały

• występuje tylko 1 czynnik zmienny

• jest dana technika wytwarzania

• czynniki produkcji mogą się łączyć ze sobą w różnych kombinacjach

• produkt jest jednorodny

Stałe czynniki produkcji - to czynniki których ilość wykorzystywana przez przedsiębiorstwa nie zmienia się w krótkim okresie bez względu na wielkość produkcji. Czynnikiem stałym mogą być : narzędzia, urządzenia, budynki (środki trwałe)

Zmienne czynniki produkcji - to czynniki których ilość angażowana przez producenta zależy od wielkości produkcji (surowce, materiały, półfabrykaty, pracownicy-produkcyjni), w krótkim okresie nakłady tylko niektórych czynników wytwórczych mogą być zmienione. W długim okresie nakłady wszystkich czynników produkcji są zmienne.

Z analizą funkcji produkcji w krótkim okresie jest powiązane prawo malejących przychodów w inaczej prawo wydajności nieproporcjonalnej - mówi ono, że zwiększając nakład czynnika zmiennego przy założeniu ceteris paribus osiągany jest taki punkt po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz to mniejsze przyrosty produkcji (wykorzystuje się tu zasadę malejącej użyteczności krańcowej)

Malejąca wydajność _R

M

Produkcyjność P

całkowita

D E

C B

0 A F N nakłady zmiennych czynników wytwórczych

Krzywa produkcji przy działaniu prawa wydajności proporcjonalnej

Funkcje produkcji w długim okresie

Q=f (L,K) Q - wielkość produkcji L - praca(zatrudnieni) K - kapitał

• Wynika to z definicji dłlugiego okresu

Cechy funkcji produkcji w długim okresie

1. wszystkie czynniki produkcji są zmienne

2. Zmienia się technika wytwarzania

3. Występują efekty skali (rosnące, stałe i malejące)

4. Działa prawo proporcjonalnych przychodów.

Efekty skali :

1. Korzyści skali produkcji - rosnące przychody ze skali produkcji - to dodatnie efekty produkcyjne notowane w długim okresie przy zwiększeniu rozmiarów produkcji przejawiające się w spadku przeciętnych (jednostkowych) kosztów produkcji.

2. Stałe korzyści skali produkcji inaczej stałe przychody ze skali produkcji występują wówczas gdy długookresowe koszty przeciętne nie zmieniają się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

3. 
   Niekorzyści skali produkcji - malejące przychody ze skali produkcji - pojawiają się wówczas gdy wzrostowi rozmiarów produkcji towarzyszy wzrost długookresowych kosztów przeciętnych.

Koszty stałe korzyści DKp

Przeciętne skali

•

A B C D

• • •

korzyści skali niekorzyści skali

Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych

W długim okresie działa prawo wydajności proporcjonalnej. Zwiększając nakłady czynników wytwórczych odbywa się wzrost wielkości produkcji. Efekty tego prawa najlepiej są widoczne wówczas gdy przeds. powiększa swoje rozmiary albo gdy pojawiają się nowe przeds. w branży.

proporcjonalność P

całkowita

nakłady czynników produkcji

Krzywa produkcji przy działaniu prawa wydajności proporcjonalnej

Pojęcie produktu : przeciętnego, całkowitego, marginalnego

Produkcja całkowita - jest mierzona w jednostkach naturalnych i określa ilość produktów wytworzonych w danym czasie przy określonych nakładach czynników wytwórczych

Produkcja przeciętna - to ilość produkcji całkowitej przypadająca na jednostkę nakładu określonego czynnika wytwórczego, wyraża do stosunek wielkości produktu całkowitego do wielkości nakładów danego czynnika produkcji

PC - produkcja całkowita

Pp = L

Produkt krańcowy (marginalny) - określa go zmienna w wielkości produktu całkowutego wynikająca ze zwiększenia nakładu czynnika zmiennego o jednostkę :

ΔPC - produkcja całkowita

Pk = ΔL

Krzywe produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego

Etap II Etap III

PC Etap I •

• B C

PC

A•

nakład czynnika zmiennego

PP

PM

PP

a b c

PM nakład czynnika zmiennego

Etap I - nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości (A) dla której PP jest maksymalny (B) w etapie I produkt przeciętny rośnie

Etap II - stanowi taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach którego PP spad , również PM spada lecz pozostaje ciągle dodatni

Etap III - PP ciągle spada, PM przybiera wartości ujemne - spada również PC

Zależność pomiędzy poziomem produkcji a stopniem wykorzystania czynnika produkcyjnego prezentuje izokwanta - krzywa jednakowego produktu - to krzywa pokazująca określoną wielkość produkcji możliwą do uzyskania przy różnych kombinacjach ilościowych, nakładów czynników wytwórczych (o ile są w stosunku do siebie substytutywne lub komplementarne) i zbiór izokwant przedstawiających różne potencjalne poziomy produkcji przedsiębiorstwa nazywa się mapą krzywych jednakowego produktu.

V₂

kapitał

V₁ praca

Izokwanta przy substytucyjności niepełnej (wysoki stopień substytucji czynn.produk.)

V₂ a V₂ b

kapitał

0 V₁ praca 0 V₁

Izokwanta przy substytucji pełnej

1. w stosunku do jednego czynnika produkcji (V₂)

2. w stosunku do obu czynników produkcji (V₁ I V₂)

KOSZTY

Pojęcie izokoszty - to linia jednakowego kosztu przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe nakładów czynników wytwórczych używanych przez przedsiębiorstwo w procesie produkcji których koszt całkowity jest taki sam.

Nachylenie izokoszty zależy wyłącznie od stosunku cen rozpatrywanych czynników wytwórczych natomiast jej położenie - od maksymalnego poziomu kosztów jakie przedsiębiorstwo jest w stanie ponieść.

V₂

IC₁ IC₂ IC₃

V₁

Linia jednakowego kosztu

Interpretacja kosztów

Koszty produkcji - to ogół nakładów czynników wytwórczych najczęściej w wyrażeniu wartościowym poniesionych przez przedsiębiorstwo na wytwarzanie określonej wielkości produkcji.

Rodzaje kosztów

1. Księgowe - to zarejestrowane w księgach rachunkowych przedsiębiorstwa jego wydatki na wytwarzanie określonych rozmiarów produkcji. Obejmują one wyłącznie wydatki ujawnione tzn. znajdujące swoje odzwierciedlenie w zapisach księgowych.

2. Koszty alternatywne czynników wytwórczych - są równoważne przychodom jakie mógłby uzyskać ich właściciel z alokacji tych czynników w inne przedsięwzięcia najkorzystniejsze spośród pozostałych dostępnych dla niego.

3. Koszty ekonomiczne - są sumą kosztów księgowych i kosztów alternatywnych czynników wytwórczych wykorzystywanych w działalności gospodarczej

4. Koszty stałe - obejmują te wszystkie wydatki które związane są z funkcjonowaniem przeds. ale nie zależą od wielkości produkcji. Koszty te tworzą :

• amortyzacja majątku trwałego

• koszt utrzymania administracji

• koszty ogrzewania i oświetlenia

• odsetki bankowe

• koszty dzierżawy (wynajem pomieszczeń)

• niektóre podatki np., podatek od nieruchomości

Koszty stałe występują tylko w krótkim okresie

koszty

Ks

Produkcja Funkcja kosztu stałego

5. Koszty zmienne - to koszty których wysokość zmienia się wraz ze zmianą rozmiarów produkcji (ze zmianą wielkości nakładów zmiennych czynników wytwórczych)

Wydatki zaliczone do kosztów zmiennych :

- koszty przedmiotów pracy (surowce, materiały, półfabrykaty)

- wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych

- koszty zużycia energii elektrycznej i wody

koszty

C₁ KZ - koszty zmienne

B₁

produkcja

Koszy zmienne

Koszty całkowite to suma kosztów stałych i kosztów zmiennych

KC = KS + KZ

koszty KZ - koszty zmienne

C₂

B₂

produkcja

Koszy całkowite

Przeds. w krótkim okresie ponosi :

1. Koszt stały

2. Koszty zmienne

3. Koszty całkowite

4. Przeciętne-jednostkowe

5. Marginalne-krańcowy

Rodzaje kosztów przeciętnych :

1. Koszt przeciętny całkowity

2. Koszt przeciętny zmienny

3. Koszt przeciętny stały

Ad.1. Koszt przeciętny całkowity - to koszt wytworzenia jednostki produktu który powstaje w wyniku podzielenia kosztu całkowitego przez rozmiary produkcji całkowitej.

KCP20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0	1	2	3	4	5	6	7	8
								Q

Ad.2. Koszt przeciętny zmienny - to koszt zmienny przypadający na jednostkę produktu

KZP20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0	1	2	3	4	5	6	7	8
								Q

Ad.3. Koszt przeciętny stały - to koszt stały przypadający na jednostkę produktu

KSP 20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0	1	2	3	4	5	6	7	8
								Q

Koszt marginalny - krańcowy - oznacza zmianę kosztu całkowitego wywołaną wytworzeniem kolejnej jednostki produktu .To przyrost kosztu całkowitego podzielony przez przyrost produkcji .

KM

Q

Krzywa kosztu marginalnego

Relacje pomiędzy kosztami które determinują decyzje producenta

koszty

KM

B KCP

KZP

A

KSP

Q

Krzywa kosztów przeciętnych i marginalnych

Relacje między kosztem marginalnym i przeciętnym :

1. KM zrównuje się z KZP i KCP wówczas gdy te ostatnie osiągają minimum

2. Jeśli koszt marginalny jest mniejszy od KZP i od KCP wtedy te ostatnie zmniejszają się .

3. Jeżeli KP jest większy od KZP i od KCP wówczas te koszty rosną

4. KM i KSP nie są ze sobą powiązane

5. KCP jest sumą KZP + KSP

6. KSP zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji natomiast koszt zmiany produkcji początkowo zmniejsza się a później rośnie. Dlatego zawsze kiedy KSP jest większy od wzrostu KZP to wówczas KCP będzie spadał (poniżej A)

7. KZP osiąga w pewnym punkcie minimum a następnie zaczyna wzrastać. Jeżeli wzrost KZP jest większy od spadku KSP wówczas KCP zaczyna wzrastać

Z powyższych relacji wynika, że KZP osiąga minimum prędzej aniżeli KCP

Interpretacja kosztów w długim okresie

W długim okresie wszystkie koszty są zmienne i przy decyzjach producentów uwzględnia się długookresowe koszty przeciętne i koszty marginalne.

Długookresowa krzywa kosztów przeciętnych to obwiednia zbioru krótkookresowych krzywych przeciętnych kosztów całkowitych

przeciętne

koszty KKP₁

całkowite KKP₂ KKP₃ KKP₄ KKP₅

DKp

Wielkość produkcji

Wyprowadzenie długookresowej krzywej kosztów przeciętnych

Koszty

Przeciętne DKK

i krańcowe DKP

techniczne optimum produkcji

0 C wielkość produkcji

Koszty krańcowe i przeciętne w długim okresie

Techniczne optimum produkcji - przypada przy takich rozmiarach produkcji, przy których przeciętny koszt całkowity ich wytwarzania jest najniższy. Graficznie wyraża je punkt, w którym funkcja kosztów krańcowych przecina funkcję przeciętnych kosztów całkowitych w jej minimum.

Analiza korzyści - korzyści określone są przez wielkość produkcji, osiągane są dopiero po sprzedaży wytworzonych produktów. Korzyści są zatem powiązane z utargami lub przychodami.

Utargi (przychody) - to całkowita kwota jaką dysponuje przedsięb. po sprzedaży wytworzonych produktów.

Czynniki określające wielkość przychodów (utargów) :

1. Ceny rynkowe po jakich przeds. sprzedaje wytworzone produkty.

2. Popyt zgłoszony na produkty wytworzone przez przedsiębiorstwo

Rodzaje utargów

1. Utarg całkowity UC = C x q C - cena q- wielkość produkcji

2. Utarg przeciętny

3. Utarg marginalny (krańcowy)
   

Koszty i utargi mogą wyznaczyć optymalne wielkości produkcji

Problem równowagi producenta - optimum producenta - to najkorzystniejsze zestawienie nakładów czynników wytwórczych służących do otrzymywania danej wielkości produkcji tj. dającej najniższy poziom kosztów. Kombinację tą wyznacza punkt styczności danej izokwanty do możliwości najniżej położonej izokoszty .

K

A

E

Ke Q₃

Q₂

B

Q₁

TC- koszty Le
L

R - wielkość nakładów

W - czynniki kapitału

Największy zysk - gdy zrównuje się utarg krańcowy z kosztem krańcowym.

Przedsięb. jako podmiot może działać na różnych strukturach (formach rynku)

Struktura rynku - to model zachowań nabywców 9konsumentów) i sprzedawców (producentów) charakterystyczny dla danego typu rynku.

Wyróżnia się struktury rynku :

1. od strony popytu (kupującego) :

• rynek konkurencji doskonałej (wolnej)

• rynek konkurencji monopsonowej

• rynek oligopsonu

• rynek monopsonu

2. Od strony podaży (sprzedającego) :

• rynek konkurencji doskonałej (wolnej)

• rynek konkurencji monopolitycznej

• rynek oligopolu

• rynek monopolu pełnego lub absolutnego

Na rynku może występować albo zjawisko cenotwórczości albo cenobiorczości

Cenotwórczość - przedstawia producenta (sprzedawcę)lub nabywcę (konsumenta) który ma odpowiednio duży udział w rynku, jego decyzje kształtują podaż danego produktu, lub popyt na dany produkt i może w ten sposób wpływać na cenę rynkową produktu..

Cenobiorczość - jest to sytuacja w której nabywca (konsument) lub sprzedawca (producent) ma niewielkie udziały w rynku , ich decyzje nie mogą kształtować ani podaży ani popytu, czyli nie są w stanie wpłynąć na cenę rynkową produktu.

Cechy rynku doskonałej konkurencji (wolnej):

1. Nieograniczona liczba nabywców i sprzedawców

2. Żaden z uczestników rynku nie może samodzielnie wpłynąć na poziom ceny produktu

3. Cena kształtuje się na rynku w wyniku gry popytu i podaży

4. Produkt jest jednorodny (homogeniczny)

5. Konkurencja ma charakter cenowy

Warunkiem równowagi przedsiębiorstwa działającego na rynku wolnej konkurencji jest sytuacja w której Kk = Uk

Równowaga w krótkim okresie - zależność między utargiem a kosztami

Utargi,koszty

Kk Kp

Krzywa ceny C₁ B ₁

A₁ ^zysk

A C B produkcja sprzedana

C = Up= Uk

A - osiąga dolny próg opłacalności

Od A-B - przeds. osiąga zysk

C₁ - optimum techniczne producenta

B₁ - górny punkt opłacalności producenta (optimum ekonomiczne procenta)

KC

C₁ UC

B₁

Zysk=Uc-Kc ZYSK

strata A₁

Wyznaczanie największego zysku przeds. wolnokonkurencyjnego

A₁ - dolny próg opłacalności

B₁ - optymalny poziom zysku

Od A do C - zysk

C₁ - górny punkt opłacalności

Zysk księgowy przedsiębiorstwa - określa różnicę pomiędzy przychodami (utargami) ze sprzedaży produktów a wykazanymi w księgach rachunkowych przedsiębiorstwa kosztami ich wytworzenia

Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) - stanowi go różnica między utargiem całkowitym a kosztami ekonomicznymi

Zysk normalny (zerowy zysk ekonomiczny) - osiągany jest przez przeds. wówczas gdy przychody (utargi) ze sprzedaży produktu pokrywają jedynie koszty ekonomiczne poniesione na ich wytworzenie

Ekonomiczne optimum producenta - jest to optymalna z punktu widzenia przeds. wielkość produkcji przy której maksymalizuje ono osiągany zysk ekonomiczny (albo minimalizuje stratę) optimum to pojawia się wówczas gdy UK = KK

Optimum wyznacza punkt równowagi przedsiębiorstwa

Monopol pełny (absolutny) - to forma rynku która wyklucza jakąkolwiek konkurencję

Cechy rynku monopolu - monopsonu :

1. Może wystąpić albo pojedynczy nabywca albo pojedynczy sprzedawca

2. Występuje zjawisko cenotwórczości

3. Na rynku nie ma substytutów

4. Na rynku nie ma konkurencji

Rodzaje monopoli :

1. Monopol naturalny - przeciętne koszty wytwarzania danego produktu stale spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji. W ten sposób monopol może prowadzić proce produkcji bardziej efektywniej. Występuje w sferze użyteczności publicznej(gazownie, wodociągi)

2. Monopol przejściowy - podaż jakiegoś dobra lub usługi jest ograniczona do 1 przeds. w efekcie posiadania patentu, licencji, koncesji

3. Monopol bilateralny - występuje jednocześnie jeden podmiot po stronie podaży i jeden po stronie popytu

Dyskryminacja cenowa jako efekt działania monopolu

Dyskryminacja cenowa - to różnicowanie cen przez monopolistę, które nie jest uzasadnione różnicami w kosztach wytwarzania. Polega na tym, że monopolista w tym samym miejscu i czasie może różnym odbiorcom sprzedawać ten produkt po różnej cenie.

Kc

_{max Uc}

Z = Uc - Kc

ZYSK

_Uc

A B C D produkcja sprzedana

Wyznaczanie największego monopolu

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

opłaty czynn. wytwór.

PRZEDSIĘBIORSTWO

GOSPODARSTWO

RYNEK

dóbr i usług konsumpcyjnych

RYNEK

dóbr i usług konsumpcyjnych

opłaty czynn. wytwór.

Sprzed. czynn. wytwór.

zakup czynn. wytwór.

Zakup dóbr

Wydatki na

RYNEK

dóbr i usług konsumpcyjnych

RYNEK

dóbr i usług konsumpcyjnych

GOSPODARSTWO

PRZEDSIĘBIORSTWO

PAŃSTWO

(±)

strata

---