WYŻSZA SZKOŁA ZARZĄDZANIA I BANKOWOŚCI

W KRAKOWIE

Wydział Finansów i Bankowości

PRACA DYPLOMOWA

Anna Jędrzejczyk gr. 1B413

Karty płatnicze jako nowoczesna forma rozliczeń pieniężnych na przykładzie oferty Banku Przemysłowo - Handlowego S.A.

Promotor: dr Joanna Kaczor

Kraków 2001

Spis treści :

Strona

Wstęp..........................................................................................................................................3

ROZDZIAŁ I

Rozliczenia pieniężne - rodzaje i formy..................................................................................5

1. Rozliczenia gotówkowe.......................................................................................................5

2. Rozliczenia bezgotówkowe ..............................................................................................10

1. Obrót krajowy...............................................................................................................10

2. Obrót zagraniczny.........................................................................................................16

ROZDZIAŁ II

Karty płatnicze........................................................................................................................29

2.1. Istota plastikowego pieniądza............................................................................................29

2.1.1. Historia narodzin i rozwoju karty płatniczej na świecie...............................................29

2.1.2. Historia kart płatniczych w Polsce..................................................................................31

2.2. Budowa i zabezpieczenia kart płatniczych........................................................................35

2.3. Klasyfikacja kart płatniczych.............................................................................................38

2.4. Dodatkowe usługi świadczone użytkownikom kart...........................................................52

ROZDZIAŁ III

Zasady funkcjonowania międzynarodowych systemów płatności kartą...........................54

3.1. Główne systemy kart płatniczych i ich istota.....................................................................54

2. Transakcje z użyciem kart - strony, przebieg rozliczeń transakcji...................................62

3. Korzyści z kart płatniczych...............................................................................................70

4. Niebezpieczeństwa ukryte w kartach płatniczych.............................................................72

ROZDZIAŁ IV

Karty płatnicze w obsłudze Banku Przemysłowo- Handlowego.........................................76

4.1. Historia BPH S.A. .............................................................................................................76

4.2. Misja i strategia banku.......................................................................................................79

4.3. Działalność BPH S.A. .......................................................................................................82

4.4. Produkty bankowe..............................................................................................................84

4.5. Charakterystyka kart płatniczych BPH S.A. .....................................................................86

Zakończenie.............................................................................................................................97

Bibliografia..............................................................................................................................98

Spis schematów i tabel............................................................................................................99

Spis rysunków........................................................................................................................100

Wstęp

Rynek kart płatniczych należy do najszybciej rozwijających się segmentów usług bankowo-finansowych w Polsce. Obok telefonii komórkowej stanowi on najdynamiczniej rozwijający się sektor nowoczesnych usług. Dziś już niejeden Polak może się pochwalić portfelem wypchanym kolorowymi kawałkami plastyku a jak wynika z przeprowadzonych analiz i ekspertyz nasz kraj wejdzie w XXI wiek z liczbą około 3 milionów kart płatniczych.

Elektroniczny pieniądz zaczyna powoli wypierać gotówkę , również w transakcjach pomiędzy osobami prywatnymi. Stymulatorem jest rozwój handlu za pośrednictwem Internetu, gdzie nowe technologie bezpieczeństwa transakcji sprzyjają płatnościom kartami.

Karty płatnicze wykorzystywane są do dokonywania płatności za usługi hotelarskie i gastronomiczne a nawet opłacania należności za zakupioną benzynę itp. Dzięki nim można lepiej kontrolować swoje wydatki, mieć stały dostęp do swojego rachunku przez 24 godziny na dobę oraz korzystać z bankomatów zarówno w Polsce jak i na całym świecie. Są one również szczególnie przydatne , jeśli planuje się podróż za granicę. Zaoszczędzają wówczas szczegółowego planowania wydatków w poszczególnych krajach i kłopotów z wymianą pieniędzy na lokalne waluty. Dzięki swoim zaletom są traktowane jako międzynarodowy symbol niezależności , wolności i wygody.

Wraz z upowszechnieniem się kart płatniczych przybywa banków i innych organizacji, które emitują swoje plastykowe pieniądze. Obecnie każdy liczący się bank ma w swojej ofercie co najmniej jeden rodzaj karty płatniczej, która znajduje się w systemie liczącej się na świecie organizacji kart płatniczych. Nie jest wyjątkiem oferta bankowa składająca się z kilku rodzajów kart o zasięgu krajowym lub zagranicznym.

Celem niniejszej pracy jest ukazanie karty płatniczej jako nowoczesnej , przyszłościowej i wartościowej formy rozliczeń pieniężnych.

Praca składa się z czterech rozdziałów.

W rozdziale pierwszym dokonana jest charakterystyka narzędzi rozliczeń pieniężnych zarówno gotówkowych jak i bezgotówkowych funkcjonujących w obrocie krajowym i zagranicznym.

W rozdziale drugim zawarta jest krótka historia plastykowego pieniądza w Polsce i na świecie, jego budowa i klasyfikacja jak również formy zabezpieczenia kart płatniczych przed różnymi niebezpieczeństwami. Rozdział ujmuje również dodatkowe usługi świadczone użytkownikom kart przez wydający je bank.

W rozdziale trzecim ukazane są zasady funkcjonowania międzynarodowych systemów płatności kartą. Przedstawione są tutaj rodzaje transakcji dokonywanych z użyciem plastykowego pieniądza - ich przebieg oraz korzyści i niebezpieczeństwa związane z kartami płatniczymi.

Czwarty rozdział jest najistotniejszy, gdyż powyższe zagadnienia zostały przedstawione w nim od strony praktycznej. W rozdziale tym zaprezentowana jest analiza instrumentu kart płatniczych oferowanych przez największy bank komercyjny jakim jest Bank Przemysłowo-Handlowy S.A.

ROZDZIAŁ I. Rozliczenia pieniężne - rodzaje i formy

Bankowe rozliczenia pieniężne są to operacje polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują zmiany stanu praw majątkowych klienta.

Rozliczenia pieniężne mogą być dokonywane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Z bezgotówkowych form rozliczeń korzystają we wzajemnych stosunkach rozliczeniowych przede wszystkim podmioty gospodarcze i inne osoby prawne. Natomiast gotówka służy do rozliczeń osób fizycznych między sobą i z jednostkami gospodarczymi oraz innymi osobami prawnymi ( np. pracodawcy, handel, podatki) .

Ogólne zasady , formy i tryb rozliczeń pieniężnych ustala z mocy prawa bankowego prezes NBP . Rozliczenia pieniężne mogą być przeprowadzane w obrocie krajowym za pośrednictwem banków , jeżeli przynajmniej jedna strona rozliczenia posiada rachunek bankowy. Rachunek bankowy umożliwiający operacje rozliczeniowe może być otwarty przez jednostki gospodarcze , inne osoby prawne i osoby fizyczne. O wyborze gotówkowej lub bezgotówkowej formy rozliczeń decydują strony przeprowadzające rozliczenia. Jednak obecnie dąży się do minimalizacji operacji gotówkowych ze względu na bezpieczeństwo , koszt i szybkość obsługi klienta. Zyskują za to na popularności rozliczenia bezgotówkowe.

1. Rozliczenia gotówkowe

Rozliczenia gotówkowe to takie rozliczenia, w których występuje kontakt z pieniądzem w postaci bilonu lub banknotu. Występują one w systemie bankowym oraz przy zakupie dóbr i usług konsumpcyjnych przez gospodarstwa domowe, przy wypłacie wynagrodzeń pracowniczych i świadczeń emerytalno - rentowych. W nieco mniejszym zakresie obsługują obrót między jednostkami gospodarczymi. Przepływy pieniądza gotówkowego realizowane z udziałem banków łączą się z gromadzeniem i wykorzystywaniem oszczędności przez gospodarstwa domowe, z gotówkowymi wypłatami wpłacanych na konta osobiste wynagrodzeń, rent i emerytur oraz z wpłatami i pobraniami gotówkowymi jednostek gospodarczych, dokonującymi się z użyciem rachunku bankowego.

Rozliczenia gotówkowe przeprowadzane są za pomocą czeku gotówkowego lub w formie operacji kasowych - wpłaty i wypłaty gotówki..

Czek gotówkowy

Jest on podstawowym dokumentem uprawniającym do podjęcia gotówki w banku.

„Wystawcą tego czeku ( trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna posiadająca rachunek bankowy, natomiast trasatem czeku może być wyłącznie bank, w którym trasant ma rachunek.

Remitentem, inaczej beneficjentem czeku czyli osobą , na której rzecz czek wystawiono, może być każda osoba prawna lub fizyczna .Wystawca czeku może wskazać siebie jako remitenta, co znajduje zastosowanie przy pobieraniu gotówki z banku. Remitentem może być także okaziciel czeku.”

Czeki wystawia się na wydawanych przez banki blankietach, które zazwyczaj skompletowane są w książeczki czekowe.

Czek gotówkowy powinien być wystawiony imiennie lub na okaziciela.

Jeżeli został wystawiony w formie imiennej , to wówczas wystawca czeku zobowiązany jest wpisać cechy jego dowodu tożsamości (seria, numer, miejsce wystawienia). Bank stwierdza tożsamość osoby, która podejmuje gotówkę na podstawie czeku imiennego.

Natomiast czek na okaziciela umożliwia pobranie gotówki osobie, która czek pokaże w banku.

Czek gotówkowy może być stosowany dla podjęcia gotówki na wynagrodzenia, drobne wydatki i uzupełnienie zapasu gotówki.

Obsługa kasowa

Jak powszechnie wiadomo podstawowymi operacjami kasowymi są wpłaty i wypłaty gotówki. Operacje te wykonywane są przez piony kasowo - skarbcowe banku w skład których wchodzą kasy dzienne i skarbiec. W zależności od potrzeb mogą funkcjonować również kasy wieczorowe, które mogą przyjmować wpłaty zamknięte od klientów i ewentualnie przewoźników ( tzw. Inkaso samochodowe).

Ponadto zakresem obsługi kasowej objęte są operacje takie jak: liczenie , sortowanie, pakowanie( wiązanie) banknotów i monet oraz dziurkowanie banknotów zniszczonych.

Ogólnie kasa to wydzielone pomieszczenie w którym kasjer dokonuje wypłat i przyjmuje wpłaty w gotówce. Do zakresu czynności kasjera oprócz wpłat i wypłat należy również wymiana banknotów i monet zniszczonych na obiegowe. Kasy są obsługiwane jednoosobowo. Poszczególny bank może prowadzić jedną lub więcej kas w zależności od liczby i zakresu operacji kasowych. Mogą to być kasy wpłat, kasy wypłat , kasy wymiany lub tzw. kasy mieszane przyjmujące wpłaty i dokonujące wypłat. Niezależnie od kas złotowych banki mogą prowadzić kasy walutowo - złotowe lub walutowe.

Podstawowymi dokumentami kasowymi są:

• bankowy dowód wpłaty,

• czeki gotówkowe własne i innych banków

• asygnata rozchodowa „ Kasa wypłaci”

• asygnata przychodowa „ Kasa przyjmie”

• blankiety nadawcze,

• dowody wpłat nadmiarów kasowych,

• dowody wpłat za rachunki telefoniczne i opłaty radiofoniczne,

• asygnata skupu i sprzedaży zagranicznych środków płatniczych.

Gdy obroty gotówkowe są tak wielkie , że kasjerzy nie są w stanie przeliczyć wszystkich pieniędzy, organizuje się pomoc w formie sortowni pieniędzy , w których pracują wieloosobowe zespoły tzw. liczników. Najmniejszy zespół „liczników” musi składać się z co najmniej 2 osób, aby móc zachować zasadę komisyjności przy liczeniu pieniędzy. W sortowniach „ licznicy” przeliczają i sortują banknoty wpłacone do banku nadające się oraz nie nadające się do obiegu ( np. zniszczone, nadmiernie zabrudzone itp.) . Banknoty nie nadające się do obiegu są niszczone przez NBP.

„ Banknoty i monety przechowuje się w skarbcu, który jest pomieszczeniem specjalnie zabezpieczonym i chronionym , gwarantującym całkowite bezpieczeństwo przechowywanych wartości. Skarbiec obsługuje komisyjnie dwóch skarbników , odpowiadających solidarnie za jego zawartość. Do operacji skarbcowych należy przyjmowanie, wydawanie oraz przechowywanie wartości krajowych i zagranicznych znaków pieniężnych , wartości dewizowych, papierów wartościowych oraz depozytów rzeczowych..

W skarbcu są wykonywane następujące czynności:

• przyjmowanie zasiłków pieniężnych,

• przyjmowanie z kas bieżących wpływów,

• przyjmowanie po zakończeniu pracy kaset z pozostałością kas i sortowni.”

Przyjmowanie wpłat

Kasjer przyjmuje wpłaty gotówkowe na podstawie dokumentów kasowych akceptowanych do realizacji. Są to dowód wpłaty, asygnata „kasa przyjmie” lub asygnata sprzedaży zagranicznych środków płatniczych.

Przy przyjmowaniu wpłaty kasjer:

• sprawdza czy dokument jest zakwalifikowany do realizacji,

• sprawdza zgodność kwoty wpisanej słownie na dokumencie z kwotą cyfrową oraz zgodność wypełnienia poszczególnych odcinków dokumentu,

• przelicza gotówkę w obecności wpłacającego porównując ilość i kwoty każdego rodzaju banknotów i monet z zestawieniem gotówki sporządzonym na dokumencie oraz sprawdzając jednocześnie prawidłowość przemnożenia poszczególnych pozycji,

• sprawdza wynik sumowania oraz porównuje sumę zestawienia z kwotą wymienioną cyframi i słownie na dokumencie,

• rejestruje kwotę przyjętej gotówki w ewidencji obrotów kasy,

• umieszcza na odcinkach dokumentu ( oryginał i pokwitowanie) odbitkę stempla kasowego

Poszczególne wpłaty są przyjmowane przez kasjera w sposób wykluczający możliwość pomieszania gotówki wpłacanej z gotówką znajdującą się w kasie. Łączenie gotówki może nastąpić dopiero po całkowitym stwierdzeniu zgodności wpłaty i odejściu klienta od kasy.

„Wpłaty gotówki mogą być dokonywane w różnej formie , dostosowanej do potrzeb wpłacających .Szczególną formę wpłaty stanowi wrzucanie pieniędzy do skarbców nocnych. Są to urządzenia techniczne umożliwiające wrzucenie woreczka z wpłatą przez specjalną wrzutnię do odpowiednio przystosowanego skarbca. Zważywszy na fakt ,że otwory wrzutni znajdują się na zewnątrz budynku banku, wrzucenia można dokonać o każdej porze. Skarbiec jest otwierany komisyjnie rano, a jego zawartość przelicza się w sortowni.

Wiele przedsiębiorstw przekazuje wpłaty za pośrednictwem urzędów pocztowych, które są czynne od wczesnych godzin rannych do późnego wieczora. Współpraca urzędów pocztowych z oddziałami banku zapewnia wpłacającemu szybkie zapisanie wpłaty na właściwy rachunek bankowy.”

Wypłaty w kasach dziennych

Stanowią one drugą grupę operacji gotówkowych. Dokonywane są przez kasy dzienne banku. Kasjer dokonuje wypłat gotówki na podstawie dokumentów kasowych rozchodowych takich jak czek , asygnata rozchodowa „Kasa wypłaci” czy asygnata skupu zagranicznych środków płatniczych.. Klient przed podjęciem gotówki musi zgłosić się z dokumentem będącym podstawą wypłaty do dysponenta rozliczeń , który sprawdza , czy dokument został prawidłowo wystawiony oraz czy ma pokrycie w środkach znajdujących się na rachunku bieżącym przedsiębiorstwa lub na odpowiednim rachunku danej jednostki. Po sprawdzeniu dokumentów dysponent legitymuje klienta i wydaje mu żeton kasowy. Następnie kasjer wzywa posiadacza żetonu , a po sprawdzeniu dokumentu będącego podstawą wypłaty, ponownie legitymuje pobierającego gotówkę i po pokwitowaniu odbioru gotówki dokonuje jej wypłaty.

Pełne opakowania banknotów oraz monet wypłacane są bez przeliczenia ich zawartości .

Kasjer liczy tylko opakowania i pojedyncze banknoty oraz monety. Natomiast klient ma obowiązek przeliczenia przy odbiorze całości wypłaty.

W praktyce klienci nie przeliczają zawartości pełnych opakowań gotówki . Robią to dlatego gdyż mają pełne zaufanie do banku. Po odejściu klienta od kasy bank nie uwzględnia reklamacji. Zakłada się bowiem, że klient nie jest w stanie zapewnić tych wszystkich środków ostrożności, które obowiązują wewnątrz banku.

Niewielkie kwoty dla pewnej grupy klientów , niektóre banki wypłacają za pośrednictwem bankomatów, czyli automatów zastępujących kasjerów. Wypłata gotówki z ATM jest rejestrowana automatycznie i obciąża rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy klienta . Wysokość wypłat bankowych jest ograniczona umownym limitem wypłat. Wypłaty dokonywane są za pośrednictwem karty magnetycznej a właściciel konta ponosi odpowiedzialność za nie , a zwłaszcza za przekroczenie salda konta. Obecnie metoda dokonywania wypłat za pośrednictwem bankomatów jest bardzo rozpowszechniona. Powstaje coraz więcej bankomatów . Na rynku jest ich ponad 1000.

Po zakończeniu godzin funkcjonowania kasy jej pracownik jest zobowiązany do przeliczenia znajdującej się w kasie gotówki i sformułowania paczek banknotów oraz woreczków i rulonów z monetami. Później kasjer sporządza rejestr obrotów oraz pozostałości kasy. Kasetka z pozostałością kasy podlega zamknięciu w obecności specjalnie powołanego pracownika banku a następnie musi być doręczona do skarbca

1.2.Rozliczenia bezgotówkowe

„ Rozliczenia bezgotówkowe to takie rozliczenia w których pieniądz nie występuje w swojej materialnej postaci.” Prowadzone są one między jednostkami gospodarczymi i powinny dawać możliwość oddziaływania dostawcy na odbiorcę w celu regulowania jego zobowiązań w terminie. Powodują one również niekontrolowany przepływ pieniędzy poza sferą bankową.

Od 1994 roku wprowadzono obowiązek bezgotówkowego rozliczania niektórych większych transakcji między podmiotami gospodarczymi. Jednostki gospodarcze muszą posiadać w tym celu rachunek bankowy na którym gromadzą środki pieniężne i przeprowadzają rozliczenia. Gdy suma jednorazowej transakcji między podmiotami przekroczy równowartość 3 tysięcy EURO , powinny one rozliczać ją za pośrednictwem rachunku bankowego czyli w sposób bezgotówkowy . Aby uniknąć możliwości dzielenia transakcji na kilka o niższej wartości, wprowadzono dalsze ograniczenia. A mianowicie , gdy wartość obrotów własnych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekroczyła 10 tysięcy EURO to tryb bezgotówkowego rozliczenia obowiązuje w transakcjach przekraczających kwotę 1 tysiąca EURO . Podobnie zapłata przez podmiot gospodarczy podatków i innych świadczeń o tym charakterze powinna przebiegać w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych.

Gdy powyższe warunki nie są przestrzegane przez podmiot gospodarczy wówczas podlega on karom pieniężnym. Ich wysokość mieści się w granicy 1 miliarda starych złotych. Tak ostre rygory zostały wprowadzone aby wymierzyć sprawiedliwość osobom działającym nielegalnie lub ukrywającym swoje przychody przed opodatkowaniem .

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane w obrocie krajowym jak i w obrocie zagranicznym. Podział taki związany jest z transakcjami klientów banku z kontrahentami krajowymi oraz zagranicznymi.

1.2.1. Obrót krajowy

Podstawowymi formami rozliczeń bezgotówkowych w obrocie krajowym są:

• polecenie przelewu

• polecenie pobrania

• czek rozrachunkowy

• akredytywa

• karty płatnicze

• rozliczenia planowe

• okresowe rozliczenia saldami

Polecenie przelewu

Jest najpopularniejszą formą rozliczeń bezgotówkowych, która może być stosowana do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość . Polega one na wydaniu bankowi dyspozycji przelewu określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku . „ Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów , świadczone usługi oraz wykonane roboty . Używane jest również w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi , można nim regulować podatki , opłaty oraz dokonywać różnego rodzaju transferów.”

Bankowym dokumentem tego rozliczenia jest czteroodcinkowy formularz polecenia przelewu. Jeden egzemplarz zatrzymuje zleceniodawca jako dowód dokonania księgowania zmniejszającego saldo jego rachunku (odc. D). Kolejny odcinek otrzymuje bank zleceniodawcy w celu potwierdzenia dokonania przelewu ( odc. A). Trzeci egzemplarz wędruje do banku odbiorcy jako dowód księgowania na rachunku odbiorcy ( odc. B). Pozostałą część otrzymuje odbiorca . Jest ona zawiadomieniem o zaksięgowaniu przelewu na jego rachunku ( odc. C).

SCHEMAT 1 . ROZLICZENIE ZA POMOCĄ POLECENIA PRZELEWU

faktura

polecenie zawiadomienie

przelewu o dokonaniu przelewu

przelew środków

Źródło: opracowanie własne na podstawie Podręcznika do nauki bankowości

Z. Krzyżkiewicza, Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca, Warszawa 1997

W treści polecenia przelewu zleceniodawca poleca swojemu bankowi by przelał z jego rachunku określoną kwotę na rzecz wskazanego odbiorcy. Podaje się też krótką charakterystykę zobowiązania. Dokument podpisują osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem bankowym, podając przy tym datę. Jeśli dłużnik składa więcej niż dwa polecenia przelewu jednorazowo to bank może żądać sporządzenia zbiorczego zestawienia polecenia przelewu. Polecenia przelewu mogą być dostarczane do banku przez pracowników przedsiębiorstwa, przez wierzycieli i pocztą . Przyjęte przez bank dokumenty powinny być zaksięgowane i wykonane w tym samym dniu, a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Bank odmawia przyjęcia polecenia przelewu nie znajdującego pokrycia w środkach na rachunku dłużnika ale jeśli już takie przyjmie to przechowuje je w kartotece zobowiązań do czasu otrzymania jego pokrycia na rachunku bankowym. Pobiera przy tym odpowiednie opłaty za przechowywanie. Po upływie określonego czasu nie wykonane polecenie zostaje zwrócone dłużnikowi.

Polecenie pobrania

Jest to dokument , który był stosowany przez polskie banki w przeszłości . „Polecenie pobrania polegało na udzieleniu przez wierzyciela dyspozycji swemu bankowi ,aby zapisał na dobro jego rachunku zgłoszoną do rozliczeń wierzytelność, obciążając następnie tą kwotą rachunek dłużnika.” Polecenie to zostało wycofane z rozliczeń bezgotówkowych ze względu na występowanie zatorów płatniczych , które dezorganizują przebieg rozliczeń pieniężnych.

Czek rozrachunkowy

Jest jedną z najstarszych form rozliczeń. Służy do regulowania płatności bezgotówkowych pomiędzy kontrahentami. Stanowi dokument w którym wystawca czeku zleca bankowi obciążenie swego rachunku kwotą czeku i uznanie nią rachunku remitenta czeku.

Czek rozrachunkowy może być wystawiony w momencie ustalenia kwoty należności i wykorzystany do natychmiastowej zapłaty . Odbiorca towaru lub usługi płaci czekiem wręczając go wierzycielowi, ten opatentuje czek na odwrocie pieczęcią firmową i podpisami a następnie przedkłada go do realizacji u trasata czyli w banku wystawcy czeku lub w swoim banku, gdzie posiada rachunek bankowy.

Uznanie rachunku bankowego posiadacza czeku następuje po uzyskaniu przez jego bank od trasata świadczeń pieniężnych wystarczających na wypłacenie kwoty czeku.

W celu zwiększenia pewności płatności czekowych wprowadzono czek potwierdzony, który jest odmianą czeku rozrachunkowego. Wyeliminowano w ten sposób możliwość wystawiania czeków bez pokrycia. Istotą tego czeku jest gwarancja jego realizacji przez bank , który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto , zapewniając w ten sposób środki na wykupienie czeku. Bankowe potwierdzenie czeku dokonuje się poprzez umieszczenie klauzuli potwierdzającej na odwrotnej stronie czeku. Od tego momentu bank przejmuje na siebie odpowiedzialność za wykupienie czeku bez względu na stan rachunku jego wystawcy .

Najczęściej przed wydaniem czeku potwierdzonego bank rezerwuje środki w wysokości potwierdzonej kwoty i przenosi je z rachunku bieżącego na rachunek przejściowy z którego czek jest opłacany.

Czek rozrachunkowy używany jest najczęściej w transakcjach w których mamy do czynienia z wysokimi kwotami oraz w płatnościach zamiejscowych. Stosuje się również czeki zakreślone , które szczególnie zabezpieczają interesy posiadaczy kont w razie zagubienia lub kradzieży czeku...

Czek w obrocie krajowym jest ważny przez 10 dni od daty wystawienia, przy czym jako pierwszy liczy się dzień po dacie. Jeśli ostatnie dni ważności czeku przypadają na dni wolne od pracy to czek może być przedłożony do zapłaty w najbliższym dniu roboczym przypadającym po okresie wolnym.

Nie przedstawienie czeku do zapłaty w powyższych terminach nie traci na wartości . Czek będzie można przedstawić do zapłaty pod warunkiem , że wystawca nie odmówi czeku.

Każdy wystawiany czek musi posiadać pokrycie czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym wystarczające na wykupienie czeku. W wypadku czeku wystawionego bez pokrycia jego wystawca podlega zgodnie z prawem czekowym karze pozbawienia wolności i grzywny.

Akredytywa

Należy ona do tradycyjnych form rozliczeń i jest stosowana zarówno w obrotach krajowych jak i zagranicznych. Dzięki niej można zapewnić ochronę interesów zarówno dostawcy jak i odbiorcy. „ Dostawcy zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, a odbiorcy pozwala w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków.” Nadaje się ona przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi kontrahentami mającymi siedzibę w innej miejscowości lub ze słabo wypłacalnymi partnerami.

Akredytywa jest formą zabezpieczenia przez bank płatnika terminowości zapłaty za wykonane przez wierzyciela - dostawcę świadczenia rzeczowe. Istota rozliczeń za jej pomocą polega na zarezerwowaniu przez bank określonej kwoty środków pieniężnych dłużnika - odbiorcy z przeznaczeniem na regulowanie należności dostawcy po spełnieniu określonych warunków.

Akredytywa może być otwarta na rzecz jednego dostawcy, z tym że podmiot gospodarczy może otworzyć kilka akredytyw dla różnych dostawców. Podstawą otwarcia akredytywy jest wniosek dłużnika złożony w oddziale jego banku wskazujący dostawcę wierzyciela i jego bank, gdzie będą dokonane wpłaty. Ponadto wniosek powinien zawierać informacje o dokumentach jakie będzie zobowiązany składać dostawca dla uzyskania wypłaty (np. faktury, certyfikaty, dokumenty przewozowe lub przekazania towaru, dokumenty ubezpieczeniowe). Wykupione ze środków akredytywy dokumenty pozwalają odbiorcy na dysponowanie towarem czyli odebranie go od przewoźnika.

Bank otwierający akredytywę ponosi odpowiedzialność za wykonanie czynności ujętych we wniosku ( zleceniu) otwarcia akredytywy sporządzonym przez klienta. Bank otwierający akredytywę obciąża rachunek bieżący kwotą akredytywy i uznaje rachunek akredytywy prowadzony dla tego klienta. Mogą być również stosowane inne sposoby gwarantujące pokrycie zobowiązań takie jak : kredyt czy zwolnienie z okresowego zamrożenia środków klienta. Niezależnie od stosowanych form rozliczeń nie zmienia to istoty akredytywy ani jej skuteczności.

Rozliczenia za pomocą akredytywy ilustruje poniższy schemat.

SCHEMAT 2. ROZLICZENIE ZA POMOCĄ AKREDYTYWY

wniosek

o zawiadomienie dokumenty zawiadomienie o

otwarcie i dokumenty otwarciu

akredytywy akredytywy

1 6 dokumenty 4 3

i zawiadomienie o

dokonaniu płatności 5

zawiadomienie o otwarciu 2

Źródło: Z. Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości, Wyd. Biblioteka Menadżera

i Bankowca, Warszawa 1997r.

„Wygaśnięcie akredytywy następuje po wyczerpaniu środków wydzielonych na rachunku akredytywy, a także z upływem terminu jej ważności. Zamknięcie akredytywy może nastąpić także na wniosek dłużnika , jeśli zastrzegł to w jej warunkach.” Termin ważności akredytywy liczy się od daty jej otwarcia i wynosi 30 dni. W wyjątkowych sytuacjach bank może wyrazić zgodę na dłuższy termin akredytywy.

Akredytywa jak każda forma rozliczeń ma swoje wady jak również zalety. Główną jej zaletą jest to , iż zapewnia dostawcom terminową zapłatę i dlatego jest wykorzystywana wobec opieszałych podatników. Za wadę uważa się pracochłonną technikę rozliczania , która wpływa na wiek towaru ,gdyż jego wysyłka może nastąpić dopiero po otrzymaniu przez dostawcę zawiadomienia o otwarciu akredytywy. Kolejną niedogodnością jest terminowość rozliczania zmuszająca dostawców do przystosowania terminów dostaw do okresów ważności akredytywy . Rozliczanie za pomocą akredytywy utrudnia automatyzację rozliczeń ponieważ istnieje dwukierunkowy przepływ dokumentów bankowych i przedsiębiorstw. To wszystko dowodzi, że akredytywa jest przydatną formą rozliczeń krajowych lecz jedynie w określonych transakcjach. Jest znacznie bardziej popularna w obrotach zagranicznych.

Karty płatnicze

Są one traktowane jako nowoczesna forma rozliczeń pieniężnych. Powszechnie karty płatnicze określane są jako „pieniądz plastikowy” i występują w różnych odmianach w zależności od ich funkcji , rachunku do jakiego zostały wydane oraz sposobu rozliczania transakcji. Są one stosowane obecnie w większości cywilizowanych krajów świata, zwiększają wygodę, bezpieczeństwo i szybkość bezgotówkowego obrotu pieniężnego.

(Szersze omówienie tej formy rozliczeń dokonane zostanie w pozostałych rozdziałach.)

Rozliczenia planowe

Stanowią one kolejną formę rozliczeń bezgotówkowych. Zostały dopuszczone do stosowania w obrocie krajowym przez Prezesa NBP na podstawie zarządzenia z dnia 11 grudnia 1992 roku.

Rozliczenia planowe prowadzone są dla dostaw o charakterze okresowym i polegają na przelewaniu przez odbiorcę co pewien czas na rzecz dostawcy określonych kwot wynikających z planowej wartości dostaw. Różnice pomiędzy przekazywanymi wypłatami a wartością dostaw rozliczane są w dłuższym okresie czasu np. raz w miesiącu. Upraszcza to znacznie technikę rozliczeń i zmniejsza pracochłonność.

„W celu wprowadzenia rozliczeń planowych kontrahenci zawierają umowę, której treść jest znana także rozliczającym ich oddziałom banków. W treści umowy strony określają wartość i częstotliwość dostaw objętych rozliczeniem, a także wysokość i częstotliwość planowych przelewów pieniędzy oraz terminy ostatecznego (wyrównującego ) rozliczenia, które może być przeprowadzone np. co miesiąc.”

Popularność rozliczeń planowych rośnie z roku na rok. Ma to związek z informatyzacją operacji bankowych i ewidencji w przedsiębiorstwach. Rozliczenia planowe bowiem mogą być wykonywane za pomocą komputera bankowego w ramach stałego zlecenia, a odbiorca dokonywałby jedynie ostatecznego rozliczenia. Wprowadzona automatyzacja znacznie wszystko ułatwi.

Okresowe rozliczenia saldami

Uznawane są one za zinstytucjonalizowaną formę rozliczeń kompensacyjnych. Mogą być stosowane przez kontrahentów wzajemnie świadczących sobie usługi lub dostawy i występujących wobec siebie w podwójnym charakterze : jako dostawca i odbiorca , czyli jako wierzyciel i dłużnik. Istota tej metody polega na zastąpieniu regulowania poszczególnych należności poprzez ewidencjonowanie wzajemnych świadczeń oraz wyrównywanie sald wzajemnych roszczeń. Okresowo porównuje się i rozlicza salda co zastępuje wielokrotne i dwustronne rozrachunki.

Wprowadzenie okresowych rozliczeń saldami zobowiązuje do zawarcia umowy przez rozliczające się przedsiębiorstwa. Jej treść należy podać do wiadomości obsługującym kontrahentów oddziałom banków.

Jeśli chodzi o zastosowanie powyższych rozliczeń w praktyce to można stwierdzić, że praktycznie nie znajdują one zastosowania. Wynika to głównie z tego iż ciężko jest znaleźć na rynku kontrahentów wzajemnie świadczących usługi i dostawy

1.2.2 . Obrót zagraniczny

„Rozliczenia w obrocie zagranicznym przeprowadzane są za pośrednictwem wyspecjalizowanych w tej dziedzinie banków. Wykonują one dyspozycje płatnicze jednostek gospodarczych, a także innych banków, różnych instytucji i osób prywatnych.”Banki cały czas współpracują ze sobą wykonują wzajemne polecenia, także przeprowadzają między sobą różne transakcje. W ich interesie leży również ochrona klientów przed ryzykiem towarzyszącym zagranicznym operacjom.

Czasami zdarza się ,że banki są wykluczone z rozliczeń. Ma to miejsce w nielicznych przypadkach kiedy przedsiębiorstwa rozliczają się , kompensując wzajemne należności. Te rozliczenia zwane kompensacyjnymi natrafiają na różne trudności związane z brakiem wzajemnych należności i zobowiązań pomiędzy partnerami. Innym przypadkiem kiedy bank nie bierze udziału w operacjach jest przeprowadzanie międzynarodowych transakcji eksportowych w formie barteru czyli tzw. umowy wymiany towaru za towar.

„Zagraniczne operacje rozliczeniowe mogą być przeprowadzane przez banki jako :

• rozliczenia dewizowe

• rozliczenia bezdewizowe”

Bezgotówkową formę rozliczeń zagranicznych stanowią rozliczenia dewizowe. Ich stosowanie pozwala usprawnić technikę płatniczą w przebiegu płatności oraz obniżyć koszty. Dzieje się tak za sprawą nieskomplikowanego schematu rozliczania, który przedstawia się następująco: dłużnik przesyła wierzycielowi dewizę , która w kraju wierzyciela stanowi podstawę do otrzymania pieniądza krajowego. Sprzedaż jak i kupno dewiz odbywają się za pośrednictwem banków pobierających za te czynności prowizje i opłaty bankowe. Sprawne funkcjonowanie rozliczeń za pomocą dewiz jest możliwe dzięki temu, że banki gromadzą na te cele dewizy i współpracują w tym zakresie z bankami zagranicznymi.

Wybór formy rozliczenia dewizowego uzależniony jest od wymagań klienta, który może żądać od swego kontrahenta spełnienia określonych warunków. Dlatego też ukształtował się podział na :

• nie uwarunkowane formy rozliczeń - znajdują one zastosowanie przy opłacaniu usług, spłacie długu lub odsetek, a także w przekazach na rzecz osób prywatnych. Zalicza się do nich polecenia wypłaty i przekazy pieniężne ,czeki, weksle oraz akredytywy pieniężne.

• uwarunkowane formy rozliczeń - związane są z ryzykiem towarzyszącym transakcjom zagranicznym a stosowane są głównie w rozliczeniach z tytułu importu i eksportu. Zalicza się do nich różne formy inkasa bankowego oraz akredytyw dokumentowych.

Polecenie wypłaty

Polecenie wypłaty jest najczęściej stosowaną formą rozliczeń zagranicznych. Dokonywane jest techniką teletransmisji ale może być również listowne lub telegraficzne. Banki wykonują polecenia przelewu zarówno na zlecenie i na rachunek klienta, jak również na rachunek własny, na przykład dla zasilania rachunków u korespondentów, w związku z transakcjami kupna i sprzedaży dewiz , lokowaniem funduszów , spłatą zobowiązań oraz przy inkasie dokumentów handlowych.

„ Polecenie wypłaty polega na wykonaniu przez bank polecenia klienta lub banku - korespondenta wypłacenia albo zapisania na rachunek wskazanej osoby fizycznej lub prawnej określonej kwoty pieniężnej, ze środków wypłaconych bankowi bądź zapisanych na rachunek banku wykonawcy przez bank zlecający wypłatę.”Pokrywane jest ze środków bezpośrednio wpłaconych do banku lub obciąża rachunek zleceniodawcy, może być również zapisane na rachunek banku wykonującego polecenie w banku zlecającym wypłatę.

Dokument płatniczy w obrotach międzybankowych nie ma samoistnego obiegu i nie może być indosowany. Banki dokonując wypłat zagranicznych, wykorzystują najczęściej sieć swoich korespondentów. W zależności od treści dyspozycji otrzymanej od klientów, banki wydają swym korespondentom zlecenia płatnicze dokonania wypłaty lub przelewu określonej kwoty pieniężnej na rzecz beneficjenta oznaczonego w dokumencie rozliczeniowym.

W rozliczeniach poleceniem wypłaty biorą udział cztery strony a mianowicie:

• zleceniodawca,

• bank zleceniodawcy,

• bank pośredniczący, który jest korespondentem banku przyjmującego zlecenie,

• odbiorca ( beneficjent)

Zleceniodawca może być osobą fizyczną lub prawną ( instytucją, przedsiębiorstwem) zlecającą bankowi wypłacenie wskazanej osobie, instytucji lub przedsiębiorstwu określonej kwoty pieniężnej Przy poleceniach otrzymywanych z zagranicy jest to zazwyczaj instytucja bankowa. Z kolei przy poleceniach na zagranicę może to być osoba fizyczna lub prawna, która we własnym interesie powinna dokładnie określić wszystkie szczegóły polecenia dla banku, gdyż od razu po przyjęciu do wykonania tego zlecenia przez bank nabiera ono charakteru umowy dwustronnej.

Bank przyjmujący zlecenie swego klienta działa jako komisant z polecenia i na rachunek zleceniodawcy, odpowiadając wobec niego jedynie za wykonanie polecenia zgodnie z zasadami oraz za dokonanie wyboru korespondenta - czyli banku zagranicznego.

Jeśli chodzi o bank pośredniczący to jest nim najczęściej korespondent zagraniczny banku zleceniodawcy. Działa on na podstawie otrzymanego zlecenia . Musi się on ściśle stosować do poleceń banku zleceniodawcy i w każdym wypadku informować go o zaistniałych problemach związanych z niemożnością wykonania zadania.

Ostatni trzon rozliczenia tzw. beneficjent może być osobą fizyczną lub prawną, której zlecona kwota ma być wypłacona . Może on ją przyjąć w całości, w części lub zaniechać jej przyjęcia. Wszelkie reklamacje ze strony odbiorcy powinny być kierowane bezpośrednio do zleceniodawcy. Forma wykonania zlecenia jest dowolna i może ją wybrać bank pośredniczący. Wypłata może być dokonana w formie gotówki, przez wręczenie beneficjentowi czeku lub też przez przelanie kwoty przypadającej do wypłaty na wskazany w poleceniu wypłaty rachunek odbiorcy w tym samym lub innym banku.

Polecenia wypłaty w polskiej praktyce są stosunkowo szeroko stosowane w obrotach zagranicznych. Reguluje się za ich pośrednictwem wszystkie płatności z tytułów innych niż obrót towarowy jak na przykład składki do organizacji międzynarodowych, przekazy na koszty utrzymania placówek zagranicznych, oraz renty i emerytury. Polecenia mogą być również stosowane w płatnościach z tytułu usług.

Bankowe przekazy pieniężne

Są bardzo podobną formą rozliczeń do poleceń wypłaty i wystawiane są na określony bank.

„Mają one niektóre cechy czeków , gdyż zawierają w treści bezwzględne polecenie zapłaty oraz klauzulę - na zlecenie z imiennym wskazaniem beneficjenta. Umożliwia to przenoszenie płynących z nich praw przez indos.”

Bankowe przekazy pieniężne są stosowane głównie w krajach anglosaskich. Należność za nie jest zwykle pokrywana z góry , czyli są one kupowane w emitującym je banku. Termin ich ważności jest dłuższy w porównaniu do czeków.

Czeki w obrocie zagranicznym

Czeki są najbardziej tradycyjną formą rozliczeń, stosowaną od dłuższego czasu w obrotach zagranicznych. Ostatnio jednak straciły na popularności, ze względu na rozpowszechnienie innych form rozliczeń, jednak mimo to są nadal używane. Zasady posługiwania się tym rodzajem rozliczeń są przedstawione w postaci międzynarodowej konwencji podpisanej w Genewie w 1931 roku. Konwencja określa skutki prawne dla rozliczeń za pomocą czeku oraz formy w jakich będzie przedstawiony dokument rozliczeniowy.

Zastosowanie czeków w operacjach zagranicznych sprowadza się do regulowania drobnych płatności handlowych i obsługi ruchu turystycznego.

„ Czek w obrotach zagranicznych jest zleceniem udzielonym zagranicznemu bankowi przez bank krajowy wypłacenia określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub oznaczonej na nim osobie. Jest to tzw. czek bankierski.” Kupowany jest przez klientów w banku będącym trasatem. . Stanowi on pewny i wygodny środek płatniczy za granicą, ze względu na łatwość przewozu i zabezpieczenie przed kradzieżą. Należy również podkreślić, że ten rodzaj czeków jest najchętniej skupowany przez banki jako dewiza, ponieważ zarówno trasant, jak i trasat dają pewność ich realizacji.

Oprócz czeków bankierskich w rozliczeniach z zagranicą występują także czeki innych wystawców , np. przedsiębiorstw, osób fizycznych. Wystawiony czek powinien posiadać pokrycie w środkach na rachunku bankowym trasata. „ Czek zagraniczny płatny w Polsce powinien być przedstawiony do wykupienia w ciągu 20 dni, jeśli wystawiono go w kraju europejskim lub w kraju położonym nad Morzem Śródziemnym, a w okresie 70 dni , gdy wystawiono go w innym pozaeuropejskim kraju”. Wystawienie czeku bez pokrycia wiąże się z karną i cywilną odpowiedzialnością trasata za brak pokrycia.

Kolejnymi rodzajami czeków pojawiających się w rozliczeniach zagranicznych są : czeki kasowe ( gotówkowe) , które upoważniają do podjęcia gotówki z banku , czeki rozrachunkowe - umożliwiające bezgotówkowy przelew należności wynikającej z czeku oraz szczególny rodzaj czeku tzw. czek zakreślony , którego realizacji może dokonać jedynie określony remitent. Rozróżniamy również czeki podróżnicze, stosowane w podróżach zagranicznych. Czeki tego rodzaju są wystawiane przez banki , instytucje finansowe jak również biura obsługujące turystykę. Mają one inną formę niż zwykłe czeki, ponieważ w niektórych z nich trasatem jest wystawca a w innych do zapłaty zobowiązana jest instytucja emitująca. Czeki podróżnicze emitowane są na okrągłe kwoty o różnym nominale, które są na nich wydrukowane. Stanowią one wygodny środek płatniczy szeroko stosowany przez turystów.

Szczególną odmianą czeków są tzw. euroczeki. Banki współpracujące z organizacją Eurocheque International zaopatrują swoich klientów w karty gwarancyjne ( identyfikacyjne) oraz blankiety czeków, którymi mogą oni płacić w walucie kraju pobytu. Euroczek umożliwia pobieranie gotówki w bankach 40 krajów oraz dokonywanie opłat za towary i usługi. Może być również wydawany do EUROKONTA - otwieranego przez banki w celu przeprowadzania rozliczeń krajowych i zagranicznych .

Rozliczenia zagraniczne za pomocą czeków wiążą się z następującymi operacjami bankowymi:

• realizowanie czeków,

• skup czeków,

• przyjmowanie czeków do inkasa.

Realizowanie czeków przez banki związane jest z umową zawartą przez bank i trasanta. Bank może opłacić czek będąc jego trasatem - w tym momencie czek kończy swój obieg oraz może opłacić czek , którego trasatem jest inny bank krajowy lub zagraniczny - wtedy bank pełni rolę indosatariusza. Aby otrzymać zapłatę za taki czek, musi przedstawić go trasatowi do realizacji.

Operacja skupu czeku związana jest z postawieniem do dyspozycji klienta odpowiedniej kwoty pieniędzy w zamian za przelanie przez niego na drodze indosu praw do danego czeku. Najczęściej skupowane są czeki bankierskie, podróżnicze a także skarbowe. W skupowanych czekach należy bardzo dokładnie przeprowadzać kontrolę odnośnie ich autentyczności . Należy w tym celu sprawdzić podpisy umieszczone na czeku jak również porównać czeki z odpowiednimi wzorami ( dotyczy to zwłaszcza czeku podróżniczego). Bardzo ważne jest także sprawdzenie czy czek nie jest fałszywy oraz czy osoba przedstawiająca go do skupu jest jego prawnym posiadaczem. W operacjach skupu czeków występuje ryzyko poniesienia straty , dlatego też czasami jest lepiej zrezygnować ze skupu i przyjąć czek do inkasa.

Przyjmowanie czeków do inkasa polega na przesłaniu ich przez bank do trasata. To wszystko odbywa się najczęściej za pośrednictwem banku korespondenta, znajdującego się w tym samym kraju co trasat. Po zainkasowaniu należności bank stawia środki płatnicze do dyspozycji klienta.

Weksel

Weksel odgrywa istotną rolę w operacjach zagranicznych. Mowa tu zwłaszcza o wekslu trasowanym, który łączy w sobie funkcję kredytową, płatniczą i gwarancyjną. „ Wystawiany w obcej walucie, jest dewizą poszukiwaną na rynkach zagranicznych i krajowych.”

Uczestnikami operacji przy użyciu weksla trasowanego są:

• trasant, który ciągnie weksel trasowany na trasata,

• trasat, który składa podpis na czeku i pełni rolę jego akceptanta,

• akceptant- osoba na którą weksel jest ciągniony,

• remitent - osoba, na której rzecz wystawiono weksel,

• indosant - osoba na rzecz której wystawiono weksel, a która zamieści swój indos na wekslu oraz następne osoby kolejno indosujące weksel.

Operacje przy użyciu traty nie są bardzo skomplikowane. Najpierw importer przekazuje eksporterowi weksle własne. Eksporter dyskontuje weksle otrzymane w swoim banku a następnie przedstawia je do wykupienia importerowi. Wykupienie weksla zamyka transakcję.

Czasami eksporter może domagać się dodatkowego zabezpieczenia w formie awalu. Zwłaszcza awal znanego banku zagranicznego warunkuje zdyskontowanie weksla , ponieważ weksle awalizowane są chętniej dyskontowane przez banki komercyjne.

W transakcjach eksportowych stosuje się również inne rodzaje weksli a mianowicie:

• traty terminowe

• traty a vista ( za okazaniem)

Traty terminowe są ciągnione zazwyczaj na 90 dni, ale zdarza się , że są trasowane na okres dłuższy nie przekraczający jednak 6 miesięcy. Należy podkreślić, że ten typ weksli jest przedmiotem skupu na międzynarodowym rynku dyskontowym i jest stosowany przez importera , kiedy mu sprzyja koniunktura.

Z kolei traty a vista, jako, że są płatne za okazaniem, na pierwsze żądanie, nie mogą być więc przedmiotem obrotów. Znajdują one szersze zastosowanie w sytuacji , gdy koniunktura sprzyja eksporterowi. W takiej sytuacji może on się domagać trat a vista przyspieszających wpływ należności.

Do weksli występujących w zagranicznych transakcjach zaliczyć możemy również:

• weksle towarowe

• weksle finansowe

Pierwsze z nich związane są z bieżącym obrotem towarowym, a traty ciągnie eksporter na importera. Trata może być także ciągniona na bank zagraniczny, który ją akceptuje w wyniku zawartej umowy z importerem.

Natomiast weksle finansowe nie reprezentują zapłaty za towar. Ich dyskonto banki uzależniają od lepszej pozycji gospodarczej trasanta i akceptanta , a także awalisty.

Weksel w obrotach zagranicznych jest bardzo użyteczny , bo spełnia podwójną rolę w transakcjach handlowych. Z jednej strony zabezpiecza uiszczenie należności przez importera , natomiast z drugiej strony umożliwia eksporterowi wcześniejsze upłynnienie należności przez dyskonto.

Banki bardzo chętnie wykorzystują weksle gdyż mają one wysoką płynność - mogą być sprzedawane na rynku krajowym i międzynarodowym.

Szczególną formą posługiwania się wekslem w operacjach zagranicznych jest forfaiting.

Operacja ta polega na zakupie weksli terminowych, z wyłączeniem prawa regresu wobec odstępującego weksel. Istotą jej jest to, że instytucja forfaitingowa dyskontuje weksle reprezentujące należność eksportową. Przy dyskoncie potrąca się z góry odsetki za cały okres odroczonej zapłaty. W wyniku tej operacji importer otrzymuje dostawę na kredyt ,a eksporter natychmiastową zapłatę, przy czym nie odpowiada on w trybie regresu za odstąpiony bankowi forfaitingowemu weksel. Zapłata otrzymana przez eksportera jest niższa o potrącone odsetki. Bank forfaitingowy zakupujący od eksportera weksel importera, bez prawa regresu do eksportera, przyjmuje zwiększone ryzyko.

Operacje forfaitingowe pomimo, iż mają wiele zalet są bardziej kosztowne od tradycyjnych operacji dyskonta wekslowego. Na wysokość kosztów ma wpływ wiele czynników dotyczących importera i jego kraju, awalisty i waluty transakcji. Mimo tego , jednak są bardzo rozpowszechnione ze względu na korzyści jakie przynoszą eksporterom - mogą oni sobie wliczyć koszty w ceny, oraz importerom, którzy otrzymują towar na kredyt. Zyski z tego rodzaju operacji mają także banki, stosujące wyższe opłaty przy forfaitingu.

Akredytywa pieniężna

Zaliczana jest ona do nie uwarunkowanej formy rozliczeń. Obecnie występuje rzadko , z tego względu iż jest wypierana przez wygodniejsze instrumenty płatnicze, jak czeki podróżnicze czy karty płatnicze. Niemniej jednak znajduje ona jeszcze zastosowanie w krajach anglosaskich.

Akredytywa pieniężna ma formę dokumentu ,w którym bank otwierający akredytywę upoważnia inne banki do dokonywania wypłat na rzecz jej beneficjenta do wysokości kwoty i w granicach terminu określonych w akredytywie. Jej charakterystyczną cechą jest to, że kwotę wypłaty określa sam beneficjent w granicach kwoty podanej w akredytywie, przy czym kwota ta może być podjęta przez beneficjenta bądź jednorazowo w całości lub w części, bądź sukcesywnie, w dowolnych częściowych kwotach, w zależności od potrzeb beneficjenta.

Akredytywa pieniężna jest ważna od 3 - 12 miesięcy. W obrocie zagranicznym występuje jako:

• list kredytowy wręczany przez bank wystawiający beneficjentowi akredytywę, który przedstawia go osobiście w banku wypłacającym w celu otrzymania wypłaty,

• zlecenie listowne lub telegraficzne banku wystawiającego akredytywę do banku wypłacającego, zapowiadające zgłoszenie się beneficjenta.

Dokument akredytywy pieniężnej czyli list kredytowy jest wystawiany na formularzach trudnych do podrobienia, a następnie wręczany jest beneficjentowi. Akredytywy pieniężne , które zlecają wypłatę określonemu bankowi , mogą być zrealizowane tylko i wyłącznie w tym banku. Natomiast akredytywa pieniężna zwana okrężną może być płatna w różnych bankach.

Obsługa bankowa akredytywy pieniężnej jest bardzo pracochłonna zarówno dla banku wystawiającego akredytywę, jak i dla banku wypłacającego. Związane z tym operacje wymagają znacznie więcej czasu niż stosowanie nowoczesnych form rozliczeń. Dlatego wiele banków zaprzestaje stosowania tego instrumentu płatniczego.

Inkaso dokumentowe( bankowe)

Jest ono powszechnym sposobem rozliczeń w obrotach zagranicznych.

„Usługa inkasa polega na zainkasowaniu przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu zapłaty należności klienta w zamian za wydanie dokumentów powierzonych bankowi przez klienta.”

Inkaso wykorzystywane jest w celu zwiększenia pewności uzyskania zapłaty za wyeksportowany towar. W operacji inkasa biorą udział :

• eksporter ( podawca), powierzający bankowi dokumenty związane z przedmiotem transakcji,

• bank eksportera , przyjmujący zlecenie inkasa i dokument od podawcy,

• bank inkasujący (bank importera)

• importer ( płatnik).

SCHEMAT 3. FUNKCJONOWANIE INKASA DOKUMENTOWEGO

1. Wysyłka towarów

3.Zapłata 4. Przekazanie 1.Przekazanie 6. Zapłata

dokumentów dokumentów

2. Przekazanie dokumentów

5. Zapłata

* TEN SAM NUMER OZNACZA , ŻE DANE CZYNNOŚCI DOKONYWANE SĄ RÓWNOCZEŚNIE

Źródło : J. Głuchowski, J.Szambelańczyk „Bankowość” Podręcznik dla studentów,

Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej , Poznań 1999 r.

Powyższy schemat ilustruje przebieg operacji inkasa. Pierwsze ogniwo czyli eksporter przesyła towar do importera , natomiast swojemu bankowi przekazuje dyspozycję wydania dokumentów importerowi w zamian za otrzymanie od niego zapłaty. Bank eksportera zleca bankowi zagranicznemu , w który importer prowadzi rachunek aby wykonał inkaso. W zleceniu znajdują się instrukcje dotyczące wykonania usługi. Bank importera wykonując zlecenie banku eksportera wydaje dokumenty dotyczące dostawy importerowi , jeżeli importer zapłaci za dostawę.

Przedmiotem inkasa mogą być dokumenty handlowe potwierdzające dostawy towarów lub świadczenie usług albo dokumenty finansowe w postaci czeków, weksli czy uszkodzonych banknotów.

W przypadku inkasa dokumentów finansowych występuje inkaso finansowe. Natomiast w przypadku inkasa dokumentów handlowych występuje inkaso dokumentowe .

Inkaso dokumentowe występuje w formie:

• inkasa kasowego - w którym wydanie dokumentów dokonywane jest w zamian za zapłatę,

• inkasa akceptacyjnego - gdzie wydanie dokumentów następuje w zamian za zaakceptowanie zapłaty następującej w terminie późniejszym.

Istnieje również inny podział inkasa biorący pod uwagę czynności wykonywane przez bank. Wyróżniamy tutaj :

• inkaso eksportowe - gdzie bank pełni funkcje banku podawcy,

• inkaso importowe - gdzie bank jest instytucją inkasującą.

Akredytywa dokumentowa

Akredytywa dokumentowa należy do uwarunkowanych form rozliczeń. Jest ona pisemnym zobowiązaniem banku importera do wypłacenia eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. Jest ona uznawana za samodzielne zobowiązanie banku niezależne od zobowiązań eksportera i importera.

W rozliczeniach za pomocą akredytywy biorą udział:

• zleceniodawca - importer,

• bank importera - przyjmuje zlecenie i otwiera akredytywę,

• bank pośredniczący,

• eksporter - na jego rzecz jest otwierana akredytywa.

Rozliczenia takie przebiegają następująco. Na samym początku importer zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz eksportera. Bank importera otrzymujący zlecenie otwarcia akredytywy za granicą, korzysta z pomocy banku pośredniczącego , którym zazwyczaj jest bank eksportera. Bank pośredniczący działa na podstawie instrukcji otrzymanych od banku importera i odpowiada wobec niego za wykonanie operacji.

W praktyce bankowej ukształtowały się różne rodzaje akredytyw przystosowane do szczególnych potrzeb handlowych obrotów międzynarodowych.

Biorąc pod uwagę zobowiązanie banku do wypłaty eksporterowi , które może być odwołalne lub nieodwołalne rozróżniamy :

• akredytywę odwołalną ,

• akredytywę nieodwołalną.

Pierwsza z nich może być zmieniona lub odwołana przez wystawiający ją bank bez zgody uczestników rozliczeń. Jednak bank otwierający akredytywę, który ją zmienia lub odwołuje , jest zobowiązany do zwrócenia bankowi realizującemu tę akredytywę wszystkich wydatków poniesionych przed otrzymaniem zawiadomienia.

Akredytywa nieodwołalna jest bezwzględnym zobowiązaniem banku dokonania zapłaty, jeśli beneficjent akredytywy spełni postawione w niej warunki. Dlatego może być anulowana lub zmieniona wyłącznie za zgodą wszystkich zainteresowanych stron.

Z punktu widzenia roli banku pośredniczącego w realizowaniu akredytywy rozróżniamy:

• akredytywę potwierdzoną,

• akredytywę nie potwierdzoną.

W przypadku akredytywy potwierdzonej bank pośredniczący , po zbadaniu przedłożonych dokumentów towarowych, dokonuje natychmiast wypłaty na rzecz beneficjenta.

Natomiast przy realizowaniu akredytywy nie potwierdzonej rola banku pośredniczącego polega na poinformowaniu beneficjenta o otwarciu akredytywy i przekazaniu dokumentów do banku importera, który po zbadaniu ich zgodności przekazuje należność.

Kolejny podział akredytywy uwzględnia sposób określenia beneficjenta. W związku z tym kryterium akredytywy dzielimy na :

• akredytywy przenośne,

• akredytywy nieprzenośne.

Akredytywa przenośna może być zastosowana w sytuacji gdy zagraniczny kontrahent importera, będący wystawcą akredytywy, jest pośrednikiem , a nie posiadając towaru nabywa go od subdostawcy.

Akredytywa nieprzenośna może być zrealizowana jedynie przez beneficjenta wymienionego w akredytywie.

Szczególną i bardziej złożoną formą rozliczeń jest akredytywa w formie listu kredytowego zwana także akredytywą typu L/C lub CLC. „ Jej otwarcie awizuje bank bezpośrednio beneficjentowi, przesyłając mu tekst akredytywy na specjalnym blankiecie firmowym , utrudniającym fałszerstwo. W tym dokumencie bank importera upoważnia beneficjenta akredytywy do ciągnienia na niego traty i zobowiązuje się do jej wykupienia , pod warunkiem , że będą do niej dołączone dokumenty wymienione w akredytywie.”

Czynności bankowe związane z akredytywami polegają głównie na operowaniu tymi dokumentami. Dlatego też niezwykle ważna jest ich treść. Akredytywa dokumentowa powinna zawierać:

• nazwę i adres zleceniodawcy - importera,

• nazwę i adres beneficjenta - eksportera,

• określenie rodzaju akredytywy,

• kwotę i walutę akredytywy,

• zestawienie dokumentów, jakie powinien przedłożyć beneficjent,

• charakterystykę podstawowych elementów rozliczanej transakcji,

• termin i miejsce, w którym upływa ważność akredytywy.

Wykorzystując akredytywę dokumentową w rozliczeniach zagranicznych należy ustalić sposób jej realizacji przez beneficjenta. Trzeba również określić dokumenty towarowe , których przedłożenie jest podstawą do wypłacenia należności eksporterowi.

Do dokumentów tych należą: dokumenty przewozowe, faktura handlowa, polisa ubezpieczeniowa oraz wszelkiego rodzaju świadectwa np. pochodzenia towaru, sanitarne. Poszczególne dokumenty muszą być podpisane ręcznie , w formie faksymile, pieczątki lub innego mechanicznego lub elektronicznego sposobu poświadczania. Dokumenty nie wymienione w treści akredytywy nie podlegają badaniu przez banki.

Bardzo ważną rzeczą w rozliczeniach z udziałem akredytywy jest również dokładne podanie zasadniczych elementów transakcji handlowej, zawartej między eksporterem a importerem. Chodzi tutaj zwłaszcza o warunki dostawy wynikające z zawartej umowy kupna - sprzedaży, nazwę, ilości i ceny towaru.

Akredytywa dokumentowa wykorzystywana w rozliczeniach zagranicznych ma swoje wady jak i zalety. Jest ona korzystną formą zapłaty dla eksportera, ponieważ zapewnia mu natychmiastowe otrzymanie zapłaty oraz eliminuje ryzyko odstąpienia importera od transakcji. Dla importera akredytywa oznacza z jednej strony terminowo wykonaną umowę przez eksportera , natomiast z drugiej strony powoduje okresowe zamrożenie środków i związane z tą formą wysokie koszty w postaci prowizji bankowych lub wszelkiego rodzaju opłat. Ta druga strona jest zdecydowanie niekorzystna dla importera.

ROZDZIAŁ II. Karty płatnicze

2.1. Istota plastikowego pieniądza

„ Karta płatnicza - to karta identyfikująca wydawcę i upoważnionego posiadacza, która umożliwia wypłatę gotówki i dokonywanie zapłaty, a ponadto , w przypadku gdy została ona wydana przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu , karta ta umożliwia wypłatę gotówki i zapłatę z wykorzystaniem udzielonego kredytu.”

Powszechnie nazywana jest także „plastikowym pieniądzem”. Dzieje się tak , ponieważ jest ona sporządzona z plastiku w formie małego prostokąta ze znakiem wydającego ją banku.

Karty płatnicze są bardzo istotnym elementem obrotu bezgotówkowego. Stanowią one nowoczesną formę rozliczeń pieniężnych egzekwowaną w obrocie krajowym jak i zagranicznym . Coraz częściej są one niezastąpionym i bezpiecznym sposobem regulowania zobowiązań. Można za ich pośrednictwem przeprowadzać transakcje w punktach handlowo - usługowych, jak również dokonywać operacji w bankomatach.

Z roku na rok popularność kart rośnie. Jest to związane z wygodą i bezpieczeństwem rozliczeń jaką gwarantują karty płatnicze. Posługiwanie się nimi ogranicza bowiem do minimum potrzebę noszenia przy sobie banknotów.

Wraz z upowszechnieniem plastikowego pieniądza przybywa również banków i innych organizacji , które emitują swoje karty. Obecnie każdy liczący się bank ma w swojej ofercie co najmniej jeden rodzaj karty płatniczej, która znajduje się w systemie liczącej się na świecie organizacji kart płatniczych. Nie należy do wyjątków oferta bankowa składająca się z kilku rodzajów kart o zasięgu krajowym i zagranicznym.

1. Historia narodzin i rozwoju karty płatniczej na świecie

Przyczyną pojawienia się kart płatniczych była rozpowszechniająca się wymiana pieniężna wypierająca wymianę towarową oraz coraz częstsze przemieszczanie się ludzi . To wszystko spowodowało, że zaczęto poszukiwać sposobu uniknięcia konieczności posiadania gotówki i posługiwania się nią. W efekcie wymyślono tzw. plastikowy pieniądz czyli kartę płatniczą.

Pierwsze karty płatnicze narodziły się w Stanach Zjednoczonych w 1894 roku. Były one wydawane przez Hotel Credit Letter Company i miały zastosowanie ograniczone jedynie do usług turystycznych. Były to karty dwustronne.

Karty płatnicze w swojej pierwotnej formie zostały wyemitowane na początku XX wieku również w USA . Zaoferowała je swoim klientom w 1917 roku amerykańska firma Smart & Roebuck . Miały one postać metalowych płytek. Niedługo potem zaczęto używać ich w domach towarowych i na stacjach benzynowych. Podstawą pojawienia się kart płatniczych był fakt powszechnego udzielania kredytów. Klienci mogli otrzymywać taki kredyt nawet w kilku sklepach , których właściciele zaczęli wydawać swym klientom tabliczki zawierające informacje o zadłużeniu. W krótkim czasie metal został zastąpiony plastikiem i tak narodziła się karta płatnicza . Początkowo była ona jedynie instrumentem udzielania kredytu konsumpcyjnego. Dopiero od końca lat czterdziestych XX wieku zaczęła zmieniać swój charakter na instrument rozliczeniowy.

Szybki rozwój rozliczeń przy pomocy plastikowego pieniądza spowodował, że produktem tym zainteresowały się banki. Pierwszą kartę o zasięgu lokalnym wydał w 1947 roku Flatbush National Bank , natomiast pierwszą kartę o zasięgu ponadstanowym Franklin National Bank z Nowego Yorku w roku 1950.

Lata czterdzieste i pięćdziesiąte XX wieku to okres kiedy karty płatnicze rozwijały się najsilniej. Wtedy też powstały wielkie kampanie , dokonujące rozliczeń przy pomocy kart płatniczych. Do dnia dzisiejszego przetrwała jedynie firma Diners' Club , która w 1950 roku zaoferowała kartę kredytową o charakterze klubowo - podróżniczym ( T & E ). Karta ta była akceptowana przez restauracje jak również wszelkiego rodzaju placówki handlowo - usługowe.

Po pierwszej fascynacji wydawanymi lokalnie kartami banki przystąpiły do wydawania kart o zasięgu krajowym, a później międzynarodowym. W ten sposób powstały w latach sześćdziesiątych dwa duże systemy zajmujące się emisją, obsługą, rozliczeniem i rozwojem kart, znane dziś jako VISA i MasterCard.

Pierwsza karta systemu VISA została wydana w 1958 roku w Kalifornii, jej emitentem był Bank of America. Od 1964 roku rozpoczęto sprzedaż prawa do wydawania tej karty także innym bankom. Stało się to podstawą do budowy ogólno amerykańskiego systemu kart płatniczych . W obecnej formie i pod nazwą VISA system funkcjonuje od 1977 roku.

Również MasterCard wywodzi się z Kalifornii. Powstał on w 1983 roku i funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

American Express powstał już w 1850 roku jako firma transportowa. Pierwsza karta została wydana w 108 lat później. Spółka ta do dnia dzisiejszego zajmuje się wydawaniem kart pobytowych ( T & E ). Jako pierwsza wydała w 1966 roku karty złote oraz w 1984 roku karty platynowe.

Po Stanach Zjednoczonych i kontynencie amerykańskim następnym regionem w którym karty płatnicze zaczęły przybierać na znaczeniu, była Europa. Powstał tam kolejny system kart płatniczych -Europay ( 1992 r. ).

Należy podkreślić, że w Europie krajem w którym pieniądz plastikowy szybko opanował rynek, była Wielka Brytania. Za pierwszą instytucję wydającą tam karty kredytowe można uznać Finders Dining Club Ltd, który w roku 1954 podpisał umowę z Diners' Club, by później połączyć się kapitałowo z National Westminster Bank . Brytyjska historia karty nie była jednak tak burzliwa jak amerykańska . Angielskie banki zachowywały bowiem rezerwę w stosunku do nowości i postępowały ostrożnie. W październiku 1965 roku National Provincial Bank wprowadził kartę gwarantującą czeki do wysokości 30 funtów. Dopiero później tj. 10 stycznia 1966 roku brytyjski bank - Barclays Bank wprowadził kartę płatniczą Barclaycard. Jej popularność od momentu wydania ciągle rosła , w latach dziewięćdziesiątych osiągnęła pułap 9 milionów wydanych kart. Ważnym wydarzeniem które przyczyniło się do tak gwałtownego wzrostu liczby wydanych kart kredytowych , było przyłączenie się Barclays Bank do systemu VISA International. Oprócz Banku Barclays do wydawania kart przystąpiły również pozostałe trzy banki z „wielkiej czwórki „ do której on należał. Powołały one do życia Joint Credit Card Company Ltd ( JCCC ) , które rozpoczęło wydawanie kart Access. W roku 1979 liczba wydanych kart Access szacowała się w granicach 4 mln. W latach późniejszych Access został częścią systemu MasterCard.

„W latach sześćdziesiątych rozwój kart objął także Japonię. Powstała tam wówczas organizacja JCB, która przez pierwsze dwadzieścia lat zdobywała pozycje na rodzimym rynku . Od początku lat osiemdziesiątych firma wyszła poza Japonię i obecnie karty te są akceptowane w 112 krajach świata. Jak do tej pory , posiadaczami kart JCB są w 99% Japończycy, a pozostała część kart została wydana w Singapurze i Hongkongu.”

Wymienione powyżej systemy kart płatniczych stanowiące historię tego sposobu rozliczeń, funkcjonują do dziś i kształtują rozwój plastikowego pieniądza.

2. Historia kart płatniczych w Polsce

Historia kart płatniczych w Polsce sięga zaledwie ostatnich lat. Dotychczas były one mało znane w naszym kraju , jednak obecnie można zauważyć dokonany w tym zakresie postęp i burzliwy rozwój tego segmentu usług bankowych.

„ Początki kart płatniczych w Polsce związane są z działalnością przedsiębiorstwa ORBIS , które począwszy od końca lat siedemdziesiątych podpisywało z większością wielkich systemów kart umowy o ich akceptację.”Był on również instytucją rozliczającą płatności za pomocą kart , dokonywane przez cudzoziemców w hotelach, sklepach typu: Pewex, Baltona, Cepelia, galeriach sztuki oraz eleganckich restauracjach.

Na bazie wyspecjalizowanej komórki tego przedsiębiorstwa w roku 1990 utworzono pierwsze polskie centrum do rozliczeń VISA - PolCard. Firma ta powstała jako spółka PP ORBIS oraz Banku Inicjatyw Gospodarczych BIG S.A. PolCard rozpoczął działalność 1 stycznia 1991 roku. Początkowo głównym zadaniem firmy było rozwijanie bazy akceptantów oraz udoskonalenie obsługi kontrahentów. Zapewniono 24 - godzinny serwis autoryzacyjny oraz komputerowy system łączący PolCard bezpośrednio z VISA International w Londynie .Kolejnym etapem była oferta współpracy dla banków, obejmująca obsługę kart .W lipcu 1993 roku weszła do obiegu pierwsza polska karta płatnicza o nazwie Polcard , wydana przez PolCard i BIG S.A. Na przełomie lat 1993 - 1994 do projektu tego dołączył Pomorski Bank Kredytowy, a w 1995 roku Bank Gospodarki Żywnościowej oraz Bank Depozytowo - Kredytowy S.A. w Lublinie.

Karty „PolCard” przeznaczone są dla klientów indywidualnych oraz instytucjonalnych ( „ PolCard Business”). Są to karty debetowe, wydawane w oparciu o prowadzony rachunek bankowy. Można ich używać wyłącznie na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Obecnie PolCard zapewnia kompleksową obsługę kart VISA, PolCard, Eurocard, MasterCard, Access, Diners' Club oraz JCB. Z jego usług korzysta 20 polskich banków i jeden bank zagraniczny - z Białorusi.

Należy podkreślić, że przełom na rynku płatniczym w Polsce nastąpił w roku 1991, kiedy to pojawiła się organizacja Eurocard/MasterCard. I właśnie w tym roku BIG S.A. jako pierwszy polski bank wypuścił na rynek pierwszą polską kartę płatniczą VISA Business Card dla podmiotów instytucjonalnych.

Dwa lata później tj. 25 lutego 1993 roku Bank PKO S.A. , jako pierwszy w Europie Wschodniej wprowadził kartę VISA Classic przeznaczoną dla osób fizycznych.

Z kolei w 1995 roku ten sam bank a mianowicie PKO S.A. wprowadził na rynek pierwszą polską kartę kredytową „ Partner”. Była to karta krajowa, która mogła być wykorzystywana jedynie na terytorium Polski.

Kolejnym tylko krajowym produktem stała się karta płatnicza PBG S.A. VISA Domestic, wydana w kwietniu przez Powszechny Bank Gospodarczy S.A. w Łodzi . Karta Domestic stała się pierwszą w Polsce kartą debetową związaną z rachunkiem oszczędnościowo- rozliczeniowym. Ta nowa oferta karty zwiększa swoją popularność z roku na rok , ponieważ dużo polskich firm, zgodnie ze standardami zachodnimi, przelewa swoim pracownikom wynagrodzenia na rachunki bankowe.

Całą paletę kart płatniczych zaoferował również Powszechny Bank Kredytowy S.A. .Są to karty: „PBK Firma”, przeznaczona dla posiadaczy instytucjonalnych; „ PBK Univers” , przeznaczona dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych; karta charge , ważna na całym świecie; „PBK Hermes”, przeznaczona również dla podmiotów prywatnych, ale ważna jedynie na terenie kraju.

W kwietniu 1997 roku PBK S.A. wydał kartę „PBK Silver”. Jest to karta firmowa typu charge a jej posiadacz jest objęty pakietem ubezpieczeń TU i R Warta. W ramach karty firmowej jej posiadacz może korzystać z oferty turystycznej, wypoczynkowej i rozrywkowej linii lotniczych , najlepszych hoteli i restauracji oraz agencji rozrywkowych i koncertowych.

Obecnie w Polsce najwięcej wydawanych kart należy do systemu VISA. Od marca 1997 roku jest oferowana w Polsce bardzo prestiżowa karta „ VISA Gold”, przeznaczona dla klientów prywatnych . Jej emitentem jest Bank Gdański S.A. . Nowym produktem w ramach systemu VISA jest karta Electron, która upoważnia do nabywania dóbr i usług jedynie w punktach wyposażonych w terminale elektroniczne .

Oprócz systemu VISA w Polsce funkcjonuje system MasterCard / Eurocard. W ramach tej organizacji wydawane są trzy rodzaje kart : zwykła, firmowa i złota. Złota karta MasterCard / Eurocard jest przeznaczona tylko i wyłącznie dla wybranych klientów .

Karty systemu Diners' Club Interantional emitowane są w naszym kraju przez Bank Creditanstalt. Ten produkt jest jednak przeznaczony dla zamożniejszych klientów.

Transakcje dokonywane z udziałem wyżej scharakteryzowanych kart są rozliczane przez działające w Polsce centra autoryzacji i rozliczeń : wymieniony już PolCard, Centrum Kart i Czeków Pekao S.A. oraz Centrum American Express.

Obecnie Polacy mają już w portfelach ponad 11 mln kart płatniczych. Najpopularniejszą kartą jest debetowa Visa Electron z PKO BP , którą ma prawie co piąty Polak posługujący się kartą. Blisko 12 % badanych przez CBOS korzystało z debetowej karty Maestro, a 7 % ze złotowej Visa Classic ( tabela 2).Prognozowany jest dalszy wzrost liczby wydawanych kart, ze względu na rozpowszechnienie Internetu.

TABELA 1. NAJPOPULARNIEJSZE KARTY PŁATNICZE W POLSCE

Pozycja na rynku	Nazwa karty	Udział w rynku kart pł.(%)
1	VisaElectron debetowa PKO BP	18,2
2	Maestro debetowa Pekao S.A.	11,7
3	Visa Classic złotowa charge PKO BP	7,0
4	Eurocard/Mastercard charge Pekao S.A.	6,5
5	Visa Electron debetowa BSK	5,8
6	Visa Concerto charge Pekao S.A.	4,4
7	Visa Sezam Electron debetowa BPH	4,1
8	Visa Electron debetowa Bank Zachodni	2,9
9	Visa Electron kredytowa BSK	2,8
10	Visa Classic złotowa debetowa Pekao S.A.	2,5
11	Maestro debetowa WBK	2,2
12	Maestro debetowa PBK	2,0
13	Eurocard / Mastercard kredytowa Pekao S.A.	1,8
14	Visa Classic złotowa charge BSK	1,6
15	Visa Electron debetowa BIG BG	1,4
16	Maestro debetowa BGZ	1,2
17	Visa Electron debetowa WBK	1,1
18	Citibank Silver kredytowa	1,0
19	Visa Electron debetowa Kredyt Bank	0,9
20	Visa Classic złotowa debetowa BIG BG	0,7
21	Visa Classic złotowa charge BPH	0,6
22	Visa Classic złotowa kredytowa Bank Zachodni	0,6
23	Visa Electron debetowa Millenium	0,6
24	Visa Classic dewizowa Pekao S.A.	0,5
25	Visa Classic dewizowa PKO BP	0,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie magazynu finansowego 09.07.2001

1. Budowa i zabezpieczenia kart płatniczych

Informacje ogólne o budowie plastykowego pieniądza

Na rynku finansowym funkcjonuje wiele rodzajów kart płatniczych. Wszystkie jednak łączą pewne podstawowe wspólne cechy. Będące w obiegu karty są znormalizowane . Normalizacja dotyczy głównie strony technicznej.

Obecnie karty płatnicze muszą być wykonane z plastiku i posiadać wymiary 54x86x0,8mm.

Na powierzchni karty wytłoczone są:

• nazwa i symbol organizacji lub banku będącego wystawcą karty,

• numer karty,

• data ważności ( formuły : valid from - ważna od, expires end - wygasa z końcem),

• nazwa użytkownika karty,

• imię i nazwisko osoby uprawnionej do posługiwania się kartą,

• napis określający charakter karty (Classic, Gold, itd.)

• symbol karty,

• trójwymiarowy hologram umieszczony na czołowej stronie karty , charakterystyczny dla każdego z systemów; wyjątek stanowią karty American Express oraz Diners' Club,

• czarny pasek magnetyczny o wymiarach 12x86mm, zawierający zakodowane wiadomości dotyczące posiadacza karty i jego rachunku, a także osobisty numer identyfikacyjny - PIN ; identyfikator składa się z czterech cyfr i powinien być znany wyłącznie posiadaczowi ; numer ten jest nadawany przez wystawcę karty, a posiadacz może go zmienić wykorzystując do tego celu bankomat,

• poniżej paska magnetycznego umiejscowiony jest specjalny biały fakturowany pasek , przeznaczony do złożenia podpisu przez posiadacza,

• na odwrotnej stronie znajdują się informacje dodatkowe, takie jak adresy i telefony przydatne w razie potrzeby zasięgnięcia informacji lub zgłoszenia znalezionej lub zagubionej karty.

SCHEMAT 4. BUDOWA KARTY PŁATNICZEJ

Awers

Nazwa banku-wystawcy karty

Symbol systemu

Numer karty Data ważności

Imię i nazwisko posiadacza

Rewers

Pasek magnetyczny

Miejsce na podpis posiadacza karty Informacja banku-wystawcy karty

Źródło: opracowanie własne

Zabezpieczenia kart płatniczych

Karty bankomatowe, jak również inne rodzaje kart płatniczych, zabezpieczają właścicieli przed utratą pieniędzy z powodu kradzieży czy zgubienia. Każda karta posiada bowiem swego rodzaju “elektroniczny podpis” zwany PIN'em (Poufny Numer Identyfikacyjny). Najczęściej po trzykrotnym, nieprawidłowym wybraniu PIN'u bankomat zatrzymuje kartę.

Obecnie dużym problemem jest zabezpieczenie kart przed ich podrobieniem. Koniecznością staje się stosowanie wszelkiego rodzaju zabezpieczeń mających utrudnić ich podrobienie, m.in.:

• wytłoczony w dolnej części awersu numer, który powinien być zgodny z odpowiednimi dla różnych firm układami cyfrowymi,

• określony termin ważności,

• kartą może posługiwać się tylko osoba, której imię i nazwisko jest na niej wytłoczone (osoby, które obsługują klienta mają obowiązek to sprawdzić!).

• podpis właściciela karty, a karty nie podpisane uważa się za nieważne (karty typu “Bussines” mają wytłoczoną nazwę firmy),

• logo systemu (VISA, Mastercard) natomiast dodatkowym oznaczeniem jest hologram na awersie karty, niezwykle trudny do podrobienia, jednak nie znajduje się on na wszystkich kartach (np. brak jest go na karcie DINERS CLUB).

• niektóre karty kredytowe posiadają ograniczenia realizacji tylko do określonego terenu (np. napis VALID ONLY IN POLAND- oznacza, iż karta ważna jest tylko na terytorium Polski),

• niektóre karty mogą mieć też zdjęcie właściciela. Przykładam takiej karty w Polsce jest karta wydawana przez Citibank.

Coraz bliżej nam do czasów, gdy karty i posługiwanie się nimi będzie bardziej bezpieczne. Aby zapewnić korzystne warunki dla użytkowników bankomatów i jednocześnie zwiększyć bezpieczeństwo na świecie testuje się nowe typy tych urządzeń, nie wymagające podawania numeru PIN. Kamera zainstalowana nad bankomatem porównuje obraz tęczówki oka i na tej podstawie identyfikuje właściciela karty. Tożsamość można też sprawdzać porównując optycznie zdjęcie właściciela karty z zapisem komputerowym lub linie papilarne palców czy też analizując dłoń klienta.

1. Klasyfikacja kart płatniczych

Nie każda karta płatnicza ma taki sam charakter, ale też nie każdy klient banku ma takie same potrzeby i gotów jest ponosić takie same opłaty za kartę . Dlatego też różnorodność kart na rynku musi być duża, aby sprostać wymaganiom każdego zainteresowanego. Szeroki wybór plastikowego pieniądza na rynku finansowym sprawił, że pojawiły się różne kryteria klasyfikacji tego produktu.

Pierwszy podział związany jest z typem organizacji płatniczych wydających karty i wyróżniamy tutaj :

• Visa (karty międzynarodowe)

• Visa Electron

• Visa Classic

• Visa Classic - wirtualna (wyłącznie płatnicza)

• Visa Classic Gold

• Visa Classic Platinum

• Visa Business

• Visa Business Gold

• Europay i MasterCard (karty międzynarodowe)

• Maestro

• Cirrus (wyłącznie bankomatowa)

• MasterCard Electronic

• EuroCard/MasterCard

• EuroCard/MasterCard - wirtualna (wyłącznie płatnicza)

• EuroCard/MasterCard Gold

• EuroCard/MasterCard Business

• PolCard (karty krajowe)

• PolCard Bis

• PolCard Tempo (wyłącznie bankomatowa)

• PolCard Classic

• PolCard Business

• PBK Styl (karty krajowe)

• PBK Hermes (wyłącznie płatnicza)

• Inne (międzynarodowe organizacje klubowe)

• American Express

• Diners Club

Kolejna klasyfikacja dotyczy sposobu sprawdzania ważności karty i odczytu zapisanych na niej informacji. Rozróżniamy w tym wypadku:

• karty tłoczone,

• karty magnetyczne,

• karty inteligentne.

Karty tłoczone to takie karty w których ważność sprawdza się poprzez identyfikację klienta, na podstawie wzoru jego podpisu oraz w oparciu o dostarczony przez bank wykaz kart zastrzeżonych , który musi ujmować w takim wypadku sprawdzany produkt.

Dane identyfikujące posiadacza są na takiej karcie wytłoczone, co umożliwia ich łatwe skopiowanie na dowodach transakcji, a na odwrocie takiej karty jest miejsce na wzór podpisu posiadacza. Wdrożenie takich kart jest stosunkowo tanie, ponieważ ich akceptacja jest możliwa bez wyposażenia placówki handlowej w specjalne urządzenia elektroniczne do identyfikacji klienta oraz autentyczności karty.

Karty tłoczone są jednak bardzo łatwe do sfałszowania, dlatego też banki coraz częściej ograniczają ich stosowanie.

Karty magnetyczne są akceptowane wyłącznie w bankomatach i placówkach zaopatrzonych w urządzenia umożliwiające odczyt danych zapisanych na pasku magnetycznym. Dane dotyczące posiadacza powinny być na takiej karcie wydrukowane a nie wytłoczone. Natomiast na pasku magnetycznym są zakodowane dane decydujące o autentyczności karty. Identyfikacja właściciela takiej karty odbywa się przez porównanie wprowadzonego przez niego hasła z wartością obliczoną na podstawie danych zapisanych na pasku magnetycznym przy wydawaniu karty.

Powyższa karta nie musi posiadać miejsca przeznaczonego na podpis posiadacza.

Karty inteligentne zawierają wbudowany układ scalony z pamięcią i procesorem. Zasady identyfikacji posiadacza takiej karty są podobne do przyjętych w przypadku zwykłych kart magnetycznych , z tym, że wszystkie czynności wykonywane są przez procesor.

Zastosowanie w miejsce paska magnetycznego , układu scalonego połączonego z pamięcią zapewnia możliwość zapisania znacznych ilości danych , co pozwala na rozszerzenie , zarówno zakresu kontroli autentyczności karty, jak i zdolności jej posiadacza do dokonania zamierzonej transakcji. W pamięci takiej karty można zapisać wiele informacji i programów ich przetwarzania. Informacje te mogą dotyczyć limitów kredytowych przyznanych posiadaczowi, danych jego polisy ubezpieczeniowej oraz stanu zdrowia.

Karta inteligentna może służyć do obsługi kilku rachunków bankowych a także pełnić wiele funkcji jednocześnie , np. karty debetowej, kredytowej czy telefonicznej .

Te wszystkie wymienione wyżej zalety mogą doprowadzić do sytuacji w której karty magnetyczne zostaną wyparte przez karty inteligentne.

Karty mogą być również dzielone pod względem możliwości korzystania z nich. Możemy je podzielić na dwa rodzaje:

• karty płaskie (Visa Electron, Maestro, MasterCard Electronic, PolCard Bis), których używa się wyłącznie w terminalach elektronicznych,

• karty wypukłe (Visa Classic, EuroCard/MasterCard, PolCard Classic), zwane również embosowanymi lub wypukłymi, używa się zarówno w terminalach elektronicznych, jak i bez obecności terminali, czy nawet bez fizycznej obecności karty.

Kartę wypukłą rozpoznamy poprzez wytłoczone cyfry i literki, podczas gdy z karty płaskiej zwykle nic nie wystaje ponad jej powierzchnię. Zwykle, gdyż spotykane są karty płaskie z wypukłymi niektórymi danymi. Jednak karta w pełni wypukła posiada wytłoczone: pełny numer karty, czas ważności oraz nazwę posiadacza. Każda karta ponadto posiada logo organizacji płatniczej, niektóre mają również nadrukowany hologram.

Płatność za pomocą karty, aby była bezpieczna, powinna być złożona z dwóch czynności:

1. Weryfikacja posiadacza karty oraz samej karty (obecnej fizycznie).

2. Autoryzacja transakcji przez centrum autoryzacyjno-rozliczeniowe (np. eCard, PolCard).

Weryfikacja polega na podaniu przez użytkownika numeru PIN karty, podpisaniu rachunku przedstawionego przez sprzedawcę, a czasem obu tych czynności jednocześnie. Dodatkowo sprzedawca powinien sprawdzić (wg procedur ustalonych przez centrum a-r czyli centrum autoryzacyjno - rozliczeniowe kart płatniczych) stan karty oraz zgodność podpisu ze wzorem na karcie. W przypadku jakiejkolwiek wątpliwości powinno nastąpić sprawdzenie tożsamości klienta na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu.

W czasie autoryzacji( kontroli ) transakcji następuje sprawdzenie ważności karty (czy nie jest zastrzeżona), prawidłowości jej danych (czy numer karty, termin ważności i nazwa posiadacza są prawidłowe) oraz możliwości obciążenia karty daną kwotą. W operacjach z wykorzystaniem kart płaskich autoryzacja jest zawsze dokonywana przez centrum, dzięki czemu teoretycznie nie ma możliwości wykonania debetu na koncie. Dla kart wypukłych w przypadku małych kwot (do ok. 200-400 zł w zależności od sklepu) autoryzacja w centrum a-r nie jest przeprowadzana, dzięki czemu płatność kartą jest bardzo szybka. Autoryzacja przeprowadzana przez centrum występuje zawsze w transakcjach internetowych i telefonicznych.

Użytkowanie kart płaskich

Karty płaskie można używać wyłącznie:

1. w punktach sprzedaży wyposażonych w terminale elektroniczne (POS),

2. w placówkach bankowych wyposażonych w terminale elektroniczne (POS),

3. w bankomatach.

W pierwszym i drugim przypadku posiadacz karty potwierdza transakcje podpisując rachunek wydrukowany przez terminal elektroniczny lub wprowadza za pomocą terminala numer PIN. Terminal przeprowadza automatycznie autoryzację łącząc się z systemem centrum a-r. W przypadku bankomatów transakcje są potwierdzane poprzez wprowadzenie PIN-u. Do wykonywania transakcji za pomocą kart płaskich niezbędna jest również fizyczna obecność karty (np. w punkcie sprzedaży karta jest przeciągana w terminalu, do bankomatu karta musi zostać włożona).

Duża niedogodnością kart płaskich jest czasochłonna autoryzacja w punktach sprzedaży. Terminal POS wykonuje wówczas za pomocą modemu połączenie poprzez centrum aż do systemu bankowego. Łączny czas takiej operacji waha się od 20s do 60s w zależności od pory dnia i aktualnego obciążenia systemu autoryzacyjnego.

Użytkowanie kart wypukłych (embosowanych)

Karty wypukłe można używać tak, jak kart płaskich oraz dodatkowo jeszcze:

1. w punktach sprzedaży wyposażonych w urządzenia zwane imprinter'em,

2. w punktach sprzedaży z autoryzacją telefoniczną (głosową),

3. w zakupach dokonywanych drogą zdalną (np. przez telefon, internet).

Imprinter (ręczny powielacz popularnie zwany żelazkiem) służy do odbicia wypukłych danych karty na rachunku, który następnie podpisuje klient. Rachunek ten jest podstawą do obciążenia karty. Autoryzacja ( czyli kontrola ) telefoniczna polega na tym, że sprzedawca dzwoni do centrum, przez telefon podaje dane karty i kwotę transakcji, następnie operator ręcznie wpisuje dane do systemu autoryzacyjnego, po czym ustnie przekazuje sprzedawcy odpowiedź systemu. Sprzedawca ręcznie wypełnia rachunek, który zostaje podpisany przez klienta.

W przypadku dokonywania zakupów drogą zdalną użytkownik karty podaje sprzedawcy: imię i nazwisko, numer oraz termin ważności karty, następnie transakcja jest autoryzowana w centrum a-r. Posiadacz karty nie jest w żaden sposób weryfikowany, nie jest sprawdzany numer PIN ani nie następuje podpisanie rachunku, nie jest również wymagana fizyczna obecność karty. W przypadku zakupu produktu materialnego dodatkowa weryfikacja może polegać na sprawdzeniu zgodności adresów: adres klienta posiadany przez bank musi być zgodny z adresem, na który będą przesłane zakupy. Taką weryfikację umożliwiają tylko centra a-r w USA. W przypadku zakupów produktów cyfrowych (np. muzyczne pliki MP3) taka weryfikacja jest już wcale niemożliwa.

Karty wypukłe są bardziej niebezpieczne, ale jednocześnie i mniej uciążliwe od kart płaskich. Używanie karty wypukłej jest zwykle mniej czasochłonne, gdyż nie każda transakcja jest autoryzowana i wówczas nie następuje długie połączenie terminala POS z centrum. Zasady autoryzacji transakcji kartą wypukłą zależą od wielu czynników, w tym również od terminala sklepu i od ustawień karty (wprowadzonych przez bank). Transakcje poniżej kwot 100-300 zł rzadko podlegają autoryzacji. Powyżej pewnej kwoty granicznej wszystkie transakcje w POS-ie muszą być autoryzowane.

Następny podział kart płatniczych to podział pod względem funkcjonalnym i podmiotowym. Pierwszy podział funkcjonalny obejmuje głównie:

• karty kredytowe,

• karty debetowe,

• karty obciążeniowe ( charge ),

• karty bankomatowe.

Karty kredytowe

Karta kredytowa to karta funkcjonująca zupełnie niezależnie od posiadanego rachunku. O jej wydanie może ubiegać się także osoba, która nie ma otwartego rachunku w banku wydającym kartę. Termin spłaty i wysokości kredytu (limitu karty) są wypadkową statusu klienta w banku i negocjacji z bankiem.

Jedną z najczęściej stosowanych form karty kredytowej jest „revolving credit card”. Posiadacz tej karty uzyskuje co miesiąc możliwość zaciągania kredytu do określonego limitu i sam decyduje, czy spłaca swoje zobowiązania wobec banku natychmiast, czy wykorzystuje możliwość kredytowania przeprowadzonych transakcji. Linia kredytowa jest odnawiana co miesiąc. Posiadacz karty jest zobowiązany do regulacji raz w miesiącu pewnej kwoty wynoszącej z reguły równowartość 5-10% wszystkich finansowych zobowiązań wobec banku wynikłych z transakcji dokonywanych przy użyciu karty. Najczęściej odsetki od kredytu powstałego przy użyciu karty kredytowej są naliczane w trybie dziennym i zwykle są one wyższe niż odsetki od kredytu udzielanego klientom indywidualnym nie przypisanego do karty.

Kartami kredytowymi można się posługiwać zarówno przy transakcjach w punktach handlowo -usługowych ,jak i wypłacać gotówkę z bankomatów.

Karta kredytowa uznawana jest za najbardziej efektywne źródło dochodów wydawcy .

Karty debetowe

Karty debetowe to karty typu „pay now” (natychmiastowej zapłaty), co oznacza, że kwota transakcji jest pobierana z rachunku karty z dniem otrzymania przez bank danych o przeprowadzonej transakcji.

Daje ona możliwość płatności tylko do wysokości stanu konta na określonym rachunku bankowym. Posiadacz karty musi mieć rachunek w banku. Jest wydawana klientom posiadającym konto osobiste, a także ROR bądź rachunek a vista. Nie posiadają one potencjalnie żadnych możliwości kredytowych.

Za przeprowadzone przy użyciu karty operacje bezgotówkowe bank nie pobiera żadnych prowizji.

Jeśli osoba posiadająca kartę debetową przeprowadzi transakcję na kwotę przekraczającą kwotę pieniędzy zgromadzonych na rachunku, od operacji powodujących ujemne saldo rachunku bank nalicza karne odsetki, przekraczające znacznie standardowe oprocentowanie kredytu i pobiera różnicę z zablokowanej kwoty gwarancyjnej (jeśli stosuje takie rozwiązanie).

W przypadku, gdy posiadacz rachunku ma możliwość zaciągania w nim kredytu, to wydania do niego karta debetowa pozwala na realizowanie transakcji do wysokości salda uwzględniającego limit kredytowy rachunku. Nie spełnia ona jednak funkcji karty kredytowej, ponieważ kredyt jest przypisany do rachunku, a nie do karty.

Obsługa kart debetowych wiąże się z koniecznością autoryzacji . Autoryzacja karty jest krótkotrwałą procedurą kontroli autentyczności oraz pokrycia na rachunku karty. Dokonywana jest głównie w punktach handlowo - usługowych. Proces ten zabezpiecza środki na rachunku posiadacza w przypadku utracenia przez niego karty, oraz chroni przed fałszerstwem lub oszustwem.

Karta debetowa ma mniejszy zasięg w porównaniu do karty kredytowej. Są jednak i w tym wypadku wyjątki; bowiem istnieją karty debetowe o zasięgu międzynarodowym : VISA Electron lub MasterCard Maestro.

Karty obciążeniowe ( charge )

Karty typu charge to karty z odroczonym terminem płatności. Funkcjonują one na podobnych zasadach co karty kredytowe. Pozwalają one na dokonywanie płatności oraz pobieranie gotówki , którą posiadacz w danej chwili nie dysponuje. Dają możliwość zaciągania krótkoterminowego kredytu.

W bankach są najczęściej przypisane do prowadzonego rachunku osobistego (ROR lub a vista). Na podstawie miesięcznych wpływów na rachunek bank ustala miesięczny limit wydatków możliwych do zrealizowania przy pomocy karty, obejmujący łączną sumę transakcji bezgotówkowych i gotówkowych.

W ostatnim dniu cyklu rozliczeniowego bank sumuje wszystkie wydatki posiadacza karty i pobiera w tym dniu całą kwotę z rachunku. Przez cały okres od dokonania transakcji aż do momentu pobrania przez bank tej kwoty z rachunku, transakcje nie są oprocentowane. Bank więc niejako udziela właścicielowi karty nie oprocentowanego kredytu na ten okres.

Zwykle raz w miesiącu bank przysyła posiadaczowi karty rachunek oraz zestawienie transakcji, zawierające kwoty transakcji oraz prowizję od zawartych transakcji. W trakcie cyklu rozliczeniowego ilość pieniędzy na rachunku właściciele karty nie ma żadnego znaczenia dla płaconych rachunków. Nawet jeśli wykorzystany zostanie cały przyznany limit miesięczny, a saldo rachunku jest bliskie zero. Dopiero w dniu rozliczenia stan rachunku powinien pokryć spłatę przeprowadzonych transakcji. W przypadku różnicy sald - bank nalicza wysokie karne odsetki od brakującej kwoty zrealizowanych transakcji.

Taki sposób rozliczania transakcji (raz w miesiącu) jest atrakcyjny głównie dla osób nie posiadających w danym momencie żadnych środków na rachunku bankowym, ale mających pewność, że w dniu rozliczenia transakcji znajdzie się na tym rachunku odpowiednia ilość pieniędzy (pokrycie).

Karty bankomatowe

Karty bankomatowe są ściśle związane z instytucją banku. Emitują je tylko banki i wydają klientom posiadającym rachunki bieżące. Służą one głównie do wypłacania gotówki w bankomatach . Jednak nie są to jedyne funkcje tych kart. Wśród kart bankomatowych wskazać można na karty wielofunkcyjne, które umożliwiają poza podjęciem gotówki, także transfer środków pieniężnych czy wydruk wyciągu. Zdarza się jednak, iż bank wydający kartę bankomatową umożliwia również wykonywanie nią transakcji poza bankomatami, w specjalnych samoobsługowych urządzeniach służących np. do dokonywania płatności za bilety komunikacji , zapłatę za parking lub autostradę bądź zapłatę za rozmowy telefoniczne z publicznych automatów dostosowanych do akceptacji kart. Tego typu transakcje mogą również wymagać potwierdzenia kodem PIN.

Charakteryzowane karty wydawane są w Polsce przez banki posiadające odpowiednią infrastrukturę, czyli sieć bankomatów , system oraz know - how, dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych.

Warto jeszcze dodać , iż karty bankomatowe mogą być wydane jako karty lokalne ( czyli akceptowane są wyłącznie przez określoną sieć bankomatów jednego lub kilku współpracujących ze sobą banków ) bądź mogą być wydane w ramach jednego z międzynarodowych systemów kart bankomatowych ( np. PLUS lub Cirrus), wówczas akceptowane są przez wszystkie bankomaty na świecie oznaczone symbolem danego systemu.

Kwota dostępna za pomocą karty określana jest limitem dobowym. W Polsce te limity wahają się w granicach od 100 do 900 złotych. Oznacza to, że klient może danego dnia podjąć gotówkę do wysokości limitu bądź salda , gdy saldo na rachunku jest mniejsze od kwoty limitu. Jest to bardzo ważna cecha karty bankomatowej, która nie pozwala na przekroczenie salda i zaciągnięcie kredytu.

Okres ważności karty bankomatowej to zwykle rok od daty jej wydania . Można się nią posłużyć do ostatniego dnia miesiąca , w którym upływa termin jej ważności.

Po zakończeniu terminu i zwrocie do banku , wydawana jest nowa karta z tym samym numerem PIN -em i inną datą ważności , o ile bank nie ma zastrzeżeń do klienta.

Drugi podział funkcjonalny obejmuje następujące rodzaje kart:

• kartę gwarancyjną,

• kartę gwarantowaną,

• kartę przedpłaconą,

• „elektroniczną portmonetkę”.

Karta gwarancyjna

Karta gwarancyjna to taka , której celem jest zagwarantowanie płatności dokonanej czekiem do wysokości określonej na awersie. Czek potwierdzony taką kartą staje się czekiem z gwarancją bezwarunkowej zapłaty. Potwierdzenia dokonuje osoba przyjmująca czek przez wpisanie numeru karty na odwrocie czeku.

Karty gwarancyjne wydaje się wraz z czekami, np.karta wydawana do euroczeków banku Pekao S.A.

Karta ta może także spełniać funkcję karty bankomatowej przy podejmowaniu gotówki z bankomatu.

Karta gwarantowana

Karta gwarantowana to taka, której funkcjonowanie opiera się na podstawie złożonego w banku depozytu na rachunku bankowym, mającym zwykle charakter lokaty terminowej. Karty tego typu są wydawane klientom, którzy nie mają jeszcze utrwalonej pozycji i zdolności płatniczej.

Karty powiązane z depozytami funkcjonują zwykle jako karty kredytowe, gdzie kredyt zabezpieczony jest lokatą. W przypadku konieczności egzekwowania roszczeń bank kieruje swoje postępowanie przede wszystkim do zdeponowania kwoty gwarancyjnej.

Karta przedpłacona

Tego rodzaju karta wydawana jest nie tylko przez banki ale także przez inne instytucje, także handlowo-usługowe. Ma ona zakodowaną wartość na pasku magnetycznym, która ulega zmniejszeniu wraz z każdorazowy użyciem (np. karta telefoniczna). W zależności od sposobu kodowania , użycie karty powoduje zmniejszenie jej „wartości” o odpowiednią liczbę jednostek taryfowych lub o wartość zakupionych usług.

Karty przedpłacone mogą być kartami jednorazowymi oraz odnawialnymi. Po wyczerpaniu się ich wartości mogą one być z powrotem załadowane i wykorzystywane.

Nie występują one w praktyce bankowej zbyt często, ale ich rola może się zwiększyć w przyszłości, np. jako bezgotówkowych środków pieniężnych dla osób nie posiadających pełnej zdolności do czynności prawnych.

„Elektroniczna portmonetka”

Powstała ona na bazie inteligentnej karty przedpłaconej, która przy użyciu specjalnych terminali dostosowanych do zapisu i odczytu dwu kart jednocześnie pozwala na dokonanie operacji zwiększenia i pomniejszenia pojemności obu kart.

Karta CLIP jako elektroniczna portmonetka jest kartą wstępnie opłaconą, co oznacza, że do pamięci karty wprowadzone są środki, o kwotę których pomniejsza się rachunek klienta. Ma ona możliwość ponownego uzupełniania informacji - jej posiadacz może udać się do bankomatu lub specjalnego stanowiska i po wykorzystaniu elektronicznych pieniędzy załadować nowe ze swojego konta.

Elektroniczna portmonetka służy do przeprowadzania transakcji finansowych o niewielkiej wartości. Przy każdej transakcji liczba impulsów jest zmniejszana w karcie kupującego

i przepływa do terminala sprzedawcy. Sprzedawca na podstawie zebranych impulsów uzyskuje rozliczenie w banku wydawcy kart.

Zaletą elektronicznej portmonetki jest brak autoryzacji, co powoduje ograniczenie kosztów działających systemów telekomunikacyjnych. Posiada ona także wady, m.in. posiadacz karty nie ma naliczanych odsetek od kwoty zdeponowanej na karcie, w przypadku kradzieży karty posiadacz traci zablokowane na niej środki, a ich odzyskanie jest znacznie odroczone w czasie, itp.

Klasyfikacja kart pod względem podmiotowym czyli w zależności od rodzaju klientów , którym są oferowane uwzględnia :

• karty dla klientów indywidualnych ( osoby fizyczne),

• karty dla klientów instytucjonalnych ( podmioty gospodarcze, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej , nie prowadzące działalności gospodarczej ),

• karty dla klientów uprzywilejowanych ( obejmują oni zarówno klientów indywidualnych jak i instytucjonalnych , którzy zostali zakwalifikowani na mocy wewnętrznych procedur bankowych).

Kolejny ważny podział kart płatniczych to podział na karty o zasięgu:

• krajowym ( np. karta POLCARD ),

• międzynarodowym ( VISA, MasterCard, EuroCard, American Express, Diners' Club, JCB) .

Inny jeszcze podział kart płatniczych , to podział ze względu na status użytkownika karty. Wyodrębnia się karty :

• popularne ( tzw. silver , srebrne ),

• specjalne ( tzw. gold , złote ).

Karty specjalne wydaje się osobom uznanym przez podmiot wydający kartę za bardzo ważne . Karty takie zwane są kartami VIP . Posiadanie takiego produktu jest dowodem wyjątkowego zaufania ze strony banku.

Jak widać oferta kart płatniczych na rynku finansowym jest bogata. Stają się one szybko powszechnym instrumentem obrotu bezgotówkowego.

Klasyfikację kart płatniczych przedstawiona została poniżej.

RYS. 1. KLASYFIKACJA KART PŁATNICZYCH

podział ze względu na :

Źródło: opracowanie własne na podstawie Podręcznika dla

studentów J . Głuchowski, J . Szambelańczyk

Nowoczesne rodzaje kart

Oprócz tradycyjnych wymienionych już wcześniej kart płatniczych rozwijający się rynek niesie nam coraz nowsze i doskonalsze produkty tego typu.

Jednym z nich jest karta elektroniczna - z mikroprocesorem. Jest ona konkurencją dla karty z paskiem magnetycznym.

„ Pierwsza karta tego typu powstała w 1974 roku dzięki Francuzowi Rolandowi Moreno i Niemcowi Jurgenowi Dethloffowi. Początkowe zastosowania miały ograniczony zasięg. W bankowości przełomem stały się działania francuskich banków, które w 1982 roku rozpoczęły prace nad procesem specyfikacji kart z chipem.” Karta chipowa jest zabezpieczona przed skopiowaniem, a autoryzacja transakcji może być dokonywana w trybie off-line, co uniemożliwia przechwycenie danych.

Mikroprocesor może pomieścić do kilku tysięcy razy więcej informacji niż pasek magnetyczny oraz ma dodatkowo zdolność działania w sposób podobny do mikrokomputera. Dzięki temu karta z mikroprocesorem może realizować znacznie więcej funkcji niż tradycyjna, zapewniając jednocześnie o wiele wyższy poziom bezpieczeństwa realizowanych transakcji. Bezpieczeństwo związane jest ze sposobem weryfikacji posiadacza , która odbywa się tradycyjnie przez podanie PIN-u , jednak terminale w tym wypadku posiadają daszek zasłaniający rękę w czasie wprowadzania tego numeru- stanowi to dodatkową ochronę. Nowością jest możliwość dokonywania transakcji w terminalach POS w trybie off - line czyli bez konieczności uzyskania autoryzacji w centrum a -r , tu będzie ona udzielana błyskawicznie przez mikroprocesor zawarty na karcie.

W Polsce karty z chipem są rozprowadzane od jakiegoś czasu .Niedawno w Warszawie odbył się program pilotażowy akceptacji i wydawania kart elektronicznych Visa Smart (rys.2) oraz Visa Smart Credit W programie tym wziął udział PolCard oraz 9 polskich banków : Bank Przemysłowo-Handlowy, BIG Bank Gdański, BRE Bank, Kredyt Bank, Powszechny Bank Kredytowy i Wielkopolski Bank Kredytowy, Bank Pekao, Bank Śląski .PKO BP . Do tej pory w naszym kraju wydano ok. 20 tysięcy kart dla najlepszych klientów oraz zainstalowano około 300 terminali POS akceptujących nowe karty.

„Emitowanie tego rodzaju kart będzie miało znaczenie dla rozwoju nowoczesnej bankowości detalicznej w naszym kraju, umożliwiając usprawnienie obsługi płatności bezgotówkowych i minimalizacji ryzyka. Będą one również narzędziem w konkurencji o klienta z instytucjami niebankowymi. Za dziesięć lat wszystkie karty, znajdujące się w obiegu, będą wyposażone w mikroprocesor”

Karty mikroprocesorowe uważane są za przyszłość usług bankowych i finansowych, gdyż zapewniają nieporównywalnie wyższy poziom bezpieczeństwa oraz oferowanie nowych usług.

RYS.2. KARTA ELEKTRONICZNA VISA SMART

Źródło : Internet http:// www.ebanki.pl/artykuly

RYS.3. TERMINAL POS NA KARTY ELEKTRONICZNE

Źródło : Internet http:// www.ebanki.pl/artykuly

Innym nowoczesnym produktem płatniczym jest karta wirtualna.

Karta wirtualna to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. Transakcje takie znane są już od dawna - i wykonuje się je za pomocą telefonu bądź drogą pocztową np. zamówienie prenumeraty czasopisma, bądź zamówienie towarów ze sklepu wysyłkowego. Do przeprowadzenia takiej transakcji możliwe jest użycie praktycznie każdej zwykłej karty płatniczej pod warunkiem, iż bank nie zablokował dla takiej karty możliwości realizowania tego typu transakcji (zablokowanie możliwe jest jednak wyłącznie dla tzw. kart elektronicznych jak Visa Electron czy Maestro).

W ostatnich latach gwałtowny rozwój internetu spowodował, iż coraz częściej możemy wykonywać także transakcje poprzez sieć internet - przy czym mogą to być dowolnego rodzaju transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów (np. archiwum artykułów gazet) aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów.

W tym celu banki (wraz ze światowymi organizacjami płatniczymi) opracowały nowy sposób dokonywania transakcji - właśnie z użyciem wirtualnej karty.

Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego jak i posiadaczy kart (zarówno tych tradycyjnych jak i wirtualnych). Od tradycyjnej karty plastikowej różni ona się tym , że za jej pomocą nie możemy dokonać transakcji w zwykłym punkcie handlowo- usługowym. Nie wypłacimy nią również gotówki w bankomacie czy kasie banku. Do karty nie jest także generowany kod PIN, jednakże generowane są kody weryfikujące o nazwie CVC2 lub CVV2 analogicznie jak w przypadku tradycyjnych kart płatniczych. Karta wirtualna służy zatem wyłącznie do dokonywania transakcji typu MOTO (czyli transakcje realizowane drogą pocztową i telefoniczną) oraz transakcje internetowe.

Karta wirtualna może zostać wydana w postaci papierowej (czyli otrzymujemy z banku specjalną kopertę, podobną do koperty z kodem PIN, w której zapisany jest numer karty, data jej ważności oraz kod weryfikujący CVC2 lub CVV2) bądź może zostać również wydana w postaci standardowej karty plastikowej . Pomimo takiej formy wydania nie może być używana do wypłat w bankomacie.

1. Dodatkowe usługi świadczone użytkownikom kart

Karta płatnicza zapewnia jej posiadaczowi dostęp do kredytu lub pieniędzy . Oprócz tego może oferować różnego rodzaju usługi dodatkowe składające się łącznie na oferowany klientom „ program karty”. Zakres tych usług świadczonych posiadaczowi karty przesądza w wielu przypadkach o jej atrakcyjności.

Usługi dodatkowe możemy podzielić na :

• bankowe,

• niebankowe.

Charakterystykę tych usług przedstawia poniższa tabela.

TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA DODATKOWYCH USŁUG ŚWIADCZONYCH UŻYTKOWNIKOM KART

Usługi bankowe	Usługi niebankowe
- łatwy dostęp do kredytów średnio i długookresowych	- ubezpieczenia komunikacyjne związane z podróżą odbywaną na podstawie biletu zakupionego przy pomocy karty bankowej
- doradztwo finansowe	- ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków i kosztów leczenia
- wynajmowanie skrytek bankowych	- ubezpieczenia od skutków opóźnień środków komunikacji
	- ubezpieczenia od opóźnienia lub utraty bagażu
	- bezpłatna pomoc medyczna i prawna w trakcie podróży zagranicznych
	- uprzywilejowanie przy rezerwacji i zakupie biletów lotniczych i kolejowych
	- specjalne względy przy rezerwacji hotelów i wynajmie samochodów
	- obniżki cen towarów nabywanych w określonych placówkach handlowych
	- przedłużenie okresu gwarancji dóbr trwałego użytku
	- przejęcie przez bank obsługi kancelaryjnej , dostarczania korespondencji

Źródło: opracowanie własne

III. ROZDZIAŁ Zasady funkcjonowania międzynarodowych

systemów płatności kartą.

1. Główne systemy kart płatniczych i ich istota

Obecnie na świecie emitenci kart płatniczych są skupieni w dwóch wielkich międzynarodowych systemach a mianowicie:

• zdecentralizowanym czyli bankowym,

• scentralizowanym czyli klubowym.

System zdecentralizowany skupia wiele instytucji bankowych. Karty wydawane są w nim w bardziej zliberalizowany sposób. Nieistotne są tu względy natury prestiżu społecznego aczkolwiek szanujące się banki dbają o to , aby ich klientami były szanowane osoby.

System scentralizowany nie skupia banków, pełnią one jedynie w nim funkcje agentów realizujących rozliczenia. Systemy klubowe zaopatrują w karty jedynie osoby, które są uprzednio dokładnie sprawdzane pod względem zdolności kredytowej, pozycji społecznej oraz prestiżu.

System zdecentralizowany obejmuje następujące organizacje:

• VISA

• Europay International

• JCB

System scentralizowany obejmuje natomiast:

• American Express

• Diners' Club

VISA

“VISA International Service Association jest największą na świecie organizacją wydającą karty w systemie bankowym, wywodzącą się z systemu BankAmericard. Po zorganizowaniu międzystanowego systemu autoryzacji kart i rozwiniętej sieci akceptacji Bank of America rozpoczął udzielanie licencji innym bankom na wydawanie kart w tym systemie”

Do końca 1970 roku do systemu przyłączyło się ponad 3 tysiące banków.

W 1974 roku zawiązana została Międzynarodowa Korporacja Bank Americard (International Bank Americard Corporation - IBANCO), która zrzeszała instytucje finansowe z wielu krajów świata, emitujące karty Bank Americard. Organizacja starała się stworzyć płaszczyznę współpracy bankom działającym w różnych systemach prawnych i strukturach. Sama idea karty okazała się sukcesem, lecz wiele banków nie chciało wydawać karty związanej tylko z jednym bankiem. Dlatego w 1977 roku kartę Bank Americard przemianowano na kartę Visa, zaś korporację IBANCO na obecne Visa International oddając jednocześnie starą nazwę BankAmericard firmie macierzystej (Bank Of America) a zachowując prawo do znanego już na świecie logo kart emitowanych pod nową nazwą Visa.

Emituje ona następujące rodzaje kart:

• VISA Classic - karta płatnicza o charakterze masowym, przeznaczona dla klientów indywidualnych. Banki dodają tutaj ubezpieczenie posiadaczowi karty.

• VISA Elektron - wyposażona w pasek magnetyczny, na którym zakodowane są informacje umożliwiające bankowi bezpieczne potwierdzenie transakcji. Działa ona w trybie on-line(w czasie rzeczywistym). Z chwilą przeciągania paska w elektronicznym terminalu POS automatycznie sprawdzane jest pokrycie finansowe danej transakcji. Transakcja jest od razy odnotowywana w Centrum Autoryzacyjnym, a kwota odpisywana od dostępnego salda posiadacza karty.

• VISA Business - przeznaczona dla klientow instytucjonalnych. Służy do pokrywania wydatkow podczas podroży służbowych. Jej posiadanie daje szereg dodatkowych usług np. pomoc medyczna i prawna, ubezpieczenie, preferencje przy rezerwacji miejsc w hotelach, itp.

• VISA Gold - przeznaczona dla klientów indywidualnych. Może ona funkcjonować jako karta debetowa, kredytowa, typu charge lub jako debetowo-kredytowa.

Każda karta VISA Gold musi być wyposażona w uslugi gwarantujące pełne poczucie bezpieczeństwa dla jej posiadacza:

• pakiet GCAS - obejmujący zgłoszenia utraty karty, możliwość uzyskania karty zastępczej, itp.,

• pomoc medyczna,

• pomoc prawna,

oraz, w zależności od decyzji banku-wydawcy:

• ubezpieczenia,

• zwiększony lub nieograniczony limit wydatków,

• home banking,

• rabaty przy wynajmie samochodów,

• rabaty w hotelach,

• VISA Phone.

• VISA Cash - karta o formie elektronicznej portmonetki z zakodowaną w mikroprocesorze kwotą określającąlimit wydatków. Służy do regulowania drobnych płatności.

• VISA Smart Credit/Debit - to mikroprocesorowa karta płatnicza powiązana z rachunkiem klienta. Polega na dodawaniu do dotychczasowych kart VISA mikroprocesora, który będzie realizował funkcje kredytowe lub debetowe. Karta posiada na awersie mikroprocesor, a na rewersie pasek magnetyczny.

Przy użyciu kart tego typu zmniejsza się możliwość oszustwa, gdyż przy dokonywaniu transakcji posiadacz karty wprowadza znany tylko jemu tajny kod, którego poprawność sprawdza mikroprocesor.

RYS. 4. LOGO SYSTEMU VISA

Źródło : Internet http:// www.ebanki.pl

EUROPAY INTERNATIONAL

Europay International jest niezależną organizacją powstałą z połączenia Eurocard International Eurocheoue i International Holding w 1992 r. Ma ona formę spółki akcyjnej, której udziałowcami są instytucje finansowe z 22 krajów . Powyższa organizacja jest zarejestrowana w Waterloo w Belgii, posiada regionalne biura w Londynie i sześciu innych miastach Europy

Ponieważ Eurocard jest finansowo połączoną z MasterCard, każdy bank wstępujący do organizacji Europay International staje się automatycznie członkiem MasterCard International. Przystępując do Europay bank członkowski uzyskuje prawo do emisji produktów finansowych objętych licencją tej organizacji.

Główne usługi oferowane bankom członkowskim z Europy i basenu Morza Śródziemnego to:

• codzienny "clearing" transakcji z całego świata,

• codzienne informowanie banków członkowskich o wyniku rozliczeń między nimi,

• zapobieganie i walka z fałszerstwami czeków i kart,

• prowadzenie szkolenia w kadrach bankowych,

• promowanie własnych znaków handlowych w krajach emitentów produktów Europay International,

• autoryzacja transakcji dokonywanych przez posiadaczy kart.

Niektóre polskie banki są członkami Stowarzyszenia Europay International. Wymienić tu można:

• Powszechna Kasa Oszczędności BP,

• Pomorski Bank Kredytowy S.A. ,

• Kredyt Bank S.A.,

• Polski Bank Inwestycyjny S.A.,

• American Bank in Poland S.A. ,

• Bank Creditanstalt S.A. w Warszawie,

• Bank Gdański S.A. ,

• Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. ,

• Bank Handlowy w Warszawie S.A. ,

• Hypo - Bank Polska S.A.,

• Bank Inicjatyw Gospodarczych S.A. ,

• Bank Polska Kasa Opieki S.A. ,

• Bank Przemysłowo - Handlowy S.A. w Krakowie ,

• Deutche Bank Polska S.A. .

RYS.5. LOGO SYSTEMU MASTERCARD

Źródło: Internet http:// www.money.pl

JCB

JCB to skrót japońskiej organizacji Japanese Credit Bureau. To jedna z mniej znanych organizacji na świecie. Powstała ona w 1961 roku w Japonii. Jej członkami są banki japońskie.

Obecnie system zajmuje się nie tylko wydawaniem kart płatniczych ale działa również jako biuro podróży i firma leasingowa. Klientami JCB są w 99% Japończycy jednak karty tego systemu są akceptowane w 112 krajach świata w ponad 2 milionach punktów sprzedaży.

Karty JCB oprócz Japonii były wydawane są również w Singapurze i Hongkongu a od 1981 roku w Stanach Zjednoczonych. Później pojawiły się także w Wielkiej Brytanii.

Dziś wydaje się je w 16 krajach i wszystkie karty z logo JCB mają charakter kart międzynarodowych.

W naszym kraju karty JCB akceptowane są w punktach handlowo - usługowych korzystających z usług centrum autoryzacyjno - rozliczeniowego PolCard. Żaden polski bank nie ma w swojej ofercie kart systemu Japan Credit Bureau.

JCB wydaje wiele typów kart a między innymi:

• JCB The Class - najbardziej prestiżowa karta dla klientów o specjalnym statusie,

• JCB Card - karta biała, będąca odpowiednikiem VISA Classic,

• JCB Grande - jej posiadacz zaopatrywany jest w dodatkowy pakiet usług medycznych,

• JCB Ladies Card - karta przeznaczona dla kobiet,

• JCB J-1 - przeznaczona dla studentów i osób uczących się pomiędzy 18-25 rokiem życia,

• JCB Travel Card - karta dla osób podróżujących poza Japonię,

• JCB Nexus - karta dla klientów o wyższym statusie materialnym,

• JCB Gold Card - karta dla osób o wysokich dochodach, szczególnie zarządzających przedsiębiorstwem.

RYS.6. LOGO SYSTEMU JCB

Źródło : Internet http:// www.polcard.pl

AMERICAN EXPRESS

American Express jest organizacją typu klubowego, tworzącą scentralizowany system. Jest on wydawcą kart przez niedługi okres swojego istnienia.

Początkowo firma zajmowała się transportem i finansowaniem towarów przewożonych w Ameryce. Była firmą o charakterze spedycyjnym. W 1881 roku założyła pierwsze europejskie przedstawicielstwo w Liverpoolu. W 1890 roku firma miała już ponad 300 przedstawicieli w Europie . W 1891 roku American Express wprowadziła swój pierwszy czek podróżny , co spowodowało, że firma przeniosła uwagę z transportu towarów na usługi finansowe i turystykę . Pierwsze karty T&E wydane zostały w roku 1958.

Warto wspomnieć , że firma American Express jako pierwsza wprowadziła nowe rodzaje kart :

• kartę złotą ( w 1966 roku) oraz

• kartę platynową ( 1984 roku) .

Użytkownicy kart ze znakiem AmEx uczestniczą w programie Membership Rewards. Przy zakupach , posługując się kartą , zbierają punkty. Punkty te mogą potem wymienić na atrakcyjne nagrody ( np. lot luksusowym samolotem).

Działalność firmy American Express nie ogranicza się tylko do samych czeków i kart płatniczych jak to ma miejsce w innych organizacjach. Firma ta zajmuje się także doradztwem finansowym dla osób prywatnych, od 1918 roku prowadzi międzynarodowy bank a także zajmuje się obrotem papierami wartościowymi.

Firma wydaje cztery podstawowe rodzaje kart:

• The Personal Card - karta podstawowa (zielona), dla indywidualnych klientów, przyznawana osobom spełniającym wymogi firmy a rozpoczynającymi swą przynależność do klubu. Posiadanie karty zapewnia klientowi ubezpieczenie.

• The Gold Card - karta złota, przeznaczona dla osób będących członkami organizacji przez dłuższy czas, posiadających jednocześnie wysokie dochody.

Posiadanie karty zapewnia klientowi ubezpieczenie przy wypadkach w podroży

(opóźnienia, utracone połączenia, zagubiony bagaż, itp.) 24-godzinną, bezpłatną linię

telefoniczną dla pomocy medycznej i prawnej, pakiet Select Hotel Programme (zniżki

w ponad 3200 hoteli), pakiet The Gold Card Travel Service (uprzywilejowania i zniżki

w rezerwacjach podróży)

• The Platinum Card - karta platynowa.

Karta zapewnia klientowi ubezpieczenie (opóźnienia, utracone połączenia,

zagubiony bagaż, itp.), pakiety Travel Emergency Assistance (pomoc medyczna i

prawna), Fine Hotel and Resorts, Fine Dining Service, itp.

• The Company Card - karta dla firm (zielona), przeznaczona do służbowego użytku przez pracowników firm. Oferuje taki sam poziom uslug jak karta „The Personal Card”

Za przeprowadzone transakcje bezgotówkowe kartami AmEx nie są pobierane odsetki.

Wszystkie karty charakteryzują się nieograniczonym limitem wydatków.

RYS.7. LOGO SYSTEMU AMERICAN EXPRESS

Źródło: Internet http:// www.americanexpress.com

DINERS' CLUB

Powyższa organizacja powstała 28 lutego 1950 roku w Stanach Zjednoczonych . Swą działalność rozpoczęła od wydania 200 kart akceptowanych w 27 restauracjach w Nowym Yorku . Były to pierwsze prawdziwe karty kredytowe na świecie. Już rok później liczba posiadaczy kart diametralnie wzrosła. Powiększyła się również liczba restauracji.

Obecnie karta Diners Club International jest oznaką wyjątkowego prestiżu i zaliczana jest do grupy ekskluzywnych kart płatniczych . Od 1990 roku Diners Club International jest własnością Citibank. Siedziba DCI mieści się w Chicago.

System Diners' Club emituje dwa rodzaje kart:

• karty lokalne,

• karty międzynarodowe.

Karty DCI wydawane są w 69 krajach i dają ich klientom różnego rodzaju usługi( np. ubezpieczenie, bezprowizyjne rozliczanie transakcji, indywidualne ustalenie limitu karty, zniżki w np. wypożyczalniach samochodów, itp.) . Są one używane głównie przez osoby często podróżujące służbowo, a przy ich użyciu często regulowane są należności za bilety lotnicze czy usługi hotelowo - gastronomiczne . Przeciętna wartość transakcji przy użyciu tej karty jest kilkanaście razy wyższa od innych transakcji .

W czasach obecnych na świecie funkcjonuje ponad 8,1 mln międzynarodowych kart Diners' Club , akceptowanych w sieci liczącej ponad 4,7 mln punktów w 200 krajach.

RYS.8. LOGO SYSTEMU DINERS' CLUB

Źródło: Internet http:// www.polcard.pl

Każdy z wyżej wymienionych systemów odgrywa znaczącą rolę na rynku finansowym w naszym kraju , jak również na świecie. Wszystkie systemy obserwują zapotrzebowanie i coraz większe wymagania klientów i wzorując się na tych przesłankach rozwijają produkty bankowe jakimi są karty płatnicze.

3.2.Transakcje z użyciem kart - strony, przebieg rozliczeń transakcji.

Jak już wiadomo posiadacz karty może dokonywać z jej użyciem różnego rodzaju operacji, jednak aby to było możliwe musi najpierw postarać się o otrzymanie plastykowego pieniądza.

Warunkami uzależniającymi otrzymanie karty płatniczej są najczęściej:

• posiadanie rachunku w banku,

• zawarcie umowy o wydaniu i użytkowaniu karty płatniczej,

• uiszczenie opłaty związanej z wydaniem karty oraz wpłacenie kwoty gwarancyjnej, blokowanej następnie na rachunku bankowym klienta po oprocentowaniu,

• wpłacenie odpowiedniej kwoty, której wysokość ustala bank, zależnie od oceny sytuacji finansowej wnioskodawcy.

Po spełnieniu warunków , klient dostaje kartę płatniczą i może być uczestnikiem transakcji z jej udziałem.

Podmioty rozliczenia przy pomocy karty płatniczej

W procesie zapłaty kartą płatniczą uczestniczą cztery podmioty a mianowicie:

• emitent,

• posiadacz,

• przedsiębiorstwo akceptujące zapłatę kartą

• centrum autoryzacyjno- rozliczeniowe.

Emitentami czyli wydawcami kart płatniczych są , w zależności od ich rodzaju bardzo różnorodne podmioty. Na świecie są to banki oraz inne instytucje takie jak domy towarowe, kampanie naftowe, biura podróży czy też linie lotnicze. W warunkach polskich emitentami kart są wyłącznie banki.

Posiadacz to kolejny podmiot zaangażowany w rozliczenie za pomocą karty płatniczej. Może nim być każda osoba fizyczna . Zgodnie z prawem posiadaczem kart mogą być również osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które zostały wyposażone przez ustawę w zdolność do nabywania we własnym imieniu i na własny rachunek praw i obowiązków w sferze prawa materialnego. Podmiotom tym wydawane są karty firmowe używane do pokrywania kosztów delegacji służbowych. Do dokonywania płatności przy pomocy takiej karty uprawniony jest jedynie imiennie oznaczony na karcie pracownik lub inna upoważniona osoba.

Przedsiębiorstwo akceptujące zapłatę kartą jest trzecim podmiotem uczestniczącym w rozliczeniach tego typu . Jest to typowe przedsiębiorstwo handlowo - usługowe. Jego uczestnictwo w rozliczeniach przy pomocy karty płatniczej wiąże się z licznymi obciążeniami np. opłatami z tytułu wynajmu urządzeń umożliwiających wydruk odpowiednich rachunków oraz opłatami za uczestniczenie w systemie. Dlatego nie każdy podmiot gospodarczy jest zainteresowany takim rodzajem rozliczeń.

Centrum autoryzacyjno- rozliczeniowe dokonuje faktycznego rozliczenia wszystkich transakcji dokonanych przy użyciu kart systemu na określonym terenie. Zajmuje się ono przeprowadzaniem autoryzacji oraz przyjmowaniem i rozliczaniem rachunków dostarczonych przez przedsiębiorstwa.

Powyższe podmioty dokonują transakcji z użyciem karty płatniczej w różnoraki sposób .

Używają do tego bankomatów jak i Internetu.

Rozwój sieci bankomatów

Dokonywanie transakcji przy użyciu bankomatów jest najprostszym sposobem. Bankomat ( ATM) jest skomputeryzowana maszyną , stosowaną przede wszystkim przy wypłatach i wpłatach pieniędzy , żądaniach podania stanu konta i przelewach. Często określane są jako „automatyczny kasjer” .

ATM - y działają przy użyciu kart magnetycznych - bankomatowych i osobistych numerów identyfikacyjnych PIN. W Polsce numery takie są trzy lub czterocyfrowe.

Najczęściej bankomaty są dostępne przez całą dobę.

Historia bankomatów rozpoczęła się dość wcześnie. Pierwsze bankomaty udostępniono w Stanach Zjednoczonych w 1964 roku. Służyły one wówczas wyłącznie do wypłat gotówki przy pomocy karty magnetycznej. Od tego roku uległy one zmianie i udoskonaleniu.

Dopiero w 1972 roku wprowadzono na rynek bankomaty akceptujące plastikowe karty.

Oprócz wypłaty gotówki bankomaty wielofunkcyjne mogą służyć w takich działaniach jak:

• sprawdzenie bieżącego stanu rachunku właściciela karty,

• wydruk historii rachunku, zmiana numeru PIN karty, przyjmowanie wpłat gotówkowych,

• wydruk czeków,

• realizację czeków,

• polecenia przelewu,

• wymianę walut, itp.

Zakres usług zależy od banku będącego właścicielem bankomatu.

Dostępność funkcji w bankomacie jest uzależniona od jego typu oraz sposobu podłączenia do sieci informatycznej banku. Biorąc pod uwagę to kryterium podziału bankomatów można je podzielić na pracujące w trzech trybach:

• standalone - nie posiadają połączenia z systemem informatycznym banku. Pełnią najprostszą funkcję, najczęściej wypłatę gotówki w ograniczonym zakresie. . Zwykle nie akceptują kart międzynarodowych organizacji płatniczych.

• Off-line - podłączone do lokalnego komputera bankowego nie posiadającego połączenia z systemem informatycznym banku. Wypłata gotówki jest tu ograniczona limitem ustalonym przez bank. Zwykle nie akceptują kart międzynarodowych organizacji płatniczych.

• On-line - bankomaty pracujące z bezpośrednim dostępem komputera bankomatu do sieci informatycznej banku. Oznacza to, że każda transakcja jest na bieżąco rejestrowana. Bankomaty tego typu są bezpieczniejsze i pozbawione wad dzięki możliwości dokonywania natychmiastowej autoryzacji.

Transakcje dokonywane za pośrednictwem bankomatu

Jak zostało wspomniane powyżej bankomaty umożliwiają dokonanie szeregu operacji włącznie z najbardziej tradycyjną czyli wypłatą gotówki. Rozliczenia tych transakcji kształtują się następująco.

Przy podejmowaniu gotówki z bankomatu posiadacz karty musi przede wszystkim znać swój kod PIN . Pierwszą czynnością jaką wykonuje jest włożenie karty do szczeliny bankomatu. Później posiadacz podaje swój numer identyfikacyjny i wybiera opcję wypłaty gotówki. Następnie wprowadza kwotę jaką chce podjąć i akceptuje powyższe czynności przy użyciu „ ENTER” . Bankomat po chwili dokonuje wypłaty przez wysunięcie banknotów ze specjalnej zamykanej i otwieranej automatycznie szczeliny oraz drukuje wyciąg z dokonanej operacji.

Inna operacja polegająca na dokonaniu wpłaty gotówki do bankomatu ( nie rozpowszechniona w Polsce ) odbywa się przez wybranie na ekranie opcji - wpłata gotówki. Po dokonaniu tej czynności bankomat wydaje nam specjalna kopertę, do której należy włożyć żądaną sumę w banknotach lub czek. Kopertę umieszcza się w szczelinie, jednocześnie wprowadzając dane za pomocą klawiatury o wysokości deponowanej kwoty. Koperta jest automatycznie znakowana danymi dotyczącymi klienta . Rachunek jest uznawany dopiero po sprawdzeniu zgodności zawartości koperty z zadeklarowaną kwotą. Sprawdzenia dokonuje pracownik banku najpóźniej dzień po dokonaniu operacji.

Kolejną operacją jakiej może dokonać posiadacz karty płatniczej za pomocą bankomatu jest bezgotówkowy transfer środków pieniężnych. W tym celu musi on wykonać najpierw podstawowe czynności związane z włożeniem karty i podaniem numeru a następnie wybiera na ekranie monitora opcję transferu i stosuje się do instrukcji.

W przypadku regularnych opłat za gaz i elektryczność posiadacz rachunku jest zobowiązany zawiadomić bank o chęci wykorzystania bankomatu w płatnościach. Po wykonaniu tego posiadacz karty może regulować opłaty, przez wybranie opcji zapłata rachunków. Opcja ujmuje listę wierzycieli a właściciel karty może dokonać opłat według własnego wyboru.

W transakcjach dokonywanych za pośrednictwem bankomatu zgoda na autoryzację czyli kontrolę, przez podanie PIN jest jednoznaczna z dokonaniem i rozliczeniem operacji.

Pozytywna odpowiedź na autoryzację jest jednocześnie informacją, że transakcja jest wykonana i rozliczona. Taki system rozliczania (jednocześnie z autoryzacją) nosi nazwę Single Message System.

Jak widać rozliczenia operacji dokonywanych z użyciem bankomatu są bardzo proste . Dzięki temu liczba ATM zwiększa się z dnia na dzień. Banki czując potrzebę i konieczność wprowadzania nowoczesnych rozwiązań, starają się umożliwić klientom dostęp do pieniędzy w bardziej dogodny sposób. Stąd też pojawiają się coraz nowocześniejsze bankomaty, z różną ilością funkcji. Urządzenia ATM są montowane tak, żeby mogły z nich korzystać osoby na wózkach inwalidzkich. Niektóre bankomaty posiadają funkcję tzw. touch screen , pozwalającą na wybór opcji poprzez delikatne dotykanie w odpowiednim miejscu ekranu . W niedalekiej przyszłości maja się pojawić urządzenia reagujące na głos.

Rozliczenia w systemie EFTPOS

System EFTPOS to nazwa szerokiej gamy elektronicznych systemów rozliczeń bezgotówkowych przeprowadzanych bezpośrednio w punkcie sprzedaży dla płatności dokonywanych za pomocą plastykowych kart magnetycznych . Filozofia tego systemu oparta jest na szybkiej , natychmiastowej płatności za pomocą karty , dokonanej w momencie zakupu towaru lub usługi.

EFTPOS całkowicie eliminuje papierowe dokumenty obciążeniowe i uznaniowe ,a co za tym idzie - zmniejsza płatności do minimum a czasami nawet do zera.

System EFTPOS składa się z trzech elementów , którymi są:

• identyfikacja,

• autoryzacja,

• przekaz informacji.

Identyfikacja związana jest z posiadaczem karty płatniczej. Może być dokonywana w sposób elektroniczny przez weryfikację PIN lub przez wizualna kontrolę wzoru podpisu na rewersie karty.

Autoryzacja może być przeprowadzana elektronicznie poprzez bezpośrednie połączenie on-line z punktem obsługi finansowej systemu. Ma ona na celu zapobieżenie stratom wynikającym z powstawania długów czy nadużycia.

Podstawowym celem każdej autoryzacji jest bowiem sprawdzenie przed dokonaniem transakcji czy:

• karta została wydana przez bank,

• istnieje odpowiedni rachunek karty,

• w przypadku karty debetowej - na jej rachunku znajdują się wystarczające środki finansowe pozwalające na dokonanie transakcji,

• w przypadku kart pozostałych typów - istnieje dostępny limit dla karty pozwalający na dokonanie transakcji,

• karta nie została wycofana z obiegu (nie została zastrzeżona lub unieważniona),

• posiadacz karty ma prawo do dokonania transakcji,

• w przypadku transakcji w bankomacie lub specjalnym elektronicznym terminalu wyposażonym w tzw. PIN-Pad (klawiatura umożliwiająca bezpieczne wprowadzenie kodu PIN) - czy posiadacz podał prawidłowy kod PIN,

• transakcja może zostać zrealizowana.

Proces autoryzacji jest jednym z najważniejszych elementów zachowania bezpieczeństwa obrotu bezgotówkowego z użyciem kart płatniczych.

Następnym krokiem jest rozliczenie dokonanej transakcji, które związane jest z przekazaniem danych dotyczących sprzedaży do banku obsługującego klienta.

Przekaz informacji jest najważniejszym elementem rozliczenia transakcji . Taka transmisja odbywa się za pomocą terminalu komputerowego wyposażonego w czytnik kart, łączącego się automatycznie z bankiem. Terminal zwykle znajduje się w punkcie sprzedaży. W sytuacji gdy terminale nie posiadają czytników dane wprowadzane są manualnie przez pracownika punktu sprzedaży. Najnowocześniejsze są terminale EFTPOS wyposażone w czytniki kodów paskowych. Informacje o płatności w EFTPOS są transmitowane do wystawcy kart . Odbywa się to pojedynczo lub zbiorczo na koniec dnia obrachunkowego. Niektóre systemy rozliczają się przez zautomatyzowaną izbę rozrachunkową. Jednak w większości przypadków funkcjonują proste systemy EFTPOS, gdzie rozliczenie wiąże się z wystawieniem rachunku obciążeniowego lub innego rachunku kasowego, który musi zostać podpisany przez klienta.
Przekaz danych w tym wypadku odbywa się elektronicznie.

Rozliczanie w systemie EFTPOS nie jest jeszcze dość popularne . Wiąże się to z dużymi kosztami jakie wynikają z wdrażania. Systemy tego typu są najlepiej rozwinięte w krajach uprzemysłowionych o wysokim rozwoju technicznym.

Oprócz EFTPOS powstają także inne elektroniczne systemy rozliczeń. Jeden jest już nawet stosowany . Nosi nazwę home bankingu . Jego podstawą jest umożliwienie klientowi dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym za pomocą komputera PC lub terminalu podłączonego do bankowego systemu za pomocą łączy telekomunikacyjnych czyli modemu i telefonu. Dzięki temu klient za pomocą terminalu może nie wychodząc z domu wydawać dyspozycje przelewu na rachunki wierzycieli a także korespondować z bankiem.

Klasyczne rozliczenia transakcji przy użyciu kart płatniczych

W przypadku , gdy punkt handlowo - usługowy akceptujący zapłaty z użyciem karty nie jest wyposażony w terminal wówczas transakcje rozliczana jest w klasyczny sposób , tzn. poprzez sporządzenie dokumentów obciążeniowych . Dokumenty te sporządzane są w formie rachunku obciążeniowego . Do przeprowadzenia transakcji z użyciem kart niezbędne są także zestawienia zbiorcze druków rozliczeniowych oraz wykaz kart zastrzeżonych - tzw. stop lista, które dostarczane są przez centrum rozliczeniowe.

Przed sporządzeniem rachunku obciążeniowego pracownik punktu honorującego karty jest zobowiązany przeprowadzić kontrolę polegającą na sprawdzeniu autentyczności karty , jej terminu ważności, zgodności podpisu właściciela karty. Należy także dokonać weryfikacji numeru karty i jeśli wysokość transakcji tego wymaga skontaktować się z centrum autoryzacji w celu uzyskania specjalnego kodu, który zostaje wpisany na rachunek obciążeniowy.

Po spełnieniu wszystkich wymagań przez klienta pracownik może wystawić rachunek obciążeniowy. Używa do tego imprintera , za pomocą którego nanosi dane dotyczące karty na rachunek. Po wyciągnięciu rachunku z urządzenia uzupełnia się na nim pozostałe dane dotyczące transakcji tj. datę, kod autoryzacji, kwotę transakcji oraz łączną sumę do rozliczenia . Klientowi nie wolno dokonywać żadnych zmian na rachunku , ma on jedynie obowiązek go podpisać. Po złożeniu podpisu klient otrzymuje jeden egzemplarz rachunku i swoja kartę . Czynności w punkcie sprzedaży nie kończą procesu rozliczenia , lecz są jedynie etapem tej operacji. Po wystawieniu rachunku obciążeniowego pracownik musi jeszcze sporządzić zbiorcze zestawienie rachunków obciążeniowych , które wraz z rachunkami stanowi podstawę rozliczenia transakcji przez centrum rozliczeniowe . Zbiorcze zestawienie musi zawierać wszystkie dane dotyczące transakcji z danego dnia. Po sporządzeniu zestawienia , jego oryginał wraz z załączonymi sztywnymi kopiami rachunków obciążeniowych jest przekazywany do centrum rozliczeniowego. W centrum dane zawarte na dokumentach są wprowadzane do komputera. Później są przetwarzane i na ich podstawie wystawia się faktury zbiorcze dla odpowiednich organizacji. Kolejną czynnością jest wystawienie poleceń przelewu na rachunki podane przez punkty honorujące. W następnym dniu polecenia te trafiają do banku , który zajmuje się ich realizacją. Po otrzymaniu przelewu punkt honorujący porównuje kwoty z kopią zbiorczej faktury i po stwierdzeniu zgodności kończy proces rozliczeniowy pomiędzy punktem a centrum rozliczeniowym. Pozostaje jeszcze do rozliczenia jedynie należność pomiędzy centrum rozliczeniowym a systemem, która odbywa się elektronicznie.

Jak widać rozliczenia klasyczne przy użyciu karty płatniczej są czasochłonne .Obecnie zaczyna się od nich odchodzić na korzyść nowoczesnych form rozliczeń nie wymagających zwiększonej roli czynnika ludzkiego . Klasyczne metody rozliczeń stosuje się jedynie w punktach akceptujących karty , gdzie instalacja terminali EFTPOS jest nieopłacalna ze względu na niską liczbę transakcji.

Transakcje w Internecie

W polskim Internecie jest aktualnie 30 sklepów w których można płacić kartą płatniczą. Płacenie kartą w Internecie charakteryzuje się brakiem jej fizycznej obecności. Do przeprowadzania transakcji stosuje się karty wypukłe - embosowane. Przykładowy przebieg transakcji w sieci ilustruje poniższy rysunek.

RYS.9. PRZEBIEG TRANSAKCJI Z UŻYCIEM KARTY W INTERNECIE

Źródło: Internet http:// www.ecard.pl

Transakcja taka składa się z następujących kroków:

1. złożenie zamówienia przez klienta,

2. skontaktowanie się ze sklepem internetowym,

3. przesłanie zamówienia przez moduł do sklepu internetowego,

4. przekierowanie klienta na stronę zabezpieczoną SSL-em ( służy do obsługi autoryzacji transakcji internetowych),

5. wprowadzenie przez klienta numeru karty i danych osobowych,

6. przesłanie danych do internetowego sprzedawcy,

7. przesłanie informacji o karcie i jej użytkowniku przez sprzedawcę do centrum autoryzacji za pomocą modemu telefonu lub faksu ( w tym wypadku sprzedawca przesyła dane do firmy Ecard S.A. ,która przeprowadza autoryzację i zajmuje się rozliczeniem transakcji przesyłając informacje dalej do banku),

8. uzyskanie odpowiedzi od centrum rozliczeniowego o autoryzacji pozytywnej lub negatywnej( uzyskanie odpowiedzi od firmy Ecard S.A. ),

9. przesłanie produktu poczta do klienta.

Forma dokonywania płatności kartą w Internecie jest bardzo wygodna dla wielu użytkowników sieci. A korzystanie z niej staje się coraz częstsze. Liczba transakcji dokonywanych kartą w sklepach internetowych wzrasta, ze względu na możliwość ich przeprowadzania bez wychodzenia z domu.

3.3. Korzyści z kart płatniczych

Karty płatnicze są instrumentem rozliczeń bardzo popularnym na świecie w dniu dzisiejszym. Popularność ta wiąże się z korzyściami jakie niosą dla uczestników obrotu kartami czyli dla banków, akceptantów i posiadaczy.

Korzyści dla banków

Banki zyskują na przeprowadzaniu obrotu bezgotówkowego, co prowadzi także do ograniczenia podaży pieniądza gotówkowego. Przeprowadzanie transakcji jest szybsze , gdyż odbywa się przy wykorzystaniu zapisów elektronicznych umożliwiających pełną automatyzację obrotu bezgotówkowego. Istnieje także możliwość natychmiastowego zastrzegania kart utraconych oraz bieżącego monitorowania transakcji. Korzyścią dla banku jest także prowizja pobierana od akceptantów za pośredniczenie między nimi a nabywcami dóbr i usług . Prowizja jest procentem od każdej wystawionej przez akceptanta faktury lub od obrotu za określony przedział czasu .

Karty płatnicze jako ,że dają możliwość uzyskania krótkoterminowego kredytu, przynoszą bankowi przychód w postaci odsetek. Wartość kredytu jest kontrolowana przez limit wypłat ustalony dla każdego posiadacza indywidualnie , w zależności od uzyskiwanych przez niego dochodów. Ta procedura pozwala na ograniczenie strat związanych z niewypłacalnością klienta.

Kolejną korzyścią dla banku są dochody z różnic kursowych wynikające z rozliczania transakcji przeprowadzanych w walutach obcych. Do innych zaliczamy: wpływy z prowizji za oferowane posiadaczom kart usługi dodatkowe typu ubezpieczeń podróżnych czy rezerwacji hoteli.

Inną ważną zaletą dla banku wynikającą z wydawania kart płatniczych jest zaufanie ze strony klienta , który dokonując płatności przy użyciu tego instrumentu ma świadomość ,że czyni to dzięki swemu bankowi załatwiającemu za niego wszelkie czynności. Ten aspekt pozwala bankowi zatrzymać dotychczasowych klientów .

Korzyści dla akceptantów

Karta płatnicza zapewnia akceptantom gwarancję otrzymania zapłaty, wyeliminowanie trudności związanych z przetrzymywaniem gotówki, jej liczeniem i odstawianiem do banku , przez co zwiększa się ich bezpieczeństwo .

Najważniejszą jednak korzyścią dla akceptantów jest zwiększenie obrotów, które związane jest z faktem ,iż od klienta płacącego kartą można spodziewać się większych zakupów , niż gdyby posługiwał się tylko gotówką.

Korzyści dla posiadacza

Już samą korzyścią dla posiadacza karty płatniczej jest możliwość posiadania karty płatniczej i legitymowania się nią w obrocie. Karta jest bowiem dowodem posiadania zdolności płatniczej , jak również pozwala posiadaczowi znaleźć się w gronie osób z wyższych sfer. W tym celu właśnie emitenci wprowadzili specjalne typy kart dla wybranych klientów np. karty typu Gold, karty platynowe, przyznawane na wniosek prezydenta American Express. Tak więc posiadanie karty płatniczej jest tym czego pragnie każdy człowiek.

Inną korzyścią jest dostęp do kredytu , którego limit jest ustalany automatycznie i nie wymaga jakichkolwiek dodatkowych starań. Niektóre karty pozwalają na dokonywanie transakcji o zasięgu międzynarodowym lub zapewniają swoim posiadaczom dodatkowe usługi w postaci pomocy turystycznej w nagłych przypadkach, różnego rodzaju ubezpieczeń czy opieki medycznej. Usługi te mogą być świadczone w wielu wypadkach, niezależnie od tego czy karta została użyta i mogą obejmować poza posiadaczem także członków jego rodziny.

Posiadanie karty daje jej właścicielowi komfort psychiczny przy wszelkiego rodzaju podróżach , gdyż nie musi on troszczyć się o zabranie dużej ilości gotówki ze sobą.

Bardzo często karty zapewniają również rabaty cenowe przy zakupach i noclegach w sieciach hotelowych akceptujących ten produkt należący do określonego systemu.

W innych przypadkach oferują swoim posiadaczom możliwość przedłużenia gwarancji na wady towarów, które zostały zakupione przy ich wykorzystaniu.

3.4. Niebezpieczeństwa ukryte w kartach płatniczych

Wiele mówi się o zaletach płynących z korzystania z nowoczesnych sposobów płatności - tak dziś, jak i przy wykorzystaniu dopiero wdrażanych rozwiązań. Jednak z użyciem kart płatniczych wiąże się też wiele niebezpieczeństw. Wynikają one zarówno z obowiązującego prawa, stosowanych zabezpieczeń, jak i niezbyt troskliwego traktowania klientów przez banki. Regulaminy kart są formułowane w taki sposób, że jeśli bank lub współpracujące organizacje nie znajdą złodzieja, to kosztami transakcji obciążani są klienci. Karty płatnicze umożliwiają przestępcom podszywanie się pod prawowitego posiadacza karty na wiele sposobów.

Generalnie w Polsce klient nie jest należycie chroniony prawem, przez co ryzykuje niekontrolowanym zniknięciem pieniędzy z rachunku jego karty. Można tylko liczyć na dalszy rozwój techniki oraz na wejście Polski do Unii Europejskiej, co wymaga szczegółowego dostosowania prawa również w tematyce kart płatniczych. Zmiany te będą korzystne dla klientów banków i pociągną za sobą konieczność modyfikacji regulaminów tych kart.

Wiele osób i instytucji głosi, że posługiwanie się kartą jest dużo bezpieczniejsze, niż chodzenie z portfelem pełnym gotówki. Jednak w przypadku małych kwot wydaje się bezpieczniejsze noszenie banknotów i zrezygnowanie z karty. Jeśli mamy w portfelu 200 zł, to jesteśmy narażeni na stratę tylko tej kwoty. Jeśli nosimy ze sobą kilka kart, to możemy stracić o wiele większe sumy rzędu kilku tys. zł. Dlatego też posługiwanie kartą nie powinno zmniejszać naszej czujności . Ten środek płatniczy wymaga równie uważnej opieki jak gotówka czy wszelkiego rodzaju dokumenty.

Można wyróżnić 7 niebezpieczeństw ,na jakie codziennie ,jest narażony posiadacz karty:

1. Kradzież karty i podrobienie podpisu posiadacza

2. Transakcje wykonywane drogą zdalną , np. przez Internet

3. Kradzież karty i podejrzenie numeru

4. Odpowiedzialność za transakcje po zastrzeżeniu karty

5. Kopiowanie karty ( skimming) w sklepie

6. Kopiowanie karty w bankomacie + kamera

7. Fałszywy bankomat 

Kradzież karty jest jednym z największych niebezpieczeństw dla posiadacza karty. Jeśli od razu nie zauważymy tego faktu, to złodziei może szybko wykonać wiele zakupów. Metody złodziejskie są coraz bardziej wymyślne: np. kradzież z portfela tylko jednej z kart. Zanim posiadacz karty zorientuje się o jej nieobecności, złodziei może wykonać wiele drobnych transakcji. Jeśli są one nieautoryzowane oraz karta posiada wysokie limity, to złodziei może ogołocić konto a nawet zrobić potężny debet. Mała jest szansa, aby bank uznał reklamację tego typu transakcji.

Kolejne niebezpieczeństwo a mianowicie podrobienie podpisu związane jest ze sprzedawcą, którego obowiązek spoczywa na sprawdzeniu zgodności podpisu ze wzorem na karcie. Czasami jednak po długotrwałej autoryzacji ekspedienci w pośpiechu zapominają o tym obowiązku. Teoretycznie sprzedawca ponosi ryzyko za niesumienne sprawdzenie podpisu. Praktycznie odpowiedzialność za takie transakcje ponosi klient. Ilość pieniędzy, jaka zostanie ukradziona, może zostać ograniczona przez limity związane z kartą.

Kwoty limitów są ustawiane na życzenie posiadacza karty. Niektóre karty nie posiadają żadnych limitów i wszelkie wypłaty oraz płatności są możliwe do salda rachunku. Najbardziej bezpieczne są karty z dziennymi limitami osobno dla wypłat gotówkowych i transakcji bezgotówkowych.

Inne zagrożenie związane jest z transakcjami wykonywanymi drogą zdalną (Internet, telefon, poczta - tzw. MOTO) .Odbywają się bez żadnej weryfikacji klienta, i złodziei może łatwo wejść w posiadanie danych o karcie. Nieostrożne jest podawanie swojego numeru PIN przez telefon ale na zagrożenie jesteśmy narażeni również niezależnie od naszych działań np. w wypadku wyciągów bankowych w których są przesyłane pełne dane karty i mogą mieć w nie wgląd pracownicy poczty. Dotyczy to szczególnie kart kredytowych, dla których przeważnie numer rachunku jest numerem karty. Pracownik poczty otwierając list z wyciągiem ma pełny obraz naszych danych. Należy się wystrzegać spłacania karty kredytowej na poczcie, gdy numer karty pokrywa się z numerem rachunku.

Ostatnio często zdarzają się w internecie kradzieże baz danych zawierających pełne dane o kartach. W czerwcu 2000 r. hakerzy za pomocą konia trojańskiego dostali się do danych ponad 23 mln. klientów firmy America Online. Jedna z klientek AOL potwierdziła, iż dane jej karty płatniczej zostały skradzione z bazy tej firmy.

Reklamacje tego typu transakcji są zwykle uwzględniane przez banki, gdyż istniejące środki techniczne w większości przypadków pozwalają na namierzenie złodzieja korzystającego ze skradzionych danych karty. Jednak sporną kwotę bank zwykle zwraca klientowi po zakończeniu procedury reklamacyjnej. Złodzieje korzystający z kawiarenek internetowych są praktycznie nie do złapania

Jeszcze większym zagrożeniem jest podejrzenie przez złodzieja numeru PIN, a następnie kradzież karty lub jej skopiowanie. Za transakcje wykonane z użyciem numeru PIN (np. wypłata w bankomacie) całkowitą odpowiedzialność ponosi posiadacz karty. Nawet po zastrzeżeniu karty żaden bank nie uzna pozytywnie reklamacji takiej transakcji. Dlatego też, należy zachowywać największą ostrożność w czasie wprowadzania numeru PIN w bankomacie lub w sklepie . Przed podejściem do bankomatu warto rozejrzeć się, czy ktoś nie prowadzi dyskretnej obserwacji. Blisko zaparkowany samochód powinien szczególnie wyostrzyć naszą uwagę. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lepiej zrezygnować z transakcji i udać się do innego bankomatu, gdyż następnym ruchem złodzieja może być próba wykradnięcia czy wręcz siłowego wyrwania portfela.

Bardzo ważnym elementem bezpieczeństwa karty jest czas, po jakim bank przejmuje pełną odpowiedzialność za transakcje. W przypadku zgubienia lub kradzieży karty, posiadacz powinien natychmiast zastrzec kartę. Niemal każdy bank umożliwia 24h na dobę wykonanie tej operacji przez telefon we własnym Centrum Kart. Lepiej nie korzystać z usług banku, który nie udostępnia czynnej bez przerwy linii telefonicznej do zastrzegania kart.

Pod względem odpowiedzialności banku najbezpieczniejsze są karty płaskie. Niemal wszystkie banki przejmują odpowiedzialność za transakcje natychmiast od chwili zgłoszenia telefonicznego w jego centrum kart. O godzinę wcześniej przejmuje odpowiedzialność Bank Pekao, który od 1 lipca b.r. wprowadził dla kart Maestro specjalne ubezpieczenie - niestety
jest to związana z dodatkową, przymusową opłatą 1,5 zł miesięcznie. W innych bankach obowiązuje tylko opłata roczna za tego typu karty.

W przypadku kart tłoczonych jest dużo gorzej. W Polsce jest dostępnych tylko kilka kart tłoczonych z możliwością zastrzeżenia skutkującego natychmiast, np.: WBK Visa kredytowa, Citibank Visa kredytowa (za obowiązkową opłatą w wysokości 6,5 zł miesięcznie), karty Handlobanku, karty Pekao (po wykupieniu dodatkowego ubezpieczenia w wysokości 2-6 zł miesięcznie).

Następne zagrożenie to skimming czyli kopiowanie paska magnetycznego. Za pomocą powszechnie dostępnych w sieci urządzeń można skopiować całą zawartość paska i zapisać ją na innej karcie. W ostatnim czasie skimming należy do najgroźniejszych oszustw karcianych i jest trudny do wykrycia. Głośny w Polsce przypadek skimmingu zdażył się znanemu biznesmenowi. Pasek karty został skopiowany na zapleczu restauracji, następnie karta została szybko przetransferowana do Hiszpanii, gdzie dokonywano zakupów. W tym wypadku na nowej karcie złodziei wpisuje nowy podpis, którym posługuje się również w czasie zakupów. Na skopiowanie paska nieuczciwy sprzedawca potrzebuje kilka sekund, może to zrobić na zapleczu sklepu lub pod ladą. Reklamacje tego typu transakcji są bardzo różnie uwzględniane przez banki (najważniejsze aby klient posiadał kartę, na podstawie której utworzono kopię).

Kolejny rodzaj niebezpieczeństwa związany jest z kopiowaniem karty w bankomacie i użyciem kamery. Złodzieje instalują w bankomacie mini kamerę do podglądania tajnych kodów PIN oraz zaawansowane urządzenie do kopiowania paska magnetycznego. Kamera zostaje ukryta za świetlną reklamą, natomiast czytnik paska umieszcza się w szczelinie bankomatu przeznaczonej na kartę. Na podstawie skopiowanych danych tworzona jest idealna kopia karty, za pomocą której złodzieje (znając również PIN) pobierają gotówkę z bankomatu. Tego typu działalność została wykryta we Wrocławiu w marcu 2001.

Fałszywy bankomat to inny rodzaj skimmingu. Przestępcy ustawiają w tym celu fałszywe urządzenia w miejscach często odwiedzanych przez posiadaczy kart (np. w centrach handlowych). Przy próbie wypłaty gotówki przez klienta fałszywy bankomat zawsze odpowiadał, że transakcja nie może zostać zrealizowana. Bankomat jednak odczytywał z paska dane o karcie i wraz z PIN-em zapisywał je, następnie złodzieje realizowali wiele transakcji na małe kwoty.

 IV. ROZDZIAŁ Karty płatnicze w obsłudze Banku Przemysłowo

- Handlowego S.A. w Krakowie

4.1. Historia BPH S.A.

Bank Przemysłowo -Handlowy S.A. jest obecnie jednym z najpopularniejszych banków w Polsce. Jego historia przebiegała następująco:

• 1 lutego 1989 roku powołano go do działalności jako jeden z dziewięciu banków komercyjnych wydzielonych ze struktur Narodowego Banku Polskiego.

• 1 listopada 1991 roku został przekształcony w jednoosobową spółkę skarbu państwa i przyjął nazwę „ Bank Przemysłowo- Handlowy Spółka Akcyjna”.

• 14 lutego 1992 roku BPH S.A. podpisał porozumienie z holenderskim bankiem ABN AMRO , obejmujące współpracę obu banków w procesie przekształcenia struktur wewnętrznych i dostosowania zakresu i poziomu usług świadczonych przez BPH S.A. do standardów światowych. Współpracę zakończono w lutym 1994 roku. Podczas jej trwania wprowadzono nowe koncepcje dotyczące strategii banku, kierunków jego rozwoju oraz przeprowadzono szkolenie dla 650 pracowników banku.

• 19 lipca 1993 roku miała miejsce prywatyzacja BPH S.A. . Doradcą finansowym ds. prywatyzacji banku został międzynarodowy bank inwestycyjny Credit Suisse First Boston.

• W grudniu 1993 roku bank wraz z prezesem otrzymali „ Złotą Statuetkę Lidera Polskiego Biznesu `93” przyznawaną przez Business Center Club, a w 1994 roku „ Diament” do „Złotej Statuetki”.

• W czerwcu 1994 roku BPH S.A. zajął drugie miejsce w rankingu „ Najlepsze Banki `93”. W rok później w rankingu „Najlepsze Banki `94” zajął także drugie miejsce po City Banku oraz w rankingu „ Bezpieczne Banki `94” - pierwsze miejsce.

• Również w 1994 roku bank został uhonorowany przez redakcję „ Przekroju” Złotym Groszem. Ów laur stanowił „symboliczną zapłatę za dobrą robotę, przedsiębiorczość i najlepsze wyniki gospodarcze” osiągnięte w 1993 i 1994 roku.

• 10 listopada 1994 roku Komisja Papierów Wartościowych dopuściła do publicznego obrotu akcje BPH S.A.

• 7 listopada akcje BPH S.A. z pozytywnym skutkiem zadebiutowały na rynku Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych.

• W listopadzie 1995 roku BPH S.A. otrzymał od „Businessman Magazine” tytuł „ Bank Biznesmena”.

• W styczniu 1997 roku gazeta „ Twój Styl” przyznała BPH S.A. nagrode „ Alicja `96” za wprowadzenie na rynek usług finansowych „kredytu edukacyjnego”.

• W 1997 roku bank i jego prezes otrzymali Drugi Diament do „Złotej Statuetki Lidera Polskiego Biznesu `96” przyznawany przez Business Center Club.

• Również w 1997 roku BPH S.A. zajął drugie miejsce w rankingu „Gazety Bankowej”.

• 30 czerwca 1997 roku bank otrzymał najwyższą ocenę ratingową „A” nadaną przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.

• W czerwcu tegoż samego roku został mu nadany tytuł Mecenasa Kultury Krakowa Roku 1996 przez prezydenta Miasta Krakowa.

• W 1998 roku rozpoczęto wdrażanie nowoczesnego, bankowego systemu informatycznego "Profile", który połączy wszystkie oddziały BPH SA.

• W maju tego samego roku Minister Skarbu Państwa ogłosił przetarg na sprzedaż większościowego pakietu akcji BPH SA. Utworzono wówczas: Commercial Union Powszechne Towarzystwo Emerytalne BPH, WBK Spółka Akcyjna.

• 22 października 1998 roku, w Ministerstwie Skarbu Państwa podpisano umowę sprzedaży 4.316.670 akcji BPH SA w Krakowie Bayerische Hypo-und Vereinsbank AG z siedzibą w Monachium, RFN. Zgodnie z porozumieniem Bank Przemysłowo - Handlowy miał zachować swoją tożsamość i znaleźć się w grupie kapitałowej inwestora "Bankiem Regionów" w Polsce, a jego siedzibą miał pozostać Kraków.

• W kwietniu 1999 roku podpisano umowę pożyczki konsorcjalnej dla BPH SA w wysokości 100 mln EURO. Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG zwiększył udziały w BPH SA do 49,9%.

• 14 czerwca 1999 roku zakończył się konwersją Centrali BPH S.A. proces wdrażania zintegrowanego systemu bankowego PROFILE i od tego momentu wszystkie placówki Banku pracują w nowym systemie.

• W październiku Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG wniósł aportem do Banku BPH akcje Hypo-Bank Polska SA (obecnie HypoVereinsbank Bank Hipoteczny SA).

• W listopadzie 1999 roku Bank BPH zaoferował klientom indywidualnym SBI BPH Sez@m - obsługę konta przez Internet.

• W styczniu 2000 roku Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG zwiększył swój udział w Banku BPH SA i posiada 12.089.365 akcji i głosów na WZA Banku BPH, co stanowi 86,1% kapitału akcyjnego BPH SA.

• Od 1 marca prezesem Zarządu Banku BPH jest Joseph Wancer. Również od tego miesiąca uruchomiono BPH-M@kler. Dzięki niemu klienci Biura Maklerskiego Banku BPH mogą zarządzać swoim kontem przez Internet

• 30 czerwiec 2000 r. - Bank BPH, podczas Letniej Gali Business Centre Club, otrzymał Piąty Diament do Złotej Statuetki BCC w Konkursie Lider Polskiego Biznesu '99. Nagrodę odebrał Prezes Joseph Wancer.

• Październik 2000 r. - uruchomiono SBI BPH Sez@m Biznes, obsługę kont przez Internet dla małych przedsiębiorstw.

• Marzec 2001 - Bank Przemysłowo-Handlowy SA i Powszechny Bank Kredytowy SA podpisały porozumienie określające warunki współpracy w przygotowaniu spółek do fuzji. Połączenie powinno zostać przeprowadzone przez przeniesienie całego majątku PBK na BPH w zamian za akcje, które BPH wyda akcjonariuszom PBK.

• W kwietniu 2001 roku Bank Przemysłowo - Handlowy wprowadził do swojej oferty rachunek systematycznego oszczędzania BPH Skarbnik. Oprocentowanie jest zmienne i uzależnione od zgromadzonej kwoty.

• W czerwcu 2001 roku Bank BPH zaoferował nowy produkt o nazwie Lok@ta. Jest to 10 dniowa lokata przeznaczona dla Klientów Banku korzystających z systemu bankowości internetowej Sez@m oraz BPH WAP.

• Również w tym samym miesiącu Bank Przemysłowo-Handlowy wprowadził do swojej oferty polecenie zapłaty w formie elektronicznej. Usługa będzie dostępna dla klientów korporacyjnych korzystających z systemu MultiCash. Jest to system bankowości elektronicznej, skierowany do klientów korporacyjnych - umożliwia uzyskanie informacji o rachunku i dokonanie płatności.

• W sierpniu 2001 roku zarządy dwóch łączących się banków, Banku Przemysłowo-Handlowego i Powszechnego Banku Kredytowego ustaliły nazwę dla nowej instytucji. Będzie to Bank Przemysłowo-Handlowy PBK, w skrócie BPH PBK. Fuzja banków jest efektem połączenia się ich właścicieli; niemieckiego HypoVereinsbanku oraz Banku Austria.

• 25 września 2001 Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy BPH i PBK zatwierdziły połączenie banków.

• Obecnie ma miejsce realizowanie strategii rozwoju związanej z fuzją BPH i PBK.

4.2. Misja i strategia banku

Misja banku

Bank Przemysłowo - Handlowy S.A. jako instytucja zaufania publicznego , kieruje się wartościami i zasadami, które gwarantują klientom poczucie stabilności, bezpieczeństwo powierzonych środków i realizowanych operacji. Swoje działania podporządkowuje prawu, zasadom etyki jak również interesom klientów i akcjonariuszy , wykonując je zgodnie z obowiązkiem bankowym. Działa na rzecz otoczenia, w którym funkcjonuje, wspomaga najbardziej skrzywdzonych przez los, ludzi chorych, potrzebujących pomocy, w tym własnych pracowników.

Działa z powodzeniem we wszystkich regionach Polski, rozbudowuje sieć swoich placówek zgodnie z interesem klientów . W swojej strategii zagranicznej bank jest zainteresowany krajami sąsiadującymi z Polską.

BPH S.A. jest również zorientowany rynkowo. Dostosowuje swoją działalność do potrzeb i oczekiwań klientów oraz zmieniających się warunków ekonomicznych i rynkowych. Jest aktywnym i inspirującym uczestnikiem przemian.

Systematycznie dąży do powiększenia swojego udziału w rynku finansowym , koncentrując się na wybranych strategicznych segmentach rynku. Podejmuje również wyzwania gospodarki rynkowej i konkurencji , poprzez proponowanie nowoczesnej i kompleksowej oferty produktów ,dostosowanej do zmieniających się oczekiwań klientów indywidualnych , podmiotów gospodarczych jak również samorządów i organizacji społecznych. Oprócz typowych usług bankowych w ofercie BPH S.A. są również usługi doradcze, inwestycyjne i ubezpieczeniowe.

Należy podkreślić także, że Bank Przemysłowo - Handlowy systematycznie rozwija swój potencjał konkurencyjny, poprzez nacisk na unowocześnienie oferty produktów bankowych, wzmacnianie bazy kapitałowej , działalność na zagranicznych , lepsze wykorzystanie istniejącej sieci dystrybucji pośredniej i bezpośredniej , zwiększenie liczby placówek , wdrożenie nowoczesnych informatycznych systemów komputerowych, a także na podniesienie jakości i zwiększenie komplementarności obsługi.

BPH S.A. może pochwalić się swoimi pracownikami , którzy stanowią jego siłę i kapitał. Bank cały czas dba o ich regularne dokształcanie . Pracownicy dążą natomiast do profesjonalnej obsługi i dzięki temu są postrzegani zarówno przez klientów jak i konkurentów jako jeden z najlepiej wykwalifikowanych i najbardziej kompetentnych zespołów bankowych.

Od momentu wdrożenia projektu fuzji BPH S.A. i PBK czyli od roku 2001 misja banku opiera się na realizacji strategii „Banku Regionu” w ramach Grupy HypoVereinsbank AG.

Bank spełniając swoją misję zabiega o uznanie , zaufanie i wiarygodność klientów poprzez solidność, lojalność , trwałość i wysoką jakość wykonywanych usług. Służy społeczeństwu wspierając i inicjując przedsięwzięcia , które odzwierciedlają i zaspokajają potrzeby i ambicje obywateli. Wspomaga służbę zdrowia, naukę , oświatę oraz kulturę, bierze udział w akcjach charytatywnych wzmacniając w ten sposób więzi łączące go ze społeczeństwem i klientami.

Strategia BPH S.A.

W roku 2000 Bank Przemysłowo - Handlowy rozpoczął realizację nowej strategii rozwoju, ukierunkowanej na uzyskanie przełomu jakościowego w standardzie obsługi klientów i zarządzaniu bankiem.

Plan strategiczny na lata 2000 - 2004 został zatwierdzony w maju tegoż roku. Dokument ten przewiduje, że Bank BPH będzie wiodącym bankiem uniwersalnym zorientowanym w szczególności na obsługę klientów indywidualnych , jak również małych i średnich firm oraz podmiotów sektora publicznego. Ma on być postrzegany jako lider w odniesieniu do takich segmentów klientów ,jak: zamożni klienci indywidualni, duże przedsiębiorstwa i gminy. Jednocześnie bank będzie jedną z wiodących instytucji bankowości hipotecznej, zamierza osiągnąć do 2004 roku 10,2% udział w rynku, tworząc trwałe przewagi konkurencyjne w postaci sprawnej sieci dystrybucji i efektywnych procesów.

Pod względem obecności geograficznej BPH będzie dążył do zajęcia wiodącej pozycji w południowej części Polski z udziałem nie mniejszym niż 10 % tego rynku.

Plan strategiczny zakłada, również, że BPH będzie obsługiwał swoich klientów w Polsce południowej za pośrednictwem unowocześnionej i efektywnej sieci oddziałów ,podczas gdy klienci w pozostałej części kraju będą obsługiwani za pomocą kanałów dystrybucji , takich jak: Internet, telefon, pośrednicy w zakresie sprzedaży produktów bankowych i centra doradztwa bankowego.

Pod względem oferty produktowej , strategicznym celem banku jest uzupełnienie tradycyjnych , podstawowych produktów o wysoko dochodowe produkty i rozwiązania , takie jak: w zakresie obsługi klienta indywidualnego - karty kredytowe, kredyty hipoteczne i fundusze powiernicze, oraz w zakresie obsługi przedsiębiorstw - obligacje i komercyjne papiery wartościowe .

W 2000 roku bank podjął wiele projektów zmierzających do osiągnięcia celów strategicznych w zakresie pozycji rynkowej i unowocześnieniu oferty produktowej. Zamierza on poprawić swoją pozycję rynkową w następujących grupach produktów:

TABELA 3. PRODUKTY BANKU

	1999	2004
Depozyty od osób fizycznych	3,9%	5,7%
Kredyty dla osób fizycznych	2,8%	5,1%
Finansowanie nieruchomości	5,0%	10,2%
Kredyty dla przedsiębiorstw	5,8%	8,6%
Depozyty od przedsiębiorstw	7,2%	13,7%
Fundusze powiernicze	0,0%	5,0%
Zarządzanie aktywami	0,0%	5,0%
Rynek wtórny	4,2%	8,0%
Rynek pieniężny	7,0%	10,0%
Krótkoterminowe papiery dłużne	1,0%	5,0%

Źródło : Raport roczny BPH S.A. 2000 r.

Jednocześnie bank zamierza rozpocząć działania polegające na przebudowie struktury organizacyjnej banku i usprawnieniu metod zarządzania w odniesieniu do takich obszarów jak : organizacja sprzedaży bazująca na nowej segmentacji klientów, komunikacja wewnętrzna , planowanie i rachunkowość zarządcza oraz kontrola ryzyk bankowych. Działania wynikają z procesu integracji BPH i PBK . BPH S.A. ma w nich duże wsparcie za strony akcjonariusza strategicznego ze względu na jego „know how” doświadczenie.

W 2000 roku Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG, strategiczny akcjonariusz banku BPH, połączył się z bankiem Austria AG, który posiada większościowy pakiet akcji w Powszechnym Banku Kredytowym S.A. Obecnie prowadzone są prace zmierzające do stworzenia na bazie banku BPH i PBK nowoczesnej instytucji finansowej oferującej swoim klientom usługi na najwyższym poziomie. Nowa instytucja będzie posiadać ogólnokrajowy zasięg działania. Będzie się plasować na drugim miejscu w sektorze bankowym w Polsce pod względem funduszy własnych oraz na trzecim pod względem liczby klientów, placówek, aktywów. Zgodnie z harmonogramem fuzja operacyjna powinna zostać zakończona do końca 2003 roku, natomiast fuzja prawna zakończy się 31 grudnia 2001 roku.

W ciągu najbliższych pięciu lat BPH planuje realizację średniorocznego nominalnego wzrostu aktywów na poziomie 18%, kredytów na poziomie 23%, zobowiązań wobec klientów i instytucji finansowych na poziomie 20%. W roku 2004 planowane jest osiągnięcie zysku netto w wysokości 525 mln złotych i zwrot z kapitału własnego w wysokości 17,7% oraz zwrot z aktywów w wysokości 1,6%. Planowana jest również systematyczna poprawa relacji "koszty operacyjne do dochodu na działalności bankowej" z 72% w 2000 do 55% w roku 2004. Planowana wartość nakładów inwestycyjnych w latach 2000 - 2004 na realizację zakładanego programu rozwoju ma wynieść 1,1 mld złotych.

Jeśli chodzi o klientów detalicznych bank zamierza osiągnąć 15% udziału w ich obsłudze w Polsce Południowej, zwiększyć obsługę wybranych klientów w innych atrakcyjnych regionach kraju poprzez rozwój sieci dystrybucji; oraz wprowadzić produkty o wysokiej wartości dodanej. W obsłudze kredytowej segmentu klientów korporacyjnych bank zamierza osiągnąć udział na poziomie 8,6%, natomiast depozytowej - 13,7%.Wzrost pozycji rynkowej banku wśród klientów detalicznych oraz korporacyjnych stymulowany będzie przez podnoszenie konkurencyjności Biura Maklerskiego oraz planowane tworzenie potencjału konkurencyjnego w zakresie funduszy powierniczych oraz zarządzania aktywami.

BPH S.A. ma zrealizować plan strategiczny do 2004 roku.

4.3. Działalność BPH S.A.

Bank Przemysłowo- Handlowy S.A. jest jednym z największych banków w Polsce . Dysponuje siecią ponad 244 placówek na terenie 16 województw.

W rozliczeniach międzynarodowych współpracuje z ponad tysiącem banków zagranicznych zlokalizowanych w głównych światowych centrach przemysłowo - handlowych. Jest również członkiem międzynarodowego systemu bankowych transferów pieniężnych SWIFT. BPH uczestniczy także w krajowych i zagranicznych transakcjach na rynkach pieniężnych wykorzystując międzynarodową łączność komputerową Reuters.

Działalność Banku Przemysłowo-Handlowego S.A. obejmuje w szczególności:

• otwieranie i prowadzenie rachunków bankowych,

• prowadzenie rozliczeń pieniężnych krajowych i zagranicznych,

• udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek pieniężnych ,

• dokonywanie oraz przyjmowanie lokat w kraju i za granicą,

• wykonywanie operacji na międzynarodowym rynku walutowym,

• świadczenie usług w zakresie doradztwa ekonomicznego i finansowego,

• inne czynności dokonywane na podstawie ustawy prawo bankowe.

Najnowszą usługą BPH S.A. jest usługa WAP , pozwalająca na zarządzanie środkami zgromadzonymi na koncie BPH Sezam za pomocą telefonu komórkowego wyposażonego w WAP.

Inną nowoczesną usługą jest BPH SMS , która pozwala na obsługiwanie swego konta poprzez sms. Bank wprowadził również system bankowości internetowej tzw. SBI BPH Sez@m zapewniając w ten sposób nowoczesny dostęp do konta BPH Sezam poprzez Internet.

Powyższe czynności realizowane są w postaci około 100 usług bankowych, których indywidualne cechy dostosowane są do potrzeb rynku.

Adresatami oferty BPH S.A. są osoby fizyczne i podmioty gospodarcze, niezależnie od rodzaju i formy własności prowadzonej działalności gospodarczej.

Wśród klientów banku są podmioty o strategicznym znaczeniu dla polskiej gospodarki. BPH S.A. współpracuje z nimi w szerokim zakresie ,opierając wspólne działania na warunkach określonych w regulaminach banku, bądź na indywidualnych zasadach , ustalonych w porozumieniach o współpracy.Ponadto bank posiada wyspecjalizowaną kadrę w poszczególnych rodzajach działalności bankowej. Poprzez wdrożenie stanowiska „ doradcy klienta” realizuje również ideę „ account management'u”.

Aktualnie wszystkie oddział banku są wyposażone w lokalne sieci komputerowe . Dla usprawnienia przesyłania danych pomiędzy Centralą Banku a oddziałami BPH S.A. , wprowadzono system poczty elektronicznej. W oparciu o ten system realizowane są usługi z zakresu „home bankingu”.

Nad prawidłową działalnością Banku Przemysłowo-Handlowego S.A. czuwają jego organy władzy:

• zarząd na czele , którego stoi prezes Józef Wancer,

• rada nadzorcza z przewodniczącym dr Stefanem Schullerem,

• akcjonariusze.

SCHEMAT .5. AKCJONARIUSZE POSIADAJĄCY 5% LUB WIĘCEJ GŁOSÓW NA WZA BPH S.A. WG. STANU NA 4 LIPCA 2001 ROKU

Źródło : Internet http:// www. bph.pl

4.4. Produkty bankowe

Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. oferuje zróżnicowany wachlarz około stu produktów bankowych.

Są to :

• produkty kredytowe

• kredyt budowlany,

• kredyt remontowy,

• kredyt hipoteczny,

• kredyt pomostowy,

• pożyczka hipoteczna,

• kredyt samochodowy,

• kredyt ratalny,

• pożyczka gotówkowa,

• kredyt edukacyjny ,

• kredyt studencki, itp.

• produkty depozytowe

• lokata terminowa,

• lokata negocjowana,

• rachunek BPH Skarbnik,

• rachunek bieżący w złotych,

• rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy tzw. „konto osobiste”,

• rachunek lokaty terminowej w złotych,

• rachunek zagraniczny wolny płatny na żądanie dla zagranicznych osób prawnych, itp.

• produkty rozliczeniowe

• polecenie przelewu,

• inkaso czeku krajowego,

• inkaso weksla w obrocie krajowym,

• czek bankierski,

• euroczek,

• akredytywa dokumentowa w rozliczeniach zagranicznych,

• karty płatnicze,

• polecenie wypłaty wysyłane w obrocie dewizowym,

• produkty parabankowe

• obrót handlowy wierzytelnościami - faktoring,

• ubezpieczenie uniwersalne „Plus” na życie Commercial Union,

• ubezpieczenie terminowe na życie Commercial Union,

• młodzieżowa polisa przyszłościowa Commercial Union,

• underwriting - udzielanie emitentowi gwarancji sprzedaży akcji,

• opracowanie i opiniowanie business planu,

• inwestycje własne BPH S.A. , itp.

• inne produkty

• wypłata zagranicznych rent i emerytur,

• sprzedaż znaków wartościowych,

• wynajmowanie skrytek sejfowych,

• przyjmowanie depozytów wartościowych,

• poszukiwanie na zlecenie klienta oczekiwanych wpływów w dewizach,

• opinia o zdolności kredytowej klienta,

• konto BPH Sezam Student,

• konto BPH Sezam Junior,

• konto BPH Złoty Sezam.itp.

4.5. Charakterystyka kart płatniczych BPH S.A.

Bank Przemysłowo-Handlowy ma w swojej ofercie kilka atrakcyjnych rodzajów kart płatniczych wydawanych do określonych rachunków bankowych. We wrześniu 2000 roku ich liczba ,przekroczyła 500 tysięcy.

Wyodrębnić możemy tu karty:

• BPH- VISA Classic złotowa,

• BPH -VISA Classic walutowa,

• BPH- VISA Sezam Electron,

• BPH -VISA Sezam Electron młodzieżowa,

• BPH- VISA Gold,

• BPH-Eurocard/Mastercard,

• BPH-Eurocard/Mastercard Gold,

KARTA BPH-VISA CLASSIC ZŁOTOWA

RYS.10. KARTA VISA CLASSIC ZŁOTOWA

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Powyższa karta jest międzynarodową kartą płatniczą debetową. Przeznaczona jest dla krajowych osób fizycznych, ale dopuszcza się możliwość wydania karty nierezydentom. Obowiązuje wówczas specjalna procedura zatwierdzenia wniosku.

Karta VISA Classic złotowa umożliwia jej posiadaczowi dokonywanie transakcji w kraju i za granicą. Mogą to być operacje bezgotówkowe ( zapłata za towary i usługi), wypłaty gotówki w bankomatach i kasach banków . Wszystkie transakcje należy wykonywać w punktach oznaczonych znakiem VISA.

Karta może być również wykorzystywana do transakcji zawieranych na odległość typu:

• zamówienia telefoniczne,

• zamówienia pocztowe,

• zamówienia poprzez sieć Internet.

Warunkiem wydania karty jest posiadanie w banku konta BPH Sezam ,konta BPH Złoty Sezam lub konta BPH Sezam Student co najmniej 3 miesiące i złożenie wniosku o jej wydanie. Do jednego rachunku Bank może wydać maksymalnie trzy karty dla:

• posiadacza rachunku,

• współ posiadacza rachunku,

• pełnomocnika posiadającego pełnomocnictwo w zakresie kart płatniczych lub pełnomocnictwo ogólne.

Posiadając SBI BPH Sez@m można kartę zamówić przez Internet.

Karta BPH-Visa Classic złotowa, zapewnia swoim klientom dodatkowe usługi, a mianowicie:

• pakiet ubezpieczeń TU „ Compensa” S.A. obejmujący - w czasie pobytu poza granicami kraju (za wyjątkiem USA, Kanady i Japonii):

• ubezpieczenie zagranicznych kosztów leczenia, nagłych zachorowań lub nieszczęśliwych wypadków - do kwoty 10.000,00 USD,

• ubezpieczenie kosztów ochrony assistance,

• ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków do kwoty 10.000,00 zł.

Transakcje wykonane przy jej użyciu są rozliczane przez bank na bieżąco, w miarę otrzymania o nich informacji.W przypadku utraty karty, a także uzyskania kodu PIN przez inne osoby, należy niezwłocznie dokonać zastrzeżenia karty.
Karta zastrzeżona nie może być więcej używana. W przypadku jej odzyskania należy ją niezwłocznie zwrócić do Banku.

KARTA BPH-VISA CLASSIC WALUTOWA

RYS.11. KARTA VISA CLASSIC WALUTOWA

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Walutowa karta BPH-VISA Classic jest międzynarodową kartą płatniczą debetową. Oznacza to ,że działa w oparciu o aktualne saldo rachunku walutowego VISA , powiększone o przydzielony przez bank limit w saldzie debetowym.

Karta wydawana jest posiadaczom rachunku walutowego VISA , po wypełnieniu wniosku przez ubiegającego się o nią.

Właściciel karty może nią dokonywać bezgotówkowych (bez prowizji) i gotówkowych operacji w kraju i za granicą, do wysokości środków zgromadzonych na rachunku funkcjonującym w powiązaniu z kartą, oraz wypłat gotówkowych. Dzienny limit wypłat gotówkowych wynosi 10 000,00 zł.

Karta może być używana do transakcji typu:

• zamówienie telefoniczne,

• zamówienie pocztowe,

• zamówienie poprzez Internet.

Usługi dodatkowe oferowane przez kartę walutową VISA są identyczne jak karty złotowej. Identycznie jest również postępowanie w wypadku utraty karty.

KARTA BPH-VISA SEZAM ELECTRON

RYS.12. KARTA VISA SEZAM ELECTRON

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Karta BPH-VISA Sezam Electron jest również międzynarodową kartą płatniczą debetową. Uznawana jest za praktyczną , nowoczesną, prostą w użyciu ale także tanią w obsłudze. Korzystanie z niej jest bezpieczne i zapewnia pełną kontrolę własnych wydatków. Przeznaczona jest dla osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Za jej pośrednictwem można dokonywać transakcji w punktach wyposażonych w elektroniczne terminale kasowe, oznaczone znakiem VISA Electron jak również w bankomatach ze znakiem VISA Electron i PLUS.

Każda transakcja przy użyciu karty dokonywana jest:

• w oparciu o aktualny stan środków zapisanych w systemie autoryzacyjnym - dotyczy płatności za towary i usługi,

• w oparciu o aktualny stan środków zapisanych w systemie autoryzacyjnym oraz w powiązaniu z dziennym limitem wypłat gotówkowych - dotyczy wypłat gotówki.

Dzienny limit wypłat gotówkowych dla karty BPH-VISA Sezam Electron ustalony został na 5.000,00 zł.

Warunkami wydania karty płatniczej BPH-VISA Sezam Electron jest posiadanie, współposiadanie lub pełnomocnictwo w zakresie kart płatniczych lub pełnomocnictwo ogólne do konta BPH Sezam, konta BPH Złoty Sezam lub konta BPH Sezam Student i jednocześnie złożenie wniosku o wydanie karty. Możliwe jest wydanie maksymalnie trzech kart funkcjonujących w oparciu o jedno konto (dla posiadacza rachunku, jego współ posiadaczy lub pełnomocników).
Okres ważności karty wynosi 24 miesiące. Wznawianie kart płatniczych BPH-VISA Sezam Electron na kolejny okres ważności jest dokonywane przez bank automatycznie. Posiadacz karty BPH-VISA Sezam Electron - w przypadku rezygnacji z karty - winien zgłosić ten fakt najpóźniej 30 dni przed upływem terminu ważności dotychczas używanej karty.

Karta Electron ma wiele zalet. Stosowanie jej przy płatnościach za zakupy i usługi nic nas nie kosztuje. Ponadto możemy pobierać za jej pomocą gotówkę w bankomatach i placówkach BPH , również bez dodatkowych kosztów. Jeśli chodzi o pozostałe bankomaty i kasy innych banków to pobieramy gotówkę za niewielką prowizją.

KARTA BPH-VISA SEZAM ELECTRON MŁODZIEŻOWA

RYS.13. KARTA VISA SEZAM ELECTRON MŁODZIEŻOWA

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Ten rodzaj plastykowego pieniądza przeznaczony jest dla małoletnich osób fizycznych, które ukończyły 13 rok życia i działa w oparciu o aktualne saldo konta BPH Sezam Junior.

Transakcje wykonane przy użyciu karty są rozliczane przez Bank na bieżąco, w miarę otrzymania o nich informacji.

Karta umożliwia jej posiadaczowi dokonywanie w kraju i za granicą transakcji:

• bezgotówkowych (zapłata za towary i usługi) - w punktach wyposażonych w elektroniczne terminale kasowe, oznaczone znakiem VISA Electron;

• wypłat gotówki w bankomatach oznaczonych znakiem VISA Electron lub PLUS;

• wypłat gotówki w kasach banków - wyposażonych w elektroniczne terminale kasowe, oznaczone znakiem VISA Electron.

Karta nie może być używana do transakcji typu:

• zamówienie telefoniczne;

• zamówienie pocztowe;

• zamówienie poprzez sieć Internet.

Dzienny limit wypłat gotówkowych dla młodzieżowej karty BPH-VISA SEZAM Electron ustalony został w kwocie 200 złotych.

Warunkami wydania młodzieżowej karty płatniczej dla młodzieży są:

• posiadanie konta BPH Sezam Junior, otwartego na wniosek małoletniej osoby fizycznej potwierdzony własnoręcznym podpisem jej przedstawiciela ustawowego;

• złożenie wniosku o wydanie karty w placówce BPH SA prowadzącej konto oraz okazanie pracownikowi Banku dokumentu tożsamości (dowód tymczasowy, paszport, legitymacja szkolna).

W ramach jednego Konta BPH Sezam Junior może być wydana jedna młodzieżowa karta płatnicza BPH -VISA SEZAM Electron.

KARTA BPH-VISA GOLD

RYS. 14. KARTA VISA GOLD

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Karta Visa Gold przyznawana jest krajowym osobom fizycznym posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. Jest to karta obciążeniowa z odroczonym terminem płatności. Bank wydaje ją dla użytkowników konta BPH Sezam lub BPH Złoty Sezam, których wpływy na rachunek wynoszą minimum 7000,00 złotych.

Karta wydawana jest w terminie do 7-u dni roboczych od daty złożenia wniosku o jej wydanie. Możliwe jest wydanie maksymalnie dwóch kart funkcjonujących w oparciu o jedno konto (dla posiadacza rachunku, jego współ posiadacza i/lub pełnomocników).

Rozliczenie z tytułu transakcji dokonanych przy pomocy karty oraz należnych bankowi prowizji od transakcji następuje raz w miesiącu. Cykl rozliczeniowy obejmuje okres od 6 dnia danego miesiąca do 5 dnia miesiąca następnego. Na koniec cyklu rozliczeniowego placówka banku obciąża konto posiadacza karty kwotą wszystkich rozliczonych w danym cyklu rozliczeniowym transakcji wraz z należnymi bankowi prowizjami.
Transakcji dokonuje się w oparciu o miesięczny limit wydatków, który jest ustanawiany indywidualnie przez bank na podstawie średnich wpłat na konto z ostatnich trzech miesięcy.

Minimalna wysokość limitu wydatków wynosi 21.000,00 zł (maksymalna wysokość limitu nie została ustalona).

Posiadaczom karty bank oferuje pakiet ubezpieczeń TU "Compensa" S.A. obejmujący - w czasie pobytu poza granicami kraju:

• ubezpieczenie zagranicznych kosztów leczenia nagłych zachorowań lub nieszczęśliwych wypadków - do kwoty 30.000,00 USD,

• ubezpieczenie kosztów ochrony assistance,

• ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków do kwoty 100.000,00 zł,

• ubezpieczenie zaginięcia, utraty lub kradzieży bagażu,

• ubezpieczenie skutków opóźnienia lotu.

Z kartą związany jest pakiet Visa International - Global Customer Assistance Service, w skład którego wchodzą:

• możliwość wydania podczas pobytu za granicą karty zastępczej (w razie utraty karty),

• możliwość dokonania awaryjnej wypłaty gotówki,

• ubezpieczenie opóźnienia lotu oraz opóźnienia i/lub utraty bagażu,

• możliwość skorzystania ze specjalnych całodobowych numerów telefonicznych centrów assistance Visa International.

KARTA BPH-EUROCARD/MASTERCARD

RYS.15.KARTA EUROCARD/MASTERCARD

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Powyższa karta płatnicza jest świetnym międzynarodowym narzędziem do przeprowadzania bezgotówkowych transakcji oraz wypłat gotówkowych na całym świecie. Jest to karta obciążeniowa. Działa w oparciu o konto BPH Sezam a miesięczny limit wydatków ustalany jest przez BPH .

Rozliczenie z tytułu transakcji dokonanych przy pomocy karty oraz należnych bankowi prowizji od transakcji następuje raz w miesiącu. Okres rozliczeniowy zaczyna się 10 dnia każdego miesiąca, a kończy się 9 dnia następnego miesiąca.

Aby otrzymać kartę, trzeba posiadać Konto BPH Sezam, Konto BPH Złoty Sezam lub Konto BPH Sezam Student co najmniej 3 miesiące oraz posiadanie wystarczającej ilości środków na rachunku, pozwalających na ustalenie limitu wydatków. Średnie miesięczne wpływy na rachunek nie mogą być mniejsze niż 1.000,00 zł. Ponadto należy złożyć wniosek o wydanie karty. Do jednego rachunku mogą być wydane maksymalnie 3 karty (dla posiadacza, współposiadacza i pełnomocnika rachunku).

Wraz z otrzymaniem karty klient zostaje objęty ubezpieczeniem kosztów leczenia za granicą i ubezpieczeniem pomocy w podróży. Górną granicę odpowiedzialności stanowi suma ubezpieczenia w kwocie 5000 USD.

Karta Eurocard/ Mastercard ma wiele zalet do których należą:

• miesięczny limit wydatków ustanawiany indywidualnie przez bank;

• bezpłatne ubezpieczenie podczas podróży za granicą;

• możliwość dokonywania bezgotówkowych transakcji na całym świecie;

• szeroki dostęp do banków i bankomatów umożliwiających podejmowanie gotówki w lokalnej walucie odwiedzanego kraju przez całą dobę;

• bezpieczeństwo pieniędzy - nie trzeba nosić przy sobie gotówki.

KARTA BPH- EUROCARD/MASTERCARD GOLD

RYS.16. KARTA EUROCARD/MASTERCARD

Źródło: Internet http:// www.bph.pl

Karta Gold zaliczana jest do międzynarodowych kart obciążeniowych. Okres rozliczeniowy w jej przypadku trwa od 6 dnia danego miesiąca kalendarzowego , do 5 dnia następnego miesiąca.

Posiadacz karty może dokonywać transakcji bezgotówkowych i gotówkowych, w kraju i za granicą. Za wszystkie transakcje dokonane kartą bank pobiera prowizje. Karta może być używana do transakcji typu:

• zamówienie telefoniczne,

• zamówienie pocztowe,

• zamówienie poprzez sieć Internet.

Transakcji można dokonywać w oparciu o miesięczny limit wydatków, który jest ustanawiany indywidualnie przez bank na podstawie średnich wpłat na rachunek z ostatnich trzech miesięcy. Minimalna wysokość limitu wydatków wynosi 21.000,00 zł.

Warunkiem wydania karty jest posiadanie konta BPH Sezam lub BPH Złoty Sezam przez okres co najmniej 3 miesięcy przy wpływach na konto (średnia z trzech miesięcy) na poziomie minimum 7.000,00 zł oraz złożenie wniosku o wydanie karty.

Posiadaczom kart bank oferuje pakiet ubezpieczeń TU "Compensa" S.A. obejmujący - w czasie pobytu poza granicami kraju:

• ubezpieczenie zagranicznych kosztów leczenia nagłych zachorowań lub nieszczęśliwych wypadków - do kwoty 30.000,00 USD,

• ubezpieczenie kosztów ochrony assistance,

• ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków do kwoty 100.000,00 zł,

• ubezpieczenie zaginięcia, utraty lub kradzieży bagażu,

• ubezpieczenie skutków opóźnienia lotu.

Zasady korzystania z kart znajdujących się w ofercie BPH są uwzględnione w regulaminie . Możemy ich używać przy zakupach w punktach handlowych i usługowych oznaczonych odpowiednio znakiem: Eurocard/Mastercard, Visa, Visa Electron. Sprzedawca przedstawia nam rachunek do podpisu. Podpis powinien być zgodny z wzorem złożonym na karcie w chwili jej odbioru w placówce banku BPH. Następnie otrzymujemy kopię rachunku, którą należy przechowywać do czasu otrzymania wyciągu z rachunku , gdyż jest ona podstawą do wnoszenia ewentualnych reklamacji.

Jeśli chodzi o pobieranie gotówki to możemy tego dokonać w każdym banku i bankomacie odpowiednio oznakowanym. W banku należy okazać urzędnikowi kartę oraz dowód tożsamości, który po dokonaniu formalności i sporządzeniu rachunku wypłaci żądaną kwotę. Aby pobrać kwotę z bankomatu należy postępować zgodnie z instrukcjami podawanymi na ekranie urządzenia wstukując wcześniej swój PIN czyli Osobisty Numer Identyfikacyjny. Jest on znany wyłącznie posiadaczowi i traktowany jako jego elektroniczny podpis.

Jak widać oferta banku BPH S.A. odnośnie kart płatniczych jest bardzo bogata i każdy klient może wybrać coś dla siebie. Bank zamierza wprowadzić jeszcze więcej rodzajów tej nowoczesnej formy rozliczeń, gdyż adresaci się zmieniają a ich wymagania rosną z roku na rok.

Zakończenie

Karty płatnicze to jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się segmentów rynku usług finansowych. Jak widać , kiedyś były wyznacznikiem pewnego statusu materialnego, rekwizytem ludzi zamożnych, dziś stają się one czymś codziennym , normalną rzeczą w portfelach Polaków. Stanowią nowoczesną formę rozliczeń, ograniczając do minimum potrzebę noszenia przy sobie banknotów jak również, zapewniając szereg usług dodatkowych, oferowanych nam przez bank wraz z wydawaną kartą.

Zalety kart płatniczych sprawiają, że społeczeństwa nie mogą się bez nich obejść a ich wszechstronne wykorzystanie w różnych operacjach rozliczeniowych przyczynia się do systematycznego wzrostu ich zastosowania.

Jako ,że polskie banki oferują swoim klientom karty płatnicze dopiero od kilku lat , rynek ten ma przed sobą jeszcze olbrzymią perspektywę rozwoju. Jego przyszłość stanowią karty o uniwersalnych zastosowaniach , inteligentne i gwarantujące bezpieczeństwo transakcji.

Ważnym elementem budowy infrastruktury dla przyszłego rynku płatności kartami jest coraz powszechniejszy dostęp do Internetu. Obecnie ma go ponad 5 milionów Polaków, z czego 40%, jest gotowa płacić kartą w internetowych sklepach. Sklepów tych jest już w kraju około 900 , z czego 160 akceptuje płatności kartami.

Innym ważnym problemem dla przyszłości plastykowego pieniądza jest dostosowanie systemu kart płatniczych do standardów rynku finansowego w Unii Europejskiej. Konieczne są bowiem zmiany w przepisach oraz wprowadzenie standardów ISO. Tylko wtedy program rozwoju polskiej międzybankowej karty płatniczej, jako podstawowego instrumentu współczesnego obrotu bezgotówkowego, będzie posiadał podstawy ekonomiczne, techniczne i organizacyjne zgodne z kierunkami rozwoju i zasadami funkcjonowania systemu kart płatniczych w krajach Unii Europejskiej. Umożliwi to współdziałanie międzynarodowe w tworzeniu nowych typów kart, produkcji sprzętu, oprogramowania i serwisu w procesach obrotu pieniężnego.

Według prognoz przyszłość polskiego rynku kart płatniczych jest obiecująca. Potencjał tego rynku będzie ciągle wzrastał a w okresie przypuszczalnego wejścia Polski do Unii Europejskiej może w naszym kraju funkcjonować około 25-30 milionów kart płatniczych i około 6-8 tysięcy ATM-ów.

BIBLIOGRAFIA

Bury A. ,Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 1999.

Głuchowski J., Szambelańczyk J., Bankowość Podręcznik dla studentów, Wyd. Wyższej

Szkoły Bankowej, Poznań 1999 .

Heropolitańska T., Weksel w obrocie zagranicznym ,Twigger S.A. , Warszawa 1994.

Krzyżkiewicz Z. , Operacje bankowe, Wyd. POLTEXT , Warszawa 1998.

Krzyżkiewicz Z. , Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i

Bankowca , Warszawa 1997.

Kukulski J., Pluta I., Karty płatnicze , Dom Wydawniczy ABC , Warszawa 1998.

Kwiatkowski J.W., Bankowe karty płatnicze , Wyd. AWA , Warszawa 1995.

Myczkowska A., Dąbrowski T., Karty płatnicze - przewodnik po świecie plastykowego

pieniądza , Wyd. Pressrepublica , Warszawa 1997.

Smaga M., Karty płatnicze , Kantor wydawniczy S.C. , Zakamycze 1998.

Świderski J., Podstawy operacji bankowych , Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM ,

Warszawa 1997.

Wyszomirski T., Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko , Wyd. PWN , Warszawa 1999.

Biuletyn bankowy, Karta płatnicza z mikroprocesorem ,1999.

Gazeta finansowa, Chip w ataku, 27 marca-1 kwietnia 2000.

Księga Produktów i Usług Bankowych, BPH S.A.

Magazyn Finansowy, 09.07.2001.

Pierwsza Dekada 89-99 , BPH S.A.

Raport Roczny 2000, BPH S.A.

Regulamin międzynarodowych kart płatniczych, BPH S.A.

Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992, w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków ( Mon . Pol. ) nr 39, poz.293;

Internet , http://www.ebanki.pl/artykuly

Internet , http://www.bph.pl

Internet , http://www.money.pl

Internet , http://www.ecard.pl

SPIS SCHEMATÓW:

Strona:

1. Schemat nr 1: Rozliczenie za pomocą polecenia przelewu.................................................11

2. Schemat nr 2: Rozliczenie za pomocą akredytywy.............................................................14

3. Schemat nr 3: Funkcjonowanie inkasa dokumentowego....................................................25

4. Schemat nr 4: Budowa karty płatniczej...............................................................................36

5. Schemat nr 5: Akcjonariusze posiadający 5% lub więcej głosów na WZA BPH S.A. wg.

stanu na 4 lipca 2001 ....................................................................................84

SPIS TABEL:

Strona:

1. Tabela nr 1: Najpopularniejsze karty płatnicze w Polsce...................................................34

2. Tabela nr 2: Charakterystyka dodatkowych usług świadczonych użytkownikom kart......53

3. Tabela nr 3: Produkty banku...............................................................................................81

SPIS RYSUNKÓW:

Strona:

1. Rysunek nr 1: Klasyfikacja kart płatniczych ......................................................................49

2. Rysunek nr 2: Karta elektroniczna Visa Smart ..................................................................51

3. Rysunek nr 3: Terminal POS na karty elektroniczne ........................................................51

4. Rysunek nr 4: Logo Systemu Visa ....................................................................................57

5. Rysunek nr 5: Logo Systemu Mastercard .........................................................................58

6. Rysunek nr 6: Logo Systemu JCB ....................................................................................59

7. Rysunek nr 7: Logo Systemu American Express ..............................................................61

8. Rysunek nr 8: Logo Systemu Diners' Club .......................................................................62

9. Rysunek nr 9: Przebieg transakcji z użyciem karty w Internecie ......................................69

10. Rysunek nr 10: Karta Visa Classic złotowa......................................................................87

11. Rysunek nr 11: Karta Visa Classic walutowa ..................................................................88

12. Rysunek nr 12: Karta BPH-Visa Sezam Electron.............................................................89

13. Rysunek nr 13: Karta BPH-Visa Sezam Electron młodzieżowa.......................................90

14. Rysunek nr 14: Karta BPH-Visa GOLD ..........................................................................92

15. Rysunek nr 15: Karta BPH-EUROCARD/MASTERCARD............................................93

16. Rysunek nr 16: Karta BPH-EUROCARD/MASTERCARD GOLD ...............................94

Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. ( Mon.Pol.) Nr 39, poz.293); por. Aneks

Jerzy Świderski Podstawy operacji bankowych ,Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM ,Warszawa 1997 r.

Jerzy Świderski Podstawy operacji bankowych Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM, Warszawa 1997 r.

Zbigniew Krzyżkiewicz Operacje bankowe, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 1998 r.

J. Głuchowski, J. Szambelańczyk „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 , str.270

Dziennik Ustaw 134/1993 r. , poz.646.

Zbigniew Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str. 207

Zbigniew Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości, Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str.209

Zbigniew Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str.221

Zbigniew Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r., str. 222

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Podręcznik do nauki bankowości” , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str. 227

Tamże , str.303

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Operacje bankowe” Wyd. Poltext , Warszawa 1998 r. , str.168

Zbigniew Krzyżkiewicz „Operacje bankowe” Wyd. Poltext, Warszawa 1998 r. , str.169

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Podręcznik do nauki bankowości” Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str. 307

Zbigniew Krzyżkiewicz Operacje bankowe ,Wyd. Poltext Warszawa 1998 r. , str.170

Zbigniew Krzyżkiewicz Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 1997 r. , str. 309

T. Heropolitańska , Weksel w obrocie zagranicznym , Twigger S.A. Warszawa 1994 r. , str. 25

J.Głuchowski, J. Szambelańczyk , „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r. , str.279

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Operacje bankowe” Wyd. Poltext , Warszawa 1998 r. , str. 181

Por. J. Głuchowski, J. Szambelańczyk „Bankowość” Podręcznik dla studentów ,Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r. str. 274

A. Myczkowska, T. Dąbrowski Karty płatnicze - przewodnik po świecie plastikowego pieniądza Wyd. Presspublica, Warszawa 1997 r. , str. 11

Marcin Smaga Karty płatnicze Kantor wydawniczy S.C. Zakamycze 1998 r. , str. 24

Tadeusz Wyszomirski, Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko , Wyd. PWN, Warszawa 1999 r. str. 120

Jan W. Kwiatkowski Bankowe karty płatnicze Wyd. AWA ,Warszawa 1995 r. , str. 22 - 23

Internet http:// www.ebanki.pl/artykuly 28.11.01

Andrzej Bury, Karty płatnicze, Wyd. MultiPress , Warszawa 1999, str. 22

Andrzej Bury, Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 1999, str. 23

Andrzej Bury, Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 1999, s 25

Jacek Kukulski, Ireneusz Pluta, Karty płatnicze, Dom Wydawniczy ABC ,Warszawa 1998 r. s 27

Tamże, s 28

Jacek Kukulski, Ireneusz Pluta, Karty płatnicze, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998r., str. 28

Andrzej Bury, Karty płatnicze ,Wyd. MultiPress , Warszawa 1999, str. 37

Sławomir Lachowski Chip w ataku, Gazeta finansowa 2000, 27 marca-1 kwietnia, s.7

Tamże , str. 7

Karta płatnicza z mikroprocesorem, Biuletyn bankowy 1999, nr 9, s. 21,22

Andrzej Bury, Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 1999 r., str. 56

Tamże , str. 58

Andrzej Bury, Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 1999 r., str. 59

Tamże , str. 60

Tadeusz Wyszomirski, Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko, Wyd. PWN ,Warszawa 1999 r.str. 121

Gazeta Bankowa Wrzesień 2001 str.12 -13

Pierwsza dekada 89-99 Wyd. BPH S.A. , Raport roczny 2000 BPH S.A.

Księga Produktów i Usług Bankowych BPH S.A.

Regulamin międzynarodowych kart płatniczych Bank BPH S.A. , Księga produktów i usług BPH S.A. , Oferta ogólna

7

DŁUŻNIK

WIERZYCIEL

BANK

DŁUŻNIKA

BANK

WIERZYCIELA

DŁUŻNIK

(ODBIORCA)

WIERZYCIEL

( DOSTAWCA)

BANK

DŁUŻNIKA

BANK

WIERZYCIELA

IMPORTER

BANK IMPORTERA

EKSPORTER

BANK EKSPORTERA

KARTY PŁATNICZE

sposób

funkcjonowania

zasięg

podmiot

status użytkownika

DEBETOWE

KREDYTOWE

CHARGE

BANKO -

MATOWE

GWARAN -

CYJNE

GWARANTO -

WANE

PRZED -

PŁACONE

„ ELEKTRO-

NICZNA PORTMONE -

TKA”

KRAJOWE

ZAGRANICZNE

DLA KLIENTÓW INDYWIDUAL-NYCH

DLA KLIENTÓW

INSTYTUCJO-NALNYCH

DLA KLIENTÓW UPRZYWILEJO-WANYCH

POPULARNE

SPECJALNE

---