INTEGRACJA EUROPEJSKA

WYKŁAD 1 (11.10.2007)

Zagadnienia:

1. Wprowadzenie do teorii międzynarodowej integracji europejskiej

1. Pojęcie integracji, rodzaje integracji

2. Pojęcie międzynarodowej integracji europejskiej

3. Przesłanki integracji

4. Motywy i korzyści międzynarodowej integracji europejskiej

5. Modele integracji (charakter współpracy, rodzaj powiązań, podział kompetencji w celu przesunięcia tych kompetencji na szczebel międzynarodowy)

6. Stadia międzynarodowej integracji europejskiej

2. Rozwój idei zjednoczenia Europy

Ideologiczna postawa integracji europejskiej

Działalność R. Coundenhove Kalergi (lata 20-30)

3. Etapy rozwoju integracji europejskiej

1. rezultaty integracji europejskiej lat 50-tych

2. pierwsza dekada funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty ? lata 60 - sukces w budowaniu Unii Celnej i problemy wynikające ze wspólnej polityki rolnej

3. lata 70-te i pierwsza połowa lat 80-tych. Rozwój integracji europejskiej w warunkach kryzysów światowych i osłabienia tempa wzrostu gospodarczego. Powrót do protekcjonalizmu w handlu międzynarodowym a realizacja założeń Traktatu Rzymskiego o EWG w sprawie wprowadzania wspólnego rynku czyli rynku 4 wolności. Na czym polegał okres eurosklerozy? (Okres stagnacji w procesie integracji europejskiej).

4. Nowa dynamika integracji europejskiej od połowy lat 80-tych

• Biała księga (1985)- projekt jednolity rynek europejski. 1992 (przyspieszenie integracji rynków krajów członkowskich ponieważ założenia Traktatu Rzymskiego o EWG w sprawie budowy wspólnego rynku nie zostały zrealizowane)

• Przyspieszenie integracji walutowej - 1988 utworzenie komitetu do spraw Unii Ekonomicznej i Walutowej pod kierunkiem J. Delors. Komitet ten opublikował raport w sprawie utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej w 1989 i raport ten stał się podstawą dyskusji, która doprowadziła do podpisania Traktatu w Maastricht 7 II 1992. Traktat ten wszedł w życie 1 XI 1993 i rozpoczął nowy etap w procesie integracji europejskiej - realizację bardziej zaawansowanego stadium międzynarodowej integracji europejskiej o zasięgu regionalnym. Etap ten charakteryzuje się stworzeniem jednolitego rynku europejskiego i wprowadzeniem Unii Gospodarczej i Walutowej w kilkunastu krajach Unii Europejskiej. W tych krajach, które spełniły tzw. kryteria konwergencji określane w protokóle dołączonym do traktatu z Maastricht. Obszar Unii Gospodarczej Walutowej jest bardziej jednolity gospodarczo od całego obszaru UE. Przyjęcie wspólnej waluty spowodowało przesunięcie uprawnień w dziedzinie polityki makroekonomicznej na szczebel UGiW a więc polityka pieniężna jest realizowana przez Eurosystem a polityka budżetowa jest realizowana na szczeblu krajowym ale jej zasady wyznaczają postanowienia Traktatu i Paktu Stabilności i Wzrostu. Nie ma zatem pełnej dowolności w realizacji polityki budżetowej na szczeblu krajowym Rozwój terytorialny wspólnot europejskich następował systematycznie aczkolwiek etapowo.

1. Pierwsze rozszerzenie tzw. Północne miało miejsce 1 I 1973 r. Do wspólnot przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i Irlandia.

2. Rozszerzenie Południowe nastąpiło w etapach (bo przyjmowano kraje biedniejsze)

• 1 I 1981 Grecja

• 1 I 1986 Portugalia, Hiszpania

3. Rozszerzenie wynikało z podpisanego w 1992 układu o nazwie Europejskiego Obszaru Gospodarczego dla krajów, które starały się o członkowstwo i należały do ugrupowania EFTA (europejska strefa wolnego handlu)

Od 1 I 1995: Finlandia, Szwecja i Austria

4. Rozszerzenie o kraje Europy Środkowo-Wschodniej

1 V 2004: 8 krajów Europy Śr.-Wsch.i 2 kraje Śródziemnomorskie (Nowa 10-tka): Malta, Cypr, Czechy, Słowacja, Węgry, Polska, Łotwa, Słowenia, Litwa i Estonia

1 I 2007 Bułgaria i Rumunia

4. System instytucjonalny i proces podejmowania decyzji

5. Proces integracji rynkowej i korzyści jednolitego rynku

Etapy integracji rynków krajów członkowskich

Unia celna w rezultacie wprowadzenie w życie IRE 1992

6. Proces integracji walutowej

Dlaczego rozpoczęto na początku lat 70-tych współpracę walutową a właściwie wspólna politykę walutową? Bo upadł system z Breton Woods (1944 r.) Pojawił się problem ze stabilnością walutową w EWG. Jakie były rezultaty współpracy walutowej w latach 70-tych? Utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego w 1979.

Jak można ocenić funkcjonowanie ESW (Europejski System Walutowy). Czy jako sukces czy jako drogę przez mękę? Francja nie chciała zaakceptować polityki pieniężnej narzuconej przez Bundez Bank ale od połowy lat 80-tych tej lepszej współpracy sprzyjał projekt jednolity rynek europejski. Realizacja tego projektu wymagała silniejszej współpracy walutowej.

7. Przejście do etapu wprowadzania Unii Gospodarczej i walutowej czyli podpisanie traktatu w Maastricht i akceptacja projektu wprowadzenia wspólnej waluty.

3 etapy wprowadzanie UGiW. Jak Euro umacnia się w funkcjach waluty światowej.

WYKŁAD 2 (18.10.2007)

Wprowadzenie do teorii międzynarodowej integracji gospodarczej

1. Pojęcie (definicje) integracji międzynarodowej oraz międzynarodowej integracji gospodarczej.

2. Przesłanki i motywy integracji międzynarodowej

3. Modele integracji międzynarodowej

4. Stadia regionalnej integracji gospodarczej (międzynarodowej) według B. Balassy

5. Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej.

Ad. 1 Def. INTEGRACJA- łączenie jednych, mniejszych całości w nowe większe. W rezultacie integracji odrębne (wcześniej) mniejsze całości stają się elementami, częściami składowymi nowej większej całości.

Definicje integracji mogą być różne, ponieważ zależą od tego, co jest przedmiotem analizy:

1. procesy czy ich rezultaty

2. całą gospodarkę czy niektóre jej dziedziny

3. zależy od modelu integracji

4. przesłanki integracji

K. Deutsch rozumiał integrację jako tworzenie wspólnoty bezpieczeństwa przez państwa danego regionu.

Podobnie definiował integrację E. B. Haas, jako budowanie większych jednostek politycznych.

Jaka jest różnica między budowaniem wspólnoty bezpieczeństwa i budowaniem wspólnoty politycznej?

W Wallace uważa, że integracja odbywa się poprzez rozwijanie intensywnych zróżnicowanych modeli integracji pomiędzy poprzednio autonomicznymi jednostkami.

Szersze postrzeganie procesów integracji wyraża się w def. których autorzy podkreślają że integracja prowadzi do powstawania międzynarodowego porządku i struktur instytucjonalnych oraz reguł podejmowania decyzji.

Międzynarodowa integracja gospodarcza - to proces prowadzący do wzrostu zakresu i stopnia powiązań pomiędzy gospodarkami narodowymi oraz podmiotami gospodarczymi w ramach grupy krajów, które podjęły współpracę formułując jej cele, zasady i środki realizacji, a także tworząc instytucje i określając ich funkcje oraz kompetencje decyzyjne.

Międzynarodowa integracja gospodarcza - oznacza powstanie jednolitego, wewnętrznie powiązanego układu gospodarczego, obejmującego co najmniej dwa kraje. Jest ona rezultatem rozwoju trwałych powiązań strukturalnych i wzajemnych dostosowań między istniejącymi na obszarze tych krajów przedsiębiorstwami, dziedzinami działalności gospodarczej i regionami gospodarczymi w taki sposób, aby tworzyły jeden wewnętrznie scalony system gospodarczy.

Rozwija się kooperacja i specjalizacja, następuje pogłębienie międzynarodowego i wewnątrzgałęziowego podziału pracy. W skutek takich procesów kraje stają się w dużym stopniu wobec siebie komplementarne. Na obszarze integrujących się krajów rozwijają się rynki zbytu i zaopatrzenia.

Międzynarodowa integracja gospodarcza polega na eliminowaniu granic ekonomicznych między krajami.

Współpraca a integracja?

Współpraca to podejmowanie inicjatyw np. podpisywanie umów, a integracja to bardziej rezultaty tej współpracy.

Ad.2

Różnica między przesłankami a motywami są takie, że przesłanki są bardziej obiektywne i dotyczą grupy krajów np. grupa krajów podejmuje współpracę, której celem ma być tworzenie wspólnoty ekonomicznej a dlatego kraje podejmują działania ponieważ wszystkie te kraje są przekonane, że osiągną dzięki temu dodatkowe korzyści ekonomiczne.

Motywy są subiektywne, indywidualne. Może tak być, że grupa krajów dąży do integracji i buduje wspólnotę ale motywy są różne.

Motywy integracji na początku lat 50-tych były zróżnicowane. Innymi motywami kierowała się RFN, innymi Francja i Włochy.

Ad. 3

Model federalistyczny - Zwolennicy tego modelu uważają, że państwa podejmujący integracje powinny utworzyć związek, federację i powinny zbudować własną strukturę federacji przenosząc większość decyzji na szczebel federacji. Jeśli buduje się federację to następuje istotne ograniczenie suwerenności autonomiczności państw. Taki model był propagowany przez tych polityków, którzy chcieli Europę zjednoczyć (pod koniec II Wojny Światowej). Ograniczenie autonomii państw na rzecz federacji zależy od decyzji państw, które do takiej federacji przystępują. Jeżeli jest wola polityczna tworzenia struktury ponadnarodowej to takie procesy postępują. Jeżeli jest różnica zdań pomiędzy krajami wtedy szuka się wspólnego rozwiązania.

Model konfederacji - Jest modelem przeciwstawnym wobec federacji. Polega na rozwijaniu współpracy przez kraje zupełnie suwerenne. To jest zdecydowanie współpraca międzyrządowa. Poszukiwanie takich rozwiązań pod którymi wszystkie kraje mogłyby się podpisać. Zwolennikiem był generał de Gool. Był przeciwnikiem federacji bo widział Francję jako mocarstwo, uważał, że zbuduje to mocarstwo. Nie akceptował założeń Traktatu Rzymskiego o EWG.

Model funkcjonalistyczny (teraz neofunkconalizm) - Model, w który pierwszoplanowe znaczenie ma rozwijanie współpracy i integracja w wybranych dziedzinach, która prowadzi poprzez efekt rozlewania się do integracji w innych dziedzinach. Funkcjonalizm to rozwój realnych procesów integracyjnych. Funkconaliści uważają, że lepsze efekty uzyskuje się poprzez współprace międzynarodową, struktur międzynarodowych niż w warunkach gdy kraje funkcjonują w taki sposób, że wykorzystują tylko własne zasoby.

Jak funkcjoniści stawiają sprawę ponadnarodowych instytucji?

Instytucje należy tworzyć dopiero wówczas, gdy są one koniczne w prawidłowym rozwoju procesów integracyjnych.

Ad. 4

Balassa przedstawił swoja teorię w 1961 r. Scharakteryzował proces rozwoju międzynarodowej integracji gospodarczej następująco. Można wyróżnić kilka stadiów od prostych do bardziej zaangażowanych. Stadia proste charakteryzują się niższym stopniem powiązania gospodarek krajowych. W miarę rozwoju integracji może dochodzić do coraz bardziej zaawansowanych powiązań (do osiągania coraz wyższych stadiów integracji).

Stadia:

1. Strefa wolnego handlu - forma integracji handlowej tak jak Unia Celna i Wspólny Rynek. SWH charakteryzuje stopniowe eliminowanie barier i ograniczeń ilościowych w wymianie pomiędzy krajami, które podpisały i realizują tego rodzaju układ. Stworzenie SWH przyczynia się do kreacji obrotów na jej obszarze ponieważ podmioty w niej funkcjonujące maja korzystniejsze warunki handlu w porównaniu z tymi podmiotami, które funkcjonują poza strefą. Ważną korzyścią z utworzenia SWH może być obniżenie jednostkowych kosztów produkcji w rezultacie wzrostu produkcji czyli tzw. korzyści skali produkcji. W SWH wszystkie podmioty handlujące nie są związane żadnymi innymi ograniczeniami ponieważ w dalszym ciągu polityka handlowa wobec krajów trzecich jest niezależna.

2. Unia Celna - wyższe stadium integracji handlowej. Posiada wszystkie cechy SWH ale wiąże się z ograniczeniami w realizacji zewnętrznej polityki handlowej a ograniczenia te wynikają z przyjęcia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej. Przyjęcie takiej taryfy może spowodować wzrost taryf celnych wobec produktów i producentów. Korzyści UC należy rozpatrywać z punktu widzenia krajów w niej uczestniczących jak też w ujęciu globalnym, dlatego że korzyści dla krajów uczestniczących są oczywiste a w ujęciu globalnym tylko pod pewnymi warunkami. Na obszarze UC występują dwa efekty: kreacji i przesunięcia. Efekt przesunięcia polega na tym, że miejsce dostawców spoza UC mogą zająć dostawcy znajdujący się na jej obszarze gdyż mają łatwiejszy dostęp do rynku na którym nie ma barier celnych, a także bariery celne utrudniają dostęp do rynku podmiotom funkcjonującym poza tą unią. Korzyści globalne z liberalizacji wymiany w UC mogą być osiągnięte wówczas jeśli następuje wzrost gospodarczy, którego podstawą jest liberalizacja wymiany i ten wzrost gospodarczy rekompensuje negatywne skutki z przesunięcia handlu.

3. Wspólny Rynek - to bardzo zaawansowana integracja bo jej uczestnicy godzą się na znacznie większą otwartość gospodarczą względem siebie w porównaniu ze SWH i UC. Wspólny Rynek to stworzenie warunków na obszarze wszystkich krajów członkowskich do swobody przepływu towarów i usług oraz czynników produkcji (kapitał i ludzie). Wspólny rynek daje możliwości efektywniejszej alokacji czynników produkcji czyli zastosowania ich tam gdzie z ich wykorzystania można osiągnąć wyższe efekty. Ale Wspólny Rynek to znacznie większe ograniczenia autonomii gospodarczej niż w przypadku UC. Przede wszystkim uprawnienia w dziedzinie polityki konkurencji na wspólnym rynku muszą być w istotnym stopniu przesunięte na szczebel tego rynku. Druga dziedzina polityki, która charakteryzuje Wspólny Rynek i wymaga centralizacji to zewnętrzna polityka handlowa. Jeśli w UC ta zewnętrzna polityka handlowa ogranicza się tylko do wspólnej zewnętrznej taryfy celnej to w warunkach WR jest to podpisywanie układów handlowych i określanie zasad i instrumentów ochrony rynku własnego a także określanie zasad stosowania instrumentów rozwoju eksportu.

WYKŁAD 3 (25.10.2007)

4. Unia Gospodarcza - Balassa uważał, że UG tym powinna różnić się od Wspólnego Rynku, że oprócz swobody przepływu towarów, usług czynników produkcji w UG powinny być zniesione różnice w polityce gospodarczej realizowanej na szczeblu krajów członkowskich, chodziło autorowi o harmonizację polityki ekonomicznej na obszarze UG.

5. Całkowita Integracja Gospodarcza - najwyższe stadium integracji charakteryzujące się:

1. Unifikacją polityki ekonomicznej a przede wszystkim pieniężnej, budżetowej, antykryzysowej (sposób i instrumenty oddziaływania na procesy gospodarcze), społecznej. Balassa podkreślił konieczność centralizacji polityki ekonomicznej w UG. Obecnie w strefie UE tak ujednolicona jest tylko polityka pieniężna.

2. Utworzenie „władzy” na szczeblu ponadnarodowym (podejmowanie decyzji gospodarczych na poziomie unii) i te decyzje podejmowane są przez tzw. władzę ponadnarodową powinny być wiążące dla władz krajowych.

A jak współcześnie podchodzi się do stadiów międzynarodowej integracji gospodarczej? Czy można mówić o nowym ujęciu zjawiska?

W zasadzie prawie w pełni akceptowane jest podejście Balassy, choć najczęściej wymienia się (charakteryzuje się proces rozwoju integracji) wskazując następujące etapy:

1. Strefa Wolnego Handlu

2. Unia Celna

3. Wspólny Rynek

4. Unia gospodarcza

5. Unia Gospodarczo-walutowa ponieważ takie stadium zostało osiągnięte w UE

6. Unia polityczna

Stopień i charakterystyka Integracji

Cechy charakterystyczne stopnia integracji	Redukcja wzajemnych ograniczeń handlowych	Eliminacja wzajemnych ograniczeń handlowych	Zewnętrzne wspólne ograniczenia handlowe	Wolny przepływ czynników produkcji	Harmonizacja pol. pieniężnej i fiskalnej (stałe kursy walutowe)	Unifikacja pol. pieniężnej i fiskalnej (określenie jej przez władze centralne)
Preferencyjne porozumienia handlowe	Χ
Strefa Wolnego Handlu	Χ	Χ
Wspólny Rynek	Χ	Χ	Χ
Unia Celna	Χ	Χ	Χ	Χ
Unia monetarna	Χ	Χ	Χ	Χ	Χ
Unia Gospodarcza	Χ	Χ	Χ	Χ	Χ	Χ

Korzyści z międzynarodowej integracji gospodarczej (ekonomiczne)

1. korzyści wynikające ze swobody przepływu towarów i usług: wzrost konkurencji, spadek kosztów produkcji, wzrost jakości i nowoczesności produktów, wzrost innowacyjności i postępu technologicznego.

2. Korzyści skali produkcji - pogłębianie się specjalizacji w produkcji i usługach.

3. Wzrost wzajemnych obrotów handlowych prowadzący do stymulowania wzrostu PKB

4. Korzyści wynikające ze swobody przepływu czynników produkcji: bardziej efektywna alokacja czynników produkcji co daje większą produktywność czynników produkcji

5. Swoboda przepływu technologii (na zasadzie rozprzestrzeniania się spill over effect)

6. Lepsze dostosowanie zasobów siły roboczej do potrzeb w dziedzinie zatrudnienia, racjonalizacja wykorzystania zasobów pracy w regionie

Korzyści ogólne:

1. wyższe tempo wzrostu gospodarczego jako efekt procesów integracyjnych wpływa na wzrost poziomu życiu w regionie

2. wzrost siły gospodarczej i konkurencyjnej regionu w gospodarce światowej

3. międzynarodowa integracja gospodarcza (a w szczególności - krajów danego regionu) stwarza możliwości uczestnictwa w procesach integracyjnych krajów słabiej rozwiniętych, które maja możliwość poprawy swojej sytuacji i pozycji gospodarczej; dowodów na prawdziwość tej tezy dostarcza doświadczenie integracji europejskiej

Korzyści integracji można wymienić znacznie więcej np. dodatkowe korzyści jakie kraje będą osiągać po wprowadzeniu wspólnej waluty.

Ewolucja idei zjednoczenia Europy

1. Pojęcie i pojmowanie idei zjednoczenia Europy

2. Etapy w rozwoju idei zjednoczenia Europy

1. od XIV w do połowy XIX w

2. wzrost znaczenia ekonomicznych przesłanek wspólnej Europy od połowy XIX w do I WŚ

3. idea zjednoczenia Europy w okresie międzywojennym - rozwój koncepcji Pan - Europy

4. okres od wybuch II WŚ do ustanowienia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali 1951

UE która obecnie liczy 27 krajów to niezwykłe osiągnięcie krajów europejskich. Bezpośrednio przyczynili się ci, którzy uważali że lepsza przyszłość Europy to wspólna Europa.

Czy rezultaty procesów integracyjnych po II WŚ nie są zawdzięczane tym wszystkim, których fascynowało hasło wspólna Europa wcześniej? Tak. Fundamenty procesów integracyjnych budowane były znacznie wcześniej. Te fundamenty to także propagowanie samej idei zjednoczenia Europy.

Od kiedy i dlaczego taka idea była propagowana?

Można mówić o stałym rozwoju koncepcji zjednoczeniowych od XIV w.

Kto angażował się na rzecz propagowania tej idei?

Angażowali się intelektualiści i władcy (w tym ich doradcy). Przedstawiciele tych dwóch środowisk nieco inaczej pojmowali ideę zjednoczenia Europy. Intelektualiści (głównie filozofowie i historycy) przekonywali że Europa powinna być wspólnotą narodów współdziałających na rzecz pokoju i bezpieczeństwa. Władcy państw potrafili pod hasłem zjednoczenia Europy ukrywać swoje prawdziwe zamiary czyli plany imperialne, a niektórzy tłumaczyli w ten sposób prowadzone wojny. Szczególnie plany francuskie w których chciano aby Francji przypadała szczególna rola.

Poszukiwanie tożsamości europejskiej - biorąc pod uwagę przesłanki i podstawy idei zjednoczenia Europy można wyróżnić kilka okresów

Ad 2 a)

Wczesne propozycje zjednoczeniowe były oparte na propozycjach budowania Wspólnoty Narodów Chrześcijańskich czyli podstawą jedności europejskiej były wartości religijne. Wielu pisarzy za wzorzec porządku europejskiego uważało Cesarstwo Rzymskie.

Pirre Dubois - prawnik, dyplomata, doradca króla Francji Filipa IV zwanego Pięknym (1268-1314). Jego propozycja pochodzi podobno z 1306 r. Zaproponował utworzenie stałego Zgromadzenia Władców Europejskich (Zgromadzenia Książęcego). W jakim celu? Aby to zgromadzenie pełniło funkcje nadzorowania czy przestrzegane są w Europie zasady chrześcijańskie. Działalność zgromadzenia miała to zapewnić. To zgromadzenie miało się przyczynić do pokojowego współistnienia narodów europejskich. Należ podkreślić, że miałby to być związek suwerennych państw chrześcijańskich, w którym jednak szczególna rola przypadałaby Francji.

Jerzy z Podiebradu (król Czech 1420-1471). Projekt był zgłoszony w 1459 r. Był przygotowany przez doradcę tego króla Mariniego, który pochodził z Francji. Doradca przygotował projekt, który miałby być podstawą stworzenia Koalicji Anty-Tureckiej.

Cechy charakteryzujące projekt:

• proponowane było utworzenie Związku Chrześcijańskich Władców Europy

• historycy uważają projekt jako bardzo dobrze przygotowany ponieważ przewidywał konkretne rozwiązania i spełniał warunki układu międzynarodowego.

Były przewidziane organy ponadnarodowe między innymi zgromadzenie przedstawicieli narodów należących do związku państw zasadą podejmowania uchwał większością głosów. Proponowane były także: wspólny budżet, wspólna armia i urzędnicy federacji. Współcześnie można znaleźć opinie, że rozwiązania instytucjonalne proponowane przez króla Czech w połowie XV w. były zbliżone do tych które zastosowano w UE np. zasada większości w podejmowaniu decyzji, Rada Władców (Rada Europejska), sąd do rozstrzygania sporów ( w UE jest to Europejski Trybunał Sprawiedliwości). Posłowie króla Czech w 1464 r. złożyli propozycje królowi Francji zwołania monarchów europejskich i utworzenia Międzynarodowej Unii Pokojowej. Francja to odrzuciła bo król był wyznawcą Hussa, sprzeciwiał się temu papież.

Stosunki polityczno-społeczne w Europie skomplikowały się bardzo wraz ze sporami i wojnami religijnymi, które rozpoczęły się od początku XVI w. Ruch znany pod nazwą Reformacja spowodował podział wspólnoty chrześcijańskiej na: katolików i protestantów (bardzo ofensywna grupa, ich wpływ szybko się rozprzestrzenił). W celu zahamowania ruchu protestanckiego i umocnienia katolicyzmu zwołano Sobór Trydencki w latach ????. Sobór zreformował kościół katolicki. Podział pozostał. Podział ten miał zasadniczy wpływ na dalsze losy idei zjednoczenia Europy. Upadła wizja wspólnoty chrześcijańskiej. Nowe koncepcje zjednoczeniowe musiały być dostosowane do Europy podzielonej religijnie. Takie warunki spełniała propozycja de Sulli; Maksymiliana de Bethune. Był doradcą króla Francji i zarazem Ministrem Henryka IV (1553-1610). Prawdopodobnie pod wpływem swojego doradcy król zgłosił Wielki Plan Pokoju Europejskiego. Była to koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy, którą później rozwijali E. Kant, W. Hugo i hrabia H. de Saint-Simon (socjalizm utopijny)

WYKŁAD 4 (15.11.2007)

Najważniejsze propozycje wielkiego planu Henryka IV:

1. Uporządkowanie spraw religijnych przez uznanie i zrównanie katolicyzmu reformacji i protestantyzmu

2. Uporządkowanie spraw terytorialnych państw i ich obrzeży

3. Zrównanie sił krajów europejskich

4. Podział Europy na 15 samodzielnych państw

5. Utworzenie Rady Generalnej Europy na podstawie wzorców ze starożytnej Grecji i w skład tej rady zgodnie z Wielkim Planem miałoby wchodzić 70 przedstawicieli wybranych przez poszczególne państwa na zasadzie po 4 z państw dużych i 2 z małych. Rada miałaby być organem stale urzędującym i uprawnionym do rozstrzygania wszelkich sporów dotyczących spraw cywilnych, religijnych i politycznych.

Wielki Plan był propozycją, która odegrała duże znaczenie ponieważ autorzy późniejszych koncepcji wykorzystywali je w swoich pracach.

Pojawiły się nowe podstawy poszukiwania koncepcji europejskich ściśle związane z dorobkiem nauki, kultury i propozycji liberalno-demokratycznych. Intelektualiści tamtego okresu uważali, że wspólna Europa powinna powstać na takim obszarze, który charakteryzowałby się wspólnymi wartościami intelektualnymi, a więc że dorobek intelektualny i kulturalny powinien decydować o granicach wspólnej Europy. To zdecydowanie odróżniało koncepcje oświecenia od koncepcji wcześniejszych.

Przedstawiciele:

J. J. Rosse i E. Kant - uważali, że federacja suwerennych państw europejskich powinna być utworzona na zasadzie przymierza politycznego w celu zapewnienia im bezpieczeństwa. Kant mówił o federacji, ale suwerennych, niezależnych państw (1795) w celu współpracy i zapobiegania wojnie.

Propozycje dalej idące - charakteryzujące się planami budowania struktur europejskich tj. tworzenie władzy na szczeblu ponadnarodowym.

Co w tej sprawie pojawiło się najwcześniej?

Najwcześniejsze propozycje dotyczą Parlamentu Europejskiego, czyli budowaniem struktur europejskich. Autorem pierwszego projektu Parlamentu Europejskiego był William Penn - brytyjski kwak, założyciel kolonii w Pensylwanii (1693r - opublikowanie jego pracy na ten temat) W tej pracy zaproponował powołanie parlamentu. Uzasadnił w tej pracy, że utworzenie parlamentu europejskiego mogłoby przyczynić się do uniknięcia konfliktów ponieważ państwa europejskie w trakcie debat na forum mogłyby przynajmniej część sporów rozwiązać i mogłyby podejmować rezolucje. To co jest ciekawe w propozycji Penna zasada większości w tym parlamencie jaką zaproponował i przydział głosów dla poszczególnych państw. Za właściwą zasadę większości w procesie podejmowania decyzji uważał ¾ ogólnej liczby głosów. Uważał również, że wpływ poszczególnych państw na decyzję a tym samym a tym samym na wynik głosowania powinien zależeć od ich siły gospodarczej i dlatego zaproponował następujący przydział głosów: 12 dla Niemiec, 10 dla Francji, 6 dla Anglii.

Napoleon Bonaparte - gdy przebywał w więzieniu na wyspie św. Heleny tłumaczył się z prowadzonej wojny z Rosją następująco: było to działanie w sprawiedliwym interesie, w interesie pokoju i bezpieczeństwa zmierzające do ustanowienia nowego społeczeństwa, do konfederacji ludów Europy, do utworzenia Wielkiej Rodziny Europejskiej.

Hrabia de Saint-Simon - w 1814 przedstawił szczegółowy projekt systemu instytucjonalnego dla Zjednoczonej Europy. Ten projekt różnił się już od wcześniejszych ponieważ zgodnie z propozycją Saint-Simona w zjednoczonej Europie powinien funkcjonować nie tylko parlament ale również wspólny rząd. Władza parlamentu powinna być nadrzędna w stosunku do władzy narodowej.

Ad b

Na podkreślenie zasługuje wzrost znaczenia przesłanek ekonomicznych w koncepcjach zjednoczenia Europy. Wcześniejsze koncepcje opierały się głównie na przesłankach politycznych natomiast nowe przesłanki gospodarcze to ten okres gdy gospodarki niektórych krajów, w tym gospodarka światowa jako całość, weszły na nową drogę rozwoju. Industrializacja przyczyniła się do zdecydowanej dymencjacji wzrostu czyli tempo wzrostu gospodarczego było nieporównywalnie wysokie w stosunku do okresów wcześniejszych, no i zaczął rozwijać się także handel międzynarodowy. W związku z tym, że mniej więcej od ostatniego 30-lecia XIX nastąpił powrót do polityki protekcjonizmu w handlu, to zaczęły rozwijać się koncepcje integracji gospodarczej, a wśród tych koncepcji najważniejsze propozycje dotyczyły tworzenia Stref Wolnego Handlu i Unii Celnych.

Koncepcje które pojawiły się na przełomie XIX i XX w, w których wykorzystane były przesłanki gospodarcze i spośród tych koncepcji które określane są Koncepcjami Nacjonalistycznymi, najbardziej znaną koncepcją jest niemiecka koncepcja Mister Europy - przedstawiona w 1915 r. przez F. Najmana w książce o tym samym tytule. Autor proponował utworzenie Unii Europy Środkowej tj. przede wszystkim Niemiec i Austro-Węgier i proponował rozszerzenie tej unii jeśli jej doświadczenia będą pozytywne. Propozycja Najmana zmierzała do tego aby Europa Środkowa i Wschodnia została objęta niemieckim systemem gospodarczym. Utworzenie Mister Europy miało zapewnić Niemcom podobną pozycję w Europie jak np. Wielka Brytania miała w świecie, chodziło o to aby Niemcy zbudowały wokół siebie centrum gospodarcze. Przyspieszenie rozwoju gospodarczego Niemiec nastąpiło dopiero po zjednoczeniu po 1871 r. Rynki światowe były już częściowo opanowane, Niemcy wkroczyły na rynki później dlatego poszukiwano koncepcji, która mogłaby dać Niemcom szansę umocnienia swojej pozycji gospodarczej. Ta koncepcja była przedmiotem ostrej krytyki. Wszyscy widzieli w tej koncepcji zagrożenie dla Europy. Dlatego rozwijano w Niemczech inną koncepcję, która była zwana koncepcją Gospodarki Wielkiego Obszaru. W tej koncepcji wyraźnie akcentowano korzyści skali produkcji, ale chodziło już o pokazanie korzyści jakie byłyby możliwe do osiągnięcia gdyby powstał w Środkowej Europie zintegrowany gospodarczo obszar a więc zdecydowanie kładzenie nacisku na korzyści gospodarcze. Oczywiście propozycje nie weszły w życie a rzeczywistość rozwijała się w złym kierunkach: protekcjonizm na koniec XIX i XX w oraz sprzeczności interesów mocarstw europejskich doprowadziły do wybuchu I WŚ.

Ad c)

Okres międzywojenny wyróżnia się tym, że w stosunku do poprzednich lat, tym że wcześniej autorami koncepcji byli przede wszystkim intelektualiści. Natomiast w okresie międzywojennym ideą zjednoczenia Europy zainteresowali się także politycy. To miało duże znaczenie, ponieważ jeżeli politycy interesują się pewnymi sprawami to jest bliżej polityki, więc to, że politycy niektórych krajów przyłączyli się do tego całego ruchu zjednoczeniowego to zbliżało ideę do rzeczywistości. I WŚ i jej skutki zdecydowanie wpłynęły na wzrost zainteresowania procesem zjednoczeniowym w Europie.

O jakich skutkach należy powiedzieć?

1) Zniszczenia jakie wojna spowodowała

2) Znaczenie Europy w gospodarce światowej zdecydowanie się zmniejszył

Wiodącą gospodarką stały się Stany Zjednoczone. Oprócz zagrożenia ekonomicznego ze strony Stanów Zjednoczonych po I WŚ pokazywano marginalizację Europy w przyszłości z powodu dominacji Stanów Zjednoczonych, a więc obawiano się marginalizacji gospodarczej Europy. Było jeszcze zagrożenie polityczne i nagłaśnianie tego zagrożenia bardziej przemawiało do wyobraźni społeczeństw europejskich. To zagrożenie było ze strony ZSSR.

Autorem wielu publikacji, w których podkreślał zagrożenie ze wschodu był przede wszystkim R. Cundenhove Kalergi. (1894-1972) Autor książki „Pan Europa”1923 Ta książka i sam autor to najważniejsze symbole rozwoju idei zjednoczenia w okresie międzywojennym. Po II WŚ wykładał na Uniwersytecie nowojorskim. Po II WŚ nie znajdował się już w gronie najsłynniejszych federalistów Europy, ale był wielokrotnie nagradzany za swoje zasługi. Jest autorem hasła „Stany Zjednoczone Europy”, które akceptowali niektórzy politycy lat 20 i 30.

Charakterystyka jego koncepcji: W książce „Pan Europa” przedstawił on propozycję zbudowania Unii Federalnej w Europie na wzór USA. Uważał że społeczeństwa europejskie można porównać do drzewa, czyli poszczególne narody to korona drzewa ale czerpią one wszystkie ze wspólnych korzeni europejskich i to porównanie do drzewa Europy traktował jako podstawę jedności europejskiej i trzeba tu wskazać przede wszystkim wspólnotę kulturową. Był także organizatorem ruchu „Pan Europejskiego”. To miało o wiele większe znaczenie praktyczne, dlatego że dążył do tego by w każdym kraju europejskim były oddziały ruchu „Pan Europejskiego”.

Jaki był oddźwięk koncepcji działalności organizatorskiej Kalergi?

Był bardzo duży, szczególnie we Francji. Politycy francuscy sprawujący wówczas najwyższe stanowiska w swoim państwie podchwycili propozycję Kalergi, dlatego że ona im bardzo odpowiadała. Konkretnie dwóm politykom: Heerio, Brand . Francuzi wówczas, czyli po I WŚ mieli bardzo ostry konflikt terytorialny z Niemcami i niektórzy politycy uważali, że trzeba dążyć do pojednania Francusko-Niemieckiego, żeby raz na zawsze konflikty terytorialne zamknąć. Żeby takie działania podjęte ze strony Francji mogły doprowadzić do konstruktywnych rozwiązań to musiała na to zgodzić się jeszcze druga strona czyli Niemcy, a zatem poszukiwano zwolenników pojednania także ze strony niemieckiej. G. Szterman Mister spraw zagranicznych lat 20-tych przyłączył się do propagowania takiego planu pojednania francusko-niemieckiego. Briand razem z Gustawem Sztretmanem otrzymali pokojową Nagrodę Nobla w 1926 r.

Jaka była rola Brianda w realizacji koncepcji „Pan Europy”?

W swoich przemówieniach w swojej działalności Briand wypowiadał się bardzo zdecydowanie za utworzeniem Unii Federalnej w Europie od 1924 r. Natomiast w roku 1929 oficjalnie zaproponował Unię Federalną jako Minister Spraw Zagranicznych Francji. Następnie 17 V 1930 r. skierował w tej sprawie memorandum do rządu wszystkich europejskich państw Ligii Narodów i to memorandum znane jest w tej chwili jako Plan Branda, plan którego istotą było utworzenie Unii Politycznej i Celnej z zachowaniem suwerenności i niezależności jej członków. W ten sposób Briand przeniósł propozycję utworzenia Unii Federalnej w Europie na forum międzynarodowe czyli do Ligii Narodów. W Lidze Narodów powołana została nawet specjalna komisja dla rozpatrzenia tej sprawy.

Czy plan Brianda zainteresował najważniejsze kraje europejskie?

Nie. W 1930 już był kryzys gospodarczy, państwa europejskie były skoncentrowane na polityce wewnętrznej a w Niemczech i we Włoszech powoli rozwijały się już ruchy nacjonalistyczne. Sam autor nie mógł wspierać swojego planu ponieważ zmarł w roku 1932.

Mimo że koncepcje jednoczenia Europy w latach 20-tych i 30-tych nie zostały zrealizowane to stanowiły bardzo cenny dorobek, z którego korzystali zwolennicy integracji zarówno jeszcze w trakcie II WŚ jak i bezpośrednio po niej.

Doceniając i oceniając działalność na rzecz jednoczenia Europy w okresie międzywojennym należy podkreślic następujące osiągnięcia:

6. Angażowanie się polityków sprawujących wysokie funkcje w rządach swoich krajów

7. Wyjątkowa wysoka aktywność polityków francuskich a w szczególności A. Brianda i E. Heeriot'a którzy uważali, że najlepszym rozwiązaniem dla Francji nie jest eskalacja sporów z Niemcami lecz rozwój współpracy

8. Zgłoszenie projektu utworzenia Unii Federalnej przez Brianda do Ligii Narodów co przyczyniło się do podjęcia działań w celu wprowadzenia tej propozycji w życie ale komisja w Lidze Narodów nie wykazała w tej sprawie większej aktywności

9. Plan Brianda należy ocenić jako bardzo ostrożny ponieważ w części poświęconej instytucjom Unii Federalnej zdecydowanie podkreślał poszanowanie suwerenności państw lecz bez ponadnarodowych uprawnień instytucji. Proponował współpracę międzyrządową

10. Stawianie jako celu zjednoczenia Europy poprawę jej bezpieczeństwa na świecie i w regionie oraz odbudowę pozycji gospodarczej, co miało szczególne znaczenie w warunkach wzrastającej potęgi gospodarczej USA i zagrożenia politycznego ze strony ZSSR i komunizmu

11. Podstawą teoretyczną i kompleksyjną procesów integracyjnych była wówczas „Pan Europa” autorstwa Kalergi. Ponadto ważny wpływ na kształtowanie świadomości polityków i społeczeństw europejskich miała działalność agend ruchu paneuropejskiego.

Ad d)

Idea zjednoczenia Europy w okresie II WŚ i bezpośrednio po jej zakończeniu.

Miej więcej od 1941 r. zbierali swoje szeregi federaliści europejscy i w różnych krajach Europy pojawiały się propozycje co należy zrobić żeby stworzyć w Europie porządek zapewniający jej bezpieczeństwo. Z punktu widzenia problemu który rozważamy najważniejsze są te propozycje, które można traktować jako podstawę procesów integracji europejskiej. Ruch federalistyczny był najmocniejszy w czasie II WŚ i bezpośrednio po niej, i taką propozycja która jest najczęściej wymieniana jako ważna propozycja zjednoczenia Europy jest propozycja Altiero Sinelli przedłożona w roku 1942, przygotowana przy udziale kolegi tego polityka, który się nazywał Rossi. Ta propozycja znana jest pod nazwą manifestu Ventontene. Istota tego manifestu: zlikwidowanie podziału Europy na odrębne państwa, utworzenie Federacji, rozwiązanie problemu ze strony Niemiec. Wskazali także ograniczone możliwości Ligii Narodów jako gwaranta bezpieczeństwa. Federaliści w trakcie II WŚ odbyli szereg spotkań i konferencji, federaliści się integrowali czyli udział brali w tych obradach, przygotowaniach planów przyszłej Unii Federalnej federaliści z różnych krajów. Nie mniej jak historia nam pokazuje II Wojna się zakończyła a Unii Federalnej nie utworzono dotąd, a takie były cele federalistów żeby bezpośrednio utworzyć Unię Federalną. W konstytucjach Francji i Niemiec pojawiły się zapisy umożliwiające od strony formalnej uczestnictwo w Unii Federalnej.

Czy po zakończeniu wojny federaliści byli tak samo skłonni do dużej aktywności jak w trakcie II WŚ?

Nie ponieważ niektórzy z nich zajęli stanowiska polityczne w swoich państwach i skoncentrowali się na odbudowie gospodarczej swoich krajów.

Mówiąc o idei zjednoczenia Europy nie sposób nie wspomnieć ważnego wydarzenia jakie traktowane jest jako tzw. ideologiczny koncepcyjny wkład do historii integracji europejskiej. Wymienia się, że przemówienie W. Churchilla 19 IX 1946 r. w Zurychu to początek w procesie integracji europejskiej, dlatego że słynny polityk angielski udowodnił iż nie ma innej drogi dla Europy jak zjednoczenie. W. Churchill w swoich przemówieniach przestrzegał przed komunizmem ze strony ZSSR i propagował idę zjednoczenia Europy. W tym przemówieniu z 1946 r. można znaleźć następujące stwierdzenia: „My musimy zbudować rodzaj Stanów Zjednoczonych Europy”. Churchill akceptował jedność europejską jako wartościowy ideał i wskazał sposób odbudowania rodziny europejskiej. W jaki sposób on widział odbudowę tej rodziny europejskiej? Przede wszystkim poprzez współpracę Francji i Niemiec. Wskazał w swoim przemówieniu że początek zjednoczenia Europy powinna stanowić współpraca francusko-niemiecka a model jednoczenia Europy powinien być tak przygotowany by mogło to zaakceptować jak najwięcej państw. Natomiast jeżeli jakieś kraje nie byłyby w stanie tego modelu zaakceptować, to należałoby im zostawić prawo wyboru. Powiedział także, że pierwszą instytucją tej jednoczącej się Europy powinna być Rada Europy.

Jak widział rolę własnego kraju?

Traktując jedność europejską jako wartościowy ideał uważał zarazem że Wielka Brytania nie musi być częścią tej jedności. Mimo takiego postawienia sprawy Churchill traktowany był jako polityk który stworzył swego rodzaju fundament ideologiczny przyszłej integracji europejskiej. Mówiąc o idei zjednoczenia Europy warto także podkreślić konferencję w Hadze w roku 1948 (7-10 V)w której uczestniczyło około 800 delegatów głównie z krajów europejskich w tym oczywiście najważniejsi politycy. Było 12 byłych premierów, przyszły prezydent Francji Miterant, Churchill i kilku innych.

WYKŁAD 5 (22.11.2007)

Jaki wpływ miał kongres w Hadze na rozwój integracji europejskiej pod koniec lat 40-tych (na konkretyzację koncepcji)?

Nie można jednoznacznie odpowiedzieć pozytywnie, bo kongres ujawnił że federaliści europejscy mieli różne poglądy na temat jednoczenia Europy. Wcześniej pozory, że federaliści tworzą jedną grupę. Grupy federalistów:

1. federaliści-realiści (umiarkowani) - widzieli trudności na drodze do unii federalnej w Europie i uwzględniali dochodzenie do tej unii etapami i brali pod uwagę podejmowanie współpracy międzynarodowej (nie tworzenie od razu struktur ponadnarodowych) - np. Churchill i grupa skupiona wokół niego

2. federaliści skrajni - uważali, że jedyną właściwą drogą do zjednoczenia jest utworzenie unii federalnej i instytucji z uprawnieniami ponadnarodowymi, w praktyce stworzenie unii federalnej będzie jeszcze trudniejsze bo federaliści nie byli zgodni co do sposobu jej tworzenia

Które kraje Europy Zachodniej najbardziej zainteresowało utworzenie Unii Federalnej?

Skłonne były kraje Beneluksu (głownie Luksemburg i Belgia). Można też zaliczyć Francję ale z zastrzeżeniem - nie wszyscy politycy we Francji akceptowali taki model przyszłej Europy. Nie akceptował tego gen. De Goll, choć nie sprawował jeszcze władzy, akceptowali politycy będący wówczas u władzy.

Ocena kongresu pod względem rezolucji społeczno-ekonomicznej:

Pod względem propagandowym - był sukcesem federalistów, wskazali w jakim kierunku Europa powinna iść, popierali jej zjednoczenie i tworzenie europejskiego systemu gospodarczego. W kwestiach ekonomicznych uważali że właściwe dążenie do Unii Celnej, Unii Walutowej i wspólnej polityki gospodarczej szczególnie w dziedzinach, które warunkują utworzenie i funkcjonowanie Unii Walutowej.

Problem - sposób realizacji tych celów.

Po kongresie Haskim - problemy, istnieją duże trudności przy podejmowaniu decyzji i ostatecznie kraje Europy Zachodniej zgodziły się utworzyć Radę Europy w 1949r. ale ta rada powstała jako organizacja ogólnoeuropejska i Wielka Brytania zdecydowanie przeciwstawiła się temu, żeby instytucja ta nie nazywała się Unia Europejska. Rada zajęła się sprawami takimi jak: prawo do wolności i prawa człowieka. Wiele krajów po II WŚ przyjęło zasadę neutralności w stosunkach zewnętrznych i nie były zainteresowane, żeby Rada zajmowała się również sprawami bezpieczeństwa Europy. (1946 - propozycja Churchilla stworzenia Rady Europy w Zurychu).

Rada została utworzona ale nie podjęła takiej działalności, jaka była dla niej planowana - nie była istotnym krokiem w kierunku zjednoczenia Europy, budowania instytucji ponadnarodowych.

Co zrobili zwolennicy wspólnej Europy, którzy nie zaniechali działań, by Europa jednoczyła się?

Widząc pewne problemy na drodze do Unii Federalnej musieli poszukiwać rozwiązań, które przyniosą efekty. Rada Europy to nie był ten efekt jakiego oczekiwano.

Krótka historia integracji europejskiej.

1. Etapy wyróżnione na podstawie zaawansowania procesów integracyjnych

2. Charakterystyka etapów

Przesłanki i warunki utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

Dlaczego powstała EWWiS i kto się do tego przyczynił?

Potrzebni inicjatorzy (bardzo zaangażowani w dana sprawę) i ta propozycja dostosowana do rzeczywistości.

Jean Monet - polityk francuski (ale nie z pierwszej linii), posiadający cenne doświadczenie w działalności międzynarodowej. Jako młody człowiek był sekretarzem w Lidze Narodów, politycy francuscy angażowali go do odpowiedzialnych prac; miał doświadczenie w działalności biznesowej (jego rodzina prowadziła firmę - sprzedaż koniaku; pomógł wyprowadzić firmę z kłopotów), wyjazd do USA - praca w bankowości, poznał wielu polityków amerykańskich. Po II WŚ objął funkcje przewodniczącego Komisji Planowania. Wniósł duży wkład by USA pomogły Europie w odbudowie gospodarczej (Plan Marshalla). Pracując we Francji po wojnie starał się by Francja efektywnie z tego planu korzystała. Obserwował jak idea schodzi z drogi głównej. W gronie najbliższych współpracowników przygotował plan, który uważał za pierwszy mały krok do zjednoczenia. Opierał się na pojednaniu francusko-niemieckim. Plan utworzenia Francusko-Niemieckiego zarządu nad strategicznymi dwoma gałęziami przemysłu: węgla i stali. Przedstawienie tego planu - Minister Spraw Zagranicznych Francji. 9.V.1950 (początek historii integracji Europy) - Robert Schuman przedstawił deklaracje ze strony Francji adresowana do Niemiec do utworzenia wspólnego zarządu nad tymi gałęziami. Propozycja nie była zamknięta dla innych krajów. Skuteczny plan bo dotykał najważniejszych dziedzin gospodarczych i najważniejszych problemów francusko-niemieckich.

Podjęto negocjacje i 18 IV 1951r. w Paryżu 6 krajów Europy Zachodniej podpisało traktat w sprawie Utworzenia EWWiS.

VI 1952 - rozpoczęcie działalności (Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg).

J. Monet uważał, że idee mogą zainteresować ludzi jeśli przynoszą korzyści i ludzie są przekonani co do korzyści. Dlatego pracował nad planem z którego konkretne korzyści wynikały.

EWWiS - federalizm J Monet (praktyczny federalizm) - uważał że w rzeczywistości europejskiej lat 40-tych i 50-tych istniały realne szanse dążenia do Unii Federalnej wyłącznie małymi krokami, rozwiązaniami, które mogły skupić przynajmniej małą grupę europejskich polityków.

Etapy integracji:

-różne tempo rozwoju integracji europejskiej

a)tworzenie podstaw integracji europejskiej i dalsze próby utworzenia Unii Federalnej 1950-1957

b)przejście do integracji gospodarczej, utworzenie EWG i wprowadzenie wspólnego rynku (realizacja założeń traktatu o EWG) 1958-1985

c) przyśpieszenie procesów integracyjnych czyli nowa dynamika integracji europejskiej - osiąganie zaawansowanego stadium integracji regionalnej (od II połowy lat 80-tych).

Ad a)

Oceniamy:

1. Działalność EWWiS

2. Efekty w dziedzinie integracji politycznej

Ad 1)

J. Monet chciał, aby w EWWiS istotną role miała władza ponadnarodowa (zarządzanie dwoma gałęziami przemysłu- charakter ponadnarodowy). W negocjacjach nad traktatem paryskim, kraje powstrzymywały się przed przyjęciem w przepisach traktatowych zapisów dających dużą władzę instytucjom ponadnarodowym.

Stworzenie wspólnego rynku węgla i stali; cele:

- znoszenie we wzajemnym obrocie barier handlowych

- ograniczenie interwencjonizmu państwa w tych dziedzinach

- modernizacja tych gałęzi

- ujednolicenie taryf transportowych

EWWiS - organizacja integracyjna, która objęła wybrane dziedziny gospodarki (integracja sektorowa)

Do 1958r. w zasadzie proces integracji w ramach EWWiS nie napotykał większych trudności (cele były osiągalne), bariery znoszone, wzrost wzajemnych obrotów na obszarze szóstki.

Współczesny system instytucjonalny UE rozwinął się na podstawach systemu zbudowanego w EWWiS.

Jakie instytucje powołano w ramach EWWiS:

- wysoka władza (high authority) - J. Monet pierwszy przewodniczący. Układ sił nierówny - większe kraje, większa liczba przedstawicieli w trakcie negocjacji

- małe kraje chciały Rady Ministrów (każdy kraj miał 1 reprezentanta) by akceptowała decyzje wysokiej władzy

- Wspólne Zgromadzenie - nie miało władzy ustawodawczej, ale tworzone z przedstawicieli Parlamentów Narodowych, było dowodem demokratyczności struktur EWWiS; zgodnie z traktatem paryskim miało wotum nieufności Wysokiej Władzy (nie było jednak takiego wniosku); musiało wykazać dużą aktywność by uzasadnić swą istotność

- Trybunał Sprawiedliwości - na straży przestrzegania traktatu założycielskiego EWWiS i rozstrzygać sprawy sporne między krajami członkowskimi a także tymi krajami i instytucjami EWWiS, z roku na rok zyskiwał autorytet, orzeczenia niezależne - sukces działalności EWWiS.

EWWiS miało niezależny budżet nie pochodzący ze składek krajów członkowskich, łatwiej niezależnie funkcjonować (np.. z ceł zewnętrznego obrotu tymi produktami).

Spotkania przedstawicieli krajów członkowskich przyczyniały się do coraz lepszego zrozumienia i pokonywania trudności na drodze……

1957/1958r. - inna sytuacja w stosunku do lat poprzednich - EWWiS funkcjonowała sprawnie do kryzysu na rynku węgla (nadprodukcja, spadek cen), kraje członkowskie zaczęły wracać do własnej polityki - subsydia, zaopatrywanie się na rynku zewnętrznym.

Wysoka władza wydała tzw. Manifest Crisis - zarządzenie kryzysow Wysokiej Władzy ale kraje nie podporządkowały się; ale była już Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWWiS miało już mniejsze znaczenie. Władza ponadnarodowa w warunkach kryzysowych nie sprawdziła się. Od 2002r. EWWiS włączono do UE.

Ad 2.

Francja zgłosiła utworzenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej (wspólna europejska armia), siły krajowe by były ograniczone do porządku publicznego. Francji bardzo na tym zależało, bo USA dążyły do remilitaryzacji Niemiec. Nie udała się ta integracja militarna ani polityczna. Wg. planu najpierw EWO później EWP (polityczna). Traktat o EWO podpisany w 1952 - traktat paryski ale problemy z jego ratyfikacją (Francja odkładała jego ratyfikację bo były problemy wewnętrzne, do głosu dochodził gen. De Goll).

1953 - opublikowany projekt konstytucji EWP, nie było utworzonej EWO. Francja musiała przedłożyć przed Zgromadzeniem Narodowym projekt EWO - 30 VIII 1954 odrzuciło go. Integracja polityczna nie udała się.

J. Monet wiedział, że jeśli nie powiodło się to, to można inaczej. Zaczął pracę nad nowym projektem. Wspólne Zgromadzenie EWWiS podjęło rezolucje, by rządy krajów członkowskich podjęły współpracę w sprawie przygotowania planów integracji gospodarczej.

1955r. konferencja w Messynie - powołany międzyrządowy zespół, który był zobowiązany do przygotowania raportu w sprawie utworzenia wspólnoty gospodarczej, głównie wspólnego rynku i powstania organizacji, której działalność koncentrowała by się wokół pokojowego wykorzystania energii atomowej. Na czele międzynarodowego zespołu ekspertów stanął P. H. Spaak (polityk lat 50-tych, Minister Spraw Zagranicznych i premier Belgii). Uwzględnienia w raporcie energii atomowej - nalegała na to Francja, forsowała model integracji sektorowej, zaproponowała utworzenie Wspólnej Energii Atomowej.

IV 1956 - raport Spaak'a - fundament przyszłego traktatu rzymskiego o EWG. Zawierał konkluzje pozytywne (możliwe jest utworzenie wspólnoty gospodarczej, wspólnego rynku i Wspólnoty Energii Atomowej). Kończyło to fazę przygotowań do utworzenia EWG, bo w następstwie tego raportu - negocjacje nad traktatami założycielskimi zakończyły się podpisaniem dwóch traktatów rzymskich:

- 25 III 1957 traktat o EWG

- 25 III 1957 traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

1 I 1958 weszły w życie.

Integracja europejska rozwijała się w obszarze który obejmowały 3 wspólnoty:

-EWWiS

- EWEA

- EWG (centrum procesów integracyjnych w Europie).

WYKŁAD 6 (29.11.2007)

Ad b)

Drugi etap integracji europejskiej 1958-1985

1. Założenia Traktatu Rzymskiego o EWG

2. Realizacja tych założeń

3. Ocena okresu przejściowego w funkcjonowaniu EWG

4. Konferencja szefów państw i rządów w Hadze (XII 1969) - strategia rozwoju integracji na kolejne lata

5. Integracja rynkowa w latach 70-tych - stagnacja

6. Ocena ogólna procesu integracji europejskiej w latach 1958-1985

1. ocena integracji rynkowe

2. ocena integracji walutowej

3. ocena rozwoju polityki szczebla wspólnotowego

Struktura i główne postanowienia Traktatu Rzymskiego o EWG

Części składowe i tytuły
Preambuła			Artykuły
Część I Część II		Podstawowe zasady	1-8
				Utworzenie wspólnoty
	Tytuł I	Swobodny przepływ towarów utworzenie unii celnej, eliminacja ograniczeń ilościowych	9-37
	Tytuł II	Rolnictwo	38-47
	Tytuł III	Swobodny przepływ osób, usług i kapitału	48-73
	Tytuł IV	Transport	74-84
Część III		Polityka wspólnoty
	Tytuł I	Wspólne zasady obejmujące politykę konkurencji, pomoc państwa, postanowienia podatkowe, harmonizacja prawa	85-102
	Tytuł II	Polityka gospodarcza głownie polityka handlowa	103-116
	Tytuł III	Polityka społeczna	117-128
	Tytuł IV	Europejski Bank Inwestycyjny	129-130
Część IV Część V		Stowarzyszenie z krajami i terytoriami zamorskimi, które pozostają w specjalnych układach (stosunkach) z krajami członkowskimi	131-136
				Instytucje wspólnoty
	Tytuł I	Postanowienia dotyczące inwestycji	137-198
	Tytuł II	Postanowienia finansowe dotyczące budżetu wspólnoty	199-209
Część VI		Postanowienia ogólne i końcowe	210-248

Które części traktatu o EWG można uznać za najważniejsze określające podstawowe założenia traktatu, czyli postanowienia które nam mówią, informują nas o tym po co została utworzona europejska wspólnota gospodarcza?

Są to część II i III

Podstawowe założenia Traktatu Rzymskiego dotyczyły utworzenia Wspólnego Rynku. W Traktacie widzimy że tytuł I i III mówi o czterech wolnościach charakteryzujących wspólny rynek

Tytuł II i IV (Rolnictwo i Transport)

Twórcy EWG uważali, że WR może powstać jeżeli równolegle, systematycznie ale stopniowo polityka gospodarcza będzie również rozwijana na poziomie wspólnotowym. I te dziedziny, które uznane zostały za najważniejsze z punktu widzenia wprowadzania i funkcjonowania WR powinny być w pierwszej kolejności objęte polityką wspólnotową.

*Rolnictwo - Nie byłoby traktatu o EWG gdyby nie uzgodniono specjalnych reguł funkcjonowania rynków rolnych i gdyby nie zdecydowano się na wprowadzenie już w pierwszych latach funkcjonowania EWG wspólnej polityki rolnej. Dużym problemem w procesie budowania wspólnego rynku był interwencjonizm państwowy stosowany w gospodarkach krajów członkowskich wspólnoty. Przyjęci założenia że podstawową zasadą WR jest wolna konkurencja stało w sprzeczności z polityką interwencjonizmu państwowego, dlatego, że każdy kraj prowadził inną politykę interwencjonizmu w różnym stopniu obejmując nim poszczególne podmioty gospodarcze. Jeżeli podmioty gospodarcze objęte są pomocą ze strony państwa to tym samym szanse konkurencji na WR są zróżnicowane. W latach 50-tych w rolnictwie sytuacja była szczególna: nie było nadprodukcji, był deficyt. Ponadto rolnictwo w tej szóstce krajów miało różne znaczenie w gospodarce. Dlatego zdecydowano, że budowanie WR w całej gospodarce będzie możliwe jeśli wcześniej szczegółowo uzgodnione zostaną zasady budowania WR produktów rolnych i jeśli polityka rolna zostanie ujednolicona na poziomie wspólnoty. Uzgodniono, że będzie to polityka interwencjonizmu państwowego, czyli rolnictwo będzie wspomagane ze środków wspólnego funduszu. Co oznaczało, że rynki rolne zostały wyłączone z reguł wspólnego rynku? Zostały stworzone specjalne reguły odnoszące się do rolnictwa i rynków rolnych. Problemem był interwencjonizm państwowy i w związku z tym wspólna polityka nie tylko w rolnictwie była ważnym warunkiem efektywnego budowania WR.

*Transport - dziedzina gospodarki, która bezpośrednio wiąże się z funkcjonowaniem WR. Chodziło o stworzenie Wspólnej Europejskiej Sieci Transportowej. Na początku wszystkie państwa znajdowały się na kontynencie. Czy ze struktury traktatu wynika, że transport musiał być brany pod uwagę jako dziedzina gospodarki w związku z realizacją 4 wolności (swoboda przepływu towarów, usług, kapitału i ludzi)? Odpowiedzi należy szukać w usługach. Czy w związku ze swobodą przepływu usług transport miał coś do rzeczy? Ważne są usługi transportowe. W tamtych czasach były podstawowe usługi dlatego transport musiał zostać objęty wspólną polityką, żeby ujednolicić taryfy transportowe we wszystkich krajach.

Część III Polityka wspólnoty

Aby na WR mogła obowiązywać zasada wolnej konkurencji to trzeba było ku temu stworzyć warunki i te warunki może zapewniać wspólna polityka konkurencji określająca jej reguły i w ramach polityki konkurencji zasady świadczenia pomocy państwowej. Pomoc jest zabroniona, ale pod pewnymi warunkami będzie możliwa - czyli wyjątki od ogólnej zasady zakazu pomocy państwa w szczególnych przypadkach (na zasadzie wyjątku). Kolejna polityka wspólnotowa od zaraz musiała być realizowana - od 01.01.1958 - polityka konkurencji na szczeblu wspólnotowym określająca zasady funkcjonowania tego rynku wewnętrznego no i w związku z tą polityką wskazana także była sprawa harmonizacji podatków. Jak podatki są wyższe to i koszty są wyższe i przewaga konkurencyjna jest mniejsza.

Tytuł II Polityka Gospodarcza głównie handlowa (zewnętrzna) wspólnoty wobec innych krajów. WR i realizowana Unia Celna wiązała się ze wspólną zewnętrzną taryfą celną i jest to już podstawa wspólnej zewnętrznej polityki handlowej. Wspólna zewnętrzna polityka handlowa została wprowadzona w 1970r. chodzi o to też aby kraje nie konkurowały ze sobą na rynku światowym.

Tytuł III Polityka społeczna - wynika ze swobody przepływu osób. Chodzi o prawo pracy, czas pracy, dni wolne od pracy, zabezpieczenia rentowe i emerytalne. Te sprawy częściowo zostały postawione jako jeden z warunków sprawnego funkcjonowania WR. Co do polityki społecznej wspólnotowej to jej do dzisiaj w ścisłym znaczeniu tego słowa nie ma, ale pewne sprawy w ramach tej polityki musiały być od początku postawione jako konieczne do rozwiązania na szczeblu wspólnotowym. Dlaczego polityka społeczna znajduje się na końcu wśród polityk wspólnotowych jeśli idzie o rangę na poziomie wspólnotowym? Polityka społeczna jest w dalszym ciągu polityką krajów członkowskich, są one zobowiązane do przestrzegania określonych reguł, które na poziomie wspólnoty zostały ustalone. Kraje wyżej rozwinięte musiałyby dokładać do „garnuszka” obywateli krajów słabiej rozwiniętych. Nie jest to po prostu możliwe.

Tytuł IV Europejski Bank Inwestycyjny - instytucja finansowa którą potraktowano jako ważny warunek współfinansowania ze środków tego banku ważnych projektów z punktu widzenia wspólnoty. Dzisiaj ten bank odgrywa ważną rolę jako instytucja wspomagająca projekty przede wszystkim w regionach słabo rozwiniętych (ok. 70% wszystkich środków kredytowych tego banku). Ten bank nie jest instytucją, która korzysta ze środków składkowych państw członkowskich. On sam pozyskuje środki na międzynarodowym rynku finansowym. Koszt pozyskania tych środków decyduje o oprocentowaniu kredytów. Instytucja ta jest niekomercyjna. Utworzenie tej instytucji miało przyspieszyć spójność społeczno-gospodarczą krajów członkowskich, przede wszystkim projekty regionalne ale także restrukturyzacja przedsiębiorstw i infrastruktura o znaczeniu ogólnowspólnotowym. Współcześnie ten bank finansuje sieci transportowe.

Część IV

Niektóre kraje członkowskie miały kolonie i tworząc EWG gdyby nie uzgodniły jak dalej handlować z tymi krajami to powstałby problem z dostępem do rynków krajów EWG (krajów byłych kolonialnych). Dlatego specjalne postanowienia zostały wprowadzone do tego traktatu by ułatwić dostęp do rynku, by utrzymywać warunki sprzed podpisania traktatu o EWG. (Na zasadzie stowarzyszenia czyli strefa wolnego handlu).

Część V Instytucje wspólnoty

Przy podpisaniu traktatów rzymskich pojawił się problem instytucji. Na ile jednoczyć? Sama organizacyjna struktura dwóch nowych wspólnot EWG i EWEA była kopią EWWiS (poza nazwą wysoka władza ale po prostu komisja). 25.03.1957 - konwencja o niektórych instytucjach wspólnych. I na mocy tej konwencji dla trzech wspólnot europejskich w systemie instytucji przewidziano Trybunał Sprawiedliwości. Objął EWG i EWEA, nie było dwóch nowych, pozostał jeden. A Wspólne Zgromadzenie z EWWiS przemianowano na Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne. Natomiast utworzono komisję EWG i komisję EWEA jako organy zarządzająco-wykonawcze i Rady Ministrów (RM EWG i RM EWEA), czyli organ szczebla międzyrządowego. (Zawsze instytucje należy kojarzyć z traktatami założycielskimi, późnij były reorganizowane).

Ad. 2 Realizacja założeń traktatu rzymskiego o EWG. Unia Celna była głównym celem realizacji założeń w okresie przejściowym. Uznano, że do lat 70-tych to EWG będzie przechodzić tzw. okres przejściowy i w tym okresie UC miała być zadaniem najważniejszym.

Ad 3 Ocena okresu przejściowego funkcjonowania EWG

Lata 60-te - okres sukcesów w procesie integracji europejskiej. UC została zrealizowana przed terminem. 1.08.1968r. - nie było już żadnych ceł (18 miesięcy przed terminem). Były eliminowane (obniżane) w trzech etapach, ale ponieważ kraje osiągnęły z tego tytułu korzyści to bardzo pozytywnie podchodziły do realizacji UC. Dlaczego tak łatwo szło z tą UC? Po pierwsze rosły wzajemne obroty handlowe, UC przynosiła efekty kreacji i przesunięcia obrotów (handlu). Ale były też sprzyjające warunki do realizacji UC. Były to bowiem dobre lata w gospodarce światowej. Nie było problemów prawie do końca lat 60-tych ze sprzedażą towarów. Od 1967 - pierwsze symptomy zatorów towarowych.

Mniej więcej trzykrotnie wzrosły wzajemne obroty handlowe w latach 60-tych. Drugie osiągnięcie integracji europejskiej to wprowadzenie w 1962r. wspólnej polityki rolnej i utworzenie funduszu do spraw Rozwoju Rolnictwa składającego się z dwóch sekcji:

• gwarancji - obejmowała środki przeznaczone na dopłaty bezpośrednie dla rolników do cen gwarantowanych (95% wszystkich środków funduszu)

• orientacji - środki przeznaczone na zmiany strukturalne w rolnictwie (ok. 5%)

to był ten błąd w podziale środków. Rolnicy europejscy w takich warunkach zaczęli gwałtownie przyspieszać produkcję rolną. Polityka rolna stawała się bardzo kosztowna i w budżecie EWG wydatki na Wspólną Politykę Rolną (WPR) osiągnęły poziom ok. 70% wszystkich wydatków, a były nawet takie lata, w których udział tych wydatków był jeszcze wyższy. Koszty WPR stawały się coraz większym problemem, a drugi problem: nie wszystkie kraje w równym stopniu korzystały ze środków przeznaczonych na WPR. Największym beneficjentem była Francja, najmniejszym Wielka Brytania po przyjęciu jej do wspólnoty 1.01.1973 i ona co raz ponosiła problem kosztowności WPR. Do końca lat 60-tych, a właściwie na początku 70-tych dopiero wprowadzono wszystkie założenia WPR, a już krytykowana była polityka i wskazywane były potrzeby reform.

Konflikt pustego krzesła (połowa lat 60-tych, prezydentem Francji był Degol - przeciwnik budowy WR, który hamował proces integracji europejskiej i na 6 miesięcy Francja wycofała swojego przedstawiciela z Rady Ministrów, protestując przeciwko pewnym rozwiązaniom, które miały spowodować, że decyzje w sprawie WPR mogłyby zapadać bez francuskiego weta. W obronie interesów Francji - protest - wycofanie przedstawiciela. Rada Ministrów to organ decyzyjny więc przez 6 miesięcy był paraliż decyzyjny. W warunkach sukcesów było to symptomem tego, że może być różnie w procesie integracji europejskiej. Podsumowanie okresu przejściowego zostało dokonane na Konferencji Szefów Państw i Rządów 1-2.12.1969 r. skończył się okres przejściowy zatem należało uzgodnić założenia integracji europejskiej na lata następne. Ale oprócz tego przedmiotem dyskusji było przyjęcie nowych krajów członkowskich. Wielka Brytania pierwszy wniosek o członkostwo we wspólnotach europejskich złożyła w 1961 r. ale generał Degol był przeciwnikiem przyjęcia Wielkiej Brytanii, powiedział że „po moim trupie”. I przepowiedział. Generał Degol ustąpił z funkcji w 1968 r. po zamieszkach studenckich, a zmarł w 1969, a już w XII 1969 uzgodniono, że Wielka Brytania zostanie przyjęta do wspólnot i razem z W. Brytanią o członkostwo starały się Dania, Irlandia i Norwegia, ale społeczeństwo norweskie nie było przekonane do decyzji swojego rządu i nie pozwoliło na to, więc z czterech krajów na początku lat 70-tych przystąpiły tylko trzy.

Dyskusja w Hadze - pozytywna ocena procesu budowy WR, entuzjazm z powodu rozszerzenia terytorialnego i 60-70% tego czasu to była kłótnia, a w oficjalnym języku dyskusja w sprawie wspólnej waluty (strategii prowadzącej do przyjęcia wspólnej waluty). Delegacja francuska przedstawiła plan wprowadzenia wspólnej waluty (WW), natomiast delegacja niemiecka zdecydowanie się temu przeciwstawiała. Francuzi uważali, że to dobry moment gdyż upadał system z Bretton Woods - system dolarowo złoty (do 71r.). waluta francuska była słaba, marka rosła w siłę. Marka skutecznie konkurowała z dolarem. Francuzi niechętnie poddawali się polityce BD RFN czyli niechętnie widzieli uzależnianie swojej polityki od polityki Bundesbanku. Dlatego uznali, że najlepiej będzie przygotować atmosferę do dyskusji i przedstawić konkretny plan. A kolejnym sprzyjającym czynnikiem było to, że wiceprzewodniczącym Komisji Wspólnot Europejskich był Rimond Barre. Także mógł tworzyć taki korzystny klimat w dyskusjach. Francuzi chcieli, żeby marka nie zdobywała pozycji na rynku światowym. Niemcy: jeżeli waluta dobrze służy interesom gospodarczym to po co ją likwidować. WW wprowadzona na niskim poziomie zintegrowania gospodarek to gwóźdź do trumny. Mógłby być to czynnik rozkładu wspólnoty. W tamtym czasie znane były teorie optymalnych obszarów walutowych. Przyjęcie WW na etapie integracji europejskiej przełom lat 60/70 to było wbrew tym teoriom. Zróżnicowanie gospodarcze wspólnoty pogłębiło się poprzez przyjęcie Irlandii (o wiele biedniejszy kraj w porównaniu z innymi). Spójność gospodarcza była niska - niezapewniająca korzyści z wprowadzenia WW. Efekty tej dyskusji: w sytuacji dużej różnicy zdań między Francją a RFN powołany został komitet ekspertów, na którego czele stanął Verner - premier Luksemburga, Niemcy akceptowały podejście do wprowadzania WW polegające na osiągnięciu wyższego poziomu integracji gospodarczej. WW - tak, ale nie teraz. Niemcy akceptowały podejście tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej plus przygotowanie się do WW w przyszłości.

1980 - przyjęcie planu Vernera jako data wprowadzenia UGiW

jakie były efekty integracji europejskiej lat 70-tych?

1. jeśli idzie o proces budowania WR sukcesów nie było. Pojawiły się tendencje regresyjne. Zamiast znoszenia kolejnych barier, zamiast postępu w liberalizacji przepływów towarów, usług, kapitału i ludzi pojawiły się bariery. Wynikało to z samej sytuacji lat 70-tych, i w całym świecie nastąpił powrót do protekcjonizmu w handlu. Ten protekcjonizm odżył także w stosunkach handlowych w ramach wspólnoty europejskiej. Jak? Był to protekcjonizm pozataryfowy, a więc różnego rodzaju standardy narodowe, normy, przepisy, pomoc sponsorowa - subsydiowanie przedsiębiorstw. Zamiast znoszenia granic ponadnarodowych na rynku te granice te granice stawały się coraz bardziej widoczne

2. w latach 70-tych osiągnięto jednak postępy w dziedzinie integracji walutowej choć nie można uważać węża walutowego w tunelu za sukces we wspólnej polityce walutowej. Niemniej brak tych sukcesów spowodował, że przy współpracy Kanclerza Niemiec i prezydenta Francji przygotowany został projekt utworzenia Europejskiego Systemu Walutowego. ESW zaczął funkcjonować 13.03.1979r. Destabilizacja walutowa na świecie lat 70-tych przesądziła o konieczności podjęcia integracji walutowej.

Jak można ocenić proces integracji na świecie w pierwszej połowie lat 80-tych?

WYKŁAD 7 (06.12.2007)

WYKŁAD 8 (13.12.2007)

Plan Delorsa zakładał podobnie jak plan Wernera równoległą realizację unii gospodarczej i walutowej (Plan Delorsa IV 1989). Równolegle powinna być realizowana integracja gospodarcza i walutowa.

Plan Wernera zakładał realizację unii walutowej w trzech etapach:

W trakcie I etapu zakładano ograniczenie wahań kursów walutowych i koordynację na szczeblu wspólnoty polityki monetarnej i fiskalnej, która miałaby być realizowana przez kraje członkowskie. (i to jest różnica z kolejnym planem). Plan Delorsa zakładał, że już sama koordynacja nie wystarczy (przynajmniej w odniesieniu do polityki pieniężnej)

II etap - dalsze ograniczanie wahań kursów walutowych i zróżnicowania cen. Plan Wernera stał się podstawą węża walutowego.

Pierwszym podstawowym planem, który zaczęto realizować w sprawie unii walutowej był plan Wernera przedstawiony w X 1970 r. Ponieważ wcześniej istniała wola polityczna co do tego by utworzyć unię walutową pomiędzy państwami członkowskimi, natomiast nie było zgody co do tego jak tę unie walutową tworzyć. Generalnie swoimi stanowiskami różniły się Francja i Niemcy. Francja uważała, że od razu należy tworzyć unię walutową, a realizację unii gospodarczej należy zostawić na później - bo jeżeli będzie unia walutowa to i gospodarcza nastąpi w wyniku tego samoczynnie. Niemcy miały odmienne stanowisko - uważały, że najpierw należy doprowadzić do konwergencji gospodarczej, dopiero później będzie można wprowadzić unię walutową. Powołano komisję pod przewodnictwem Pierre'a Wernera, premiera Luksemburga, który opracował plan wprowadzenia unii walutowej.

III etap - wprowadzenie stałych kursów walutowych, likwidacja ograniczeń w wymianie walut, utworzenie systemów Banków Centralnych.

Plan Delorsa podobnie jak plan Wernera zakładał, że należy równolegle realizować unię gospodarczą i walutową. Trzeba doprowadzić do zbieżności gospodarczej i koordynacji polityki pieniężnej i walutowej. Polityka pieniężna powinna być prowadzona na szczeblu wspólnoty (charakter ponadnarodowy). I to była taka zasadnicza różnica z planem Weranera. W planie Derolsa uznano, żeby mogła funkcjonować unia walutowa musi być dokończona budowa jednolitego rynku finansowego. Musi być stworzony jednolity rynek wewnętrzny. Ważna jest swoboda przepływu kapitału - ta swoboda przepływu kapitału została zapewniona i zrealizowana we wspólnocie europejskiej z dniem 01.07.1990. Poza tym podobnie jak plan Wernera, plan Delorsa zakładał, że unia walutowa i gospodarcza powinna być realizowana w trzech etapach.

I etap - od 01.07.1990 powinno nastąpić zbliżenie - konwergencja wyników gospodarczych krajów EWG, wzmocnienia koordynacji polityki gospodarczej i pieniężnej w ramach dotychczasowej struktury instytucjonalnej. Powinno nastąpić włączenie wszystkich walut krajów członkowskich do mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego. Wprawdzie wiele walut było w ESW, ale nie należało do mechanizmu kursowego jak np. funt brytyjski. Powinny zostać zniesione bariery w prywatnym obiegu ECU; zakładano, że już do końca powinna zostać zrealizowana liberalizacja obrotu kapitałem. Powinna zostać dokończona budowa jednolitego rynku finansowego. W trakcie tego etapu zakładano, że powinny być poczynione przygotowania do wprowadzenia poprawek do traktatu rzymskiego (czyli do prawa pierwotnego) tak aby umożliwić realizację unii gospodarczej i walutowej - chodziło o to by stworzyć podstawy traktatowe, które umożliwiłyby wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej i ewentualnie może kiedyś polityki budżetowej. Traktat rzymski w ramach swoich celów nie zakładał integracji walutowej, nie było wówczas takiej konieczności. System z Bretton Woods sprawnie funkcjonował, były stałe kursy walutowe, dlatego wspólnota europejska nie myślała wówczas o stworzeniu unii walutowej. Celem była integracja rynkowa. Traktat Rzymski o EWG zakładał utworzenie WR i że będą prowadzone pewne wspólnotowe polityki w celu realizacji WR. Nie zakładał prowadzenia polityki pieniężnej na szczeblu ponadnarodowym. Więc trzeba było stworzyć nowy traktat - nowe prawo pierwotne, które umożliwiałoby przeniesienie kompetencji w tej dziedzinie z krajów członkowskich na szczebel wspólnoty.

II etap - od wejścia w życie nowego traktatu miałyby być ustanowione podstawowe organy i struktura unii walutowej. Miałoby być ustanowione podstawowe organy struktura u. walutowej. Miał zostać stworzony System BC, który przejąłby odpowiedzialność za wspólną politykę pieniężną i dopiero wraz z przejściem do III etapu. I byłby to właściwy moment utworzenia unii walutowej. Z zakończeniem II etapu miałoby nastąpić usztywnienie kursów walutowych. Celem tego etapu było doprowadzenie do większej konwergencji gospodarczej.

III etap - etap ten powinien rozpocząć się usztywnieniem kursów walutowych a odpowiedzialność za wprowadzenie polityki pieniężnej zeszłaby ze szczebla narodowego na szczebel wspólnotowy. Politykę pieniężną miałby prowadzić Europejski System Banków Centralnych. Należałoby stworzyć odpowiednie zabezpieczenia, żeby koordynować politykę fiskalną, gdyż zbytnio ekstremalna polityka fiskalna mogłaby doprowadzić do zbytniego spadku wartości wspólnej waluty.

Oprócz tego że zakładano realizację unii walutowej to zakładano także realizację unii gospodarczej. Zgodnie z planem Delorsa uznano że ta unia gospodarcza i walutowa będzie tylko takim I etapem w dochodzeniu do unii politycznej. W ramach tych przygotowań uwzględniono, że nie wystarczy tylko stworzyć odpowiednie podstawy wprowadzania unii walutowej w sensie samym gospodarczym i zapewnić jej funkcjonowanie, ale trzeba stworzyć UE, która będzie zawierała nie tylko wspólnoty gospodarcze ale będzie złożona z trzech filarów. I filar zakładał współpracę w dziedzinie gospodarczej, II - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa a III - współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości. Traktat z Maastricht (traktat na podstawie którego wprowadzone było pierwotne źródło prawa) został podpisany 07.02.1992. Został ten traktat przygotowany podczas konferencji międzyrządowych (początek VI.1990r. Dublin i w XII.1990. Efektem tych konferencji było uzgodnienie traktatu - XII 1991.) Wszedł w życie 01.11.1993.

Istotny wpływ na przebieg prac miał sytuacja polityczna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. (transformacja gospodarek). Brano pod uwagę, że unia będzie się rozszerzać; zjednoczenie Niemiec był to taki powód, żeby jeszcze bardziej przyspieszyć prace i dążyć do zaawansowania integracji gospodarczej i szybciej realizować integrację walutową, bo i w niej widziano pewne zabezpieczenie.




I filar Filar gospodarczy Miał być kontynuacją tego co działo się do tej pory i tego w ramach trzech wspólnot: EWG EUROATOM EWWiS Filar o charakterze ponadnarodowym WR, polityka konkurencji, wspólna polityka handlowa Decyzje należą do wspólnoty Wspólnota Europejska: UC Jednolity rynek wewnętrzny Wspólna polityka handlowa Wspólna polityka rolna i rybołówstwa Wspólna polityka transportowa Wspólne reguły konkurencji Unia gospodarcza i walutowa Polityka społeczna i spójność społeczno-gospodarcza Ochrona środowiska naturalnego Polityka badawczo-rozwojowa Konkurencyjność przemysłu Sieci transeuropejskie Ochrona konsumenta i zdrowia Edukacja i kultura Polityka wizowa i azylowa Obywatelstwo unii Współpraca sądowa w sprawach cywilnych (3 ostatnie początkowo należały do II i III filaru)

II filar Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa Współpraca o charakterze międzyrządowym. Kwestie były uzgadniane na forum rządów państw członkowskich. Tutaj nie Komisja ale Rada UE miałaby podejmować decyzje w tym zakresie Polityka zagraniczna -wspólne działania -wspólne stanowiska -wspólne strategie -wspieranie demokracji i praworządności -ochrona praw człowieka -misje pokojowe -pomoc państwom trzecim Polityka bezpieczeństwa -wzmacnianie bezpieczeństwa unii i jej państw członkowskich (finansowe aspekty obrony), rozbrojenie i utrzymanie pokoju -współp[raca w ramach UZE (unia zachodnio-europejska) i NATO

III filar Współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości Współpraca o charakterze międzyrządowym. Kwestie były uzgadniane na forum rządów państw członkowskich. Tutaj nie Komisja ale Rada UE miałaby podejmować decyzje w tym zakresie współpraca sądowa w sprawach karnych walka z przestępczością zorganizowaną, zwłaszcza z terroryzmem, handlem ludźmi i przemytem narkotyków, broni, korupcją zwalczanie rasizmu i ksenofobii współpraca policji w ramach Europol

Traktat z Maastricht c.d.

-UE - nowa jakość miała się składać z trzech filarów

-nie zapisano, że UE ma osobowość prawną. Samą osobowość mają wspólnoty, natomiast UE nie ma

-składa się z dwóch grup przepisów:

1. przepisy które zmieniały traktaty ustanawiające wspólnoty europejskie (filar I)

2. traktat o UE - zawiera te postanowienia, które nie wchodzą w skład traktatów ustanawiających wspólnoty, reguluje działanie filaru II i III

Traktat z Maastricht zmienił nazwę traktatu o EWG na traktat o Wspólnocie Europejskiej. Możliwe było wprowadzenie polityki pieniężnej na szczeblu ponadnarodowym, w traktacie rzymskim o EWG takiej możliwości nie było. Ponadto przewidziano podstawowe zasady prowadzenia tej polityki pieniężnej, to jak powinien wyglądać Europejski System BC, kto powinien odpowiadać za politykę pieniężną. Postanowiono, że decyzje dotyczące polityki walutowej nie powinny należeć do Europejskiego Systemu BC tylko powinny pozostawać gestii Rady UE i RM.

Traktat z Maastricht zawierał tzw. kryteria konwergencji (zostały one załączone do protokołu dodatkowego). Miały być warunkiem zakwalifikowania w przyszłości państw członkowskich do udziału w unii walutowej.

Były to kryteria o charakterze pieniężnym i kryteria budżetowe:

• kryteria pieniężne dotyczą stabilności cen, odpowiedniego poziomu długoterminowej stopy procentowej i kursu walutowego - pozostawania kursu walutowego danej waluty w mechanizmie kursowym ESW

• stabilność cen miała być osiągnięta w ten sposób ustalono, że jeżeli dany kraj będzie chciał zakwalifikować się do uczestnictwa w unii walutowej to stopa inflacji nie może być wyższa niż 1,5 % od średniej stopy inflacji w trzech krajach członkowskich, gdzie ta stopa jest najniższa

• kryterium stopy procentowej - długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa więcej niż 2 punkty procentowe od średniej stopy procentowej w trzech krajach o najniższej

• kryterium kursu walutowego - oznaczało, że nie można dewaluować waluty przez co najmniej 2 lata przed zakwalifikowaniem się do unii walutowej

• kryteria budżetowe

1.wysokość deficytu nie powinna przekraczać 3% PKB danego kraju mierzonych w cenach rynkowych

2.dług publiczny powinien być mniejszy lub równy niż 60% PKB danego kraju w cenach rynkowych

Niektóre kraje, zwłaszcza Niemcy nalegały jeszcze przed przejściem do III etapu UGiW żeby wprowadzić jakiś mechanizm, który zabezpieczałby przestrzeganie kryteriów budżetowych. I taki mechanizm został wprowadzony jako tzw. Pakt Stabilności i Wzrostu (1996 na szczycie w Dublinie). Zakładał on, że jeżeli kraje nie będą przestrzegały kryteriów budżetowych, a zwłaszcza kryterium deficytu budżetowego, to będą mogły być nakładane na nie sankcje. Ustalone zostało, że przekroczenie wielkości tego deficytu o 3% jest dozwolone, o ile jest to uzasadnione znacznym spadkiem PKB. Jeżeli nie jest uzasadnione, to kraje nie mają prawa przekraczać deficytu, inaczej - sankcje.

Spełnienie tych kryteriów konwergencji zapewni krajom możliwość i pozwoli stwierdzić czy dane kraje mogą uczestniczyć w UGiW. Nic traktat z Maastricht nie mówił na temat w jaki sposób będą przystępowały do UGiW kolejne kraje już poza tymi pierwszymi krajami, które przystąpią i co z przestrzeganiem tych kryteriów przez kraje, które będą już w unii walutowej. I właśnie po to był Pakt Stabilności i Wzrostu. Miał regulować te kwestie. Miał zabezpieczać, aby przestrzegane były kryteria budżetowe.

Te kryteria w miarę zostały spełnione. Od 01.01.1994 rozpoczął się drugi etap realizacji UGiW, który trwał do końca 1998r. W trakcie tego etapu dążono do spełnienia kryteriów konwergencji. Starano się ograniczyć nadmierne deficyty budżetowe, zmniejszyć inflację i poziom zadłużenia.

1.01.1994 powołano Europejski Instytut Walutowy, który miał przygotować działalność przyszłego Europejskiego BC. Na wiosnę 1998r. odbyło się kwalifikowanie państw do uczestnictwa UGiW. Komisja przedstawiła specjalny raport konwergencji - okazało się, że w sposób bezwzględny kryteria spełniają 3 kraje: Francja, Luksemburg i Finlandia. Spośród krajów starej „15 UE” nie zakwalifikowała się Grecja - bo generalnie nie spełniała wszystkich kryteriów budżetowych. Wielka Brytania i Dania miały zapisane w traktacie z Maastricht tzw. klauzule wyjścia, które umożliwiały tym krajom już w momencie przystępowania do UGiW czy chcą w niej uczestniczyć czy nie - zdecydowały się nie uczestniczyć. Szwecja nie spełniła warunku uczestnictwa w systemie walutowym; Niemcy miały dług >60%. Ostateczną decyzję kto przystąpi do UGiW miała Rada UE. Wprawdzie te kryteria nie zostały ściśle spełnione, ale jednak z uwagi na to, że poziom zadłużenia publicznego się systematycznie zmniejszał i zbliżał się do poziomu zalecanego można było uznać te kryteria za spełnione. UGiW - 11 krajów. W 1999 Europejski BC przejął odpowiedzialność za jednolitą politykę pieniężną. Wprowadził ją w imieniu 11 krajów w 2001r. a później Grecji i Słowenii

Rozszerzenie UE o charakterze terytorialnym

Od początku lat 90-tych kraje Europy Środkowej i Wschodniej (od czasów transformacji systemowej) zaczęły się wiązać ze wspólnotami europejskimi i zacieśniać współpracę z UE. Były podpisywane układy europejskie, które przewidywały stworzenie stref wolnego handlu pomiędzy krajami Europy Środkowej i Wschodniej i krajami UE, co spowodowało, że w dużej mierze jednolity rynek w handlu był pomiędzy tymi krajami już zrealizowany.

1997 - podjęto decyzje o etapowym przyjmowaniu do UE poszczególnych krajów - jak będą gotowe gospodarczo do przyjęcia

1.05.2004 - Polska (10 krajów)

1.01.2007- Bułgaria, Rumunia

Rozszerzenie miało też charakter o kraje północne od 1995 - 2 kraje skandynawskie Finlandia i Szwecja + Austria

W kolejce kraje bałkańskie: Chorwacja, Turcja

III 1996 - konferencja międzyrządowa podczas której starano się wprowadzić takie zmiany do prawa pierwotnego, które pozwoliłyby dostosować funkcjonowanie Unii (dostosowanie instytucji UE do nowych zakładanych celów integracji europejskiej). W wyniku tej konferencji 02.10.1997 - traktat amsterdamski zmieniający traktaty o UE i traktaty ustanawiające wspólnoty europejskie. Wszedł w życie 01.05.1999. Poprzenosił pewne sprawy z II i III filara do I filara. Chodziło o politykę wizową i azylową, imigracyjną i inne polityki związane z ze swobodnym przepływem osób. Równocześnie traktat ten wprowadzał postanowienia dotyczące ścisłej współpracy.

2000 - konferencja międzyrządowa, dyskutowane były 3 problemy: kształt i skład Komisji Europejskiej, system ważenia głosów w Radzie i dyskutowano nad rozszerzeniem zakresu głosowania większością kwalifikowaną. Traktat ten wprowadził zmiany instytucjonalne. Traktat ten ustalał, że każdy z krajów będzie miał swojego komisarza, że system głosów ważonych był dość korzystny - Polska miała 27 głosów, Niemcy 29. Traktat niceiski 26.02.2001, wszedł w życie 01.02.2003.

Traktat Konstytucyjny - 10.2004 Rzym, proponował daleko idące zmiany ustrojowe w UE łącznie z przekształceniem UE w organizację międzynarodową. Ratyfikacja tego traktatu napotkała trudności. Przede wszystkim negatywny wynik miały referenda we Francji i Holandii. Traktat ten nie wszedł w życie i został opracowany nowy traktat, który jest aktualnie podpisywany.

WYKŁAD 9 (17.12.2007)

Prawo i system instytucji głównych w UE

1. System prawny w UE - prawo wspólnotowe

2. System instytucjonalny

Ad. 1

1. źródła prawa

2. instrumenty prawa

Podstawy prawne funkcjonowania UE stanowią:

1. prawo krajów członkowskich

2. prawo wspólnotowe - dorobek prawny wspólnot o nazwie Acquis Communautiave. Kształtował się w rezultacie podpisywania traktatów założycielskich, podpisywania aktów prawnych o charakterze pierwotnych źródeł prawa, które nie są traktatami założycielskimi oraz tworzenie źródeł prawa wtórnego. Ponadto mamy także na myśli te instytucje, które uczestniczą w tworzeniu prawa oraz orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości, które są tzw. prawem zwyczajowym. Stanowią podstawy wykładni w odniesieniu do kolejnych spraw dotyczących podobnych przypadków.

Źródła prawa i instrumenty prawa wtórnego. Prawo wspólnotowe jest szczególnym przypadkiem prawa międzynarodowego. Obowiązuje na wyraźnie określonym obszarze. Zasięg terytorialny jest ograniczony do obszaru wspólnoty. W ciągu 50 lat był tworzony i jest już prawo wspólnotowe. Jest już na rozwinięty, że dość istotnie wpływa na funkcjonowanie UE i krajów członkowskich. Obecnie znaczenie (ranga) prawa wspólnotowego jest coraz większe.

Źródła prawa pisane:

1. pierwotne - traktaty założycielskie i inne akty prawne stanowione na szczeblu międzyrządowym. Zespoły składają się z przedstawicieli krajów członkowskich.

2. wtórne - źródła prawa wtórnego stanowione są przez instytucje wspólnotowe. (To jest bardzo ważne rozróżnienie).

Pierwotne źródła prawa (Fundamenty prawa wspólnotowego)

1. Traktat paryski o EWWiS - podpisany 18.IV.1951. Wszedł wżycie 25.VI.1952

2. Traktaty rzymskie o EWG (1957) - wniósł najwięcej

3. Traktat Rzymski o EWEA (1957)

4. Jednolity akt europejski (1986) (1.VII.1987) - były komplikacje przy podpisywaniu

5. Traktat z Maastricht (7.II.1992) (1.XI.1993)

6. Traktat amsterdamski - (Maastricht 2) (2.X.1997

7. Traktat nicejski 26.II.2001

8. Traktat reformujący traktat konstytucyjny (13.XII.2007)

Każdy traktat musi być ratyfikowany przez kraje członkowskie. I ta ratyfikacja odbywa się albo tylko w parlamencie (i to jest prostsze) albo w niektórych krajach odbywają się referenda (i to jest trudniejsze) bo czasami społeczeństwo odrzuca.

Gdzie nie było żadnych komplikacji z ratyfikacją a gdzie te komplikacje były?

W traktacie paryskim o EWWiS nie było żadnych komplikacji, przy traktatach rzymskich też nie. Przy JAE były pewne komplikacje przy podpisywaniu tego aktu - podpisywanie odbywało się w dwóch terminach. Sama ratyfikacja też nie była zbytnio sprawna, ponieważ trwała prawie 1,5 roku - ale większych problemów nie było. Natomiast problemy pojawiły się w Traktacie z Maastricht - problemy o zasadniczym znaczeniu - traktat został odrzucony przez referendum przeprowadzone w Danii i to spowodowało, że w czasie planowanym (1.I.1993) ten traktat nie wszedł. Zostały poczynione pewne ustępstwa na rzecz Duńczyków i niestety Francja zdecydowała się później również na przeprowadzenie referendum w sprawie traktatu choć wcale nie musiała tego robić. Odbywało się to w atmosferze nerwowej i kilka % przesądziło (na szczęście), że traktat został zaakceptowany. Ratyfikacja traktatu odbywała się w złych okolicznościach - kryzys gospodarczy lat 90-93, 1992 - duża destabilizacja walutowa. Kursy kilku krajów Wspólnoty Europejskiej niestety podlegały manipulacjom, spekulacjom i spowodowało to wzrost wątpliwości wobec zasadności przyjęcia traktatu. Nastroje społeczne nie były najlepsze. Ostatecznie traktat wszedł w życie 1.XI.1993.

Traktat amsterdamski nie przyniósł oczekiwanych rezultatów w dziedzinie rozwiązań prawnych odnoszących się do reformy instytucjonalnej. Wiadomo było, że reforma instytucjonalna powinna być przeprowadzona. Chodziło tutaj o zasady funkcjonowania i proces podejmowania decyzji w obszarze instytucji tj. komisja, parlament, rada (szczebla ministerialnego). Traktat amsterdamski nie przyniósł rozwiązań w tej dziedzinie.

Traktat nicejski był podpisywany w trudnych okolicznościach kontrowersji, ze względu na to, że sprawa skupiła się wokół liczby głosów przydzielanych poszczególnym krajom członkowskim. Nastąpiła zasadnicza zmiana pod tym względem, większe kraje - o większym potencjale gospodarczym miały więcej głosów, a mniejsze kraje mniej. A każdy głos w takiej sytuacji jest na wagę złota. Polska dość korzystnie tutaj wynegocjowała - 27 głosów.

Czy traktat reformujący to jest rozwiązanie prawne, które było planowane? Nie. Planowanym rozwiązaniem jest stworzenie traktatu na podstawie którego mogła by być stworzona unia federalna. Jeszcze nie jest to możliwe. Jeżeli nie ma zgodności co do podjęcia decyzji radykalnych, stosuje się zasadę małych kroków. I tak jest z traktatem refundującym, bo wola polityczna krajów członkowskich decyduje o rozwiązaniach i stwarzaniu nowych aktów prawnych.

Charakterystyka pierwotnych źródeł prawa z punktu widzenia funkcjonowania wspólnot europejskich.

Prawo pierwotne to prawo ogólne i nie wystarcza do zarządzania wspólnotami na co dzień (zarządzania unia na co dzień). Konieczne jest stworzenie prawa szczegółowego. I tym prawem szczegółowym jest prawo wtórne. Prawo wtórne jest stanowione we współpracy z Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim, Radą UE

Budowa Traktatu z Maastricht (skomplikowana struktura). Stanowi bardzo rozbudowaną umowę międzynarodową, składa się z 7 części zwanych tytułami:

I. postanowienia wspólne określające istotę i cel

II - IV. Stanowią modyfikacje traktatów założycielskich trzech wspólnot bez włączenia ich zrewidowanej treści do spektrum traktatu o UE

V. zawiera regulacje dotyczące współpracy państw członkowskich w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

VI. współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

VII. postanowienia końcowe

Integralną część traktatu stanowi 17 protokołów 32 deklaracje. Ponieważ całość traktatów UE dotyczących celów oraz zadań i środków ich realizacji można ująć na 3 grupy, dlatego powszechnie traktat ten jest prezentowany jako konstrukcja oparta na 3-ech filarach.

Tytuły II, III, IV to zmiany treści traktatów założycielskich trzech wspólnot (EWWiS, EWG, EWEA);(EWWiS - już nie ma 50 lat).

Podstawowe zmiany dotyczą traktatu o EWG (Zasadnicza rewizja treści odnosiła się do głównego traktatu - traktatu o EWG). Zgodnie z postanowieniami art. 8 traktatu o UE następuje formalna zmiana nazwy EWG na Wspólnota Europejska, co stanowi logiczna konsekwencje zmian w jej traktacie założycielskim i powierzenie jej obok zasad gosp. Działań w dziedzinach tj. edukacja, kultura, zdrowie, ochrona konsumenta, instytucja obywatelstwa europejskiego.

Na podstawie tego art. do traktatu o EWG wprowadzono 86 mian; o EWEA (na podstawie innego art.) - 29 zmian (art. 9 traktatu rzymskiego EWEA); do traktatu o EWWiS wprowadzono 21 zmian na mocy art. 10.

Czym jest UE? „Stwierdza się, że niniejszym traktatem, że wysokie umawiające się strony ustanawiają pomiędzy sobą UE, zwaną dalej unią. Niniejszy traktat wyznacza nowy etap w procesie tworzenia coraz silniejszego związku pomiędzy narodami Europy, w którym decyzje podejmowane są na szczeblu najwyższym obywatelowi”.

Takie stwierdzenie spowodowało,że szczegółowego znaczenia nabrała zasada subsydiarności (pomocniczości) w prawie wspólnotowym. Co oznacza, że wszelkie sprawy w UE powinny być rozwiązywane (podejmowane) na szczeblu, którego dotyczą. By w możliwie największym stopniu brały udział te środowiska, których dotyczą. Aby efekty tych decyzji były najkorzystniejsze dla Unii i społeczeństwa.

Traktat podpisany w Mastricht nie ustanowił żadnej nowej wspólnoty. Nie powołał żadnej organizacji międzynarodowej. Wyznaczył nowy etap w procesie i.e. To jest istota traktatu polegająca na budowaniu UGiW (filar I) i rozszerzył zakres procesów integracji poprzez włączenie dwóch nowych obszarów jak wspólnota pol. zagr. i bezpiecz. i wspólnota pol. wew. Oraz wymiar sprawiedliwości. Jest to podstawa ewentualnej przyszłej unii federalnej. Traktat ten w sensie formalnym skomplikował funkcjonowanie Wspólnot europejskich ze względu na to, że trudne jest do zrozumienia, czym jest UE. Nie jest podmiotem prawa międzynarodowego. Nie ma zdolności prawnej do zawierania umów międzynarodowych. Nie ma podstaw prawnych by unia występowała jako sama. W rozumieniu prawa, podmiotowość prawną- międzynarodową wtedy, gdy podpisywano traktat z Mastricht posiadali EWWiS, EWG i EWEA.

Po rewizji tych 3-ech traktatów założycielskich jako strona w umowach międzynarodowym może występować wspólnota europejska, (org. międzynarodowa) i EWEA.

UE - nazwa ugrupowania, nowy etap i zgodnie z treścią postanowień traktatu z Mastricht, a nie jest podmiotem prawa międzynarodowego.

1. Nie ma instytucji UE (zwykle tak się mówi). Instytucje są wspólnot europejskich.

Prawo wtórne

W praktyce i. e. funkcjonuje 5 podstawowych instrumentów prawa wtórnego. Ugrupowały się w skutek ewolucji systemu prawnego (EWWiS, EWG, EWEA). Ewa każdej wspólnocie instrumenty były troszkę różne.

1. rozporządzenia- maja moc prawną, trzeba się do nich bezwzględnie zastosować

2. dyrektywy- mają moc prawną

3. decyzje- mają moc prawną

4. zlecenia- bez mocy prawnej

5. opnie- bez mocy prawnej

Nie jest to prawo czysto wykonawcze. Jest to prawo szczegółowe, mające charakter prawa wykonawczego.

Instytucje, które wydają instrumenty prawa wspólnotowego:

Komisja, Rada UE. Parlament Europejski. Jeżeli te instytucje wydają instrument, które nie mają mocy prawnej to kr.członkowskie muszą je stosować. Wydają, dlatego, że nie mogą wydać instrumentów mocą prawną albo decydują się na zalecenia, bo one szybciej decydują, a przygotowanie formalne, przygotowanie instrumentu prawnego trwa dłużej. Dlatego skuteczniej jest posługiwać się zaleceniami i źle jest widziane, gdy państwa członkowskie nie stosują się do zaleceń.

1.Rozporządzenia -takie akty prawne, które mają treść prawną. Po wejściu w życie obowiązują na całym obszarze wspólnoty. Stają się elementem systemu prawnego wszystkich kr.członkowskich. Są publikowane w Oficial Jurnal (dziennik urzędowy). Wchodzą w życie w dniu wyznaczonym w rozporządzeniu lub 20 dni po opublikowaniu- w sposób automatyczny - kraje członkowskie nie musza podejmować żadnych czynności prawnych. To jest ważne, bo przy innych aktach prawnych te czynności prawne są niezbędne. Jeżeli prawo kr.członkowskiego w tej sprawie, której dotyczy jest inne - obowiązuje regulacja, obowiązują przepisy zawarte w rozporządzeniu. Nadrzędność prawa wspólnotowego nad krajowym.

Jakie sprawy są regulowane za pomocą rozporządzeń? Takie, które dotyczą całej wspólnoty.

Najczęściej za pomocą rozporządzeń realizowana jest:

- WPR- wspólna polityka rolna

- WPH- wspólna polityka handlowa

- WPT- wspólna polityka transportowa

- polityka konkurencji

Rozporządzenia:

1. Podstawowe -mają charakter ogólny

2. Wykonawcze- mają charakter techniczny, służą realizacji rozporządzeń podstawowych przez to, że precyzują ich treść.

Jeżeli rozporządzenie wchodzi w życie to instytucje orzekające w związku z wykroczeniami wobec prawa na obszarze całej wspólnoty, musza respektować regulacje, które były zawarte w rozporządzeniu- sądy muszą śledzić na bieżącą prawo wspólnotowe (w tym konkretne wydawane rozporządzenia)

2.Dyrektywy- norma prawna charakterystyczna dla prawa wspólnotowego. Nie zawiera treści prawnej. W dyrektywie sformułowany jest cel prawny, jaki należy osiągnąć. Adresaci dyrektyw muszą przekształcić swoje prawo zgodnie z celem, który został sformułowany w dyrektywie (transpozycja dyrektyw w prawo krajowe). Adresatami dyrektyw mogą być wszystkie państwa członkowskie lub tylko niektóre. W dyrektywie może być podana data jej wprowadzenia wżycie a jeżeli nie ma takiej daty to obowiązuje data 20 dni od jej opublikowania w dzienniku urzędowym?. Dyrektywy są tylko adresowane do państw.

Jak można uzasadnić sens stosowania dyrektyw w prawie wspólnotowym?

Jeżeli dyrektywa nie ma treści prawnej to państwa muszą dokonać zmian w swoim prawie, aby zrealizować cel dyrektywy. Niektóre kraje, które są bliskie swojego rozwiązania w stosunku do celu zawartego w dyrektywie dokonują niewielkich zmian, ale mogą być kraje, które będą musiały wprowadzić zasadnicze zmiany w swoim prawie krajowym.

Za pomocą dyrektyw następuje harmonizacja prawa krajów członkowskich.

Jakie sprawy są regulowane za pomocą dyrektyw?

Znaczenie dyrektyw wzrosło w połowie lat 80-tych gdy wprowadzono w życie JRE. Gdy przygotowywana była biała księga i realizowane były jej założenia. W tej księdze była lista legislacji krajów. Była ta harmonizacja podstawą wprowadzania rynku 4 wolności. Innymi dziedzinami są polityka społeczna, ochrona środowiska. Uprawnienia do wydawania dyrektyw mają parlament europejski wspólnie z radą UE, Rada UE i Komisja.

Dyrektywa nie obowiązuje w odróżnieniu do rozporządzenia automatycznie. Państwa członkowskie mają obowiązek przekształcania tej dyrektywy w prawo krajowe.

3. decyzje - instrument prawa administracyjnego. Mogą być kierowane do państw członkowskich, osób prawnych i osób fizycznych. Obowiązują automatycznie - podobnie jak rozporządzenia. Ich zastosowanie nie wymaga żadnych przepisów wykonawczych.

4. zalecenia - jeżeli ze względów formalnych nie można wydać aktu prawnego mającego moc prawną wówczas posługuje się zaleceniami.

5. opinie - charakterystyczne tylko dla wspólnoty europejskiej. Służą komunikacji pomiędzy instytucjami wspólnotowymi. Są w UE instytucje, które mają ważne funkcje opiniodawcze, ale także ustawodawcze (jak np. Parlament Europejski). Jest on instytucją nr. 1 w wydawaniu opinii np.: w procedurze formalnej nie może być pominięta opinia parlamentu. Inne przykłady: przyjmowanie nowych krajów członkowskich, podpisywanie nowych umów stowarzyszeniowych, podpisywanie umów międzynarodowych. Jest to tzw. Obowiązkowa opinia parlamentu.

Procedura podejmowania decyzji w UE obejmuje także opinie innych instytucji, nie tak ważnych jak parlament, ale ważnych dla rozwiązań dotyczących konkretnych środowisk i konkretnych spraw np. jest taka instytucja ustanowiona traktatem z Maastricht, która się nazywa Komitet Regionów. Został powołany by uczestniczyć w procesie przygotowywania polityki regionalnej i realizacji tej polityki oraz przygotowywania i realizacji polityki społecznej. Aby sprawy regionów były rozwiązywane z udziałem przedstawicieli regionów i opinie Komitetu Regionów są opiniami koniecznymi dla procedury decyzyjnej.

Dwie kategorie opinii:

1. obowiązkowe - wpisane do procedury. Jeżeli jakiejś opinii nie było, to decyzja jest nieważna

2. nieobowiązkowe - wydawane z własnej woli przez instytucje opiniodawcze i doraźne

Instytucje

System instytucji głównych w UE. Były powoływane przez traktaty założycielskie wspólnot. W procesie decyzyjnym w UE uczestniczą przede wszystkim:

- instytucje głównie o charakterze międzyrządowym i ponadnarodowym. Jeżeli mówimy o instytucji międzyrządowej to oznacza to, że systematycznie spotykają się w niej przedstawiciele krajów członkowskich, albo przedstawiciele najwyższego szczebla (szefowie państw i rządów). Premier najczęściej reprezentuje Polskę w tych stosunkach, we Francji - prezydent, w Niemczech - kanclerz.

- instytucje typowo wspólnotowe - pracują na co dzień i wyznaczają cele w procesie integracji europejskiej zgodnie z uprawnieniami, które mają z punktu widzenia całej wspólnoty i określają środki realizacji tych celów.

Sprawa władzy na poziomie wspólnot od początku była dużym problemem. Wysoka władza miała być organizacją zarządzająco-wykonawczą z dużymi uprawnieniami ponadnarodowymi. Jednak okazało się, że kraje nie godzą się na poddanie władzy ponadnarodowej. Model zarządzania w UE kształtował się w sposób ewolucyjny i był korygowany przez rzeczywistość. Założenia nie zawsze dały się wprowadzić w życie.

W tej chwili dominuje pogląd, że w UE zarządzanie ma charakter wieloszczeblowy. Szczebel najwyższy - wspólnota (unia), szczebel II - kraje członkowskie, szczebel III - regiony.

Zgodnie z zasadą subsydiarności jest to właściwy model zarządzania w UE

* instytucje decyzyjne i instytucje zarządzająco-wykonawcze





RE - Rada Europejska

RUE - Rada Unii Europejskiej

K - Komisja Wspólnot Europejskich

PE - Parlament

ETS - Europejski Trybunał Sprawiedliwości

TO - Trybunał Obrachunkowy (instytucja kontrolna)

Instytucje:

- międzyrządowe - RE, RUE

- ponadnarodowe - K, PE, ETS, TO

- decyzyjne - RUE

- zarządzająco-wykonawcze - K

* parlament - instytucja ustawodawcza, biorąca bardzo ważny udział w stanowieniu prawa w kooperacji w K i RUE

* ETS - instytucja, która została powołana do nadzoru, do kontroli czy prawo wspólnotowe jest przestrzegane, ale także do wykładni prawa wspólnotowego, do opiniowania, przygotowywania ekspertyz

* TO - typowa instytucja kontrolna. Kontroluje przede wszystkim wykonanie budżetu i finanse UE.

Rada Europejska - obecnie instytucja, w spotkaniach uczestniczą przedstawiciele państw, przewodniczący Komisji, minister spraw zagranicznych, zaproszeni eksperci.

- Jaki charakter ma Rada Europejska biorąc pod uwagę charakterystykę pozostałych instytucji? Czym się różni? Czy jest to instytucja decyzyjna?

RE nie jest instytucją statutową, nie została powołana przez żaden traktat założycielski, wszystkie pozostałe instytucje zostały formalnie powołane. Spotkania na najwyższym szczeblu zainicjowane zostały znacznie wcześniej. W nich nastąpiła instytucjonalizacja - taka formalna akceptacja i organizacja spotkań. Mimo, że żaden z traktatów założycielskich nie przewidywał Rady Europejskiej to okazało się, że potrzeba uzgodnień na najwyższym szczeblu przyczyniła się do powstania tej instytucji.

Bariery w procesie integracji europejskiej najszybciej można łagodzić jeżeli przywódcy krajów członkowskich zajęli stanowisko. Jeżeli porozumieli się w tej sprawie i znaleźli rozwiązanie. I spotkanie na najwyższym szczeblu - 1962 (a właściwie 2 spotkania). Były one z inicjatywy generała Degola (ówczesnego prezydenta Francji), który próbował wprowadzić w życie plan unii politycznej przygotowany przez Francję (ale przygotowany w taki sposób by akceptować mógł to sam prezydent Dogol). Słynny plan……… Prezydent Dogol nie chciał ścisłej integracji gospodarczej. Był przedstawicielem nurtu konfederacyjnego, ale równocześnie próbował jakby poderwać od EWG powstania o charakterze czysto politycznym. Następne spotkanie od którego już kolejne spotkania nabierały przekonania, że kształtuje się ośrodek polityczny i jest on potrzebny. 1969 r. - II spotkanie - słynna konferencja szefów państw i rządów w Hadze.

Czyli po 62 r. szefowie państw i rządów oficjalnie spotkali się w 1969 r. Od tego czasu zaczęli spotykać się systematycznie. Od 1974 r. były to już spotkania w ramach Rady Europejskiej, ponieważ Francja zgłaszała propozycję by te spotkania przekształciły się w instytucję. By zaczęła funkcjonować instytucja o nazwie Rada Europejska. I w 1975 r. spotkanie miało charakter spotkania już zinstytucjonalizowanego czyli spotkania Rady Europejskiej.

- Jakie sprawy są przedmiotem dyskusji na posiedzeniach Rady Europejskiej?

(Posiedzenia te muszą odbywać się co najmniej 2x w roku, a ostatnio odbywają się „robocze spotkania” i jest ich więcej) od 2000 r. spotkania przede wszystkim odbywają się w Brukseli, ale także w stolicach państw sprawujących prezydencję.

1. strategiczne cele integracji europejskiej

2. najważniejsze problemy związane z integracją na poszczególnych etapach jej rozwoju

3. najważniejsze trudności społeczne i gospodarcze wspólnoty, a tym samym krajów członkowskich

4. podpisywanie umów stowarzyszeniowych i przyjmowanie nowych członków. (Najpierw te sprawy są przedmiotem dyskusji w Radzie Europejskiej)

5. zasady podziału środków finansowych wspólnoty w tym także sprawy przygotowywania budżetu UE i głównych źródeł przychodów budżetowych oraz kierunków wydatków budżetowych

6. polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (II filar UE), formalnie model międzyrządowy.

7. sprawy polityki wewnętrznej i wymiaru sprawiedliwości

8. wszelkie sprawy sporne, które przez dłuższy czas nie mogą być rozwiązane na poziomie Komisji Rady i Parlamentu

Ad.2. sprawy energetyki i wspólnej polityki energetycznej w latach '70 (kryzys energetyczny), WRR ( wspólna polityka rolna), budowa wspólnego rynku, polityka regionalna, o od lat '80 polityka spójności społeczno-ekonomicznej oraz sprawy związane z wprowadzeniem UGiW.

Ad.3. wzrost gospodarczy, bezrobocie, problemy związane z budowaniem podstaw większej przewagi konkurencyjnej czego dowodem było przyjęcie strategii lizbońskiej w 2000 r. i jej reforma w 2005 r.

Podsumowując funkcje RE można określić jako ośrodek dyspozycji politycznej i formalnie nie jest to instytucja decyzyjna, ale trudno nie respektować tych ustaleń, które podejmowane są na najwyższym szczeblu. Te ustalenia przekształcane są w decyzje formalne przez RM Unii.

Formalnie RE jest poza kontrolą. Nie można jej postawić przed Trybunałem Sprawiedliwości. Ma obowiązek składania sprawozdań przed Parlamentem Europejskim.

PE jest informowany o takich zamiarach na początku prezydencji i o wykonaniu zamierzonych zadań.

I sprawozdanie zostało złożone w 1981 r. przez Margaret Thatcher.

- Jaka jest różnica między Radą Europejską a Radą UE (Radą Europy)?

Rada Europy jest instytucją ogólnoeuropejską (1949 r. - powstanie) i miała być w zamyśle podstawą przyszłej UE. Jest to instytucja integracji europejskiej, która powstała w wyniku potrzeb. Nie była planowana, ale powstała bo ci najważniejsi wyznaczają cele. Rada Europejska stanowi ośrodek dyspozycji politycznej.

- różnią się zakresem działalności i kompetencji

RUE zajmuje się wszystkim co stanowi jakiś problem w procesie integracji europejskiej, a RE zajmuje się przede wszystkim prawami człowieka, prawem do wolności i by kraje członkowskie tych praw przestrzegali.

-RE nie wypełnia swoich funkcji w 100% zgodnie z tymi celami które zostały zapisane w statusie.

WYKŁAD 10 (20.12.07)

Rada Unii Europejskiej

Poprzedniczką RUE były początkowo w sprawach EWWiS RM, potem kolejne dwie Rady w ramach pozostałych (instytucji) - dwóch wspólnot europejskich. Natomiast na mocy traktatu z 8.IV.1960 r. wszystkie Rady wszystkich trzech wspólnot zostały zastąpione jedną Radą. W 1993 r. Rada na mocy swojej własnej decyzji przyjęła nazwę RUE (wcześniej była określana jako RM albo jako Rada).

W skład RUE wchodzą przedstawiciele państw członkowskich szczebla ministerialnego upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu swoich rządów. Do Rady wchodzi po jednym przedstawicielu państwa członkowskiego.

W samych posiedzeniach mogą uczestniczyć urzędnicy państwowi.

Skład Rady może się zmieniać wtedy gdy przedmiotem obrad są sprawy dużej wagi. Wtedy w RUE zasiadają szefowie państw i rządów państw członkowskich. Natomiast jeżeli sprawy dotyczą mniejszej wagi to w skład Rady UE wchodzą odpowiedni ministrowie. Np. w przypadku spraw dotyczących rolnictwa są to ministrowie rolnictwa, w przypadku dotycz. Transportu są to ministrowie transportu i ta Rada obradująca w składzie ministrów określana jest jako rada techniczna. Może nią być Rada Finansów i Gospodarki, Rada Środowiska, Rada Konkurencji, oprócz tego mamy Radę Ogólną i Spraw Zagranicznych.

W ramach RUE sprawowana jest prezydencja kolejno przez 6 m-cy i sprawuje je każde państwo członkowskie prezentowane w radzie. Siedziba Rady znajduje się w Brukseli.

W zależności od zakresu spraw podejmowane są decyzje albo jednomyślnie albo większością kwalifikacyjną a w niektórych przypadkach do większości kwalifikowanej wykorzystuje się specjalna liczbę głosów - każdemu z państw przysługuje odpowiednia ilość głosów ważnych, która nie jest rozłożona proporcjonalnie do ich zakresu ludnościowego. Polska w radzie ma 27 głosów tak jak Hiszpania. Większe kraje tj. Niemcy, Francja, Wielka Brytania po 29 głosów. Natomiast najmniejsze państwa Luksemburg znacznie mniej głosów. Luksemburg - 4, Malta - 3.

Jeżeli chodzi o system głosowania - głosowanie większością liczby członków w tedy kiedy traktat przyznaje radzie kompetencje decyzyjne i w przypadkach mniejszej wagi. Natomiast w przypadku głosowania większością kwalifikacyjna - i kiedy głosujemy tymi głosami ważonymi, kiedy każde z państw ma nie 1 głos przysługujący na każdego członka tylko odpowiednią ilość przyznanych głosów, to większość kwalifikowana wymaga odpowiedniej ilości podjętych głosów (przy czym przynajmniej przez połowę państw członkowskich). Jeżeli można sprawdzać jaki mamy potencjał ludnościowy, aby decyzja była podjęta przynajmniej przez 65% ludności UE. W przypadku jednomyślności wszyscy członkowie Rady muszą wziąć udział w posiedzeniu i wszyscy muszą jednomyślnie głosować za podjęciem decyzji (wstrzymanie się od głosu nie stanowi podjęcie uchwały- można się wstrzymać ale nie można głosować przeciwko).

RUE jest takim organem który reprezentuje interesy innych państw członkowskich. Członkowie Rady są zobowiązani instrukcjami rządów swoich państw. Tak najogólniej można powiedzieć, że zadaniem rady jest koordynowanie ogólnych polityk gospodarczych państw członkowskich. Rada podejmuje decyzje i deleguje uprawnienia wykonywanych na rzecz Komisji Europejskiej.

Kompetencje Rady UE w II filarze 9 o charakterze gospodarczym który obejmuje Wspólnoty Europejskie) do tych kompetencji należą:

1. kompetencje prawodawcze

2. kompetencje w zakresie ustalania i realizacji polityki wspólnotowej

3. kompetencje kreacyjne

4. kompetencje kontrolne

Ad. 1.

1. W ramach kompetencji prawodawczych w RUE mamy wydawanie aktów prawnych, stanowienie prawa. Jako najważniejszy organ decyzyjny może wydawać rozporządzenia, dyrektywy i podejmować decyzje wydawać zalecenia, opnie. Oprócz praw które zostały zrealizowane w traktacie to RUE przyznano kompetencje do stawienie prawa w takich sprawach które nie zostały konkretnie wyliczone w traktacie, ale które są niezbędne do realizacji jednego z celów wspólnoty.

2. W ramach kompetencji RUE można używać Komisję do podjęcia określonych działań na rzecz wykonania prawa, inicjatywy prawodawczej - przysługuje tylko Komisji bo obowiązuje zasada równowagi instytucjonalnej - stąd władza wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza jest podzielona na wszystkie instytucje. Żadna z instytucji nie skupia w pełni wszystkich tych władz. Ale jeżeli RUE, że jakiś akt w danej dziedzinie powinien być uchwalony, a Komisja nie przystawia odpowiedniego projektu to RUE może się domagać aby Komisja taki wniosek przedstawiła i skorzystała ze swojego prawa inicjatywy prawodawczej.

3. Delegacja uprawnień na rzecz Komisji. Jeżeli na mocy jakiegoś traktatu uprawnienia zostały przyznane RUE to może część kompetencji delegować Komisji zdecydować, że Komisja będzie w tych sprawach podejmować decyzje.

4. Zmiana postanowień traktatów założycielskich - procedura zmiany traktatów wymaga zwołania w tym celu specjalnej konferencji na której obradują przedstawiciele rządów państw członkowskich zgromadzeni w RUE.

5. Podejmowanie decyzji w sprawie ustanowienia wzmocnionej współpracy (pod względem integracji gospodarczej). Przykładem wzmocnionej współpracy może być UGiW.

Ad. 2. Kompetencje ustalania i realizacji polityki wspólnotowej

1. Sprawowanie ogólnego kierownictwa politycznego we wspólnotach RUE. Koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich w sprawach dotycz. Konkurencji, UGiW.

2. RUE uchwala budżet wspólnie z Parlamentem. RUE przekłada Parlamentowi projekt budżetu przygotowany przez Komisję. Jeżeli Parlament zgodzi się na przedłożony projekt to budżet jest przyjęty. Do RUE należy ostatnie słowo o tzw. wydanie obligatoryjne. A do Parlamentu jeżeli chodzi o tzw. wydanie nieobligatoryjne.

3. Zawieranie umów z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi przy czym negocjacje z państwami trzecimi prowadzi w imieniu wspólnot Komisja. A do rozpoczęcia negocjacji potrzebna jest zgoda RUE i to RUE zawiera umowy działając większością kwalifikacyjną na wniosek Komisji.

Ad. 3.Kompetencje kreacyjne - przejawiają się tym, że RUE podejmuje decyzje dotyczące zmiany liczby członków w Komisji.

1. przyjmowanie sporządzanych przez państwa członkowskie członków takich instytucji jak Komitet Ekonomiczny i Społeczny, Komitet Regionów, Trybunał Obrachunkowy. Kompetencje kreacyjne przejawiają się w danej instytucji na skład innej instytucji na członków którzy będą tworzyć inne instytucje.

Ad. 4.Kompetencje kontrolne - RUE może wznowić skargę o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego. Może próbować [podważyć przed Trybunałem obowiązujące prawo.

1. RUE może wznowić skargi na bezczynność innych instytucji wspólnotowych (to prawo przysługuje także innym instytucjom).

2. RUE stwierdza wyraźne ryzyko poważnego naruszenia przez państwo członkowskie zasad, na których opiera się unia oraz stwierdza poważne i stałe naruszanie przez państwo członkowskie tych zasad. RUE może większością kwalifikowaną pozbawić takie państwo członkowskie pewnych uprawnień włącznie z zawieszeniem prawa do głosowanie przez to państwo członkowskie w RUE.

W ramach RUE występuje tzw. Koreper jest to organ RUE. Można ten Koreper określić jako komitet stałych przedstawicieli państw członkowskich (istnieje od samego początku 1958 r.). Jego zadaniem jest wspieranie RUE w wykonywaniu powierzonych jej zadań. Koreper na stałe przebywa w Brukseli. (i zajmuje się prowadzeniem spraw na roboczo przez RUE.) wyróżniamy; Koreper 1, Koreper 2. Koreper 2 składa się z szefów przedstawiciel państw członkowskich akredytowanych w Brukseli w randze ambasadorów. W skład Koreperu 1 wchodzą zastępcy ambasadorów. Wszyscy członkowie Koreperu związani są instrukcjami swoich rządów. Koreper 2 zajmuje się sprawami ogólnymi, Koreper 1 sprawami technicznymi. Koreper jest częścią RUE. Nie można go traktować jako odrębnej instytucji. Nie może on podejmować samodzielnych decyzji (jest organem pomocniczym).

Wszystkie sprawy które ma rozpatrzyć RUE w praktyce najpierw trafiają do Koreperu. Koreper zajmuje się wstępnym rozpatrzeniem tych spraw. Następnie przekłada propozycje decyzji RUE. W zależności uzgodnień poczynionych w ramach Koreperu sprawy trafiają na tzw. listę A lub listę B. na liście A znajdują się takie punkty obrad które zostały zaakceptowane przez Korepera i mogą być przyjęte prze RUE bez konieczności przeprowadzania dyskusji. Na liście B znajdują się sprawy sporne co do których Koreper nie współpracował wspólnego stanowiska. Te sprawy są przedmiotem dyskusji podczas obrad RUE.

Komisja Europejska - instytucja o charakterze wykonawczym. KE funkcjonowała w ramach Ewki S pod nazwą Wysoka Władza. Natomiast w EWG i w EUROATOMIE była nazwa Komisja. Na mocy traktaty o fuzji Wysoka Władza i II Komisje zostały połączone w jedna instytucję - Komisja Europejska. Sam traktat o Ewki S określił Wysoką Władze mianem organu ponadnarodowego. Natomiast żaden z już z późniejszych traktatów nie zawierał wzmianki o ponadnarodowym charakterze Komisji. Wysoka Władza miała najszersze kompetencje. W skład Komisji wchodzą Komisarze (tyle ile państw członkowskich. Komisja działa pod politycznym przewodnictwem przewodniczącego. Kadencja przewoźniczego jak i komisarzy trwa 5 lat. Komisarze wykonują zadania powierzone prze przewodniczącego (podlegają mu). I może on zażądać od nich podania się do dymisji (rezygnacja obligatoryjna). Członkowie Komisji działają w interesie ogólnym wspólnot. Są całkowicie niezależni w wykonywaniu swoich obowiązków od swoich rządów i innych organów. Naruszenie tej zasady może skutkować odwołaniem komisarza przez ETS. Komisarze mają statut funkcjonariuszy międzynarodowych.

Sposób powoływania Komisji.

Komisja jest powoływana w takich sposób, że procedura rozpoczyna wybór kandydata na przewoźniczego Komisji, co ma miejsce na 6 m-cy przed wyborem pozostałych komisarzy. Decyzje w tej sprawie podejmuje Rada w składzie szefów rządów państw członkowskich większością kwalifikowaną. A następnie Parlament na zgromadzeniu plenarnym wyraża zgodę na nominację osoby przewodniczącego. Kandydat na przewodniczącego i RUE większością kwalifikowaną wyznaczają pozostałych członków Komisji, zgodnie z propozycjami każdego z Państw członkowskich. Parlament musi zatwierdzić cały skład Komisji. Zanim Parlament udzieli Komisji wotum zaufania przeprowadza przesłuchiwania poszczególnych kandydatów na komisarzy. Jeżeli parlament zatwierdzi skład Komisji to przewodniczący i pozostali członkowie Komisji zostają mianowani przez Radę stanowiącą większością kwalifikowaną. Z chwila ich nominacji rządy państw członkowskich trącą bezpośredni wpływ na ich działalność, przede wszystkim przejawia się to w tym że nie maja już możliwości odwołania. Odwołanie Komisji lub poszczególnych komisarzy; skrócenie kadencji Komisji lub pojedynczych komisarzy może nastąpić w określonych przypadkach:

• Może zostać uchwalone wotum nieufności przez Parlament. (Parlament głosuje nad odwołaniem Komisji większością 2/3 oddanych głosów). Jeżeli za odwołaniem opowie się co najmniej połowa członków, ale uchwalając wotum nieufności. Parlament odwołuje cały skład Komisji a nie tylko poszczególnych komisarzy. W takim przypadku cała Komisja musi się podać bez dyskusji do dymisji.

• Śmierć komisarza

• Dobrowolna rezygnacja komisarza ze stanowiska. Przy czym takim przypadku powolne się nowego komisarza lub rada może zadecydować, że stanowisko zostanie nie obsadzone do końca kadencji.

• Obligatoryjna rezygnacja komisarza ze stanowiska. Przewodniczący może tego zażądać tego od każdego z komisarzy, jeżeli tak się stanie to członek powinien podać się do dymisji.

• Złożenie z urzędu orzeczeniem ETS na wniosek Rady lub Komisji. ETS może orzec dymisje komisarza jeżeli ten przestał spełniać warunki konieczne do pełnienia swoich obowiązków. Np. sprzeniewierzył się obowiązkowi niezależności - czyli przyjmował instrukcje od swoich rządów albo jest winny jakiegoś innego uchybienia. Każdy z komisarzy stoi na czele jednej lub większej liczby resortów zwanych Dyrekcjami Generalnymi, które zajmują się innymi kwestiami. Mamy dyrekcję zajmującą się sprawami rolnictwa, konkurencją, edukacją, kulturą, środowiska itd. Dyrekcjami Generalnymi rządzą dyrektorzy generalni, którzy ponoszą odpowiedzialność wobec komisarzy. Dyrekcje Generalne dzielą się na dyrekcje a te na oddziały.

Komisja wyposażona jest też w Służby Specjalny jak Sekretariat Generalny, Służba Prawna, Służba Tłumaczy. W strukturach komisji funkcjonują także: Gabinety Komisarzy składający się z urzędników wybieranych przez komisarzy i ponoszących przed nimi odpowiedzialność. Szefowie Gabinetu pochodzą zazwyczaj z tego samego kraju członkowskiego co komisarze. Szefowie spotykają się ze sobą regularnie w celu dokonania odpowiednich ustaleń i przygotowania posiedzeń Komisji.

Tryb funkcjonowania Komisji.

Komisja jest ciałem kolegialnym - wszystkie decyzje podejmowane w ramach Komisji SA decyzjami wspólnotowymi, a nie decyzjami poszczególnych komisarzy. W stosunkach z innymi instytucjami wspólnotowymi Komisja zawsze występuje jako całość. Chociaż w praktyce może być reprezentowano jednoosobowa. Komisja jako instytucja wspólnotowa ponosi pełną odpowiedzialność za działania swoich komisarzy. Poszczególni komisarze w przeciwieństwie do ministrów nie ponoszą odpowiedzialności politycznej za działania podległe ich obszarom. Odpowiedzialność taką ponosi przed Parlamentem cała Komisja.

Kompetencje Komisji.

Komisja zapewnia sprawne działanie i rozwój WR. Ten główny cel realizuje za pomocą kompetencji szczegółowych:

1. Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień traktatów założycielskich i prawa pochodnego UE.

• Komisja może występować z wnioskiem do Rady o stwierdzeniu poważnego naruszenia przez państwo członkowskie zasad, na których opiera się UE

• Komisja może wszczynać postępowanie przed ETS o naruszenie zobowiązań traktatowych a także może wszczynać postępowanie przed ETS o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego.

• Komisja może wnosić skargi do ETS o bezczynności RUE lub Parlamentu

• Komisja może nadzorować wykonywanie orzeczeń ETS

• Komisja posiada wyłączne prawo inicjatywy prawodawczej. Natomiast Parlament może zmusić Komisję do wszczęcia procedury, jak i RUE może zażądać od Komisji by ta przedstawiła określony projekt aktu prawnego.

• Komisja musi działać zawsze zgodnie z interesem wspólnot. Nie może samodzielnie ustalać zakresu własnych kompetencji

• Uprawnienia prawodawcze - wynikają z traktatów, prawa wtórnego, a także z delegacji RUE

• Komisja może wydawać akty prawne w tym rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia.

• Zgodnie z orzecznictwem ETS, Komisja ma uprawnienie o charakterze „dorozumianym” do wydawania aktów prawnych które nie zostały stricte przewidziane w prawie, ale jeżeli traktat nakłada na Komisję obowiązek realizacji jakiegoś szczególnego zadania i w celu realizacji tego zadania okazuje się ze niezbędne jest podjęcie pewnych Środków do których stricte Komisja nie została uprawniona to Komisja ma prawo takie środki podjąć i w tych dziedzinach wydać decyzje.

• Komisja stosuje prawo wspólnotowe w stosunku do jednostek (za pośrednictwem decyzji)

• Komisja wykonuje na własną odpowiedzialność budżet wspólnot. Komisja sporządza projekt budżetu; wykonuje budżet. W zakresie wykonania budżetu podlega kontroli ze strony Parlamentu, który udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu.

• Komisja zarządza funduszami wspólnotowymi jak Europejski Fundusz Socjalny, Fundusz Rozwoju Regionalnego

• Komisja reprezentuje wspólnoty w postępowaniu przed EST. Jeżeli wspólnoty są zaskarżane to interesy wspólnot broni Komisja.

• Komisja realizuje interesy wspólnotowe w zakresie stosunków zewnętrznych:

- negocjowanie umów z państwami III w tym umów handlowych

- kontrolowanie zgodności z prawem wspólnotowym umów międzynarodowych zawartych przez państwa członkowskie

- komisja przedstawia propozycje zmian traktatu

- komisja opiniuje umowy akcesyjne

- komisja przedkłada RUE na wniosek państw członkowskich propozycje ustanowienia wzmocnionej wspólnoty.

RUE - instytucja o charakterze międzynarodowym

K- instytucja o charakterze ponadnarodowym (organ wykonawczy, odpowiedzialna za proces integracji europejskiej).

Parlament Europejski - charakter ponadnarodowy (ustawodawczy). W pierwotnej wersji traktatów założycielskich Parlament był nazywany zgromadzeniem. Jest to instytucja, która przeszła największą ewolucję w ramach wszystkich instytucji wspólnotowych. Początkowo pełnił funkcje doradcze. Natomiast głównie przez ostatnie lata był włączony do procesu decyzyjnego wspólnot. Początkowo członkowie Parlamentu nie byli wybierani w wolnych bezpośrednich wyborach. Natomiast przełom w funkcjonowaniu P. nastąpił w 1979 r. - zapadła decyzja o przeprowadzeniu powszechnych i bezpośrednich wyborów do P.(w tedy ta instytucja stała się w pełni demokratyczna) Jest to jedna instytucja, dla której wybory maja charakter powszechny.

Wzrost kompetencji P. następował od IAŁ (1986). Przyznał on P. nowe uprawnienia prawodawcze, wprowadzono procedurę współpracy, rozszerzono przedmiotowy zakres konsultacji obligatoryjnej - w większej liczbie kwestii. P. musiał wyrazić swoją opinię aby dany akt prawny mógł być zatwierdzony. Równocześnie na podstawie IAŁ w zakresie stosunków wew. Pojawił się wymógł uzyskania zgody P. na ratyfikację umów akcesyjnych, o stowarzyszeniu i pozostałych umów.

Kolejne uprawnienia P. uzyskał na mocy traktatu o UE (1992), procedura współdecydowania. Traktat amsterdamski (1997). Na mocy traktatu o UE - traktatu z Maastricht P. został włączony w procedurę powoływania Komisji.

Traktat amsterdamski wzmocnił udział P. w procesie legislacyjnym. Procedurę współpracy zastąpiono procedurą współdecydowania. P. może doprowadzić do zablokowania podjęcia decyzji. Wzrosła rola P. w powoływaniu składu K. i podejmowaniu decyzji w zakresie spraw wymiaru sprawiedliwości i spraw wew.

P. został utworzony jako organ 1-izbowy na wzór parlamentu francuskiego. Liczba jego członków nie może przekroczyć 732 osób. Reprezentacja narodowa poszczególnych państwie jest wprost proporcjonalna do wielkości populacji tych państw członkowskich. Niemcy-99, Polska-50 głosów (jak Hiszpania).

Parlamentarzyści reprezentują interesy swoich wyborców. Natomiast nie są związani żadnymi wskazówkami ze strony swoich rządów i w parlamencie zasiadają nie wg narodowości ale wg. klucza partyjnego - tworząc tzw. trakcje, dobierając się w zależności od swoich poglądów. Ponadto występuje prezydium, którzy tworzą przewodniczący, 14 przewodniczących + 5 kwestorów będących ciałem doradczym. Członkowie prezydium wybierani są na 2,5 roku (połowa kadencji) spośród grona parlamentarzystów. Kadencja P. trwa 5 lat. Prezydium zajmuje się sprawami organizacyjnymi i finansowymi, odpowiada na współpracę P. z innymi instytucjami wspólnotowymi. Prezydium decyduje o składzie Komisji Parlamentarnej i kompetencjach.

Parlament posiada swój własny Sekretariat na czele z sekretarzem generalnym i zatrudnia kilka tysięcy stałych urzędników. Siedziba Parlamentu jest Strasburg. Posiedzenia maja miejsce w Brukseli, gdzie spotykają się najczęściej Komisje Parlamentarne. A Sekretariat mieści się w Luksemburgu.

Od 79 r. po raz pierwszy w VI. 1979 miały miejsce bezpośrednie wybory do P. Parlamentarzyści są wybierani spośród obywateli państw członkowskich. Wybierani są wg. różnych procedur ustanowionych zgodnie z przepisami prawa wyborczego każdego z kr. Członkowskich. Prawo wyborcze przysługuje wyłącznie obywatelom UE, którzy mogą korzystać z biernego i czynnego prawa w miejscu swojego zamieszkania. Wybory do P. są międzynarodowe równocześnie na terenie całej UE, od czwartku rana do niedzieli wieczorem Ogłoszenie wyników we wszystkich krajach następuje po zakończeniu głosowania jednocześnie. O ile początkowo zainteresowanie wyborami do P. było dosyć duże tak w tej chwili raczej spadło.

Kompetencje Parlamentu Europejskiego.

Parlament pełni wiele funkcji, które wykraczają poza zakres władzy prawodawczej

1. kompetencje w procesie stanowienia prawa

2. kompetencje w zakresie uchwalania i kontroli wykonania budżetu

3. kompetencje kreacyjne

4. kompetencje kontrolne

5. pozostałe kompetencje

Ad. 1. Kompetencje w zakresie stanowienia prawa

• funkcja opiniodawcza - p. wydaje opinię o charakterze fakultatywnym i obligatoryjnym. Opinię obligatoryjne wydaje w tedy jeśli w danej procedurze decyzyjnej zasięgnięcie takiej opinii jest przewidziane odpowiednim prawem wspólnotowym. Opnie fakultatywne - P. może, ale nie musi wydać opinię

• P. uczestniczy m In. W procedurze współpracy, procedurze współdecydowani. Wyraża zgodę na podjęcie decyzji w danej sprawie - procedura wyrażania zgody w danej sprawie

• Prawo inicjatywy prawodawczej. Sama inicjatywa należy do Komisji, ale jeżeli Komisja jej nie wykonuje to P. może ją upomnieć by Komisja przedstawiła projekt określonego aktu prawnego

• P. ma prawo wydawać własne akty prawne do których należą: rezolucje, dyrektywy, deklaracje, opnie, zalecenia. Z reguły te akty prawne nie mają charakteru wiążącego.

Ad. 3.Kompetencje kreacyjne - ustalanie składu personalnego innych instytucji i organów wspólnotowych. P. zatwierdza kandydaturę przewodniczącego Komisji i cały jej skład. Ma prawo uchwalać przeciwko Komisji wotum nieufności - co skutkuje odwołaniem wszystkich komisarzy. P. bierze udział w powoływaniu składu TO i Zarządu EBC.

Ad.4. Kompetencje kontrolne

• P. sprawuje kontrolę polityczna nad działalnością Komisji

• Bada sprawozdania Komisji może kierować do niej zapytania

• Ma prawo kierowania zapytań do RUE

• Pozostałe instytucje musza parlamentowi przedstawiać sprawozdania ze swojej działalności i postępach w procesie integracji europejskiej.

• P. może powołać tymczasowa Komisję Śledczą

• P. rozpatruje decyzje indywidualne i zbiorowe od obywateli UE

• P może powołać Rzecznika Spraw Obywatelskich

Ad. 5. Parlament stojąc na straży prawa wspólnotowego może wszczynać przed ETS postępowanie o stwierdzeniu nieważności aktu prawa wspólnotowego.

• P. może wznosić skargi do ETS na bezczynność pozostałych instytucji

• P. ma znaczący wpływ na rozwój wspólnot. P. musi wyrazić zgodę na stowarzyszenie danego państw albo instytucji międzynarodowej ze wspólnotami. P. musi wyrazić zgodę na przystąpienie do UE innych państw.

• Stwierdzeniu przez RUE po uzyskaniu aprobaty ze strony P. istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przepisów, zasad przez państwo członkowskie

• P. to miejsce wygłaszania orędzi, wystąpień w sprawach dotyczących integracji europejskiej przez wybitne osobistości życia politycznego.

WYKŁAD 11 (03.01.2008)

Etapy integracji rynkowej - budowa wspólnego rynku

1. Filary WR

2. Integracja rynkowa i polityka konkurencji

1. okres przejściowy - budowa UC (1958-1970)

2. lata regresyjne w realizacji WR (1970-1985)

3. Jednolity Rynek Europejski (1985-1992)

4. strategia lizbońska i jej znaczenie w funkcjonowaniu WR (2000+)

3. Rola integracji rynkowej w procesie integracji europejskiej i korzyści WR

Ad. 1











Wspólny Rynek

Polityka konkurencji w UE to polityka która prowadzona jest przede wszystkim przez komisję europejską a podstawą tej polityki jest prawo konkurencji, które jest prawem wspólnotowym. Aby 4 wolności mogły funkcjonować w praktyce to musi być prowadzona polityka na szczeblu wspólnotowym, która zapewnia swobodę na WR, ale przede wszystkim celem polityki konkurencji jest ochrona zasady wolnej konkurencji, zapewnienie warunków, równych szans dla wszystkich podmiotów funkcjonujących na tym rynku .

Prawo i przepisy administracyjne (...) - w każdym kraju jest prawo krajowe i ono uzupełnia prawo wspólnotowe. Odpowiedzialność za to czy zasada wolnej konkurencji jest przestrzegana spoczywa również na urzędach ochrony konkurencji w państwach członkowskich .

Wspólna taryfa celna - efekt wprowadzenie UC pod koniec lat 60. Cła zostały zlikwidowane do 1 VII 1968 roku.

Reguł konkurencji - traktat o WE, podstawowe znaczenie maja w tej sprawie art. 81 i 86. Cechą reguł konkurencji w UE jest to, że skierowane są one do przedsiębiorstw i państw członkowskich.

• do przedsiębiorstw:

• Zakaz porozumień ograniczających konkurencję, art. 81 TWE (85 EWG)

• Zakaz nadużywania pozycji dominującej przez przedsiębiorstwa art.82 TWE (86 EWG).

• Prewencyjna kontrola koncentracji przedsiębiorstw - Merger Regulation EWG nr 4064/89 (jeden z fundamentów prawa konkurencji)

-do władz państw członkowskich :

1. Zakaz anty konkurencyjnej pomocy państwa art. 87-89 TWU (92-94 EWG).

2. Zakaz nad używania przedsiębiorstw państwowych, udział sektora państwowego powinien być minimalizowany art. 86 TWE (90 EWG).

3. Nakaz przekształcania państwowych monopoli o charakterze handlowym art. 31 TWE ( 37 EWG).

Traktat rzymski o EWG został przemianowany na traktat o WE i obowiązuje wersja znowelizowana, która jest efektem wprowadzenia w życie traktatu z Maastricht.

Najważniejsze zapisy art. 81 TWE

Art. Ten zakazuje następujących porozumień pomiędzy przedsiębiorstwami:

1. Zmowy cenowej .

2. Określania kwot produkcyjnych.

3. Podziału rynków pomiędzy konkurentami.

4. Wprowadzania specjalnych klauzul do kontaktów między dostawcami a odbiorcami.

Art.81 obejmuje również (czyli zakazuje) porozumienia ustne jeżeli zmierzają one do ograniczania konkurencji . Art. ma na celu nie dopuszczenie do powstawania porozumień monopolistycznych, które są niebezpieczne dla WR.

Art. 82. odnosi się do problemu, który nazywany jest nadużywaniem pozycji dominującej. Ma ona miejsce w warunkach gdy przedsiębiorstwo ma duży udział w rynku. Zgodnie z art. 82 nadużywanie pozycji dominującej następuje wówczas gdy :

1. Przedsiębiorstwo stosuje zawyżone, monopolistyczne ceny, które znacznie odbiegają od realnej wartości produktu.

2. Stosowane ceny maja charakter dyskryminacyjny np. gdy przedsiębiorstwo różnicuje ceny w stosunku do różnych odbiorców np. według kraju pochodzenia bądź różnicuje odbiorców w ramach jednego kraju.

3. Przedsiębiorstwo odmawia sprzedaży jakiemuś odbiorcy bez podania uzasadnionej przyczyny.

4. Stosowane są próby zapewnienia sobie lojalności odbiorców przez przyznawania rabatów.

5. Występują fuzje przedsiębiorstw i nabywania praw własności do przedsiębiorstw lub akcji innych spółek. Chodzi o to by nie dochodziło do dalszego zwiększania udziału w rynku danego przedsiębiorstwa prze to że on wchodzi w taki układ przejmowania innych spółek bądź akcji innych spółek i temu służy Mergel Regulation, czyli jest to rozporządzenie dające prawo komisji do kontroli struktury rynku z punktu widzenie przeprowadzonych na tym rynku fuzji. Z jednej strony jeżeli ogranicza się fuzję to osłabia się pozycję przedsiębiorstw europejskich w konkurencji z silnymi przedsiębiorstwami USA i Japonii, ale z drugiej strony jest interes rynku wewnątrz wspólnotowego i chodzi o to żeby nie dochodziło do takich procesów zagrażania wolnej konkurencji, ograniczania reguł WR.

Sprawa pomocy państwowej na WR

Traktat rzymski o EWG generalnie zakazywał udzielania pomocy ale równocześnie wprowadzano szereg wyjątków, które umożliwiały udzielania takiej pomocy. W jakiej formie? Podstawowa forma to subsydia, następnie ulgi podatkowe, odroczenia płatności podatków, zwolnienie podatkowe, pożyczki na korzystnych warunkach, zasilenie kapitałem ze środków publicznych oraz gwarancje. Na jakie cele? Ponieważ udział sektora państwowego w gospodarkach krajów, które tworzyły EWG był duży to w pełni rygorystyczne podejście do pomocy państwowej było nie możliwe. Dlatego zastosowano wyjątki. Wszyscy chcieli WR ale każdy kraj patrzył na ten rynek inaczej z punktu widzenie własnych interesów krajowej gospodarki. Pomoc została dopuszczona na:

• projekty służące ochronie środowiska,

• pomoc regionom słabiej rozwiniętym

• (na początku) pomoc dla przedsiębiorstw upadających.

Charakterystyka procesu wprowadzania WR i polityki konkurencji.

Ad.2a) nazwa okres przejściowy została formalnie przyjęta dla lat 58-70 i wyznaczono te lata na wprowadzanie UC. Cła zostały wyeliminowane 1 lipca 1960 dlatego że wszystkim krajom opłacało się szybsze wyr edukowanie ceł bo rosły obroty wzajemne kraje korzystały z efektu kreacji i przesunięcia handlu, był wysoki i stabilny wzrost gospodarczy. Wprowadzenie UC stymulowało pozytywne procesy gospodarcze.

1. W okresie przejściowym równoległe z wprowadzeniem UC tworzone były podstawy prawne i instytucjonalne polityki konkurencji. W strukturze komisji ustanowiono dyrekcje generalną do spraw konkurencji. Wcześniej wszystkie sprawy związane z nadużywaniem pozycji dominującej rozstrzygane były przez sądy krajów członkowskich.

2. W traktacie rzymskim o EWG przedstawione były podstawy prawne polityki konkurencji, które tworzyły głównie dwa artykuły 85 i 86 obecnie 81 i 82 TWE.

3. Rozporządzenie wykonawcze do stosowania art. 85 i 86 przez komisję zostało wydane przez Radę EWG 1962 roku i było to słynne i długo obowiązujące rozporządzenie numer 17. Dzięki temu rozporządzeniu rada zcentralizowała większość uprawomocnień w dziedzinie polityki konkurencji w komisji. Dzięki rozporządzeniu nr 17/62 komisja uzyskała możliwość kształtowania polityki konkurencji, mogła w sposób decydujący wpływać na rozwój tej polityki .

4. Do połowy lat 60-tych komisja nie była przeciwna powstawaniu dużych przedsiębiorstw europejskich ponieważ tylko takie duże przedsiębiorstwa mogły skutecznie konkurować na rynku m/nar. Do 1968 roku wspólnotowa polityka konkurencji nie miała jeszcze większego znaczenia. Nie określała reguł konkurencji na rynku szóstki krajów. Polityka konkurencji uzupełniała jedynie proces tworzenia WR. Przed utworzeniem UC nie prowadzono ponad narodowej kontroli pomocy państwowej, a nawet polityki która miałaby ograniczać praktyki przedsiębiorstw naruszających wolna konkurencje rynkową.

5. W połowie lat 60 na rynku europejskim zauważono zjawisko przejmowania przedsiębiorstw europejskich przez przedsiębiorstwa z USA co było skutkiem dużego napływu BIZ z USA i przedsiębiorstwa z USA funkcjonujące na rynku europejskim dążyły do koncentracji kapitału, do umacniania swojej pozycji rynkowej.

6. Pojawiły się wówczas w komisji pierwsze propozycje wprowadzenia w EWG polityki przemysłowej, która sprzyjałaby rozwojowi dużych przedsiębiorstw europejskich skutecznych w konkurencji m/nar.

7. UC potwierdziła korzyści integracji w ramach EWG ponieważ nastąpił około trzykrotny wzrost wzajemnych obrotów handlowych.

Ad 2b)

1. Stagnacja w procesie liberalizacji przepływów gospodarczych na WR.

2. Państwa koncentrowały się w realizacji polityki gospodarczej zorientowanej na rozwiązywaniu problemów wewnętrznych a przede wszystkim na pobudzaniu koniunktury, ratowaniu miejsc pracy oraz upadających gałęzi przemysłu do których należały przemysł tekstylny, stalowy, stoczniowy.

3. W handlu protekcjonalizm poza taryfowy i wzrost subsydiowania eksportu. To odnosiło się do rynku m/nar. w tym także do rynku wspólnotowego, np. Francja subsydiowała eksport do Włoch i na odwrót.

4. W EWG większe znaczenie zaczęto przywiązywać do konkurencyjności na rynku m/nar. Ochrony zasad konkurencji na rynku wewnętrznym (wspólnotowym) zeszła na plan dalszy. Kraje członkowskie uznały że priorytetem jest przeciwstawianie się ekspansywnym korporacjom USA i Japonii.

5. W EWG nie wypracowano wspólnej polityki sprzyjającej wzrostowi konkurencyjności własnych korporacji . Zamiast tego stosowano strategię ochrony rynku za pomocą protekcjonalizmu poza taryfowego ( wobec konkurentów z zewnątrz i wewnątrz). Konkurencyjność wspomagano za pomocą subsydiów eksportowych. Taka strategia mogła tylko pogorszyć pozycję wspólnoty na rynku m/nar.

6. 1983 r - raport Alberta i Bolla zatytułowany „Two word European economy” który zawierał miedzy innymi wyszczególnienie barier w procesie budowy WR:

1. fizyczna na granicach;

2. standardy techniczne oraz przepisy i normy narodowe;

3. wyłączenie zamówień publicznych z reguł WR ;

4. różnice systemów fiskalnych i związane z tym nie równe szanse podmiotów z różnych krajów w konkurencji na WR wynikające choćby z niższych bądź wyższych podatków;

5. niski stopień harmonizacji prawa krajów członkowskich

7. Polityka konkurencji w EWG w latach 70-85 w dalszym ciągu nie miała znaczenia. Komisja nie miła określonych jasnych priorytetów w warunkach kryzysowych. Ponad to w sytuacji gdy rosła bardzo szybko liczba porozumień przedsiębiorstw o charakterze restrykcyjnym wobec konkurentów i gdy rosły subsydia, polityka konkurencji komisji była po prostu nie skuteczna. Istniejące reguły w sprawie pomocy państwowej były wówczas kompletnie ignorowane.

Ad 2c)

1. Zdecydowane przyspieszenie integracji rynkowej w celu nadrobienia straconych lat w okresie poprzednim i w celu realizacji założeń traktatów rzymskich o EWG. Komisja Wspólnoty Europejskiej przygotowała w celu zdynamizowania integracji rynkowej specjalny projekt „Jednolity Rynek Europejski 1992”. Projekt ten zawierał listę przepisów prawnych i harmonogram wprowadzania ich w życie w okresie 1986-1992. Podstawą wprowadzania JRE były dyrektywy a zatem instrumenty prawne stanowiły o przyspieszeniu liberalizacji przepływów na WR. Biała księga zawierająca JRE przygotowana była w taki sposób aby projekt odnosił się do przedstawionych w 1983r. barier w procesie integracji rynkowej.

2. JRE był również dowodem zastosowania w Europie Zachodniej nowej teorii w polityce gospodarczej. Polityka gospodarcza oparta na teorii keinsistowskiej nie sprawdziła się w warunkach kryzysów lat 70-tych. Zastąpiła ją doktryna neoliberalna preferująca rozwiązanie pro rynkowe i pro konkurencyjne. Warunkiem zastosowania takiej doktryny w praktyce była daleko idąca liberalizacja WR, ograniczenie pomocy państwowej oraz prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.

3. Równolegle z realizacją JRE wprowadzone były zmiany we wspólnej polityce konkurencji szczebla wspólnotowego. Koncentrowały się one w trzech obszarach:

1. zapewnieniu aktywnej kontroli fuzji przedsiębiorstw ex ante

2. wprowadzeniu restrykcyjnej kontroli pomocy państwowej

3. eliminowaniu wciąż istniejących barier rynkowych

4. Liberalizacją objęto także usługi użyteczności publicznej jak telekomunikacyjne, związane z zaopatrzeniem w gaz i energię elektryczną oraz pocztowe. Wcześniej w większości krajów te usługi były objęte sektorem państwowym

WYKŁAD 12 (10.01.2008)

5. Wzrost poziomu pomocy państwowej w związku z przygotowywaniem się krajów do zdobycia lepszej pozycji na jednolitym rynku przed 1993r. Do końca 1992 miał być zrealizowany projekt JRE - zapowiadał pełną liberalizację rynku w tym rynku usług publicznych, dlatego kraje członkowskie postanowiły dokonać restrukturyzacji przedsiębiorstw przed 1.I.1993. Nastąpiła paradoksalna sytuacja - w miarę realizacji projektu JRE należałoby oczekiwać zmniejszenia pomocy państwowej, a tym czasem nastąpił wzrost, dlatego żeby od 1993r. przedsiębiorstwa były sprawne w konkurencji wobec swoich rywali na rynku. Był i drugi powód. To było zjednoczenie Niemiec i wzrost pomocy państwowej w Niemczech dla wyrównania szans gospodarczych landów wschodnich. Na przełomie lat 80/90 była niekorzystna z punktu widzenia zasady wolnej konkurencji na WR struktura pomocy państwowej. Dominowała pomoc sektorowa a nie tzw. horyzontalna . pomoc sektorowa oznacza pomoc dla konkretnych sektorów np. dla przemysłu węglowego, hutniczego i tekstylnego. Służy podtrzymywaniu przedsiębiorstw i sektorów , pompuje się w słabych i nie radzących sobie z konkurencją. Uważa się ją za bezcelową i szkodliwą bo podtrzymuje się tzw. status quo. Przedsiębiorstwa powinny być innowacyjne, same powinny zadbać o podstawy innowacyjności. Akceptowana jest pomoc horyzontalna. Jest to pomoc na konkretne cele np. B+R, ochrona środowiska naturalnego, na edukację zawodową. Jest wskazane by jeżeli pomoc państwowa ma być utrzymana na WR to powinna to być pomoc horyzontalna, czyli pomoc która powinna służyć innowacyjności. Pomoc dla regionów słabiej rozwiniętych jest to też pomoc horyzontalna ale nie do końca. Jest ona też problematyczna ale z punktu widzenia celów integracji europejskiej jest konieczna, dlatego że służy podnoszeniu spójności społeczno ekonomicznej. Wspomaganie regionów słabszych ma przyczynić się do przyspieszenia ich wzrostu gospodarczego. A zatem mają to być projekty dynamizujące gospodarki regionów np. jeżeli są to projekty infrastrukturalne - inwestycje mające na celu rozwój infrastruktury transportu są dobre i pożyteczne i to jest udowodnione. Są też dowody na to że podjęte projekty infrastrukturalne nie przyciągnęły nowych inwestorów. Te inwestycje nie dają gwarancji. Dobre przykłady inwestycji: 1. Projekty dzięki którym zdecydowanie zostaną podniesione kwalifikacje zasobów ludzkich w regionie, inwestycje w kapitał ludzki. 2. Słaby gospodarczo region może zostać ożywiony - takimi projektami są inwestycje lokomotywy wzrostu regionalnego czyli przyciągnięcie do regionu inwestora strategicznego. Gdyby do województwa Lubelskiego przyciągnięto producenta samochodów osobowych to przyciągnęłoby innych inwestorów. Jak można przyciągnąć inwestora? To jest zadanie dla polityki lokalnej przede wszystkim promocja, takiej polityki zachęt. Do tej teorii: pomaganie regionom słabiej rozwiniętym trzeba postawić pytanie: Czy jest sens pompować pieniądze tam gdzie efektywność wykorzystania jest niższa? To jest dylemat i nie ma żadnego złotego środka.

Ad 2d)

W funkcjonowaniu jednolitego rynku lata 90-te zmieniły dużo

1. Liberalizacja rynku postępowała.

2. Przedmiotem tej liberalizacji stały się także usługi użyteczności publicznej. Pomoc państwowa zakłócająca konkurencyjność z roku na rok obniżała się. Jakie mierniki należy stosować za pomocą których można właściwe ocenić czy dany poziom pomocy zakłóca funkcjonowanie rynku czy nie? W KE przyjęto następujący miernik, że dla takiej oceny powinien być stosowany wskaźnik procentowy udziału pomocy państwowej w PKB. Teraz wynosi poniżej 1%. Tendencja jest pozytywna czyli spadkowa. Taka tendencja jest dopiero od 1998. Mierzenie jest trudne bo UE opiera się na danych przedstawionych przez kraje członkowskie. Gdyby tylko taki wskaźnik zastosować to uzyskalibyśmy wypaczony obraz. Jaki inny wskaźnik można brać pod uwagę? Pomoc w przeliczeniu na zatrudnionego lub na mieszkańca , to są pomocnicze wskaźniki. Ocena na podstawie odniesienia całej pomocy do wartości obrotów wewnątrz wspólnotowych. Wskaźnik od 4 do 5% jest dopuszczalny. Jak np. pomoc Niemiecka, Włoska czy Francuska jest rozdzielana? Czy nie było przykładu pomocy dla konkretnych przedsiębiorstw? To jest pomoc szkodliwa.

III 2000r - strategia lizbońska. UE powinna być najbardziej konkurencyjną przestrzenią w gospodarce rynkowej do 2010r. W 2005r. strategia lizbońska została zmieniona na nową strategię lizbońską. Z punktu widzenia funkcjonowania WR hasłem strategii lizbońskiej było: mniej pomocy i lepiej ukierunkowana. Wiele krajów otrzymało 100% pomocy horyzontalnej. Nowe kraje członkowskie nie sprawiły pod tym względem większego problemu. Polska przespała ten czas, dobra strategia została zastosowana w Czechach.

Ad 3

1. zgodnie z teorią integracji regionalnej B. Balassy WR (jednolity) stanowi najwyższy stopień integracji rynków krajów członkowskich. Zapewnia liberalizację przepływu towarów, usług i czynników produkcji. Przepływ czynników produkcji daje możliwość ich efektywniejszego zastosowania.

2. WR jest podstawą bardziej zaawansowanej integracji walutowej. Mamy także na myśli unię walutową, a nie jest ona możliwa bez swobody przepływu kapitału. Ten warunek jest konieczny. Dlatego JRE stanowi o dalszych możliwościach bardziej zaawansowanej integracji europejskiej. Chodzi o osiągnięcie wyższych stadiów integracji z unią gospodarczą włącznie.

3. WR wymusza rozwój polityki szczebla wspólnotowego, która z kolei jest niezbędnym warunkiem tworzenia podstaw systemu gospodarczego ugrupowania regionalnego. W tym przypadku podstawowego systemu gospodarczego UE.

4. Realizacja projektu JRE przyczyniała się do wzrostu aktywności Francji (polityków francuskich) w drugiej połowie lat 80-tych zmierzających po raz kolejny do wprowadzenia wspólnej waluty.

5. Korzyści JRE:

1. dla przedsiębiorstw:

• wzrost sprzedaży

• wzrost korzyści skali produkcji

• wzrost wydajności pracy

• wzrost zatrudnienia

• wzrost zysku

• nowe strategie rozwoju

Przeprowadzona w 2002r. ankieta wśród przedsiębiorców oceniająca wpływ JRE na efekty ich działalności pokazała że ponad połowa przedsiębiorców wskazała korzyści. Ok. ¼ stwierdziła że nie miało to większego wpływu./ mniej niż ¼ podała informacje o pogorszeniu sytuacji. Drugi wniosek z tej ankiety to że więcej korzyści (pozytywne odpowiedzi) płynęły z krajów mniejszych. Mniejsze kraje więcej skorzystały z JRE. Dlaczego duże firmy z dużych krajów nieszczególnie zwróciły uwagę na korzyści z wprowadzenia JRE? Miało to mniejsze znaczenie bo funkcjonowały na rynku globalnym.

2. dla krajów:

• wzrost gospodarczy

• wzrost zatrudnienia

• przepływ technologii

• wzrost innowacyjności wymuszany wzrostem konkurencyjności

• większe możliwości w konkurencyjności na rynku globalnym (teoria Portera)

3. dla konsumentów:

-lepsza jakość produktów (techniczna jakość produktów, większa nowoczesność) i usług

Odpowiedzi konsumentów zdecydowanie pozytywne.

Jakie zmiany w funkcjonowaniu jednolitego rynku należałoby jeszcze wprowadzić by korzyści z funkcjonowania na rynku były większe?

1. ujednolicenie zasad funkcjonowania na WR

2. większa integracja rynku finansowego

3. utworzenie w pełni jednolitego rynku siły roboczej

Integracja walutowa

1. Integracja walutowa a Unia Walutowa

2. Traktat rzymski o EWG a integracja walutowa

3. Przyczyny przyspieszenia integracji walutowej na przełomie lat 60/70

1. dyskusja

2. wspólna polityka walutowa - wąż walutowy i jego skuteczność jako instrument tej polityki

3. Europejski System Walutowy i etapy w jego funkcjonowaniu - ocena znaczenia ESW jako podstawy przyszłej UGiW

4. Wprowadzenie UGiW

5. Ocena funkcjonowania UGiW

1. wspólna polityka pieniężna

2. polityka budżetowa i ocena dyscypliny budżetowej

3. wzrost gospodarczy w strefie euro

6. Dotychczasowe efekty rywalizacji euro z dolarem w funkcjach pieniądza światowego

Ad. 1

Pojęcie integracji walutowej jest szersze niż pojęcie UW. UW jest końcowym efektem integracji walutowej gdy różne wcześniejsze etapy współpracy walutowej w tym także wspólna polityka walutowa mogą być uznane za podstawę wprowadzenia wspólnej waluty, ale jeżeli mówimy o UW to także nie możemy utożsamiać jej ze wspólną walutą bo teoretycy wyraźnie wyróżniają UW niepełną i pełną. Niepełna UW oznacza niższy etap, stadium integracji walutowej czyli tylko powiązanie walut krajów, które zdecydowały się do takiej unii przystąpić. Pełna UW współcześnie rozumiana jest jako nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych bądź zastąpienie walut narodowych jedna wspólną walutą. Taki podział jest nieco uproszczony ponieważ teoretycy rozpatrują możliwość istnienia jeszcze innych wersji UW.

Warunki jakie muszą być spełnione aby UW mogła być wprowadzona:

1. Gwarancja całkowitej i nieodwracalnej wymienialności walut

2. Pełna liberalizacja przepływów kapitałowych pomiędzy krajami członkowskimi tej unii

3. Całkowita integracja rynków finansowych krajów członkowskich

4. Nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych bez żadnej marży wahań

5. Jedna (wspólna) polityka pieniężna prowadzona przez jeden BC - BC Unii Walutowej

Dopuszcza się przy takim pojęciu UW ostateczne wycofanie walut narodowych i zastąpienie ich przez jedną wspólną walutę. Taka definicja UW została przyjęta w postanowieniach traktatu który podpisano w Maastricht w 1992r.

Z książki: Pojęcie optymalnego obszaru walutowego uwzględniając teorie optymalnego obszaru walutowego przedstawione przez tzw. teoretyków czyli Mundella, Kenena i MCKinnona w latach 60-tych i podejścia do optymalnego obszaru walutowego czyli pewnej modyfikacji tej teorii przez Baldwina, Wyplosza i De Grauwe

Ad.2

Traktat rzymski o EWG zawierał postanowienia dotyczące przede wszystkim budowy WR. Nie dyskutowano w ogóle o integracji walutowej gdy przygotowywano ten traktat dlatego że w 1956-57 nie było nawet zewnętrznej wymienialności walut w tych krajach które EWG tworzyły. Była jeszcze polityka walutowych. Po drugie 10 lat wcześniej podpisany został układ w Bretton Woods i funkcjonował system stałych kursów walutowych. Znalazły się w traktacie rzymskim 4 artykuły odnoszące się jednak do spraw walutowych:

Art. 104 zobowiązywał kraje członkowskie do utrzymywania równowagi bilansów płatniczych

Art. 106 określał zakres liberalizacji przepływów finansowych

Art. 107 odnosił się do polityki kursu walutowego czyli zobowiązywał kraje członkowskie do prowadzenia polityki kursu walutowego zgodnej z postanowieniami MFW

Art. 108 określał zasady pomocy tym krajom, które miały trudności z osiągnięciem równowagi bilansów płatniczych, czyli długotrwałe deficyty bilansów płatniczych

Kiedy kraje EWG zauważyły, że powinny prowadzić politykę bardziej zorientowaną na koordynację polityki pieniężnej, że powinni spotykać się prezesi BC?

Około połowy lat 60 dlatego, że system z Bretton Woods pokazał swoją słabość. Wartość dolarów w BC krajów sygnatariuszy układu przekroczyła wartość rezerw złota w USA. To był system dolarowo-złoty. Wszyscy wiedzieli że ten system upadał ale dalej funkcjonował bo nie można było dopuścić do załamania stosunków walutowo finansowych na świecie. Czy system z Bretton Woods stabilizował się w drugiej połowie lat 60-tych? Nie, on się destabilizował, to znaczy, że wartość dolara spadała bo była inflacja i rosły wydatki na wojną w Wietnamie. Dowodem tego był wzrost znaczenia marki na rynku światowym i od 68r system upadał. Czy przywódcy EWG wyciągnęli wnioski z tego stanu rzeczy?

UE

4 wolności

Polityka konkurencji

Prawo i przepisy administracyjne krajów członkowskich które umożliwiło wprowadzenie WR i zapewnia sprawne jego funkcjonowanie

Wspólna zewnętrzna taryfa celna

TO

ETS

PE

RUE

K

RE

---