Charakterystyka spółek

Definicja spółek.

Pod pojęciem "spółki" rozumie się umowę, która jest zawarta pomiędzy wspólnikami zobowiązującymi się skonsolidować swój kapitał prywatny w ramach wspólnego przedsięwzięcia, które przynieść ma satysfakcjonujący dochód.

W polskim prawie wyróżnia się spółki osobowe oraz spółki kapitałowe.

Spółki osobowe.

Do wyróżników spółek osobowych zalicza się:

• nieposiadanie osobowości prawnej przez spółkę, co oznacza, że prawo do reprezentowania spółki posiada każdy ze wspólników, a majątek spółki stanowi własność wspólników,

• wysokość wniesionych przez wspólników udziałów jest dowolna i wynika z decyzji wspólników,

• sprawy spółki prowadzone są bezpośrednio przez wspólników,

• odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą wspólnicy,

• skład wspólników jest stały.

Spółkami osobowymi według aktualnie obowiązujących przepisów są:

• spółka jawna,

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna.

Można wskazać wiele cech wspólnych spółek osobowych:

• zawiązanie spółki następuje w chwili wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Zgłoszenie do KRS powinno zawierać:

• oznaczenie firmy (nazwy), siedziby oraz adresu spółki,

• określenie przedmiotu działalności,

• wskazanie nazwisk i imion oraz adresów wspólników,

• wskazanie nazwisk i imion osób uprawnionych do reprezentowania spółki,

• przyczynami rozwiązania spółki są:

• jednomyślna uchwała wspólników,

• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika,

• ogłoszenie upadłości spółki,

• prawomocne orzeczenie sądu,

• śmierć wspólnika,

• inne przyczyny przewidziane w umowie spółki,

• stałe elementy umowy:

• firma i siedziba spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• wskazanie wielkości wkładów wnoszonych przez wspólników.

Spółka jawna jest najprostszą formą spółki osobowej. Nie posiada ona osobowości prawnej, a do jej utworzenia niezbędne jest zawarcie pisemnej umowy pod rygorem nieważności. Za zobowiązania spółki jawnej odpowiada osobiście i nieograniczenie każdy ze wspólników oraz solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Każdy ze wspólników posiada ponadto prawo do reprezentowania spółki na zewnątrz oraz prawo do udziału w zyskach (lub stratach) proporcjonalnie do udziałów przypisanych w umowie (jeżeli udziały te nie są precyzyjnie określone, zakłada się, że podział ten jest równy). Każdy ze wspólników płaci podatek dochodowy od przynależnej dla niego części dochodu. W spółce jawnej brak jest organów spółki (tj. zarząd, rada nadzorcza, walne zgromadzenie).

Spółka partnerska jest spółką zakładaną przez wspólników (tzw. "partnerów") w celu wykonywania wolnego zawodu. W nazwie spółki powinno znajdować się nazwisko przynajmniej jednego ze wspólników, określenie "partner", "partnerzy" lub "spółka partnerska" oraz określenie dotyczącego wykonywanego wolnego zawodu. Partnerami mogą być tylko i wyłącznie osoby fizyczne. Do grupy wolnych zawodów, które mogą tworzyć spółki partnerskie, zalicza się m.in.: lekarzy, pielęgniarki, aptekarzy, adwokatów, doradców podatkowych, doradców ubezpieczeniowych, architektów, księgowych, rewidentów itp. Umowa spółki partnerskiej musi być zawarta pod rygorem nieważności w formie aktu notarialnego. Cechą charakterystyczną spółki partnerskiej jest regulacja, że partner (wspólnik) ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki tylko w związku z prowadzeniem działalności przez siebie, a nie przez pozostałych partnerów wykonujących wolny zawód.

Spółka komandytowa jest spółką osobową, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia (całym swoim majątkiem), natomiast odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do tzw. sumy komandytowej. Konsekwencją ograniczonej odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki jest brak możliwości bieżącego oddziaływania na funkcjonowanie spółki. Dla komplementariusza zastrzeżone są kompetencje związane z prowadzeniem spraw spółki i reprezentowaniem spółki za zewnątrz.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną nazwą (firmą), w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada bez ograniczenia, a co najmniej jeden ze wspólników jest akcjonariuszem. Spółka musi posiadać statut w formie aktu notarialnego. Jej kapitał zakładowy musi wynosić przynajmniej 50.000 zł. Akcjonariusz (w odróżnieniu od komandytariusza w spółce komandytowej) nie odpowiada za zobowiązania spółki. Podobnie jak w spółce komandytowej dla komplementariusza zastrzeżone zostały kompetencje związane z prowadzeniem spraw spółki i reprezentowaniem spółki za zewnątrz. W spółce komandytowo-akcyjnej fakultatywnie może działać rada nadzorcza, która wybierana jest przez walne zgromadzenie akcjonariuszy, jednakże jeżeli liczba akcjonariuszy jest wyższa niż 25, powołanie rady nadzorczej jest już obowiązkowe.

Spółki kapitałowe.

Do wyróżników spółek kapitałowych zalicza się:

• posiadanie pełnej osobowości prawnej, co oznacza możliwość nabywania praw we własnym imieniu, zaciągania zobowiązania oraz pozywania i bycia pozywanym,

• posiadanie określonej struktury organizacyjnej narzuconej przez regulacje kodeksu spółek handlowych,

• majątek spółek kapitałowych stanowi własność spółki,

• sprawy spółki prowadzone są przez powołane organy,

• skład osobowy spółek jest zmienny (akcje w spółce akcyjnej są zbywalne),

• wobec wierzycieli odpowiedzialność ponosi spółka - nie wspólnicy,

• spółki podlegają ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych.

Spółkami handlowymi są:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółka akcyjna.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Sp. z o.o.) zawiązywana jest przez przynajmniej jedną osobę. Utworzenie spółki możliwe jest po wykonaniu następujących czynności:

• sporządzeniu i zawarciu umowy spółki,

• wniesieniu przez wspólników wkładów na pokrycie kapitału zakładowego,

• wyborze organów,

• dokonaniu wpisu do rejestru sądowego.

Umowę spółki powinno zawrzeć się w formie aktu notarialnego i powinna ona określać:

• firmę (nazwę) i siedzibę spółki (nazwa powinna zawierać dodatek "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" lub odpowiedni skrót),

• przedmiot działalności spółki,

• wysokość kapitału zakładowego,

• liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez każdego ze wspólników.

Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien wynosić co najmniej 50 tys. złotych, przy czym wartość pojedynczego udziału nie może być niższa niż 50 zł. Niezależnie od liczby posiadanych udziałów wspólnicy spółki posiadają takie same prawa i obowiązki. Wielkość udziałów decyduje jednak o posiadanych głosach przez udziałowców.

Organami spółki z o.o. są:

• zgromadzenie wspólników,

• rada nadzorcza lub komisji rewizyjna - organ fakultatywny - może, ale nie musi być powołany; obowiązek ustanowienia organu nadzoru istnieje wówczas, kiedy kapitał zakładowy jest wyższy niż 500 tys. zł, a liczba wspólników jest większa niż 25.

• zarząd.

Najwyższym organem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zgromadzenie wspólników. Rozpatruje ono i zatwierdza sprawozdania zarządu oraz podejmuje uchwały dotyczące podziału zysku lub pokrycia strat.

Zadaniem rady nadzorczej jest sprawowanie nadzoru i kontroli nad spółką. Rada składa się z co najmniej 3 członków i posiada prawo wglądu do wszystkich dokumentów spółki.

Innym organem nadzoru, który może występować w spółce z o.o., jest komisja rewizyjna. Może ona działać zamiast rady nadzorczej spółki lub jednocześnie z nią (w sytuacji, gdy jej utworzenie jest obowiązkowe).

Zarząd spółki z o. o. składa się z jednego albo większej liczby członków, którzy wybierani są przez wspólników. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników albo spoza ich grona, jednak członek zarządu nie może równocześnie zasiadać w radzie nadzorczej bądź komisji rewizyjnej.

Względem wierzycieli spółka z o. o. odpowiada do wysokości udziałów wniesionych przez wspólników powiększonych o wartość majątku spółki. Członkowie zarządu odpowiadają za swoje działania całym swoim majątkiem. Spółki z o.o. są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości.

Spółka akcyjna może być zawiązana przez jedną lub większą liczbę osób (akcjonariuszy). Spółka akcyjna powinna posiadać statut. Powinien on być sporządzony w formie aktu notarialnego, a osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Statut spółki powinien zawierać m.in.:

• firmę (nazwę) i siedzibę spółki (nazwa spółki powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka akcyjna" lub skrót "S.A."),

• przedmiot działania spółki,

• wysokość kapitału spółki,

• wartość nominalną akcji oraz wskazanie rodzaju akcji (imienne czy na okaziciela),

• nazwiska (lub firmy) założycieli.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić przynajmniej 500.000 zł, a wartość nominalna pojedynczej akcji nie może być niższa od 1 grosza.

Organami spółki akcyjnej są:

• walne zgromadzenie akcjonariuszy,

• rada nadzorcza,

• zarząd.

Wobec wierzycieli spółka akcyjna odpowiada do wysokości udziałów akcjonariuszy powiększonych o majątek spółki. Członkowie zarządu odpowiadają za swoje działania całym swoim majątkiem. Spółki akcyjne są zobowiązane do prowadzenia pełnej księgowości.

Rodzaje akordu:
- prosty - gdy wynagrodzenie za poszczególne produkty wypłacane jest według stałej stawki,
- progresywny - gdy produkty wykonane ponad określoną normę są płacone wg. podwyższonej stawki,
- zryczałtowany - gdy wynagrodzenie wypłacane jest za wykonanie całego zadania.

2. Klasyfikacja dokumentów księgowych

MARTA DRĄZKIEWICZ

IZABELA GRAS

Do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe potwierdzające zaistnienie operacji i spełniające funkcję dowodową. Dowody źródłowe można klasyfikować według różnych kryteriów. Właściwe rozpoznawanie dowodów księgowych jest konieczne dla późniejszego ich prawidłowego oznaczania i gromadzenia. Do podstawowych kryteriów można zaliczyć:

 podział według wystawców,

 podział według chronologii wystawienia,

 podział według rodzajów operacji i zdarzeń gospodarczych.

2.1. Podział według wystawców

Jednym z ważniejszych podziałów dowodów i dokumentów księgowych jest podział dokumentów ze względu na wystawcę. Według tego kryterium dowody źródłowe księgowe można podzielić na dowody obce i dowody własne. Do dowodów obcych należą: wystawione przez kontrahentów faktury, rachunki i faktury korygujące; inne dokumenty wystawione przez jednostki zewnętrzne, takie jak: wyciągi bankowe, dokumentacja przelewów, potwierdzenia sald itp.

Dowody księgowe własne można natomiast podzielić na: dowody własne zewnętrzne i dowody własne wewnętrzne. Dowody własne zewnętrzne przekazywane są w oryginale na zewnątrz (np. faktury sprzedaży, wszelkiego rodzaju deklaracje, potwierdzenia sald itp.). Dowody własne wewnętrzne są wystawiane w danej jednostce z przeznaczeniem na jej potrzeby. Oprócz dowodów wymienionych w ustawie o rachunkowości występują również dowody wspólne, które są wystawiane przez jednostkę i kontrahenta, np. protokoły zdawczo-odbiorcze.

Zgodnie z art. 20 ust. 2 uor, dowody dzielimy na:

 dowody wewnętrzne,

 dowody zewnętrzne:

- obce,

- własne.

Dowody wewnętrzne wystawia się w taki sposób i w takim trybie oraz ilości, jaką przyjmie do stosowania dana jednostka gospodarcza. Dowody wewnętrzne są wyłącznie potwierdzeniem operacji wewnątrz jednostki.

Dowody wewnętrzne wystawia się w ilości niezbędnej dla zapewnienia informacji o identycznej treści ekonomicznej w kilku miejscach gromadzenia, np. kopia dowodu KP wystawianego odręcznie dla wpłacającego gotówkę do kasy musi być dołączona do raportu kasowego oraz pozostawiona jako kopia w „grzbiecie” bloczka „KP”.

ZAPAMIĘTAJ!

Dowody wewnętrzne potwierdzające przyjęcie i wydanie aktywów jednostki należy traktować jak druki ścisłego zarachowania objęte dodatkową ewidencją.

Dowody mogą być wypisane odręcznie lub z wykorzystaniem programów komputerowych, którymi dysponuje jednostka. Dla niestandardowych dowodów nie jest wymagana określona szata graficzna czy format - mogą być sporządzone na dowolnych drukach w ilościach zapewniających i zabezpieczających kompletność informacji.

Podstawą zapisów w księgach rachunkowych mogą być również dowody zbiorcze, stanowiące zbiór pojedynczych dowodów księgowych, bliżej określonych w dowodzie zbiorczym. Takimi dowodami są np. polecenia księgowania. Ważną kategorię dowodów księgowych - m.in. ze względów na konsekwencje podatkowe - stanowią dowody korygujące dokonane zapisy księgowe, takie jak: noty księgowe, faktury korygujące VAT.

Jeżeli dowód obcy dokumentujący określoną operację nie może być otrzymany na czas, to kierownik jednostki może wyrazić zgodę na wystawienie dokumentu zastępczego dla odzwierciedlenia tej operacji. W momencie nadejścia dowodu obcego należy porównać go z treścią dowodu zastępczego, aby sprawdzić, czy nie występują rozbieżności. W przypadku stwierdzenia niezgodności należy dokonać zapisów korygujących, doprowadzających do poziomu zgodnego ze stanem wynikającym z dowodu obcego. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług.

ZAPAMIĘTAJ!

Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane dalej dowodami źródłowymi:

1) zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów,

2) zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom,

3) wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe:

1) zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,

2) korygujące poprzednie zapisy,

3) zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,

4) rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.

2.1.1. Dowody źródłowe

Dokumenty podlegające księgowaniu można podzielić na dwie zasadnicze grupy dowodów księgowych:

dokumenty obce - jednostka otrzymuje je z zewnątrz jako oryginały (stanowią one podstawę zapisów księgowych),

dokumenty własne - sporządza je jednostka dla:

- osób trzecich (oryginał jest wysyłany na zewnątrz, a u wystawcy pozostaje kopia) - są to dokumenty własne zewnętrzne,

- potrzeb wewnętrznych (nie są weryfikowane przez osoby z zewnątrz jednostki) - są to dokumenty własne wewnętrzne.

Dowodem źródłowym jest dokument, który wystawiony został po raz pierwszy, tj. po raz pierwszy udokumentowano nim daną operację.

Dowody księgowe (źródłowe) dzieli się na:

zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów,

zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom,

wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

Dowód wewnętrzny może być podstawą księgowania tylko w przypadku braku możliwości otrzymania dowodu źródłowego zewnętrznego obcego.

2.1.2. Dowody własne

Poza tym podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe:

zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym wymienione pojedynczo (np. raport kasowy),

korygujące poprzednie zapisy (np. noty księgowe, polecenie księgowania),

zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,

rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.

Dowody księgowe to również dokumenty własne wystawione przez odpowiednie komórki organizacyjne jednostki dla udokumentowania operacji dokonywanych wewnątrz jednostki, np.: karta drogowa, polecenie podróży służbowej - delegacja, wniosek na wyjazd służbowy za granicę.

Za dowody księgowe uważa się również zestawienia dowodów księgowych przygotowane do zaksięgowania zapisem zbiorczym, polecenia księgowania i noty księgowe.

PRZYKŁAD

Kiedy stosujemy polecenie księgowania?

Polecenie księgowania jest przede wszystkim wystawiane dla udokumentowania tych zapisów księgowych, które nie odzwierciedlają operacji gospodarczych i nie mogą być uzasadnione ani dokumentem zewnętrznym, ani wewnętrznym, a także dla udokumentowania technicznego uproszczenia, polegającego na scalaniu sum jednorodnych operacji. Jako dokument stanowiący podstawę zapisów księgowych powinien spełniać wymagania określone ustawą o rachunkowości (w art. 21 ust. 1 uor) dla dowodu księgowego.

Polecenie wystawiane jest wyłącznie przez komórkę księgowości danej jednostki w celu dokonania zapisu księgowego, który nie wyraża operacji gospodarczej (dotyczy to także dokonania zapisu korygującego w celu sprostowania błędnego zapisu) w księgach rachunkowych.

PRZYKŁAD

Kiedy wystawiamy notę księgową?

Nota księgowa jest dowodem zewnętrznym własnym (w jednostce wystawiającej ją dla kontrahenta) lub dowodem zewnętrznym obcym (w jednostce otrzymującej ją od kontrahenta). Wystawia się ją jedynie, jeżeli przepisy nie wymagają udokumentowania tej operacji fakturą VAT, rachunkiem lub fakturą korygującą. Czyli gdy do danej operacji nie mają zastosowania przepisy ustawy o VAT.

Aby nota księgowa mogła być uznana za dowód księgowy, musi spełniać warunki określone w art. 22 ust. 1 ustawy o rachunkowości i zawierać co najmniej dane określone w art. 21 ustawy.

Notę korygującą może wystawić zarówno wystawca, jak i odbiorca dokumentu, natomiast fakturę korygującą może wystawić tylko wystawca pierwotnego dokumentu.

2.1.3. Dowody zastępcze

Kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, ale tylko w przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych. Takie dowody sporządza i podpisuje osoba dokonująca tych operacji. W zakładowym planie kont powinny zostać określone zasady dokumentowania dowodami zastępczymi takich operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności.

 

 

 

2.1.4. Więcej niż jeden dokument

Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dowód lub więcej niż jeden egzemplarz dowodu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu (art. 22 ust. 4 uor). Decyzja kierownika jednostki, jaki dowód stanowi podstawę zapisu w księgach rachunkowych, powinna być zawarta w przyjętych zasadach rachunkowości jednostki (art. 10 uor). Takie postępowanie będzie również miało miejsce, gdy zamiast oryginału dowodu za podstawę zapisu księgowego przyjęta będzie uwierzytelniona przez upoważnione osoby kserokopia lub odpis (nie dotyczy to operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane VAT oraz skup metali nieżelaznych od ludności).

2.2. Podział według chronologii wystawienia

Z punktu widzenia chronologii wystawiania dokumenty możemy podzielić na:

 dokumenty wystawiane przed dokonaniem operacji gospodarczej (umowy, zamówienia, karty pracy),

 dokumenty wystawiane w trakcie operacji gospodarczej (dowód „Pz” - magazyn przyjme i „Rw” - rozchód wewnętrzny),

 dokumenty wystawiane po dokonaniu operacji gospodarczej, w określonym czasie (tzw. dokumenty wtórne, wystawiane na podstawie wyżej wymienionych dokumentów, np. kartoteki wynagrodzeń).

2.3. Podział według rodzajów operacji i zdarzeń gospodarczych

Podział dokumentów księgowych według rodzaju zdarzeń gospodarczych przedstawia poniższa tabela.

 
 

 

Zasady korygowania faktur:

Dokumentami korygującymi są:

• faktury korygujące wystawiane przez sprzedawcę;

• noty korygujące wystawiane przez nabywcę.

W sytuacji, gdy przedmiotem korekty jest pomyłka w treści faktury, nie ma znaczenia, czy to sprzedawca wystawi fakturę korygującą, czy też nabywca wystawi notę korygującą (kto pierwszy, ten lepszy).

Sposób korygowania faktury w zależności od sytuacji zobrazuje następujący wykres:

Faktura korygująca i nota korygująca mogą korygować zarówno treść faktury, jak i treść faktury korygującej.

Prawo nie reguluje terminu, w którym faktura powinna zostać skorygowana. Należy to jednak uczynić niezwłocznie po ujawnieniu wady faktury, gdyż w razie kontroli negatywne dla podatników skutki nieskorygowanej faktury mogą być znaczące (zależnie od rodzaju wady).

Nie jest dopuszczalne wystawienie faktury korygującej w sytuacji, gdy pomyłka dotyczy określenia towaru lub usługi. Nie będzie bowiem skuteczne korygowanie faktury dotyczącej dostawy towarów lub świadczenia usługi, które faktycznie nie miały miejsca. Poza tym przepisy dotyczące treści faktury korygującej wystawianej w razie pomyłki wskazują, że w treści takiej faktury korygowane będą jedynie kwoty.

Nie jest również dopuszczalne korygowanie wszystkich danych dotyczących sprzedawcy czy nabywcy. Faktura z błędnymi danymi sprzedawcy czy wystawiona na zupełnie innego podatnika dokumentuje bowiem czynności, które faktycznie nie miały miejsca lub też jest wystawiona przez podatnika nieistniejącego. Taka fakturę należy anulować i wystawić fakturę zawierającą poprawne dane dotyczące nabywcy.

1. Pojecie środków trwałych i ich klasyfikacja.

Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi zasoby jednostki spełniające równocześnie trzy następujące warunki:
- przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok,
- są kompletne i zdatne do użytku,
- przeznaczone są na potrzeby jednostki.

Zalicz się do nich w szczególności:
a) nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budynki i budowle, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkaniowego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego.
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,
d) inwentarz żywy.

Warunek „kompletnie i zdatne do użytku” oznacza, iż nie

Podobna praca 90^%

Metody amortyzacji środków trwałych

uznaje się za środki trwałe poszczególnych, oddzielnie zakupionych obiektów, składających się np. na komputer, czyli jednostki centralnej, monitora, klawiatury, lecz dopiero ich zespół przyjęty do użytkowania jako kompletny obiekt. Nie uznaje się również za środki trwałe składników, które przed przyjęciem do użytkowania należy poddać naprawie, gdyż te z kolei nie spełniają warunku „zdatne do użytku”.
Środki trwałe stanowią bardzo zróżnicowaną grupę składników majątkowych, stąd też dokonuje się ich klasyfikacji według poniższych kryteriów.

Z punktu widzenia spełnionych funkcji, środki trwałe dzielą się na:
- produkcyjne, to te środki trwałe, które ze swojej istoty ekonomicznej są środkami pracy i biorą udział bezpośrednio lub pośrednio w procesach produkcji i obrotu towarowego. Zalicza się do nich środki wykorzystywane w danej jednostce gospodarczej dla potrzeb zaopatrzenia, produkcji i zbytu;
- nieprodukcyjne, do których zalicza się domy mieszkalne, środki wykorzystywane na cele oświatowe, ochrony zdrowia, ośrodki wypoczynkowe i inne.

W zależności od sposobu wykorzystania, środki trwałe dzieli się na:
- czynne, używane w ramach prowadzonej działalności, w tym także znajdujące się często w rezerwie i w zapisie (nieczynne czasowo),
- nieczynne, a więc wycofane z używania z powodu utraty przydatności gospodarczej w wyniku np. zmiany rodzaju działalności, przeznaczone do likwidacji z powodu zużycia, zniszczenia i inne.
Środki trwałe dzielne są również według komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za ich stan i wykorzystanie. Taki podział zapewnia podmiotową alokację kosztów zużycia środków trwałych oraz rozliczenie osób odpowiedzialnych za ich stan.
Zgodnie z wymogami sprawozdawczości finansowej środki trwałe należy w bilansie wykazywać w podziale na następujące grupy:
- grunty (w tym prawo wieczystego użytkowania wieczystego gruntu),
- budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
- urządzenia techniczne i maszyny,
- środki transportu,
- inne środki trwałe.



Zgodnie z obowiązującą klasyfikacją, która jest usystematyzowanym wykazem obiektów według funkcji, jaką one spełniają, wyróżnia się następujące zbiory środków trwałych:
- nieruchomości,
- maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia,
- środki transportu,
- inwentarz żywy.
Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) będąca usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służąca m.in. do celów ewidencyjnych ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych wyodrębnia na pierwszym szczeblu podział 10 następujących grup środków trwałych:
0 - grunty,
1 - budynki i lokale,
2 - obiekty inżynierii lądowej i wodnej,
3 - kotły i maszyny energetyczne,
4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania,
5 - specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty,
6 - urządzenia techniczne,
7 - środki transportu,
8 - narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie,
9 - inwentarz żywy.
Wymienione grupy środków trwałych na drugim szczeblu podziału klasyfikacyjnego dzielą się na podgrupy (oznaczone symbolami dwucyfrowymi), a także z kolei, na rodzaje obiektów, którym nadano symbole trzycyfrowe. Struktura symboli KŚT jest następująca:
X- grupa
XX- podgrupa
XXX- rodzaj

2. Ewidencja analityczna środków trwałych.

Jednostka ewidencyjną środków trwałych (objętą ewidencją szczegółową) jest obiekt inwentarzowy oznaczony odrębnym numerem inwentarzowym umożliwiającym jego identyfikację. Za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się pojedynczy element zasobów trwałych spełniających określone funkcje w procesie wytwarzania wyrobów i świadczenia usług. Może nim być np. budynek, maszyna, pojazd mechaniczny itp. Jedynie w nielicznych przypadkach dopuszcza się przyjęcie tzw. Obiektów zbiorczych, np. zespołu komputerowego, zespołu latarni, przewodów rurociągowych. Obiekt inwentarzowy powinien stanowić pewną całość wyodrębnioną pod względem rzeczowym oraz być jednostką na tyle niepodzielną, aby w momencie przemieszczania, przekazania, likwidacji itp. Stanowił samodzielny przedmiot obrotu.

Urządzeniami ewidencji szczegółowej własnych środków trwałych są zazwyczaj:
- książki inwentarzowe,
- szczegółowe, indywidualne karty obiektów inwentarzowych,
- tabele amortyzacyjne.

Książki inwentarzowe stanowią wykaz poszczególnych obiektów inwentarzowych środków trwałych wpisywanych do książki w porządku chronologicznym.
Ujmują one co najmniej:
1) numer inwentarzowy obiektu,
2) jego nazwę,
3) wartość początkową,
4) datę i źródło nabycia,
5) numer dowodu wprowadzenia do używania i postawienia w stan likwidacji, sprzedaży lub nieodpłatnego przekazania,
6) datę postawienia w stan likwidacji, sprzedaży lub przekazania.

Szczegółowe karty środków trwałych zakładane są odrębnie dla każdego obiektu inwentarzowego i zawierają wszelkie dane dotyczące środków trwałych (wartość początkowa i jej zmiany, odpis techniczny, datę przyjęcia do używania, okres eksploatacji).

Tabele amortyzacyjne służą do ustalenia łącznej kwoty amortyzacji środków trwałych za poszczególne okresy oraz w przekrojach dostosowanych do potrzeb ewidencji kosztów i umarzania środków trwałych. Tabele amortyzacyjne zakłada się na początek roku obrotowego. W ciągu roku ujmuje się w nich wszelkie zmiany dotyczące środków trwałych wpływające na zwiększanie lub zmniejszanie kwot amortyzacji.

3. Wartość początkowa środków trwałych.

Środki trwałe ujmuje się w księgach w wartości początkowej (brutto) odpowiadającej:
- cenie nabycia zakupionych środków trwałych,
- kosztom wytworzenia tych środków, które zostały wytworzone we własnym zakresie,
- wartości rynkowej środków trwałych otrzymanych w formie darowizny czy w formie aportu,
- wartości brutto wynikającej z ksiąg przekazującego - dla środków trwałych otrzymanych w wyniku przekształceń formy prawnej (podziału, łączenia spółek),
łączenie z kosztami montażu i innymi niezbędnymi do uczynienia danego obiektu zdatnym do eksploatacji.
Wartość początkowa przyjętego do używania środka trwałego powiększają:
1) koszty jego ulepszenia (przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji lub modernizacji). Powodują one, że wartość użytkowa środka po zakończeniu ulepszenia przewyższa jego wartość użytkową posiadaną przy przyjęciu do używania, co przejawia się między innymi:
- wydłużeniem okresu używania,
- zwiększeniem zdolności wytwórczej,
- poprawą jakości produktów uzyskiwania przy pomocy ulepszonego środka trwałego,
- obniżeniem kosztów jego eksploatacji,
- zwiększeniem powierzchni lub komfortu budynki itp.
2) aktualizacja wyceny środków trwałych (przeszacowanie) przeprowadzana na podstawie odrębnych przepisów. Przeszacowaniu podlega zarówno wartości początkowa, jak i dotychczasowe umorzenie środka trwałego. Skutki przeszacowania odnoszone są na kapitał z aktualizacji wyceny.

Przykład

Wartość początkowa środków trwałych przyjętego do używania w grudniu1996 r. wynosiła 24.000. W lutym 1999 r. przeprowadzono prace remontowe, których koszt wynosił 10.000. W marcu 2001 r. przyjęto do używania efekty modernizacji obiektu, na którą poniesiono nakłady w wysokości 6.000.

Ustalić wartość początkową środka trwałego na dzień 1.04.2001 r.

Wartość początkowa przed ulepszeniem 24.000
Koszty poniesione na ulepszenie 6.000
Wartość początkowa po ulepszeniu 30.000

Koszty remontu obiektu nie stanowią ulepszenia, gdyż nie zwiększają one wartości użytkowej obiektu, a jedynie przywracają mu pierwotną wartość użytkową. Dlatego też nie zwiększają one wartości początkowej środka trwałego, lecz odnoszone są w koszty działalności.

Przykład

Środek trwały o wartości początkowej 10.000 i dotychczasowym umorzeniem 4.000 został przeszacowany za pomocą współczynnika 1,5.


Przed Po Przyrost z
przeszacowaniem przeszacowaniu powodu przeszacowania

wartość 10.000 10.000 x 1,5 = 15.000 5.000
początkowa

dotychczasowe 6.000 4.000 x 1,5= 6.000 2.000
umorzenie

wartość 4.000 9.000 3.000
netto
4. Ustalenie zużycia środków trwałych - metody amortyzacji

Wartość netto posiadanych środków trwałych ulega stopniowemu zmniejszeniu na skutek ich zużycia, które w ewidencji ujmowane jest odrębnie (na dzielnym koncie).
Wyróżnia się dwa rodzaje zużycia:
- zużycie fizyczne, powstające w toku używania środka trwałego. Na jego wysokość wywiera wpływ : rodzaj i jakość środka trwałego, intensywność eksploatacji, staranność obsługi, częstotliwość remontów itp.,
- zużycie ekonomiczne (moralne) wynikające z postępu technicznego, co powoduje konieczność wymiany dobrych jeszcze fizycznie obiektów na lepsze, a niejednokrotnie i tańsze w eksploatacji.
Zużycie powoduje obniżenie wartości środków trwałych i jest ono jednocześnie zaliczane w koszty działalności danego podmiotu.
Umorzenie to równowartość zużycia środków trwałych korygująca ich wartość początkową (brutto) do wartości netto.
Amortyzacja to równowartość zużycia zaliczana w koszty działalności.
Umorzenie nalicza się według takich samych zasad, jak amortyzację, (począwszy od tej samej daty, przez ten sam okres oraz według tych samych stawek).
Metody naliczania zużycia środków trwałych z punktu widzenia sposobu rozkładania wartości zużycia w czasie dzieli się na:
- amortyzację równomierną,
- amortyzację nierównomierną.
Metoda amortyzacji równomierniej (liniowej) zakłada, że środek trwały zużywa się jednakowo w
każdej jednostce czasu przez cały przewidywany okres jego używania.
Przy tej metodzie amortyzacji roczna kwota amortyzacji wynika ze wzoru:

Wp
a = ------
t

gdzie:
a - roczna kwotowa stawka amortyzacji,
Wp - wartość początkowa środka trwałego,
t - przewidywany okres używania środka trwałego (w latach).


Na uwagę zasługuje fakt, iż amortyzacja środków trwałych metodą liniową polega na dokonywaniu równomiernych odpisów z tytułu ich zużycia za kolejne okresy (miesiące). Odpisów tych dokonuje się na bieżąco, a wylicza się je za pomocą rocznych stawek procentowych.
Procentowe roczne stawki amortyzacji wynikają ze wzoru:

100%
a% = -------
t
gdzie:
a% - roczna procentowa stawka amortyzacji,
t - przewidywany okres używania (w latach).

W celu obliczenia kwoty odpisu rocznego należy przyjętą stawkę procentową pomnożyć przez wartość początkową środka trwałego zgodnie ze wzorem:

a% x Wp
a = -------------
100%

Ustalenie miesięcznej kwoty amortyzacji wymaga podzielenia kwoty odpisu rocznego przez 12.

Przykład

Przyjęto do używania zakupiony środek trwały o wartości w cenie nabycia 2.000 zł.
Przewidywany okres jego używania wynosi 5 lat.
Ustalić roczną procentową stawkę amortyzacji oraz miesięczną kwotę odpisu, przyjmując liniową metodę amortyzacji obiektu.

Obliczenie procentowej rocznej stawki amortyzacji przebiega następująco:

100% 100%
a% = --------- = --------- = 20%
t 5 lat

Kwota odpisu rocznego wynosi więc:

20% x 2.000 zł
a% = -------------------- = 400 zł
100%

Natomiast odpis miesięczny stanowi:

400 zł
--------------= 33,33 zł
12

Inną, w stosunku do liniowej, grupę metod amortyzacji stanowią metody amortyzacji nierównomiernej. Zakładają one, że zużycie środka trwałego kształtuje się różnie (a więc nierównomiernie) w poszczególnych okresach jego eksploatacji.
Do tej grupy zalicza się:
- amortyzację naturalną - zakładającą, że zużycie środka trwałego jest jednakowe na każdą jednostkę jego pracy (np. sztukę, tonę, godzinę, kilometr). Przy tej metodzie amortyzacji zużycie jest proporcjonalne nie do czasu używania obiektu, lecz do ilości wykonanej pracy;
- amortyzację progresywną - zakładającą, że starzenie się obiektu powoduje wzrost kosztów jego eksploatacji spowodowany chociażby koniecznością częstych napraw i remontów. Przy tej metodzie amortyzacji stawki odpisów są rosnące;
- amortyzację degresywną - zakładającą, że wydajność pracy danego środka trwałego maleje w miarę jego starzenia się, a więc w celu jednakowego obciążenia kosztu jednostkowego produkowanych wyrobów kosztami z tytułu środków trwałych przyjmuje się stawki malejące w czasie.

Przyjęcie do używania środki trwałe o niskiej jednostkowej wartości początkowej można amortyzować w sposób uproszczony poprzez:
a) dokonanie odpisu od całej grupy obiektów zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem (amortyzuje się więc nie poszczególne obiekty, ale zbiorczo całą ich grupę), np. meble, dywany, odzież roboczą o znacznej wartości jednostkowej,
b) jednorazowe odpisanie wartości początkowej takich obiektów (np. pojedyncze meble, dywany oraz składniki o niskiej wartości jednostkowej).
Podmiot gospodarczy może stosować różne metody amortyzacji, których wybór uzależniony jest od oczekiwanego trybu uzyskiwania korzyści ekonomicznych.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, przy naliczaniu amortyzacji obowiązują następujące zasady:
- odpisów amortyzacyjnych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji,
- rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania,
- zakończenie amortyzacji następuje nie później niż z chwilą:
▪ zrównania odpisów z wartością początkową,
▪ przeznaczenie środka trwałego do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru,
- przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacji uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na który wpływają:
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
3) wydajność środka trwałego,
4) prawne i inne ograniczenia czasu używania,
5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży istotnej pozostałości środka trwałego,
- okres lub stawkę i metodę amortyzacji należy ustalić na dzień przyjęcia środka trwałego do używania,
- przyjęte okresy i stawki amortyzacji powinny być przez jednostkę okresowo weryfikowane powodując korektę odpisów dokonywanych w następnych latach.

5. Amortyzacja planowa i odpisy aktualizujące wartość środków trwałych.

Podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) stanowi aktualny plan amortyzacji zawierający stawki i kwoty rocznych odpisów poszczególnych środków trwałych opracowany, np. w formie tabeli amortyzacyjnej. Plan amortyzacji jednostki gospodarcze opracowują samodzielnie.
Amortyzacja planowa odzwierciedla normalne zużycie środków trwałych i obciąża koszty działalności.

Wysokość stawki planowej ustala się uwzględniając:
- zużycie fizyczne obiektu, biorąc pod uwagę intensywność jego eksploatacji wyrażoną m.in.:
▪ liczbą zmian, na których pracuje środek trwały,
▪ wydajnością środka trwałego (mierzoną liczbą godzin jego pracy lub liczbą
wytwarzanych produktów),
- zużycie moralne, czyli biorąc pod uwagę:
▪ tempo postępu techniczno - ekonomicznego,
- prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego, np.,:
▪ ograniczenie zasobów złóż,
▪ czas trwania kontraktu na wykonanie usług lub budowę obiektu za granicą itp.
Przy ustalaniu planowej stawki amortyzacji można uwzględnić przewidywaną wartość sprzedaży netto pozostałości środka trwałego w chwili likwidacji.
Poprawność przyjęta do planu amortyzacji okresów używania i innych danych powinna być przez jednostkę o k r e s o w o w e r y f i k o w a n a w celu korekty stawek i kwot odpisów amortyzacji (umorzeniowych).

W myśl ustawy o rachunkowości n i e a m o r t y z u j e się gruntów nie służących wydobyciu kopalin metodą odkrywkową.

Wartość księgową netto amortyzowanych środków trwałych zmniejszają dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) oraz odpisy aktualizujące wartość środków trwałych.
W przypadku trwałej utraty gospodarczej przydatności środka trwałego, spowodowanej np. zmianą technologii produkcji, przeznaczeniem środka do likwidacji czy wycofaniem z używania dokonuje się odpisu aktualizującego jego wartość.
Koryguje on księgową wartość netto środka trwałego doprowadzając ją do ceny sprzedaży netto (w przypadku gdy jest ona niższa), a więc ceny możliwej do uzyskania za niego pomniejszonej o obciążenia i koszty nieodzowne do tego, aby sprzedaż taka doszła do skutku.

Obniżenie wartości księgowej netto do ceny sprzedaży netto oznacza, że przy wycenie środka trwałego uwzględnia się fakt, iż obiekt, który trwale utracił przydatność gospodarczą w danej jednostce, nadal reprezentuje określoną wartość, choć niższą od księgowej.
Trwała utrata wartości zachodzi wówczas, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że środek trwały nie jest już kontrolowany przez jednostkę lub że nie przyniesie w przyszłości w znanej części bądź całości przewidywanych korzyści ekonomicznych.
Odpisy aktualizujące wartość dokonywane są w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.
W przypadku środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, a jej skutki odniesiono na kapitał z aktualizacji wyceny, odpis aktualizujący wartość tych środków obniża kapitał z aktualizacji, a jego nadwyżka odnoszona jest w pozostałe koszty operacyjne.


6. Amortyzacja a koszty uzyskania przychodów - przepisy podatkowe.

Zgodnie z przepisami podatkowymi:
1. Odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych dokonuje się przy zastosowaniu stawek określonych w wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych (opublikowanych w załączniku do ustawy o podatku dochodowym). Stawki te są obowiązujące (dla celów podatkowych) w odniesieniu do środków trwałych o wartości początkowej wyższej niż 3.500 zł. Dla środków trwałych o wartości równej lub niższej niż 3.500 zł mogą być stosowane stawki z wykazu lub też można dokonać odpisu amortyzacyjnego jednorazowo - odpisując 100 % wartości początkowej w miesiącu wydania tych środków trwałych do używania lub następnym.
2. Jeżeli składnik o wartości przekraczającej 3.500 zł nie został zaliczony do środków trwałych z uwagi na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok, to:
- należy ten składnik (w pierwszym miesiącu po upływie roku) zaliczyć do środków trwałych,
- zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o różnicę między wartością początkową a kwotą amortyzacji obliczoną według stawki z wykazu.
3. W jednostce, którą do planu amortyzacji księgowej przyjmuje inną stawkę niż stawka
wynikająca z ich wykazu:
a) w przypadku gdy stawka planowa > podatkowej (stawki z wykazu), nadwyżka
miesięcznej kwoty amortyzacji planowej nad podatkową nie będzie (z punktu
widzenia przepisów podatkowych) stanowiła kosztów uzyskania przychodów, a więc
o tę różnicę jednostka podwyższy podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym,



b) w przypadku gdy stawka planowa < podatkowej (z wykazu), różnica spowoduje
obniżenie podstawy opodatkowania,
c) jeżeli stawka planowa jest równa stawce podatkowej, nie występują różnice pomiędzy
amortyzacją pomiędzy amortyzacją księgową i podatkową.

Wynikiem przyjętej przez jednostkę innej stawki planowej niż stawka wynikająca z wykazu stawek amortyzacyjnych będzie również:
▪ krótszy księgowy niż podatkowy okres amortyzacji danego środka trwałego w
przypadku (a),
▪ dłuższy księgowy niż podatkowy okres amortyzacji w przypadku (b).

Przykład

Jednostka gospodarcza przyjęła do planu amortyzacji środka trwałego o wartości początkowej 20.000 zł stawkę roczną wysokości 25%. Stawka amortyzacji dla danego środka trwałego odczytana z wykazu stawek wynosi 20%.
Rozkład kwot amortyzacji rocznej kształtować się będzie następująco:

Rok używania Amortyzacja księgowa Amortyzacja podatkowa
1 5.000 4.000
2 5.000 4.000
3 5.000 4.000
4 5.000 4.000
5 5.000 4.000

W ciągu czterech lat używania obiektu z obciążających koszty amortyzacji rocznej kwoty 5.000 zł kwoty 1.000 zł nie będzie stanowiła kosztów uzyskania przychodów.
Po czterech latach środek ten zostanie całkiem umorzony, a więc w piątym roku nie będzie już naliczana jego amortyzacja księgowa. Dla celów podatkowych, jednostka uwzględni natomiast amortyzację obiektu w kwocie 4.000 zł.

4. Zgodnie z przepisami podatkowymi, stawki podane w wykazie stawek mogą być w przypadku stosowania metody amortyzacji liniowej:
a) podwyższane - za pomocą odpowiednich współczynników podwyższających
(ustalonych zgodnie z ustawą o podatku dochodowym), np.:
- dla budynków i budowli używanych w warunkach:
▪ pogorszonych (pod działaniem wody, pary, drgań) - przy zastosowaniu
współczynników nie wyższych niż 1,2;
▪ złych (pod wpływem silnej agresji chemicznej, np. kwasów) - za pomocą
współczynników nie wyższych niż 1,4;
- dla maszyn i urządzeń eksploatowanych bardziej intensywnie niż przeciętne warunki używania - nie wyższych niż 1,4;
- dla maszyn i urządzeń grupy 4 do 6 poddanych szybkiemu postępowi technicznemu (w którym zastosowano układy mikroprocesowe lub systemy komputerowe) - współczynnikiem nie wyższym niż 2,0;
b) obniżane - dla maszyn, urządzeń i środków transportu używanych w warunkach
lepszych niż przeciętne - za pomocą współczynników nie niższych od 0,5.

Przykład

Jeżeli stawka a wykazu dla danego środka trwałego wynosi 10%, to przyjmując:
● współczynnik podwyższający (np.1,4) - ustala się stawkę w wysokości 14%

10% x 1,4 = 14%

● współczynnik obniżający (np. 0,6):
10% x 0,6 = 6%

5. Dla używanych (co najmniej przez 6 miesięcy przed ich nabyciem), a także dla ulepszonych środków trwałych (gdy wydatki na ulepszenie stanowiły co najmniej 20% wartości początkowej), nowo przyjętych do używania w danej jednostce gospodarczej można stosować indywidualne stawki, które jednostka ustala samodzielne, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż:
▪ dla środków trwałych grup 3-6 i 8,
a) 2 lata - gdy wartość początkowa nie przekracza 25.000 zł,
b) 3 lata - gdy wartość początkowa jest wyższa od 25.000 i nie przekracza 50.000 zł,
c) 5 lat - w pozostałych przypadkach,
▪ dla środków transportu - 2,5 roku,
▪ dla budynków i budowli - 10lat.

6. Dla celów podatkowych możliwa do zastosowania m e t d a d e g r e s y w n a polega
na amortyzacji poszczególnych środków trwałych przy wykorzystaniu stawek procentowych publikowanych w ich wykazie p o d w y ż s z o n y c h
w s p ó ł c z y n n i k i e m o wysokości 2,0 (a w gminach o szczególnym zagrożeniu bezrobociem do 3,0). W pierwszym roku używania obiektu amortyzację liczy się podwyższoną stawką od wartości brutto środka trwałego, a w latach następnych - od wartości netto ustalonej na początek danego roku. Od roku, w którym wysokość rocznej kwoty amortyzacji obliczonej metodą degresywną byłaby niższa od obliczonej metodą liniową, należy stosować metodą liniową (stawkę z wykazu liczoną od wartości brutto).
7. Dla celów podatkowych odpisów amortyzacyjnych nie dokonuje się od:
- gruntów,
- budynków, budowli i urządzeń zaliczanych do spółdzielczych zasobów mieszkaniowych,
- dzieł sztuki i eksponatów muzealnych,
- środków trwałych nabytych nieodpłatnie, gdy dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego lub nie stanowi przychodu.
Konsekwencją szerszego zakresu nie amortyzowanych podatkowo, składników jest
nieuznawanie części amortyzacji księgowej za koszty uzyskania przychodów.
Odpisów amortyzacyjnych od składników majątku trwałego używanych sezonowo
dokonuje się tylko za okres ich wykorzystania. Odpis miesięczny jest wówczas wynikiem podzielenia odpisu rocznego przez liczbę miesięcy w sezonie.

7. Ewidencja zmian stanu i wartości środków trwałych.

Stan i wartość posiadanych środków trwałych ulegają zmianom powodującym ich zwiększenie i zmniejszenie.
Zwiększenia następują w wyniku:
- zakupu lub wytworzenia środka trwałego we własnym zakresie,
- otrzymania w formie darowizny,
- otrzymania w formie aportu,
- ujawnienia nadwyżek środków trwałych,
- aktualizacji wyceny (będącą zmianą wyłącznie wartościową).
Zmniejszenie stanu i wartości środków trwałych wynikają z następujących przyczyn:
- likwidacji środków trwałych w związku z ich zużyciem, zniszczeniem,
- odsprzedaży środków trwałych,
- przekazania w formie darowizny,
- przekazania w formie aportu,
- stwierdzania niedoboru.
Księgowania dotyczące obrotu środkami trwałymi są dokonywane na podstawie odpowiednich, zazwyczaj znormalizowanych dowodów przychodowych i rozchodowych, takich jak:
1) Przyjęcia środka trwałego z inwestycji - OT.
2) Przyjęcie/Przekazania środka trwałego - PT.
3) Likwidacja środka trwałego - LT.

Na stornie Dt konta „Środka trwałego” księguje się wszystkie zwiększenia stanu i wartości początkowej środków trwałych, a w szczególności:
1) przyjęcie środków trwałych do używania po zakończeniu jego budowy (zakupiony obiekt wymagał montażu, instalowania)

a) Środki trwałe w budowie po Ma
a) Środki trwałe po Wn

Treść operacji:
a) OT - wartość początkowa przyjętego do urzynania środka trwałego po zakończeniu
montażu (budowy)

2) zakup środka trwałego, którego przyjęcie nie wymaga budowy (montażu lub instalowania)

a) rozrachunki z dostawcami po Ma
a) rozliczenie zakupu po Wn
b) rozliczenie zakupu po Ma
b) środki trwałe po Wn
c) rozliczenie zakupu po Ma
c) rozrachunki z tytułu VAT

Treść operacji:
a) - Faktura VAT za zakupiony środek trwały (kwota brutto).
b) - PT - wartość (początkowa) przyjętego do używania zakupionego środka trwałego.
c) - PK - VAT naliczony podlegający odliczeniu.

3)otrzymanie środka trwałego w formie darowizny

a) rozliczenia międzyokresowe przychodów po Ma
a) środki trwałe po Wn
b) pozostałe przychody operacyjne po Ma
b) rozliczenia międzyokresowe przychodów po Wn

Treść operacji:
a) - PT - wartość początkowa równa wartości brutto (wartości rynkowej) otrzymanego w formie darowizny środka trwałego.
b) - Pk - rozliczenie przychodów z tytułu darowizny (równoległe do amortyzacji).

Jeżeli środek trwały będzie amortyzowany metodą uproszczoną, polegającą na odpisaniu 100% wartości początkowej w koszty, to równowartość otrzymanej darowizny zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych.

4)otrzymanie środka trwałego w formie aportu

a) kapitał zakładowy po Ma
a) pozostałe rozrachunki po Wn
b) pozostałe rozrachunki po Ma
b) środki trwałe po Wn

Treść operacji:
a) - Wartość zadeklarowana w umowie.
b) - Wartość początkowa środka trwałego otrzymanego w formie aportu (wartość rynkowa).

5)zwiększenie wartości początkowej środków trwałych na skutek aktualizacji ich wyceny

Aktualizacji wyceny środków trwałych dokonuje się metodą szczegółową, polegającą na przeszacowaniu wartości początkowej i umorzenia poszczególnych środków trwałych za pomocą odpowiednich współczynników przeliczeniowych.
Ustalona w wyniku aktualizacji wyceny wartość księgowa netto środka trwałego nie powinna być wyższa od jego realnej wartości, której odpisanie w przewidywanym okresie jego dalszego używania jest ekonomicznie uzasadnione.
Tak ustalona, zaktualizowana wartość netto, może zostać ewentualnie powiększona o cenę netto, jaką będzie przedstawiał dany obiekt w momencie likwidacji lub wycofania z używania.
Skutki aktualizacji odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.

a) kapitał z aktualizacji wyceny po Ma
a) środki trwałe po Wn
b) umorzenie środków trwałych po Ma
b) kapitał z aktualizacji wyceny po Wn

Treść operacji:
a) - Pk - zwiększenie wartości początkowej z tytułu aktualizacji wyceny środków trwałych.
b) - Pk- zwiększenie dotychczasowego umorzenia środków trwałych.

Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny podlega zwiększeniu o kwotę równą zwiększeniu wartości netto środków trwałych. Nie może ona być przeznaczona do podziału, aż do momentu sprzedaży lub likwidacji środków trwałych uprzednio zaktualizowanych, gdy różnicę z aktualizacji wyceny tych środków odnosi się na zwiększenie kapitału (funduszu) zapadowego.

Na stronie Ct konta „Środki trwałe” księguje się wszelkie zmniejszenia stanu i wartości początkowej środków trwałych, a w szczególności spowodowane ich likwidacją, sprzedażą, darowizną i innymi przyczynami.

Likwidacja środka trwałego może wynikać z powodu zniszczenia, zużycia lub nieopłacalności jego dalszej eksploatacji. Wycofanie z używania może wynikać także z powodu przeznaczenia środka trwałego do sprzedaży, przekazania w formie darowizny i innych przyczyn.
Przeznaczone do likwidacji lub wycofane z używania środki trwałe wycenia się według wartości księgowej netto albo w cenie sprzedaży netto, zależnie id tego, która z nich jest niższa.
Wynika stąd, iż w przypadku, gdy niższa jest cena sprzedaży netto, to w momencie przeznaczenia środka trwałego do likwidacji lub wycofania go z używania dokonuje się odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość netto środka trwałego do ceny sprzedaży netto.
Wynikające stąd różnice zalicza się do:
- strat nadzwyczajnych - jeżeli utrata przydatności środka trwałego jest wynikiem zmian rodzaju działalności jednostki lub skutkiem zdarzeń losowych,
- pozostałych kosztów operacyjnych - we wszystkich innych przypadkach.

Jeżeli trwała utrata wartości dotyczy środków trwałych, których wycena została zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, a jej skutki odniesione na kapitał z aktualizacji wyceny, to:
- w pierwszej kolejności odpis aktualizujący wartość rozliczany jest z kapitałem a aktualizacji wyceny,
- ewentualna nadwyżką odpisu obciąża pozostałe koszty operacyjne.


Księgowania odpisów aktualizujących wartość środków trwałych przebiegają następująco:

a) umorzenie środków trwałych po Ma
a) Kapitał z aktualizacji wyceny
b) umorzenie środków trwałych po Ma
b) pozostałe koszty operacyjne po Wn
c) umorzenie środków trwałych po Ma
c) straty nadzwyczajne po Wn

Treść operacji:
a) - Pk - odpis aktualizujący wartość środka przeznaczonego do likwidacji rozliczony z kapitałem.
b) - Pk - odpis aktualizujący wartość przeznaczonego do likwidacji środka trwałego (z przyczyn innych niż zmiana rodzaju działalności lub zdarzenie losowe) oraz wycofanych z używania lub innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości.
c) - Pk - odpis aktualizujący wartość środka poznaczonego do likwidacji z powodu zmiany rodzaju działalności lub zdarzeń losowych.

Należy zauważyć, iż przeznaczone do likwidacji oraz wycofane z używania środki trwałe nadal ujmowane są w ewidencji bilansowej jednostki, z tym że nie dokonuje się już od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych).

I. Likwidacja środków trwałych.

Wyksięgowanie z ewidencji następuje w momencie postawienia środka trwałego w stan likwidacji potwierdzonego odpowiednim dowodem (LT - likwidacja środków trwałych).

Księgowania z tym związane przebiegają następująco:

a) środki trwałe po Ma
a1) umorzenie środków trwałych po Wn
a2) pozostałe koszty operacyjne po Wn

Treść operacji:
a) - LT - wartość początkowa postawionego w stan likwidacji środka trwałego:
a1) - do wysokości dotychczasowego umorzenia (po dokonaniu ewentualnego odpisu aktualizującego jego wartość),
a2) - nie umorzona część wartości początkowej likwidacji środka trwałego.

Jeżeli likwidacja jest wynikiem zdarzeń losowych lub zmiany rodzaju działalności, to nie umorzona część wartości początkowej obciąża straty nadzwyczajne.
Do czasu fizycznej likwidacji środki trwałe postawione w stan likwidacji ujmowane są w ich wartości początkowej na koncie pozabilansowym „Środki trwałe w likwidacji”. Po jej zakończeniu zostają one jednostronnie z tego konta wyksięgowane.

Ewidencja pozabilansowa

a) środki trwałe w likwidacji po Wn
b) środki trwałe w likwidacji po Ma

Treść operacji:
a) - Wartość początkowa środka trwałego postawionego w stan likwidacji (księgowane pod datą wyksięgowania z konta „Środki trwałe”)
b) - Wartość początkowa środka trwałego zlikwidowanego ostatecznie.

Na uwagę zasługuje fakt, iż w procesie likwacji środków trwałych rozróżnia się trzy momenty:
- przeznaczenie do likwidacji (z których wiąże się ewentualny odpis z tytułu utraty wartości),
- postawienie w stan likwidacji, wiążący się z wyksięgowaniem środka trwałego z ewidencji bilansowej i ujęciem go w ewidencji pozabilansowej,
- zakończenie likwidacji (wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej).

Te trzy momentu występują w przypadku, gdy proces likwidacji jest złożony i długotrwały, np. wiąże się z rozbiórką budynku lub likwidacją ciężkiej maszyny produkcyjnej. Natomiast w przypadku likwidacji, np. maszyny do pisania, moment postawienia w stan likwidacji na podstawie protokołu kasacyjnego może pokrywać się z momentu jej zakończenia, co pozwala na pominięcie księgowania w ewidencji pozabilansowej.
W toku likwidacji środków trwałych jednostka może ponosić dodatkowe koszty (demontażu, rozbiórki), które obciążają pozostałe koszty operacyjne, oraz osiągać przychody z tej likwidacji (np. odzysk materiałów), które są zliczane do pozostałych przychodów operacyjnych.

II. Sprzedaż środków trwałych.

Ze sprzedaży środków trwałych (np. zbędnych w danym podmiocie) wiążą się następujące księgowania:
- wyksięgowanie środka trwałego z ewidencji w momencie sprzedaży (wydania kupującemu),
- księgowanie faktur dla odbiorcy za sprzedany środek trwały.

a) środki trwałe po Ma
a1) umorzenie środków trwałych po Wn
a2) pozostałe koszty operacyjne po Wn
b) pozostałe przychody operacyjne po Ma
b1) rozrachunki z odbiorcami po stronie Wn
b2) rozrachunki z tytułu VAT po stronie Ma

Treść operacji:
a) - PT - wartość początkowa przekazanego odbiorcy środka trwałego:
a1) - dotychczasowe umorzenie,
a2) - nie umorzona część wartości początkowej sprzedanego środka.
b) - Faktura VAT wystawiona dla odbiorcy za sprzedany środek trwały (kwota brutto):
b1) - wartość netto,
b2) - należny VAT.

Należy zauważyć, iż w rachunku zysków i strat wykazuje się wynik, a więc zysk lub stratę ze zbycia (a więc nie tylko sprzedaży, ale i zmiany, darowizny, likwidacji itp.) środków trwałych.

III. Przekazanie środków trwałych w formie darowizny.

a) środki trwałe po stronie Ma
a1) umorzenie środków trwałych po stronie Wn
a2) pozostałe koszty operacyjne po stronie Wn
b) rozrachunki z tytułu VAT po stronie Ma
b) pozostałe koszty operacyjne po stronie Wn


Treść operacji:
a) - PT - wartość początkowa przekazanego w formie darowizny środka trwałego:
a1) - dotychczasowe umorzenie,
a2) nie umorzona część wartości początkowej środka trwałego.
Księgowanie dodatkowe, wynikające z objęcia przekazania darowizny podatkiem VAT,
b) - Kwota należnego VAT (wg faktury VAT wewnętrznej).
Jeżeli przedmiotem darowizny jest zorganizowana część jednostki, to nie umorzona część wrtości początkowej obciąży straty nadzwyczajne.

IV. Przekazanie środków trwałych w formie aportu.

Wkładem wniesionym do spółki w celu pokrycia nabytego udziału może być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport).

Przekazanie środka trwałego w formie aportu rozliczne jest wynikowo:
- wartość netto przekazanego środka odnoszona jest w pozostałe koszty operacyjne,
- wartość objętego w zamian za aport udziału stanowi pozostałe przychody operacyjne.

Księgowania w jednostce przekazującej przebiegają następująco:

a) środki trwałe po stronie Ma
a1) umorzenie środków trwałych po stronie Wn
a2) pozostałe koszty operacyjne po stronie Wn
b) pozostałe przychody operacyjne po stronie Ma
b) udziały w innych jednostkach po stronie Wn

Treść operacji:
a) - PT wartość początkowa przekazanego w formie aportu środka trwałego:
a1) - dotychczasowe umorzenie,
a2) - nie umorzona cześć wartości początkowej.
b) - Wartość objętego w zamian za aport udziału (przewidziane w umowie spółki).

Nadrzędne zasady rachunkowości

Przedmiotem zainteresowania rachunkowości jest pomiar wyniku finansowego i wycena składników bilansu.

Stąd też do podstawowych zagadnień w rachunkowości należy zaliczyć zasady, którymi kieruje się rachunkowość w ustalaniu wyniku finansowego i wycenie bilansowej

Nadrzędne zasady rachunkowości:

1. Zasada wiernego obrazu - zasada ta oznacza, że jednostki obowiązane są do stosowania zasad rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową, finansowa oraz wynik finansowy. Oznacza to, że jednostka powinna stosować nadrzędne i szczegółowe zasady wyceny i pomiaru wyniku finansowego

2. Zasada kontynuacji działania - przyjmuje się, że jednostka będzie w dającej się przewidzieć przyszłości kontynuowała swą działalność w niezmienionym istotnie zakresie. Zakłada się zatem, że jest wielce prawdopodobne, iż jednostka, nie przewiduje np. likwidacji lub sprzedaży części sieci sklepów, zakładów lub oddziałów produkcyjnych czy filii. Zasada ta ma znaczenie przy wycenie aktywów i pasywów. Przy takim założeniu wycena jej majątku następuje po rzeczywiście poniesionych na ich nabycie (wytworzenie) cenach względnie kosztach (koszcie historycznym). W przeciwnym razie pomiar aktywów powinien być, prowadzony na podstawie cen sprzedaży netto (rynkowych), a zobowiązań według oczekiwanych rozliczeń, tworząc szereg zabezpieczeń i rezerw na antycypowane korzyści i straty.

3. Zasada memoriałowa - zobowiązuje ona podmioty gospodarcze do przypisania kosztów i przychodów do tych okresów sprawozdawczych (miesięcy), w których one wystąpiły, a nie w momencie dokonania zapłaty lub wpływu gotówki. Przychody powstają, w myśl zasady realizacji, dopiero w momencie sprzedaży lub czynności z nią zrównanej. Przychód powinien być uznany, gdy sprzedaż jest dopełniona przez wykonanie usług, przekazanie dóbr lub przeniesienie tytułu do dóbr. Przychody są uznawane więc przed wpływem środków pieniężnych za dobra lub usługi, po wpływie środków pieniężnych albo równocześnie z wpływem środków pieniężnych. Podejście memoriałowe do kosztów wyraża się w ich ewidencji w momencie powstania kosztu, a nie w momencie poniesienia wydatku. Moment powstania kosztu należy wiązać z zużyciem np. takim momentem powstania kosztu będzie wyda

Początek formularza

 

Dół formularza

nie materiałów do zużycia w produkcji. Zasada kasowa jest przeciwieństwem zasady memoriałowej. Oznacza ona liczenie przychodów według wpływów a kosztów według wydatków. Obowiązuje ona w odniesieniu do niektórych przychodów i kosztów podatkowych (liczeniu dochodu w zeznaniu podatkowym).

4. Zasada współmierności - zasada memoriałowa liczenia przychodów i kosztów jest podstawą liczenia wyniku finansowego. Niektóre koszty nie są uwzględniane przy obliczaniu wyniku finansowego (występują jako koszty w aktywach, co oznacza ich aktywowanie). Takie podejście wynika z zasady współmierności, która jest uściśleniem zasady memoriałowej (sama zasada memoriałowa nie pozwala bowiem w sposób właściwy ustalić wyniku finansowego).

W myśl zasady współmierności (przyczynowości), na wynik finansowy wpływają zrealizowane w roku obrotowym przychody i nieodzowne dla ich uzyskania, a więc współmierne do nich - koszty, zarówno rzeczywiście poniesione (np. opłacone), jak i przypadające na dany rok, choć nie opłacone. Aby koszty były współmierne do osiągniętych przychodów powinien być dokonany podział przychodów i kosztów na: teraźniejsze oraz przyszłych okresów.

Koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych zaliczane są do aktywów lub pasywów jako:

- koszty aktywowane (czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów),

- przychody przyszłych okresów (rozliczenia międzyokresowe przychodów w pasywach).

Przypadające na okres sprawozdawczy koszty, które nie zostały jeszcze poniesione wpływają na wynik finansowy i występują jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów (w pasywach).

Praktycznym wyrazem uwzględniania tej zasady jest np.:

- stosowanie odpisów amortyzacyjnych tak, aby odzwierciedlały tę część kosztów, która jest związana z uzyskiwanym w tym okresie przychodem (współmierność czasowa),

- uwzględnianie w rachunku zysków i strat z kosztów wytworzenia tylko kosztów wytworzenia wyrobów sprzedanych i aktywowanie kosztów wytworzenia wyrobów niesprzedanych (współmierność przedmiotowa).

5. Zasada ciągłości - (porównywalności) oznacza stosowanie z okresu na okres raz przyjętych rozwiązań w celu zapewnienia porównywalności danych. Przykładowo chodzi tu o zapewnienie:

• tego samego sposobu księgowania jednakowego rodzaju operacji gospodarczych,

• jednakowego ich grupowania w większe zbiory,

• stosowania takich samych zasad wyceny, w tym również amortyzowania,

• identyczności bilansu zamknięcia z bilansem otwarcia

6. Zasada istotności - przewiduje takie zorganizowanie ewidencji, aby zapewniała ona wyodrębnienie tych wszystkich operacji gospodarczych, które ważą przy ocenie sytuacji majątkowej, finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności. Jednocześnie, jeżeli nie podważa to realizacji tych zadań, mogą być stosowane uproszczenia, np.:

- przedmioty długotrwałego użytku o niskiej wartości mogą być jednorazowo odpisywane w koszty,

- nieznaczne koszty zakupu zapasów mogą być w całości odnoszone na koszt własny sprzedaży tych towarów w momencie zakupu.

7. Zasada ostrożności - (zasada ostrożnej wyceny) zgodnie z tą zasadą przy ustalaniu wartości aktywów i przychodów oraz kosztów i zobowiązań należy kierować się przezornością i przyjmować „pesymistyczny” punkt widzenia, a więc: nie zawyżać wartości aktywów i przychodów oraz nie zaniżać kosztów i zobowiązań.

Dzięki takiemu podejściu nie dopuści się do wykazywania wyniku finansowego w zawyżonej, nierealnej wysokości, istniejącej tylko na papierze.

Chroni się w ten sposób interesy adresatów zewnętrznych sprawozdań finansowych

Zasada ostrożności ma na celu ochronę interesów inwestorów długoterminowych, np. kredytodawców. Następuje bowiem „wygładzenie” zysków (nie następuje zawyżenie wyniku finansowego) w długim okresie. Zmniejsza się jednocześnie dostępny do podziału na dywidendy zysk.

8. Zasada zakazu kompensaty - wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie (nie można ich kompensować).

Stawki ubezpieczeń

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma obowiązek regularnego odprowadzania składek do ZUS-u. Ich wielkość zależy od sumy wynagrodzenia, a wartość procentowa jest określona przepisami.

Składki na ubezpieczenia społeczne, dotyczą ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego. Niezależnie od tych składek występują jeszcze składki: na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy (FP), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Wysokość i rodzaje składek

Wysokość składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń wynosi:

- chorobowe - 2,45%,
- wypadkowe 0,67-3,33%,
- rentowe - 6%,
- emerytalne - 19,52%

Składkom obowiązkowo podlegają:

- członkowie rodziny prowadzącego działalność jeśli z nim współpracują i zamieszkują,
- wykonujący wolny zawód, artyści, twórcy,
- prowadzący działalność gospodarczą,
- pracownicy

Do obowiązkowych składek należą: składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe. Składki te finansuje prowadzący działalność gospodarczą. Jeśli zatrudnia pracowników musi też za nich odprowadzać składki. W przypadku pracowników, występują obowiązkowo wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe). Podstawą do naliczania składek jest wynagrodzenie brutto pracownika.

Płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne, składkowe ZUS RCA lub ZUS RZA i świadczeniowe ZUS RSA, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w okresie ustalonym dla rozliczania składek. Jest on również zobowiązany do przekazania ubezpieczonemu wszelkich informacji, które były uwzględnione w imiennych raportach miesięcznych, składanych przez płatnika do ZUS. Informacje te muszą być przekazane na piśmie w celu ich weryfikacji.

Koszty pracodawcy i pracownika

Ciężar ponoszenia składek jest podzielony pomiędzy pracownika i zatrudnionego (płatności składek za pracownika dokonuje pracodawca, ale składki te są odliczane z płacy pracownika). Pracownik finansuje: połowę składki na ubezpieczenie emerytalne (tj. 9,76%), w części ubezpieczenie rentowe (tj. 1,5%) oraz w całości składkę na ubezpieczenie chorobowe (tj. 2,45%).

Natomiast pracodawca finansuje: połowę składki na ubezpieczenie emerytalne (9,76%), w części ubezpieczenie rentowe (4,5%) oraz w całości składkę na ubezpieczenie wypadkowe (0,67-3,33%). W sumie, obciążenie z tytułu składek pracownika i pracodawcy w stosunku do wynagrodzenia brutto wynosi (w zależności od stawki ubezpieczenia wypadkowego) 28,64-31,30%. Zapłacone składki podlegają odliczeniu od dochodu dla potrzeb opodatkowania podatkiem dochodowym. Oznacza to, że nie płaci się podatku od kwot składek (składki są odliczane przed obliczaniem zaliczki). W czasie urlopu wychowawczego i urlopu macierzyńskiego również pobierane są składki na ubezpieczenie społeczne. Składki te finansuje budżet Państwa.

Marża

Marża jest pojęciem określającym zysk uzyskiwany na sprzedaży. Określa ona nadwyżkę uzyskiwaną na sprzedaży dobra ponad bezpośrednie koszty jego uzyskania. Marża może być wyrażona kwotowo lub procentowo.

Marża wyrażona kwotowo

Marża = cena sprzedaży - koszt sprzedanego dobra Np.

• Cena zakupu towaru:

• 80 Cena sprzedaży towaru: 100

• Marża: 100 - 80 = 20

Marża wyrażona procentowo

Marża wyrażona procentowo to nic innego jak stosunek marży kwotowej do ceny sprzedaży lub kosztu towaru bądź produktu. Występują dwa sposoby procentowego określania marży zależnie od tego czy wylicza się ją w odniesieniu do ceny sprzedaży czy do kosztu sprzedawanego towaru - odpowiednio określa się ją jako marżę „w stu” lub marżę „od sta”. Jak przedstawiamy na przykładach poniżej, w zależności od sposobu jaki wybierzemy, otrzymamy inny wartość.

Marża „w stu”

Przy wyliczaniu marży metodą „w stu”, jako wartość odniesienia wykorzystujemy cenę sprzedaży. Nazwa „w stu” pochodzi od tego, że marża jest zawarta w wartości wykorzystywanej jako odniesienie, czyli w 100%.

Przykład:

• Cena zakupu towaru: 80

• Marża kwotowa: 20

• Cena sprzedaży (odniesienia): (80+20) = 100 To jest 100% w którym marża jest już zawarta

• Marża procentowa „w stu” = 20/100 = 20%

Marża „od sta”

Przy wyliczaniu marży metodą „od sta”, jako wartość odniesienia wykorzystujemy koszt. Nazwa „od sta” pochodzi od tego, że marża nie jest zaliczona do 100% wartości wykorzystywanej jako odniesienie, czyli do kosztu. Marża „od sta” nazywana jest często „narzutem”.

Przykład:

• Cena zakupu towaru: 80 - 100% nie zawiera w sobie marży

• Marża kwotowa: 20

• Cena sprzedaży (odniesienia): 100

• Marża procentowa „od sta” = 20/80 = 25%

Przejście pomiędzy marżami „w stu” i „od sta”

• Marża „od sta” = marża „w stu” /(100- marża „w stu”)

• Marża „w stu” = marża „od sta”/(100+marża „od sta”)

Marża wyrażona procentowo jest bardzo popularnym miernikiem, ponieważ pokazuje ona rentowność sprzedaży. Pozwala ona na łatwe porównywanie ze sobą zyskowności sprzedaży towarów o rożnych cenach.

Wartości wykorzystywane do wyliczania marży

Przy wyliczaniu marży bierze się pod uwagę jedynie bezpośrednie koszty związane ze sprzedawanym dobrem. Dopiero z uzyskanej marży przedsiębiorstwo pokrywa koszty pośrednie związane z działalnością.

Marża w działalności handlowej

W przypadku działalności handlowej, marża będzie różnicą pomiędzy ceną sprzedaży towaru a ceną jego zakupu.

Marża w działalności produkcyjnej i usługowej

W przypadku działalności produkcyjnej i usługowej, marżę oblicza się jako różnicę między ceną sprzedaży a bezpośrednim kosztem wytworzenia produktu bądź usługi.

Marża w działalności kredytowej

W przypadku działalności kredytowej, marża obliczana jest inaczej niż w przypadku sprzedaży towarów, dóbr i usług. W działalności kredytowej marżę określa się jako różnicę w oprocentowaniu udzielonego kredytu a kosztem pozyskania środków na jego udzielenie (oprocentowaniem, na jakie pożyczkodawca zaciągnął pożyczkę na udzielenie kredytu).

W przypadku kredytów udzielanych przez banki konstrukcja oprocentowania jest następująca:

Oprocentowanie kredytu = stopa bazowa + marża banku, więc:

Marża = oprocentowanie kredytu - stopa bazowa

Stopa bazowa jest to oprocentowanie, po jakim bank może pożyczyć środki na rynku międzybankowym. Stopa ta zależna jest od waluty w jakiej udzielony jest kredyt:

• Kredyt udzielony w PLN - WIBOR

• Kredyt udzielony w EUR - EURIBOR

• Kredyt udzielony w CHF - LIBOR

Stopa ta określona jest dla różnych okresów od jednodniowych aż do jednego roku. W przypadku kredytów najczęściej wykorzystuje się stopy trzymiesięczne.

Marża jako wskaźnik finansowy

W przypadku analizy finansowej, marża oznacza wskaźnik finansowy wyliczany na podstawie danych zawartych w sprawozdaniu finansowym spółki. Analiza finansowa rozszerza jednak pojęcie marży na marżę brutto i netto. Marżę jako wskaźnik finansowy wylicza się wykorzystując dane zawarte w wariancie kalkulacyjnym rachunku zysków i strat.

Marża brutto

Marża brutto = Zysk brutto ze sprzedaży / Przychody ze sprzedaży

Marża brutto jest bardzo podobna do opisywanej powyżej marży dla poszczególnego produktu liczonej „w stu”, z tą jednak różnicą, że zamiast dla pojedynczego produktu, jest ona liczona dla całej łącznej sprzedaży danej spółki w ciągu danego okresu.

Marża netto

Marża netto = Zysk ze sprzedaży / Przychody ze sprzedaży

Marża netto nie jest precyzyjnie marżą zgodnie z pierwszą przedstawioną definicją, bierze ona bowiem pod uwagę również koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu, a wiec koszty niezwiązane bezpośrednio z nabyciem lub wytworzeniem sprzedanych produktów. Zastosowanie marży netto jest jednak szerokie, gdyż mierzy ona rentowność sprzedaży biorąc pod uwagę wszystkie koszty niezbędne do dokonania sprzedaży.

Rodzaje papierów wartościowych

W dobie dzisiejszej gospodarki rynkowej decydującą wartość posiada umiejętne gospodarowania pieniądzem, korzystne lokowanie oraz udane inwestycje. Powyższe działania określa rynek kapitałowy obejmujący transakcje instrumentami finansowymi o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok. Z reguły polegają one na udzielaniu podmiotom gospodarczym przez banki komercyjne średnio i długoterminowych kredytów i gromadzeniu w tym celu depozytów bankowych oraz na transakcjach kupna - sprzedaży różnego rodzaju długoterminowych papierów wartościowych, dokonywanych na rynku papierów wartościowych, stanowiącym integralną część rynku kapitałowego.

Papiery wartościowe są dokumentami stwierdzającymi istnienie określonych praw majątkowych. Realizacja tych praw możliwa jest jedynie na podstawie okazania tych

Rodzaje skal

dokumentów bądź ich zwrotu. Papiery wartościowe są z reguły dokumentami o finansowym charakterze . Do najczęściej spotykanych należą: akcje, weksle, czeki, obligacje, bony pieniężne NBP, bony skarbowe.

Akcje - są to dokumenty stwierdzające uczestnictwo w majątku spółki akcyjnej, z tytułu czego jej właściciel ma prawo do uczestnictwa w podziale zysków spółki oraz, w zależności od gatunku akcji, prawo do uczestnictwa w kierowaniu spółką i podziale jej majątku w razie zamknięcia. Z terminu akcje wynika, że stanowią one odpowiednik części kapitału spółki, który jest podstawą działalności spółki akcyjnej. Dlatego dochody, które przynoszą te walory, są powiązane z rentownością spółki, która je wyemitowała. W wypadku osiągnięcia przez spółkę złych rezultatów finansowych kursy akcji mogą obniżać się, a także może zostać wstrzymana wypłata zysku. Wyróżniamy różne akcje. Biorąc za podstawę uprawnienia właścicieli wyróżnia się akcje zwyczajne i uprzywilejowane. Akcje uprzywilejowane zawierają szersze prawa niż zwyczajne, a dotyczy to między innymi: rozszerzonego prawa głosu na walnym zebraniu, podziału zysku lub majątku w razie likwidacji spółki. Akcje uprzywilejowane są najczęściej akcjami imiennymi. Różnice między akcją imienną a akcją na okaziciela polega na tym, że akcje imienne powinny zawierać nazwisko akcjonariusza, prawnego właściciela papieru wartościowego. Odmienny może być też sposób pokrywania wartości akcji przez obejmującego walory. Akcje imienne mogą być wydawane przed pełną wpłatą pieniędzy za nie, czyli kupujący uzyskuje formę kredytu przy ich zakupie, akcje na okaziciela muszą być opłacone w całości przed ich wydaniem. Różny jest sposób zbywania papierów wartościowych. Przy zbywaniu akcji imiennych obowiązuje przelew połączony z wręczeniem dokumentu. Akcje imienne i na okaziciela różnią się jeszcze tym, że tylko posiadaczy akcji imiennych wpisuje się do księgi akcjonariuszy spółki.

Weksle - są dokumentem, w którym ktoś zobowiązuje się do zapłaty pewnej kwoty pieniędzy innej osobie. Zazwyczaj jest on wręczany przez dłużnika swojemu kontrahentowi w związku z umową. Należy jednak pamiętać, że weksel jest zobowiązaniem samodzielnym i niezależnym od umowy. Oznacza to, że jeżeli znajdzie się on w rękach osoby innej niż kontrahent dłużnika. Dłużnik będzie musiał tej osobie zapłacić bez względu na to, czy umowa, którą zabezpieczył wekslem, została prawidłowo zawarta albo czy kontrahent jej dotrzymał. Aby zobowiązanie do zapłaty w formie weksla było ważne w dokumencie muszą się znaleźć wszystkie konieczne elementy formalne. Są one różne dla różnych rodzajów weksli. Możemy wyróżnić : a) weksel własny, b) weksel trasowany. Ten, kto podpisuje weksel (wystawca), w przypadku weksla własnego, zobowiązuje się do zapłacenia wymienionej w nim sumy, oznaczonej osobie. Drugi rodzaj weksla - weksel trasowany - różni się tym, że wystawca poleca zapłacić sumę wekslową innej osobie (trasatowi), która zazwyczaj jest jego dłużnikiem. Aby od trasata można było żądać zapłaty za weksel, musi on wiedzieć o jego istnieniu i zgodzić się na zapłacenie w terminie wskazanej sumy. Zgodę wyraża przez podpis na przedniej stronie weksla. W wekslu musi być wyraźnie wskazana kwota, jakiej można we wskazanym terminie żądać od dłużnika (suma wekslowa). Nie można jej określić inaczej jak tylko w pieniądzach, a inne należności (np. odsetki) powinny być w zasadzie wliczone w sumę wekslową. Osoba uprawniona do uzyskania sumy wekslowej (wierzyciel wekslowy) może przenieść prawa z weksla na inną osobę.

Czek - bardzo często w obrocie bezgotówkowym pojawia się czek, który jest jednym z rodzajów papieru wartościowego. Zastępuje on w obrocie pieniądz. Czek jest zleceniem bezwzględnego wypłacenia ustalonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
W zależności od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki: kasowe (gotówkowe) - zlecające bankowi wypłatę gotówki, rozrachunkowe - służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych.
Czek aby był ważny musi zawierać następujące dane: a) nazwę „czek” w tekście, b) bezwarunkowe polecenie zapłacenia kwoty pieniężnej określonej cyfrowo i słownie, c) oznaczenie banku, który ma dokonać wpłaty i jego siedziby, d) numer rachunku, z którego ma nastąpić zapłata, e) datę i miejsce wystawienia oraz opis wystawcy. Najpopularniejsze zabezpieczenie czeku to jego wypisanie na konkretną osobę, lub zakreślenie które daje możliwość realizacji tylko w oddziale prowadzącym rachunek wystawcy.

Obligacje - są formą pożyczki przez nabywcę obligacji ich emitentowi. Emitentami obligacji mogą być: skarb państwa, związki samorządowe lub duże przedsiębiorstwa. Obligacja ma wartość nominalną, równą zazwyczaj kwocie pożyczki oraz realną (kurs), jeśli jest przedmiotem obrotu giełdowego lub poza giełdowego w okresie pomiędzy datą emisji a datą wykupu. Posiadaczowi obligacji przysługuje wynagrodzenie w formie oprocentowania. Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w momencie ich wykupu lub po kawałku. Obligacja jako papier wartościowy może być przedmiotem obrotu na giełdzie, co umożliwia posiadaczowi obligacji odzyskanie pożyczonych pieniędzy przed terminem ich płatności. Wahania rynkowe cen powodują ,że inwestor może zyskać lub stracić pieniądze, jeżeli sprzeda swoje obligacje przed terminem wykupu.

Emitentami obligacji mogą być: państwo, władze municypalne, banki i inne instytucje finansowe, przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze. Państwo emituje obligacje głównie w celu ulokowania wśród ludności i osób prawnych państwowej pożyczki, zazwyczaj długoterminowej. Obligacje emitowane przez władze lokalne mają na celu zasilić budżety terenowe (gmin, województw). Przeznaczone są one przeważnie na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych. Przedsiębiorstwa wydające obligacje w celu zebrania środków na rozszerzenie swej działalności, na finansowanie różnych zamierzeń inwestycyjnych, na uruchomienie nowej produkcji lub na realizacje przedsięwzięć z dziedziny postępu technicznego. Niekiedy przedsiębiorstwa emitujące obligacje mogą wobec nabywców obligacji podejmować zobowiązanie dostarczenia im na warunkach preferencyjnych wyrobów lub usług powstałych dzięki realizacji przedsięwzięcia finansowego w tej formie.
Obligacje Skarbu Państwa, które można kupić na warszawskiej giełdzie, możemy podzielić według terminu do wykupu na jednoroczne, dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie. Oczywiście, to że zdecydujemy się na kupno obligacji pięcioletniej nie oznacza, że musimy ją trzymać do czasu jej wykupu przez Skarb Państwa. Dzięki giełdzie możemy sprzedawać je w dowolnym momencie. Głównym ryzykiem inwestowania w obligacje jest słaba kondycja ekonomiczna emitenta, co może doprowadzić do niewypłacalności. Największe ryzyko jest w wypadku zakupu obligacji mniejszych przedsiębiorstw i o nie ustabilizowanej sytuacji gospodarczej.

Bon skarbowy - jest krótkookresowym (zazwyczaj 3-12 miesięcy) papierem wartościowym, emitowanym przez rząd. Poświadcza on zobowiązanie skarbu państwa z tytułu zaciągniętego kredytu w formie pieniężnej. Za ich pomocą można regulować zobowiązania wobec państwa. Bon oszczędnościowy ,bon lokacyjny jest dokumentem potwierdzającym założenie w banku wkładu oszczędnościowego o określonej wartości. Może być dokumentem imiennym lub na okaziciela. Oprocentowany jest w różnej wysokości w zależności od okresu i warunków, na jakich ulokowane zostały oszczędności.

Do papierów wartościowych zaliczamy również banknot zwany również pieniądzem papierowym , który na mocy władzy państwowej ma charakter prawnego środka płatniczego, stanowiący powszechny ekwiwalent. Banknoty emitowane są zazwyczaj przez bank centralny. Ich nominały dostosowane są do skali cen. Druk jak również papier banknotów muszą odpowiadać szczególnym warunkom technicznym, które zabezpieczają przed fałszerstwem.

Archiwizacja dokumentów:

Akta spraw załatwianych nazywane są bieżącymi, a spraw już załatwionych nazywa się aktami spraw załatwionych.

Akta bieżące przechowywane są przez referenta (pracownika załatwiającego merytorycznie określoną sprawę) w jego biurze. Musi on zapewnić:

• łatwe i szybkie odnalezienie akt,

• łatwe i szybkie wyjęcie akt i odłożenie ich ponownie na miejsce przechowywania

W systemie dziennikowym strukturę zbioru przechowywanych dokumentów określa referent w porozumieniu z kierownikiem komórki organizacyjnej - powinna być przejrzysta i wyczerpująca.

System bezdziennikowy automatycznie wyznacza strukturę zbioru przechowywanych dokumentów- jest częścią wykazu akt.

Akta bieżące mogą być przechowywane w sposób tradycyjny lub z wykorzystaniem komputerów. Do tradycyjnego przechowywania służą: segregatory, skoroszyty, teczki i obwoluty, które muszą być czytelnie opisane (pełna nazwa akt oraz przy systemie bezdziennikowym znak wg wykazy akt, datę pierwszego i ostatniego dokumentu, oznaczenie kategorii archiwalnej tj. okresu przechowywania akt). Powinny one mieć stałe miejsce przechowywania.

Przy przechowywaniu informacji z wykorzystaniem komputera problemem jest skanowanie dokumentów papierowych korespondencji przychodzącej. Często przechowuje się w systemie komputerowym tylko dokumenty własne - co ułatwia odszukiwanie jeśli zostanie przygotowana właściwa struktura zbioru dokumentów.

Wszystkie teczki z aktami, nawet po załatwieniu sprawy, muszą być przechowywane w firmie przez jakiś czas. Część z nich ma znaczenie archiwalne, np. dane dotyczące zatrudnienia, i musi być odpowiednio zarchiwizowana, czyli oznaczona i przechowywana, co regulują właściwe rozporządzenia publikowane w dzienniku ustaw - DzU. Załącznik nr 1 do Rozporządzenia DzU 2002 nr 167 poz. 1375 określa Sposoby oznaczania kategorii archiwalnych dokumentów:

1. Symbolem A oznacza się kategorię archiwalną dokumentacji, stanowiącej materiały archiwalne tj. posiadają trwałą wartość historyczną, a czas przechowywania jest nieograniczony. Jest ich niewiele i należą do nich np. sprawozdania finansowe, akty powstania przedsiębiorstw,akty własności nieruchomości.

2. Symbolem B oznacza się kategorię archiwalną dokumentacji niearchiwalnej, z tym, że:

• symbolem B z dodaniem cyfr arabskich oznacza się kategorię dokumentacji o czasowym znaczeniu praktycznym, która po upływie obowiązującego okresu przechowywania podlega brakowaniu (niszczeniu); okres przechowywania liczy się w pełnych latach kalendarzowych, poczynając od dnia 1 stycznia roku następnego od daty jej wytworzenia, po utracie przez dokumentację praktycznego znaczenia dla potrzeb danego organu lub jednostki organizacyjnej oraz dla celów kontrolnych. Należą tu m.in. dowody księgowe B5, akta osobowe B50, listy płac i karty wynagrodzeń pracowników B12, deklaracje podatkowe B5;

• symbolem Bc oznacza się dokumentację mającą krótkotrwałe znaczenie praktyczne, która po pełnym wykorzystaniu jest przekazywana na makulaturę;

• symbolem BE z dodaniem cyfr arabskich oznacza się dokumentację, która po upływie obowiązującego okresu przechowywania podlega ekspertyzie ze względu na jej charakter, treść i znaczenie. Ekspertyzę przeprowadza archiwum państwowe, które może dokonać zmiany kategorii tej dokumentacji. Zmiana kategorii może wiązać się z uznaniem dokumentacji za materiały archiwalne.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach archiwum państwowe może dokonać zmiany kategorii dokumentacji, o której mowa w ust. 2 pkt 1, uznając ją za materiały archiwalne.

Akta zaliczane do kategorii archiwalnej A nie mogą być niszczone, muszą być przechowywane w archiwum zakładowym, potem archiwum państwowym - mają wartość historyczną. Każda firma powinna mieć tzw. jednolity rzeczowy wykaz akt, który podaje właściwe dla firmy hasła klasyfikacyjne i kategorię archiwalną przy hasłach, dla których zakłada się teczki. W wykazie akt wskazane jest jaką kategorię archiwalną mieć będzie dokument o danym haśle klasyfikacyjnym dla komórki macierzystej i innych komórek.

Przykład: Jak będą archiwizowane dokumenty określone hasłem klasyfikacyjnym Zarządzanie akcjami spółki.

Hasło to ma symbol liczbowy 0170, gdzie kategoria archiwalna w komórce macierzystej jest określona jako A, a w innych komórkach Bc. Kategoria A oznacza, ze w komórce organizacyjnej, która jest bezpośrednio odpowiedzialna za zarządzanie akcjami, dokumenty należy  przechowywać 25 lat, następnie oddać do archiwum państwowego. Kategoria Bc oznacza że po zakończeniu sprawy materiały można oddać na makulaturę. Jednakże jeżeli kategoria Bc podana jest dla komórki innej, natomiast A dla macierzystej, to po wykorzystaniu tych dokumentów należy je zwrócić komórce macierzystej.

Przed przekazanie akt do archiwum pracownik biurowy przegląda je i porządkuje, wykonując następujące czynności:

• usunięcie akt kategorii Bc,

• usunięcie zbędnych egzemplarzy (ew. brudnopisów) pism,

• ułożenie akt wewnątrz teczek według liczb porządkowych spisu spraw,

• ułożenie chronologicznie pism zaliczonych do akt jednej sprawy, poczynając od pisma rozpoczynającego sprawę

• włożenie do teczek spisu spraw,

• opisanie teczek na zewnętrznej stronie okładki.

Koszty uzyskania przychodu w 2011 (w zł)

dla zatrudnionych u jednego pracodawcy w tej samej miejscowości	miesięcznie: 111,25 zł rocznie: 1335,00 zł
dla zatrudnionych u wielu pracodawców jednocześnie w tej samej miejscowości	nie może przekroczyć rocznie 2002,05 zł
dla dojeżdżających z innej miejscowości zatrudnionych u jednego pracodawcy	miesięcznie: 139,06 zł rocznie: 1668,72 zł
dla dojeżdżających z innej miejscowości zatrudnionych u wielu pracodawców	nie może przekroczyć rocznie: 2502,56 zł

Fazy cyklu koniunkturalnego

Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.

Deficyt budżetowy, przy niewielkich jego rozmiarach, może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, zwłaszcza w okresie recesji (interwencjonizm państwowy). Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).

Bezrobocie

Definicja Bezrobocia - Bezrobocie jest określeniem stanu rynku, w którym podaż realnych zasobów siły roboczej przewyższa popyt na nie. Znaczy to, że na rynku znajduje się grup ludzi w wieku produkcyjnym, zdolna do pracy i chcąca pracować, a nie mogąca tej pracy otrzymać. Specyficzną nieodłączną cechą bezrobocia jest przymusowa dezaktywizacja zawodowa ludności w wieku produkcyjnym zdolnej do pracy i aktywnie poszukującej pracy.

Sytuacja gdy na rynku pracy występuje wolna siła robocza nie znajdująca możliwości zatrudnienia.

Rodzaje bezrobocia

Wg. tradycyjnego podziału (różnią się między sobą przyczynami, które je wywołują, ale też konsekwencjami dla ludności dotkniętej bezrobociem):

1) Koniunkturalne -jest spowodowane cyklicznością rozwoju gosp., pojawia się w fazie recesji, zaś w okresie rozwoju może być częściowo lub całkowicie zlikwidowane.
2) Strukturalne - wynika z niedopasowania rozmiarów struktury popytu gosp.(na siłę roboczą) do rozmiarów struktury podaży(gosp. zgłasza zapotrzebowanie na określone zawody, umiejętności, kwalifikacje). Może też wystąpić ze względu na niedopasowanie geograficzne między wolnymi miejscami pracy a rejonami zamieszkania poszukujących pracy. To bezrobocie jest najbardziej niebezpieczne z uwagi na jego masowy i trwały charakter. Zwane inaczej bezrobociem technologicznym, związanym z postępem technicznym, jako źródłem jego powstania.
3) Frykcyjne - związane z naturalną ruchliwością zatrudnionych, jest cechą każdej gosp., występuje zawsze. Jest bezrobociem krótkookresowym (do 3 m-cy). Związane jest z tym, że na r.p. zawsze są osoby zmieniające miejsce zamieszkania, zawód, pracy i potrzebują na to trochę czasu. To bezrobocie nie wchodzi do pojęcia bezrobocia, ale w pojęcie pełnego zatrudnienia.
4) Sezonowe - występuje tylko w niektórych gałęziach gosp., które charakteryzują się produkcją sezonową.

Ze względu na czas trwania:
1) Krótkookresowe - gdy czas poszukiwania pracy nie przekracza 3 m-cy
2) Średniookresowe - 3 m-ce do 1 roku
3) Długookresowe - powyżej 1 roku.

Najbardziej niebezpieczne jest bezrobocie długookresowe. Osoba traci przez ten okres swoje kwalifikacje, nie masz szans na r.p. Im ogólna stopa bezrobocia w danym kraju jest wyższa, tym wyższy jest w niej udział bezrobocia długookresowego, dlatego ważne jest, aby była niższa od 10%.

Inny podział bezrobocia:
1) Dobrowolne - wiąże się z poj. naturalnej st.bezrobocia. jest to stopa odpowiadająca stanowi równowagi na r.p. Przy danym poziomie płacy realnej odpowiadającym punktowi przecięcia się krzywej popytu i podaży siły roboczej. Całe istniejące bezrobocie jest traktowane jako dobrowolne, ponieważ robotnicy nie są skłonni podjąć pracy przy tej stawce płac. (pracownicy nie godzą się na niższą płacę). Wywodzi się z klasycznego.
2) Przymusowe (Keynesowskie) -powstaje gdy przy danym poziomie płacy realnej robotnicy nie są w stanie znaleźć pracy, mimo gotowości jej podjęcia.

PODATKI

W polskim systemie podatkowym podatki możemy podzie¬lić według pięciu podstawowych kryteriów.

Ze względu na pierwsze kryterium, jakim jest kryterium przedmiotowe podatki możemy po¬dzielić na:
♣ podatki majątkowe,
♣ podatki przychodowe,
♣ podatki dochodowe,
♣ podatki konsumpcyjne (podatki od wydatków),

„Źródłem podatków majątkowych jest posiadany przez podatnika majątek. Najczęściej pod¬stawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa, ubezpieczeniowa lub księgowa majątku. Znane są także inne tak zwane miary waloryzacyjne, które określają rozmiary podstawy opo¬datkowania. Przykładem są tu podatki gruntowe, które mogą być naliczane od 1 hektara prze¬liczeniowego - podatkowego. Podatki majątkowe są niewrażliwe na sytuacje dochodową po¬datnika. One tylko do niej nawiązują. Najczęściej spotykanymi podatkami majątkowymi są: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych, podatek od spadków i daro¬wizn. W Polsce planuje się zastąpić wszystkie podatki majątkowe - podatek rolny od grun¬tów, podatek od nieruchomości, podatek leśny - jednym wspólnym podatkiem katastral¬nym”. W zależności od ujęcia przedmiotu możemy wyodrębnić trzy rodzaje podatków mająt¬kowych. W podatkach majątkowych przedmiotem opodatkowania może być:
♣ całość lub część posiadanego przez podatnika majątku,
♣ zmiana praw majątkowych,
♣ przyrost majątku nie związany ze zmianą właściciela majątku,
Najbardziej charakterystyczna cechą podatków majątkowych jest ich niejednorodny charak¬ter. Opodatkowanie majątku podatnika może mieć charakter stały, periodyczny lub jednora¬zowy. W ramach tej konstrukcji podatkowej jest możliwe dwojakie ujęcie podstawy wymiaru podatku - w postaci wartości brutto lub netto. Przyjęcie za podstawę wymiaru podatku warto¬ści brutto majątku skłania producentów do wyłączenia z produkcji przestarzałych środków technicznych. Natomiast przyjęcie wartości netto majątku za podstawę wymiaru podatku skłania producentów do wykorzystywania maszyn i urządzeń już z zaczym stopniu zamorty¬zowanych. „Oddziaływanie regulacyjne podatku majątkowego na producentów jest uzależ¬nione od tego, czy podatek ten może być wliczany w koszty tak jak jest to w przypadku po¬datku od nieruchomości, czy też jest on elementem podziału zysku. W pierwszym przypadku jego oddziaływanie regulacyjne jest nikłe, gdyż podatek jest częścią składową ceny i może zostać przerzucony na nabywcę. Natomiast w drugim, gdy podatek obciąża zysk producenta, jego regulacyjne oddziaływanie jest znaczne i zależy od wysokości stawek opodatkowania. Kontrowersyjnym problemem są stawki tego podatku - czy mają być jednolite, czy zróżnico¬wane w zależności od rodzaju producenta”.

Podatki przychodowe są płacone w związku z prowadzona działalnością gospodarczą i osią¬ganymi z tego tytułu przychodami. Podatki te charakteryzują się tym, że:
♣ pobierane są one niezależnie od wyników działalności gospodarczej, ponieważ nie uwzględ¬nia się kosztów przy ustalaniu podstawy ich wymiaru,
♣ podatki te są ściśle powiązane z cenami towarów i usług,
♣ podatki od przychodów sprzyjają polityce równoważenia budżetu - dzieje się tak dlatego, że na skutek wzrostu inflacji państwo będzie realizować dochody wyższe od planowa¬nych, natomiast wydatki budżetowe najczęściej pozostają bez zmian; nie oznacza to, że władze publiczne są zainteresowane występowaniem inflacji.

Przychód podatkowy jest to tak zwany dochód brutto, to znaczy dochód bez potrącenia kosz¬tów jego uzyskania. Podatnicy są zobowiązani do zapłaty podatku nawet, jeśli ponoszą straty. Cechą charakterystyczną podatków przychodowych jest ich związek ze źródłem przychodów. Tym samym ciążą one na źródłach przychodów, niezależnie od tego, w czyim posiadaniu lub w czyjej dyspozycji źródła te się znajdują. Rzeczowy charakter tych podatków powoduje, że odpowiedzialność za nie zapłacony podatek rzeczowy jest związana z każdorazowym dys¬po¬nentem źródła przychodów. Nie ma też w odniesieniu do tych podatków zastosowania za¬sad kumulacji przychodów z innymi przychodami podatnika. Przy wymiarze i poborze po¬datku przychodowego nie uwzględnia się osobistej sytuacji podatnika”.

„Podatki dochodowe charakteryzują się tym, że nawiązują bezpośrednio do nadwyżki przy¬chodów nad kosztami ich pozyskania. A zatem przedmiotem opodatkowania jest dochód. Najczęściej jest to dochód otrzymywany z pracy i dochód osiągany z prowadzenia działalno¬ści gospodarczej. Podatki od dochodów są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz pu¬blicznych, ponieważ dają one możliwość oddziaływania na poziom tego przedmiotu opo¬dat¬kowania. Chodzi tu o możliwość modelowania poziomu kosztów, a te, jak wiadomo, współ¬decydują o rozmiarach podstawy wymiaru tego podatku. Najczęściej występujące do¬chodowe to podatek dochodowy od osób prawnych i podatek dochodowy od osób fizycz¬nych. „Po¬datki od dochodów są narzędziem realizacji zasady powszechności opodatkowa¬nia, a ponadto sięgają do jednoznacznej, co do treści ekonomicznej, kategorii dochodu. Po¬datki od dochodu mogą więc być także narzędziem realizacji zasady sprawiedliwego rozłoże¬nia ciężarów pu¬blicznych”.

Podatki konsumpcyjne - od wydatków - są to typowe podatki od konsumpcji. Maja one cha¬rakter wybiórczy, ponieważ naliczane są w momencie wydatkowania dochodów przez osoby fizyczne bądź osoby prawne. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup zarówno dóbr luksusowych, jak i towarów i usług podstawowych. Do tej grupy podatków zaliczane są podatek od towarów i usług (VAT), podatek akcyzowy, podatek od gier.

Kolejny podział podatków wynika z związku między ciężarem podatkowym a ponoszącym go podatnikiem. Z punktu widzenia tego kryterium wyróżniamy:
♣ podatki bezpośrednie,
♣ podatki pośrednie,

Podatki bezpośrednie to takie podatki, w przypadku których istnieje dokładnie określona za¬leżność między płaconym podatkiem (rodzajem podatku, jego wysokością, trybem płacenia), a podatnikiem. Typowymi przykładami podatków bezpośrednich są podatki od dochodów i podatki majątkowe.

„Podatki pośrednie, co wynika z nazwy, obciążają podatnika w sposób nie zależny od jego sytuacji dochodowej i majątkowej. Są podatkami ukrytymi, a ciężary ponoszone przez podat¬ników są bardziej anonimowe. Klasycznymi podatkami pośrednimi są wszystkie podatki od sprzedaży (podatki o przychodów, akcyza). W prawdzie w dużym przybliżeniu można okre¬ślić, którzy płatnicy ponoszą ciężary pewnych podatków pośrednich, nie zmienia to jed¬nak natury tych podatków. Jasne jest, że podatek od luksusowych dóbr (akcyza) płacą podat¬nicy o wyższych dochodach i wyższym statusie majątkowym, ale już w przypadku powszech¬nego podatku VAT rozłożenie ciężarów tylko formalnie jest takie samo. W istocie ciężary takie są relatywnie wyższe przy zakupach towarów i usług dokonywanych przez grupy podat¬ników o niższych dochodach”.

„Podatki bezpośrednie lepiej realizują sprawiedliwe rozłożenie ciężarów podatkowych, nato¬miast interes fiskalny państwa lepiej realizują podatki pośrednie. A zatem podatki pośrednie są bardziej stabilnym źródłem zasilania rachunków władz publicznych”.

Kolejny podział podatków jest związany z władztwem podatkowym. Według tego kryterium podatki dzielą się na:
♣ podatki nakładane przez państwo,
♣ podatki nakładane przez władze samorządowe,

Podatek łączony jest z instytucją państwa. Ze względu na konsekwencje nakładania podatków na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa realizuje się regułę, że podstawowe rodzaje po¬datków są kształtowane przez państwo. Jest to wyrazem dążności władz publicznych do re¬spektowania elementarnych zasad podatkowych, w tym zasady powszechności i zasady spra¬wiedliwego rozłożenia ciężarów podatkowych. W pewnym zakresie władztwo podatkowe przysługuje także władzom samorządowym. Jednak zakres tego władztwa jest regulowany ustawowo, czyli przez państwo. Ewentualne uchwalenie podatków przez władze samorzą¬dowe może być obwarowane zgodą mieszkańców, na których podatek będzie nakładany. Zgodę tą, władze samorządowe, mogą uzyskać np. w referendum.

Według kryterium władztwa podatkowego do podatków rządowych zaliczamy:
♣ podatek od towarów i usług (VAT),
♣ podatek akcyzowy,
♣ podatek od gier,
♣ podatek od dochodów osób fizycznych,
♣ podatek od dochodów osób prawnych,
Natomiast do podatków samorządowych należą:
♣ podatek od nieruchomości,
♣ podatek od środków transportu,
♣ podatek rolny,
♣ podatek leśny,
♣ podatek od posiadania psów, itd.
Następny podział oparty jest na kryterium terytorialnym. Wyróżniamy tutaj:
♣ podatki centralne,
♣ podatki regionalne,
♣ podatki lokalne,
Kryterium to informuje, jakie podatki zasilają szczebel centralnych władz publicznych, jakie podatki są domeną władz szczebla regionalnego (krajowego, stanowego - w zależności od struktury władzy administracyjnej danego kraju), a jakie są domeną władz lokalnych.

W klasyfikacji podatków ważny jest także ich podział według podmiotowych źródeł pocho¬dzenia. Podział ten jest bardzo pomocny przy ustalaniu np. rzeczywistego obciążenia podat¬kami. Przyjmując kryteria stosowane w Systemie Rachunkowości Społecznej (SNA/ ESA) można wyróżnić następujące podatki:
♣ podatki płacone przez sektor przedsiębiorstw nie finansowych,
♣ podatki płacone przez sektor instytucji finansowych,
♣ podatki płacone przez sektor gospodarstw domowych,
♣ podatki płacone przez sektor zagranicy,
„Podział podatków według źródeł pochodzenia może być pogłębiony przez stosowanie bar¬dziej szczegółowych kryteriów. Jednym z nich może być kryterium własności, istotne wtedy, gdy w danym kraju istnieje silny sektor przedsiębiorstw publicznych (państwowych). Innym szczegółowym kryterium podziału podatków, a ściślej obciążeń podatkami, jest kryterium działów gospodarki narodowej, gałęzi, branż, itp. Wszystko zależy od celów poznawczych i stosowanych analiz podatkowych”.

ZALETY PODATKÓW POŚREDNICH:
♣ silne powiązanie z przebiegiem zjawisk gospodarczych, zwłaszcza ich wrażliwość na wahania gospodarcze ( przede wszystkim koniunkturalne). Wrażliwość ta jest korzystna ze względów fiskalnych w okresach ekspansji gospodarczej i dużej inflacji,
♣ zapewniają stosunkowo pewne dochody publiczne,
♣ należą do arsenału automatycznych stabilizatorów gospodarczych,

WADY PODATKÓW POŚREDNICH:
♣ niesprawiedliwość, która się wyraża w tym, że w największym stopniu dotykają one podstawowej konsumpcji i powodują rozkład ciężaru opodatkowania na zasadzie tzw. odwróconej progresji. Oznacza to, że podatki te w największym stopniu obciążają podmioty gospodarcze (zasadniczo gospodarstwa domowe) najsłabsze ekonomicznie,
♣ w pewnych warunkach mogą one krępować działalność i aktywność gospodarczą,
♣ ze względu na to, że pobór podatków pośrednich następuje w momencie osiągania przychodów, a więc gdy nieznane są jeszcze koszty ich uzyskania, osłabiają one przedsiębiorczość i zainteresowanie konkurencją rynkową,
♣ niedogodności techniczne związane z ich poborem i koszty tego poboru. Dzieje się tak zwłaszcza gdy jest duże rozproszenie podmiotów, na które nakładane są podatki,

ZALETY PODATKÓW BEZPOŚREDNICH
♣ możliwość sięgnięcia za pomocą tych podatków wprost do zdolności podatkowej podatnika i sprawiedliwego rozłożenia ciężaru podatkowego,
♣ możliwość stosunkowo elastycznego kształtowania stóp podatkowych przez władze publiczne w sposób otwarty, stosownie do wyznaczonego, najczęściej konstytucyjnie, władztwa podatkowego określonych organów władz publicznych,
♣ oznaczają się stałą wydajnością,

WADY PODATKÓW BEZPOŚREDNICH:
♣ wpływy podatkowe następują niesystematycznie i z pewnym opóźnieniem,
♣ są one ostentacyjne w formie, a w skrajnych przypadkach mogą być przyjmowane w świadomości podatnika jako konfiskata,
♣ łatwość unikania podatków bezpośrednich przez podatników przy jednoczesnym, wyjątkowym rygoryzmie wobec innych podatników,
♣ ich stosowanie wymaga wysoko wykwalifikowanych i cechujących się walorami moralnymi pracowników aparatu podatkowego,

Księgowanie:

Faktura VAT zakupu:
WN - rozliczenie zakupu towarów, VAT(naliczony)
MA - Rozrachunki z dostawcami

2. PZ:
WN - Towary
MA - Rozliczenie zakupu towarów

3. Faktura VAT sprzedaży:
WN - Rozrachunki z odbiorcami
MA- Przychody ze sprzedaży towarów, VAT(należny)

4. WZ:
WN - Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu
MA - Towary

5. OT:
WN - Środki trwałe
MA - Rozliczenie zakupu środków trwałych

6. WB - wpływ:
WN - Rachunek bieżący
MA - Rozrachunki z odbiorcami

7. WB - przelew:
WN - Rozrachunki z dostawcami
MA - Rachunek bieżący

8. PW:
WN - Wyroby gotowe
MA - Koszty działalności podstawowej

9: RW
WN - Zużycie materiałów i energii
MA - Materiały

1.PK-ujawniony niedobór materiałów (w.g,towarów,śr. trwałych,gotówki)
WN - Rozliczenie niedoborów i szkód
MA - Materiały (W.g,Towary,Śr.trwałe,Kasa)

2.PK - ujawniona nadwyżka materiałów (w.g,towarów,śr. trwałych,gotówki)
WN - Materiały (w.g,towarów,śr. trwałych,gotówki)
MA - Rozliczenie nadwyżek

3.PK- Kompensata niedoboru nadwyżką
WN - Rozliczenie nadwyżek
MA - Rozliczenie niedoborów i szkód

4.PK- Rozliczenie nadwyżki naturalnej lub o niustalonych przyczynach
WN - Rozliczenie nadwyżek
MA - Poz. przychody operacyjne

5.PK- Rozliczenie niedoboru niezawinionego
WN - Pozostałe koszty operacyjne
MA - Rozliczenie niedoborów i szkód

6.PK- Rozliczenie niedoboru zawinionego (spornego)
WN - Należności dochodzone na drodze sądowej
MA - Rozliczenie niedoborów i szkód

Lista płac
a) wynagrodzenie brutto Wn koszty handlowe albo wynarodzenia Ma Rozrachunki z tyt wynagrodzeń
b) ubezpieczenia społeczne Wn rozrachunki z tyt wynagrodzen Ma Rozrachunki z Zus
c) pełna składka zdrowotna Wn rozrachunki z tyt wynagrodzen Ma Rozrachunki z Zus
d) zaliczka na podatek Wn rozrachunki z tyt wynagrodzen Ma rozrachunki publiczno prawne badź rozrachunki z budżetami

1 PZ: Przyjęcie do magazynu wyrobów wg planowanego kosztu wytworzenia
Wn wyroby gotowe
Ma 580
2 Pk: Rozliczenie i przeksięgowanie OCE na wyroby sprzedane
Wn Koszt własny sprzedanych wyrobów
Ma OCE wyrobów


1 Rachunek: Otrzymano Rachunek za transport wyrobów do odbiorcy
(układ mieszany)
Wn Usługi obce/ Koszty sprzedaży
Ma Rozrachunki z dostawcami/ 490


Amortyzacja:
Naliczenie amortyzacji:
Wn Amortyzacja
MA umorzenie środków trwałych lub Umorzenie WNiP

OT: przyjecie ŚT do eksploatacji
MA-rozliczenie zakupu ŚT
WN-ŚT

FA kosztowa:
Wn-zuzycie mat i energii VAT naliczony
MA-ROD/kasa

---