CZAS WOLNY

Pojęcie czasu wolnego prawie zawsze kształtowało się jako przeciwstawienie pojęcia pracy rozumianego jako wysiłek fizyczny. Oficjalna terminologia czasu wolnego nie jest w pełni zgodna, co do treści, jakie w sobie zawiera, przyjmuje się jednak, że stanowi ten okres dnia w życiu człowieka, którym dysponować może on według swej woli i uznania. Kazimierz Czajkowski stwierdza, że „(…) czas wolny jest dobrem społecznym, wypracowanym przez jednostkę i społeczeństwo dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych po pracy zawodowej, nauce - dla rozwijania indywidualnych zamiłowań i zainteresowań, zapewnienia kulturalnego wypoczynku i kształtowania bogatszej osobowości jednostki”. Dlatego „(…) należy go uczynić czasem aktywnego, świadomego poszukiwania nowych celów, wartości, które pozwolą na kształtowanie postawy jednostki wobec otoczenia i znalezienie własnej roli w społeczeństwie”.

W Słowniku pedagogicznym wskazano, że czas wolny jest czasem do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych, czyli pracy zawodowej, nauki w szkole i w domu oraz niezbędnych zadań domowych. Czas ten jest przeznaczany na:

odpoczynek, rozrywkę, działalność społeczną o charakterze bezinteresownym i dobrowolnym oraz na rozwój zainteresowań i uzdolnień poprzez zdobywanie wiedzy i amatorską działalność artystyczną, techniczną, naukową czy sportową.

Czas wolny jest formą, którą mogą zapełniać różne treści. Aleksander Kamiński podał definicję, zgodnie z którą czas wolny powinien być „(…) wolny od: pracy zawodowej podstawowej, w tym również u uczniów i studentów od zajęć szkolnych; zarobkowej pracy nadliczbowej lub od pracy w drugim zawodzie, a odnoście uczniów i studentów - od odrabiania zadań domowych; dojazdów do pracy (uczelni); zaspokajania elementarnych potrzeb organizmu (sen, higiena osobista i spożywanie posiłków); obowiązków domowych i rodzinnych oraz uczelnianego kształcenia się pracujących”.

Czas wolny dzieci i młodzieży

Według Jadwigi Izdebskiej czas wolny dziecka jest to okres, który pozostaje mu po wypełnieniu obowiązków szkolnych, domowych, czynności organizacyjno - porządkowych, związanych z zachowaniem zdrowia i higieny, czas w którym może ono wykonywać czynności według upodobania, związane z wypoczynkiem, rozrywką i zaspokajaniem potrzeb wynikających z własnych zainteresowań.

K. Czajkowski natomiast uważa, że czas wolny dziecka to ten okres dnia, po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji i niezbędne zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolnie przyjęte obowiązki społeczne (np. spełnianie jakiś funkcji w organizacji harcerskiej, samorządzie szkolnym, świetlicy, domu kultury itp.) Czas wolny dzieci to czas, który może być przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i zaspokojenie osobistych zainteresowań.

Czas wolny dziecka jest czymś innym niż czas wolny dorosłego człowieka, gdyż sytuacja społeczno ekonomiczna dziecka różni się znacznie od sytuacji osoby dorosłej. Dziecko cechuje ponadto brak doświadczenia życiowego i niedojrzałość psychiczna, która uzależnia je od rodziców i wychowawców. Sposoby i wzorce spędzania czasu wolnego przekazują dzieciom rodzice, opiekunowie i pozostaje to w dużym związku z kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Stąd bardzo ważne jest określenie stosunku rodziców do wypoczynku dzieci, bowiem dzieci nie osiągają jeszcze całkowitej samodzielności w realizacji zajęć wypoczynkowych. Mają oni bardzo ważne zadanie do spełnienia polegające na umiejętnej i wyważonej pomocy oraz pozytywnym oddziaływaniu własnym przykładem. Badania wykazują, iż kierunek aktywności wykazywany w czasie wolnym nadaje rodzina. Osobisty przykład rodziców, opiekunów jest głównym czynnikiem kształtującym wzory spędzania czasu wolnego. Istotne jest również tworzenie takiej atmosfery domowej, która sprzyjać będzie zabawie i rozwojowi twórczych zainteresowań wychowanka. Bowiem atmosfera panująca w domu, nawyki kulturalne rodziców, hierarchia wartości kształtują system potrzeb dziecka oraz sposoby ich zaspakajania. Rodzice poprzez właściwy sposób spędzania czasu wolnego, a więc różnorodne formy i treści, jakimi go wypełniają, a także czynną postawą i przekonaniem o konieczności wartościowego spożytkowania tego czasu w połączeniu z odpowiednią organizacją, przygotowują dzieci i młodzież do kulturalnego wykorzystywania go w przyszłości. Na rodzicach, opiekunach ciąży więc odpowiedzialność za to, jak swój czas wolny spędzają dzieci obecnie i jak będą go spędzały w przyszłości.

Wiele czynników wywiera wpływ na kulturę czasu wolnego dzieci. Do podstawowych wyznaczników czasu wolnego dziecka należą: nauka w domu, nauka w szkole, pomoc w gospodarstwie domowym, czas na drogę do szkoły i z powrotem, sen, posiłki, warunki materialne rodziców, warunki kulturalne środowiska domowego, zajęcia pozalekcyjne w szkole, zajęcia w placówkach wychowania pozaszkolnego.

Należy również wymienić czynniki, które wpływają na jakość spędzania czasu wolnego, do nich zalicza się: wykształcenie, tradycje środowiskowe, poziom zamożności, typ miejscowości i jej usytuowanie.

Według B. Mesae czas wolny dzieci różni i się od czasu wolnego dorosłych:

1. Czas wolny dzieci i młodzieży jest wolny od nauki i nie jest równoznaczny z czasem wolnym od pracy ludzi dorosłych.

2. Młodzież podejmuje w czasie wolnym mniej ról społecznych ,są one traktowane mniej poważnie, wiążą się z mniejszym stopniem odpowiedzialnośc

3. Niższy status społeczny młodzieży wpływa na to, że wybór aktywności w czasie wolnym podlega wielu restrykcjom (np. zasobność materialna rodziców)

4. Młodzież jest zależna od rad, zaleceń starszych.

Aspekty czasu wolnego

Ważne jest w aspekcie psychologicznym, podobnie jak w ekonomicznym, żeby proporcjonalnie dobrać elementy intelektualno-naukowe, dostarczane przez szkołę oraz elementy wypoczynkowo-zabawowe funkcjonujące w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych, które pozwolą na kształtowanie pełnej osobowości dzieci i młodzieży. Natomiast w aspekcie higieniczno-zdrowotnym czas wolny jest niezbędnym zabezpieczeniem jednostki przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami szkolnymi, a także spełnia rolę profilaktyczną w zakresie ochrony zdrowia dzieci i młodzieży. Głównymi walorami są odprężenie psychofizyczne organizmu od wysiłku intelektualnego, stresu, hałasu; oraz pozytywny wpływ na samopoczucie.

Aspekt pedagogiczny wolnego czasu realizowany jest przez umożliwienie jednostce przejmowania i rozwijania inicjatywy, przejawiania aktywności, nabywania umiejętności zorganizowania sobie zajęć pozaszkolnych, sprawdzenia swojej samodzielności. To również nabywanie umiejętności zarządzania tym czasem, co z kolei wpływa na właściwe kształtowanie jego funkcji w zakres, których wchodzą: aktywizacja społeczna, wypoczynek, rozrywka i rozwój.

zainteresowań. Wszystkie te funkcje wzajemnie się uzupełniają, pozwalając jednocześnie na pełne, harmonijne wykorzystanie czasu wolnego dzieci i młodzieży.

Czas wolny można rozpatrywać w kategorii rozwoju kulturalnego młodzieży. Jedną z istotnych form zagospodarowania czasu wolnego są zajęcia kulturalne. W ramach nich dokonuje się realizacja własnych zainteresowań. Ze względu na potrzebę rozwoju kulturalnego młodego człowieka dominować powinny zajęcia ekspresyjne (np. uprawianie twórczości amatorskiej). Niestety, dziś szczególną rolę wśród zajęć czasu wolnego odgrywa percepcja treści przekazywanych przez środki masowego przekazu, co staje się niepokojące.

Zachowania w czasie wolnym należą do sfery relatywnie swobodnego wyboru jednostki. Dlatego wychowywać w czasie wolnym to znaczy udzielać młodzieży pomocy w dokonywaniu tych wyborów według najlepszych kryteriów. Formy i sposoby spędzania czasu wolnego przez młodzież mają być tak dobrane, by optymalnie rozwijały jednostkę. Nie wystarczy bowiem zagospodarowanie czasu wolnego i wyeliminowanie nudy, trzeba także rozwijać aktywność i twórczą postawę. Celem wychowania w czasie wolnym powinno być zarówno zaspokajanie potrzeb młodzieży, jak i rozwijanie pasji i talentów.

Czas wolny to czas przeznaczony na propagowanie kultury szeroko rozumianej, wdrażanie do rozwoju kulturalnej komunikacji interpersonalnej, przestrzegania zasad kultury bycia i słowa, kształtowania postaw koleżeńskiego i kulturalnego współzawodnictwa w sporcie i innych dziedzinach.

Czas wolny może być ujmowany również jako forma profilaktyki uzależnień czy dbałości o higienę psychofizyczną młodzieży.

Psychohigieniczne ujęcie czasu wolnego zakłada rozładowywanie i usuwanie psychicznego zmęczenia, napięć i stresów. Jeśli tak, to należy go rozumieć jako proces niezbędny dla odnowy sił psychofizycznych ucznia. Wiąże się to z przykrymi przeżyciami w szkole, pracy czy rodzinie. Problem redukcji stresu poprzez właściwie zorganizowany wypoczynek, w dzisiejszych czasach nabiera szczególnego znaczenia. Zdaniem badaczy tematu, właściwe formy wypoczynku zapobiegają powstawaniu wielu zaburzeń zdrowia psychicznego. Dzięki nim wyrabia się poczucie dystansu wobec problemów życia codziennego. To z kolei daje szansę efektywniejszego i twórczego podejścia do dalszej pracy, nauki czy innych obowiązków.

Funkcje czasu wolnego

Czas wolny może spełniać różne funkcje. Na podstawie różnych definicji i założeń powstało wiele koncepcji funkcji czasu wolnego. Jak słusznie zauważą E. Wnuk-Lipiński wynika to z niezmiernie zróżnicowanych sposobów jego wykorzystania i towarzyszącym im motywom. Trudno jest, zatem opisać wszystkie możliwe funkcje czasu wolnego. W teorii i badaniach empirycznych powtarzają się uogólnione funkcje, które można wg E. Wnuka-Lipińskiego przyjąć za podstawowe:

1. funkcje edukacyjne- czyli bezinteresowne i niewymuszone poszerzenie własnych horyzontów umysłowych;

2. funkcje wychowawcze- polegające na przyswojeniu sobie lub wpajaniu komuś określonych norm światopoglądowych;

3. funkcje integracyjne- związane z zaspokajaniem potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć;

4. funkcje rekreacyjne- polegające na odpoczynku psychicznym i fizycznym

5. funkcje kulturalne- których celem jest tworzenie lub "pojmowanie" i przyswajanie wartości kulturowych;

6. funkcje kompensacyjne- czyli wyrównujące niezaspokojone potrzeby.

Z. Dąbrowski wymienia pięć funkcji czasu wolnego:

1. twórczą

2. percepcyjną

3. rekreacyjną

4. uspołeczniającą

5. szkodliwą

     Funkcja twórcza realizowana jest wtedy, gdy dziecko doskonali swoją osobowość poprzez własną działalność, głównie artystyczną i praktyczną. Do takich form zaliczamy wszelkie zajęcia artystyczne: plastyczne, muzyczne, teatralne, majsterkowanie, modelarstwo, kolekcjonerstwo. Spędzając czas wolny w sposób twórczy, dziecko pobudza swoja wyobraźnie, kreatywność, zręczność i sprawność manualną, poszerza zakres swoich umiejętności, uczy się koncentracji i planowanego działania, podkreśla własną indywidualność. Realizując czynnie swoje zamiłowania i pasje, czuje się dowartościowane i spełnione. Z większym optymizmem podchodzi do codziennych obowiązków.

Funkcja percepcyjna polega na odbiorze cudzej twórczości. Do takich form spędzania czasu wolnego zaliczamy: słuchanie muzyki, czytanie książek i prasy, oglądanie telewizji, przedstawień teatralnych, itp. Każda z ww. form z pewnością jest korzystna dla dziecka, jednakże pod jednym warunkiem- musi być kontrolowana przez rodziców i w pełni rozumiana przez młodego odbiorcę. W przeciwnym razie staje się wręcz szkodliwa! Weźmy na przykład oglądanie telewizji. Jeśli dziecko będzie korzystało z oferty telewizyjnej dostosowanej do jego wieku lub zainteresowań, przyniesie to efekt w postaci poszerzenia wiadomości. Jeśli natomiast będzie oglądało program telewizyjny bez ograniczeń czasowych i tematycznych, często dla niego nieodpowiedni, może wypaczyć swoją psychikę, spłycić zainteresowania, sprowadzając je do biernego odbioru obrazu. Słuchanie muzyki, o ile służy pogłębianiu wiedzy na temat twórczości jej kompozytorów lub wykonawców, będzie równie pożyteczne, jak uczestnictwo w zajęciach twórczych. Natomiast słuchanie po kilka godzin dziennie niewyselekcjonowanej muzyki zamienia się w jej słyszenie, które choć dociera za pomocą zmysłu słuchu, nie jest głębiej rejestrowane przez mózg. W rezultacie zamiast odpoczynku, mamy zmęczenie hałasem, z którego najczęściej nie zdajemy sobie sprawy. Najkorzystniejsze w tej grupie zajęć z pewnością jest czytelnictwo, które nie tylko odbywa się w ciszy i spokoju, ale przede wszystkim pobudza wyobraźnię, wzbogaca zasób słów, znacznie poszerza wiedzę. Jak widać, realizując tę funkcję nie trzeba posiadać wybitnych uzdolnień, wystarczy jedynie interesować się jakąkolwiek dziedziną i zgłębiać jej tajniki wszelkimi, dostępnymi środkami przekazu.

      Funkcja rekreacyjna czasu wolnego obejmuje natomiast wszelkie ruchowe sposoby zagospodarowania czasu, czyli tzw. wypoczynek czynny. Będą to zatem spacery, zabawy ruchowe, gry sportowe, amatorskie, uprawianie różnych dyscyplin sportowych. Dla młodego organizmu, przeciążonego odbywającą się w pozycji siedzącej nauką, jest to zbawienny sposób wypoczynku. Usprawnia on, bowiem funkcjonowanie ciała, poprawia wygląd sylwetki, dodaje sił witalnych, uczy współdziałania, pobudza do rywalizacji i pokonywania trudności.

      Funkcja uspołeczniająca polega na działalności na rzecz innych (szeroko rozumiany wolontariat). Będzie to organizowanie pomocy dla osób potrzebujących, opieka nad chorymi, nad zwierzętami, roślinami, miejscami związanymi z męczeństwem narodu, itp. Tak spędzany czas wolny uczy dzieci ogromnej wrażliwości, współczucia, odpowiedzialności, daje poczucie satysfakcji, czasami ogromnej radości. Wszystkie omawiane dotychczas sposoby spędzania czasu wolnego oddziaływują na dzieci pozytywnie, wyjątek stanowi niekontrolowane oglądanie telewizji i nadmierne hałaśliwe słuchanie muzyki.

Są jednakże ewidentnie szkodliwe formy, do nich należy przebywanie dzieci na tzw. "podwórku", bez kontroli rodziców. Z pozoru niewinne spotkania, mogą przekształcić się w nieformalne grupy o charakterze przestępczym, bowiem pozbawionym opieki dzieciom wpadają do głowy przeróżne pomysły. Chęć zaimponowania starszym kolegom jest często na tyle silna, że zabija w dzieciach zasady przyzwoitości i normy etyczne, wpojone przez rodziców. Przebywające bez opieki dzieci nabierają złych manier, uczą się brzydkiego słownictwa, potem wszczynają bójki, itp. Takie zachowanie odbija się niekorzystnie na ich nauce a w konsekwencji na całym życiu. Nadmiar wolnego czasu, którego rodzice nie potrafią dziecku wypełnić może w efekcie doprowadzić także do nadużywania przez dzieci alkoholu i narkotyków, które chętnie zaproponują im starsi koledzy z podwórka.

Ostatnio zagrożeniem dla dzieci stał się także komputer, który przez większość z nich wykorzystywany jest do gier i surfowania po Internecie. Zarówno gry, jak Internet są pożądane i pożyteczne, jednakże pod warunkiem, że potrafi się z nich mądrze korzystać i jest to kontrolowane przez dorosłych. Niestety spora grupa rodziców nie jest zorientowana, w co bawi się ich dziecko, korzystając z komputera, jak brutalne są gry, w które gra, jak wulgarne są zdjęcia, które ogląda i ile zajmuje to czasu, w stosunku do innych zajęć, w tym nauki własnej. Niestety, wielu rodziców woli "pozbyć" się dzieci w chwilach wolnych od pracy lub nie umie zorganizować wolnego czasu ku radości i pożytkowi całej rodziny. A przecież spędzanie czasu wolnego przez całą rodzinę cementuje ją i scala, przez co dzieci nie traktują domu rodzinnego jako noclegowni, gdzie tylko się śpi i je. Wielu rodziców bardzo się stara zagospodarować całkowicie czas wolny swoim dzieciom. Tak biegunowo różnego podejścia w wykorzystaniu czasu wolnego pochwalić nie można. Rodzice zapominają o tym, że ich kochana córka lub syn chciałby także, oprócz gry na instrumencie czy tańcu towarzyskim, mieć możliwość zaprzyjaźnienia się z dziećmi sąsiadów, pogrania w piłkę itp. Dzieci te, niestety nie czują, że mają dzieciństwo. Nie wiemy też, czy uczestniczą w tych zajęciach z własnej woli, czy ich rodzice nie chcą czasami zaspokoić swoich niespełnionych ambicji.

Sposoby spędzania czasu wolnego

Sposoby spędzania wolnego czasu podzielić można na sześć podstawowych kategorii:

1. Związane z przyjętymi na siebie obowiązkami: dokształcania, pomocy rodzinie, działalności organizacyjno- społecznej, religijnymi

2. Związane z aktywnością podmiotu w dziedzinie: artystycznej, technicznej, sportu i rekreacji fizycznej, turystyki

3. Związane z uczestnictwem w kulturze: w formie odbioru środków masowego przekazu (TV, radio, prasa, książki, kino, teatr)

4. Związane z uczestnictwem w życiu społecznym: przebywanie z sympatią, spacery z kolegami, uczęszczanie do kawiarni, dyskotek, klubów, spotkania towarzyskie itp., oglądanie imprez sportowych

5. Związane z realizacją indywidualnych zamiłowań: różnego rodzaju hobby, uprawianie działki itp., bierny wypoczynek

6.Zachowania o charakterze patologii społecznej: nałogowe picie alkoholu, narkomania, nadużycia seksualne, przestępczość.

     Z. Dąbrowski, zajmując się problemem czasu wolnego, starał się odpowiedzieć na pytanie, jak dzieci gospodarują czasem wolnym i wyróżnił trzy grupy:

• I grupa - to dzieci, które poza nauką spędzają czas wyłącznie na rozrywkach. Rodzice chcą zapewnić im w ten sposób beztroskie i jak najdłuższe dzieciństwo. W późniejszym życiu dzieci takie mogą być nieporadne i egoistyczne.

• II grupa - to dzieci, które spełniają dorywczo pewne obowiązki. Rodzice nie chcą przez to ukształtować w nich określonych postaw i umiejętności, tylko wyręczają się dziećmi w pewnych pracach, które są w stanie wykonać i nie zagraża to ich zdrowiu. Rezultatem takiego postępowania jest brak systematyczności, poczucia odpowiedzialności i wytrwałości.

• III grupa - to dzieci, które mają przydzielone obowiązki i określony wyraźnie czas wolny do własnej dyspozycji. Rodzice dobierając im zajęcia obowiązkowe i rozrywki kierują się celami wychowawczymi. W efekcie dzieci takie wcześnie stają się zaradne, systematyczne i odpowiedzialne. Umieją cieszyć się z wyników pracy i organizować sobie czas wolny.

Zajęcia pozaszkolne

Zajęcia pozaszkolne ( praca pozaszkolna ) - nieobowiązkowa działalność uczniów, wykonywana w czasie wolnym poza szkołą i organizowana przez takie pozaszkolne placówki i organizacje, jak pałace młodzieży, domy kultury, ogniska pracy pozaszkolnej, organizacje młodzieżowe. Celem pracy pozaszkolnej jest świadome włączenie do realizacji procesu wychowawczego tych czynników wychowania równoległego, które mogą wywrzeć korzystny wpływ na wielostronny rozwój osobowości uczniów.

Placówki organizujące zajęcia pozaszkolne

Placówki pozaszkolne wspomagają szkołę w organizowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży. Zajęcia pozaszkolne są organizowane przez różne instytucje, które działają niezależnie od szkoły. Mogą to być instytucje pozaszkolne, specjalnie powołane do pracy z dziećmi w wieku szkolnym np. młodzieżowe domy kultury, domy kultury dzieci i młodzieży oraz instytucje kulturalne i oświatowe przeznaczone dla dorosłych, które udostępniane są dzieciom częściowo lub całkowicie, prowadzą sekcje, kluby młodzieżowe, jako swoją dodatkową działalność np. kluby sportowe. W pierwszej grupie znajdują się placówki wychowania pozaszkolnego podporządkowane resortowi oświaty i szkolnictwa wyższego: młodzieżowe domy kultury, domy kultury dzieci i młodzieży, pozaszkolne placówki kierunkowe, ogniska pracy pozaszkolnej, place gier i zabaw, ośrodki wychowania fizycznego oraz międzyszkolne kluby sportowe. Do drugiej grupy zaliczamy: placówki resortu kultury i sztuki posiadające sekcje dziecięce i młodzieżowe (domy kultury, kluby, zespoły, biblioteki), placówki pozaszkolne prowadzone przez społeczne organizacje wychowawcze.

Placówki wychowania pozaszkolnego:

• uzupełniają i wzbogacają proces szkolnej edukacji oraz wychowania dzieci i młodzieży, a ze względu na specyfikę działania właściwą tym placówkom (dobrowolność uczestnictwa, bezpośredni kontakt nauczyciela z uczestnikiem), pozwalają także na niewymuszone współdziałanie z rodzina,

• umożliwiają przez organizację szerokiej gamy zajęć zagospodarowanie czasu wolnego przyczyniając się tym samym do zapobiegania patologiom społecznym (agresji, alkoholizmowi, narkomanii),

• organizują zajęcia o dużych wartościach wychowawczych wzbogacających osobowość uczestników w zakresie edukacji kulturalnej,

• ze względu na otwartość form i metod pracy oraz łatwość wprowadzania zmian organizacyjnych, programowych są w dużej mierze gotowe do przejęcia wiodącej funkcji w organizacji współpracy międzynarodowej młodzieży - w tym integracji europejskiej,

• są miejscem praktycznej realizacji praw dziecka i człowieka.

W naszej pracy skupimy się na omówieniu placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego, jakimi są świetlice środowiskowe i terapeutyczne/socjoterapeutyczne.

ŚWIETLICE ŚRODOWISKOWE I TERAPEUTYCZNE

Rys historyczny

Sam wyraz "świetlica" oznacza "izbę główną w domu, pokój gościnny, paradny; izbę w chacie góralskiej, w której przechowywano odzież i majątek, i w której obchodzono uroczystości rodzinne"1.

Początków pracy świetlicowej należy szukać w drugiej połowie XVIII wieku. W tym czasie dążenia postępowych grup społecznych zmierzały do kształtowania człowieka mądrego, kulturalnego, dobrego obywatela, zdrowego i sprawnego fizycznie. Ustawy Komisji Edukacji Narodowej z roku 1783 zalecały: "(...) aby każdego dnia szkolnego czasy przeznaczone były na rozrywkę dla dzieci, a zwłaszcza po obiedzie i wieczorem, wyraźnie stanowiąc, aby co dzień, o ile możności, na wolnym powietrzu się zabawiały. A kiedy tego pora nie dozwoli, różne ćwiczenia i rozrywki odbywały się w domach i takowe ułożenie wiadome przez profesora być powinno uczniom".

W XIX wieku podejmowano pojedyncze próby działań opiekuńczo-wychowawczych z inicjatywy stowarzyszeń i organizacji o charakterze filantropijnym bądź charytatywnym. Istotnym momentem w historii pracy opiekuńczo-wychowawczej było powołanie do życia w 1889 roku w Krakowie parku zabaw przez dra Henryka Jordana. Był to pierwszy park w Europie przeznaczony do gier i zabaw dla dzieci pozbawionych opieki.

W 1908 roku powstało Towarzystwo Higieny Praktycznej, inicjując nowy typ instytucji - świetlice i dziecińce, których patronem został Bolesław Prus. Można je uznać za prototyp dzisiejszych świetlic. Kolejną organizacją, która stworzyła wiele ognisk zabaw i pracy dla dzieci matek pracujących, było Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, powstałe w 1914 roku. Wydawało pismo "Świetlice dziecięce", przeznaczone dla wychowawców i instruktorów.

Pod koniec I wojny światowej, u progu odzyskania niepodległości, zaczęły powstawać świetlice jako odrębne placówki wychowawcze, mające na celu rozwijanie patriotycznej i demokratycznej postawy, kształtowanie człowieka kulturalnego, twórczego o rozwiniętych horyzontach umysłowych.

Okres międzywojenny to czas największej popularności ruchu świetlicowego. Powstawały wówczas w całym kraju świetlice: szkolne, żołnierskie, dworcowe, harcerskie. Skierowane były przede wszystkim do dzieci i młodzieży z biednych, miejskich środowisk. Dużą rolę w ich rozpowszechnianiu odegrała wówczas międzynarodowa organizacja YMCA (chrześcijańskie stowarzyszenie filantropijne zajmujące się organizowaniem czasu wolnego chłopców). Obok niego prężnie działało Towarzystwo "Świetlica", założone przez nauczycieli i działaczy oświatowych.

Po II wojnie światowej nadzór nad działalnością świetlic przejął Departament Wychowania Pozaszkolnego, powstały w Ministerstwie Oświaty. Departament dążył do objęcia pracą wychowawczą jak największej liczby dzieci. Zajęcia świetlicowe zaczęły upodabniać się do pracy na lekcji. Popularność świetlic zaczęła w związku z tym stopniowo maleć i mniej więcej w latach pięćdziesiątych nastąpił upadek świetlic. Ponownie rozwinęły się w latach siedemdziesiątych, głównie w szkołach podstawowych, jako odzew na zapotrzebowanie zapewnienia opieki dzieciom w młodszym wieku szkolnym przed i po lekcjach. Mimo wielu prób tworzenia świetlic dworcowych, przyzakładowych, wczasowych, miejscem systematycznej pracy opiekuńczo-wychowawczej są świetlice szkolne, pozaszkolne świetlice środowiskowe oraz terapeutyczne.

Podstawy prawne działalności placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego:

Ustawa o Pomocy Społecznej z 12 marca 2004r.

Art. 71. 1. W celu wsparcia funkcji opiekuńczych rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w następujących placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego:

  1)   opiekuńczej, prowadzonej w formie kół zainteresowań, świetlic, klubów, ognisk wychowawczych, które pomagają dzieciom w pokonywaniu trudności szkolnych i organizowaniu czasu wolnego;

  2)   specjalistycznej, w której jest realizowany program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w tym terapia pedagogiczna, psychologiczna, rehabilitacja, resocjalizacja.

2. Pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego jest dobrowolny i nieodpłatny.

3. W działaniach wychowawczych organizowanych w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego powinni czynnie uczestniczyć rodzice lub opiekunowie dziecka.

4. Placówka opiekuńczo-wychowawcza wsparcia dziennego współdziała z osobami i podmiotami działającymi w środowisku lokalnym.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. z 30 października 2007r.)

Na podstawie art. 81 ust. 10 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o Pomocy Społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.2) zarządza się, co następuje:

§ 28. 1. Placówka wsparcia dziennego zapewnia dziecku:

1) pomoc w nauce;

2) organizację czasu wolnego, rozwój zainteresowań, organizację zabaw i zajęć

sportowych;

3) stałą pracę z rodziną dziecka.

2. Specjalistyczna placówka wsparcia dziennego, poza wymienionymi w ust. 1 formami

pracy:

1) prowadzi w szczególności:

a) zajęcia socjoterapeutyczne, realizowane w stałych grupach dzieci, prowadzone przez co najmniej wychowawcę i terapeutę lub

b) oddziaływania terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne i logopedyczne;

2) prowadzi indywidualne programy korekcyjne, realizowane podczas zajęć grupowych lub w kontakcie indywidualnym;

3) udziela pomocy w sytuacjach kryzysowych szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i

osobistych w oparciu o diagnozę indywidualną dziecka i jego rodziny.

3. Terapeucie w specjalistycznej placówce wsparcia dziennego udzielane jest profesjonalne wsparcie merytoryczne.

4. Placówka wsparcia dziennego może organizować hostel.

5. Placówka wsparcia dziennego zapewnia dzieciom:

1) przynajmniej jeden posiłek dostosowany do pory dnia i czasu przebywania;

2) wyposażenie:

a) w przedmioty potrzebne do zajęć,

b) w miarę możliwości w odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb.

§ 29. 1. Placówka wsparcia dziennego funkcjonuje przez cały rok, we wszystkie dni robocze, co najmniej 4 godziny dziennie, w godzinach dostosowanych do potrzeb dzieci i rodziców.

2. W przypadku małej liczby dzieci wymagających opieki w placówce wsparcia dziennego ilość dni i godzin funkcjonowania placówki można dostosować do lokalnych potrzeb.

3. Placówką wsparcia dziennego kieruje kierownik.

4. Organizację placówki wsparcia dziennego określa regulamin placówki opracowany przez kierownika w porozumieniu z odpowiednią jednostką samorządu terytorialnego.

5. Kierownik placówki wsparcia dziennego jest jednocześnie wychowawcą. W razie jego nieobecności placówką wsparcia dziennego kieruje osoba wyznaczona przez podmiot prowadzący.

6. Przyjmowanie dzieci do placówek wsparcia dziennego odbywa się bez skierowania.

§ 30. 1. W placówce nie powinno jednocześnie przebywać więcej niż 30 dzieci.

§ 31. W placówce wskaźnik zatrudnienia pracowników musi być określony w wymiarze koniecznym do zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa i indywidualnej opieki oraz ma uwzględniać wiek dzieci, stan ich zdrowia i rozwoju oraz warunki lokalowe placówki.

§ 32. Placówka i placówka wsparcia dziennego stwarzają warunki do:

1) fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju dziecka;

2) poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchiwania jego zdania i w miarę możliwości uwzględniania jego wniosków we wszelkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach;

3) zapewnienia poczucia bezpieczeństwa;

4) dbałości o poszanowanie i podtrzymanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i z innymi osobami, zarówno spoza placówki i placówki wsparcia dziennego, jak i przebywającymi lub zatrudnionymi w tych placówkach;

5) uczenia nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych;

6) poszanowania potrzeb religijnych dziecka;

7) zapewnienia dzieciom warunków sprzyjających utrzymywaniu osobistych kontaktów z rodziną;

8) uczenia poszanowania tradycji i ciągłości kulturowej;

9) uczenia planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka;

10) uczenia organizowania czasu wolnego, w tym uczestniczenia w zajęciach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych;

11) kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych;

12) przygotowywania dzieci do ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia samodzielności w życiu;

13) wyrównywania deficytów rozwojowych dzieci;

14) uzgadniania istotnych decyzji dotyczących dziecka z jego rodzicami lub opiekunami prawnymi.

ŚWIETLICA ŚRODOWISKOWA

Świetlice środowiskowe w Polsce działają w ramach Ośrodków Pomocy Społecznej. Te, często zapominane, placówki użyteczności publicznej podejmują aktywność przeważnie na zasadach wolontariatu. Świetlice środowiskowe wypełniają lukę pomiędzy szkołą a rodzicami, którzy często nie stwarzają odpowiednich warunków swoim dzieciom. Powodem może być brak środków finansowych lub czasu, co przekłada się na niemożność zapewnienia dziecku posiłku, pomocy w nauce czy możliwie najlepszego rozwoju emocjonalnego. Placówki te łączą zakres kompetencji szkoły z obowiązkami rodziców. Często także wspierają kreatywność i przedsiębiorczość swoich podopiecznych, aktywizując ich poprzez np. organizowanie wydarzeń kulturalnych. W obszar działań świetlic środowiskowych wchodzi m.in. wsparcie psychologiczne i materialne dla najmłodszych. Świetlice zajmują się przede wszystkim dziećmi i młodzieżą z ubogich i patologicznych rodzin, a ich nadrzędnym celem jest szeroko pojęte dobro dziecka. Przygotowują one najmłodszych do samodzielnego życia i starają się kształtować u nich właściwe postawy społeczne. Ponadto placówki te rozwijają zainteresowania dzieci, aktywizując je podczas czasu wolnego, uczą współpracy, organizacji czasu i dają szansę na lepszy start w przyszłość. 

            Świetlice środowiskowe odgrywają ważną rolę w procesie socjalizacji dzieci z patologicznych środowisk. Wychowawcy pracujący w takich placówkach mają wgląd w lokalne problemy i potrafią umiejętnie dotrzeć z pomocą do najbardziej potrzebujących. Dzieci z rodzin ubogich, dzięki nim mają szansę na lepsze życie.

Świetlice środowiskowe są to placówki wspierające funkcje opiekuńczo-wychowawcze rodziny, poprzez świadczenie dziennej opieki nad dziećmi.

Są przeznaczone szczególnie dla uczniów z zaburzeniami zachowania i dysfunkcjonalnym środowiskiem rodzinnym. Działania świetlic środowiskowych najczęściej ukierunkowane są na dzieci i młodzież wywodzące się z rodzin patologicznych lub mające trudną sytuację materialną.

Obejmują one uczniów szkół podstawowych i ponad podstawowych. Wychowanków do świetlic przyjmuje się na prośbę rodziców lub wniosek szkoły, pogotowia opiekuńczego, sądu, a także osób prawnych i fizycznych, które uznają potrzebę udzielania pomocy przez taką placówkę. Warunkiem przyjęcia jest opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej lub pogotowia opiekuńczego. Świetlice otaczają dzieci i młodzież opieką wychowawczą, tworzą warunki do nauki, rozwijania zainteresowań i uzdolnień, wyrównują braki wychowawcze rodziny i eliminują zaburzenia zachowania.

Podstawy prawne działań świetlic środowiskowych

• Ustawa o Pomocy Społecznej z 12 marca 2004 roku (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późniejszymi zmianami),

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych

• (Dz. U. z dnia 30 października 2007 r.)

• Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2002 roku Nr 147 poz. 1231 z późniejszymi zmianami),

• ustawy lokalnych samorządowych organów administracyjnych

Ogólne cele działań świetlic środowiskowych:

• współudział w procesie wychowywania z rodziną oraz szkołą

• pomoc w nauce

• zapewnianie posiłków podopiecznym

• organizacja czasu wolnego przez prowadzenie zajęć sportowo - rekreacyjnych

• działania mające na celu rozwój zainteresowań podopiecznych

• wsparcie psychologiczne i materialne podopiecznych oraz ich rodzin

Do najważniejszych zadań świetlic środowiskowych należą:

• organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży po zajęciach szkolnych oraz w soboty i dni wolne od nauki szkolnej (ferie, wakacje), tj. organizacja zajęć i zabaw sportowych, plastycznych, muzycznych, integracyjnych, ekologicznych, komputerowych itp.;

• tworzenie warunków do nauki własnej i pomoc w nauce;

• pomoc w pokonywaniu i rozwiązywaniu trudności życiowych i rodzinnych;

• rozwijanie zainteresowań i uzdolnień dzieci, rozwijanie aktywności poznawczej i emocjonalnej oraz tworzenie dzieciom szansy na odnoszenie sukcesu poprzez szeroko rozumianą twórczość i aktywność;

• kształtowanie w dzieciach zasad współżycia społecznego oraz właściwego stosunku do pracy;

• współpraca z rodziną w wykonywaniu przez nią funkcji opiekuńczych poprzez objęcie dziecka działaniami wychowawczymi, opiekuńczymi i edukacyjnymi;

• współpraca ze szkołami, instytucjami w zakresie zapobiegania patologiom społecznym ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki uzależnień;

• zapewnienie co najmniej jednego posiłku uczestnikom świetlicy.

STANDARDY ORGANIZOWANIA I PROWADZENIA ŚWIETLIC ŚRODOWISKOWYCH.

I. Organizacja świetlic środowiskowych

1. Celem działalności świetlicy środowiskowej jest wspieranie rodziny w procesie przygotowywania dzieci i młodzieży do samodzielnego życia, kształtowania właściwych postaw społecznych poprzez objęcie ich w czasie wolnym od zajęć szkolnych opieką oraz zajęciami edukacyjnymi i profilaktycznymi.

2. Zadaniem świetlicy jest:

• pomoc w nauce,

• organizowanie dzieciom czasu wolnego,

• rozwijanie zainteresowań,

• rozwijanie kultury osobistej dzieci,

• poprawa sprawności fizycznej,

• rozwój umiejętności interpersonalnych,

• współpraca z rodzinami dzieci i instytucjami je wspierającymi jak: szkoła, placówki medyczne, kuratorzy sądowi, organizacje pozarządowe.

3. Podstawowe formy pracy świetlicy:

• edukacyjne: odrabianie lekcji, wyrównywanie zaległości w nauce, reedukacja, nauka języków itp.,

• organizujące czas wolny: gry i zabawy, uczestnictwo w imprezach kulturalnych, np. koncertach, wystawach,

• wspierające rozwój zainteresowań i zdolności: plastyczne, teatralne, taneczne, modelarskie itp.,

• zwiększające kulturę osobistą np. nauka zasad zachowania przy stole, nauka higieny,

• rozwijające sprawność fizyczną: gry zespołowe, zabawy zręcznościowe, nauka pływania, tenis stołowy itp.,

• działania na rzecz świetlicy, np. dbanie o wystrój placówki,

• działania na rzecz środowiska lokalnego, np. współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami oraz organizacjami działającymi na rzecz innych społeczności,

• współpraca z rodzicami (opiekunami prawnymi), szkołami, pracownikiem socjalnym oraz innymi osobami i instytucjami.

4. Dodatkowe formy pracy świetlicy:

• dożywianie,

• wycieczki i wyjazdy wakacyjne o charakterze turystyczno-rekreacyjnym,

• zajęcia specjalistyczne, np. logopedyczne.

II. Kadra pedagogiczna i wolontariusze

1. Kierownik świetlicy

a. Świetlicą kieruje kierownik, który jest jednocześnie wychowawcą. W razie

jego nieobecności placówką kieruje osoba przez niego wyznaczona, posiadająca odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia.

2. Kierownik jest przełożonym wszystkich pracowników i wolontariuszy, którzy

pracują w świetlicy.

c. Do zadań kierownika należy:

• opracowanie zakresów czynności i obowiązków podległym pracownikom

i wolontariuszom,

• systematyczne wizytacje zajęć grupowych i indywidualnych zgodnie z potrzebami i harmonogramem oraz ocena realizacji zadań,

• prowadzenie nadzoru nad warunkami sanitarnymi, przeciwpożarowymi, BHP oraz nad bezpieczeństwem podopiecznych i pracowników,

• odpowiedzialność za powierzony majątek,

• dbanie o prawidłowe prowadzenie i zabezpieczenie dokumentacji świetlicy,

• dbanie o zachowanie tajemnicy służbowej i zawodowej w sprawach dotyczących dzieci, znajdujących się w placówce oraz ich rodzin.

4. Kierownikiem świetlicy może być osoba, która posiada następujące kwalifikacje:

• wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku: pedagogika, pedagogika specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, resocjalizacja, psychologia, praca socjalna albo na innym kierunku, uzupełnione studiami podyplomowymi w zakresie psychologii, pedagogiki, socjoterapii, terapii pedagogicznej lub resocjalizacji,

• co najmniej trzyletni staż pracy w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

2. Wychowawcy świetlicy środowiskowej

a. Wychowawca planuje, organizuje i prowadzi pracę opiekuńczo - wychowawczą:

• z grupą dzieci oraz pracę indywidualną z dzieckiem,

• z rodzicami lub opiekunami prawnymi dziecka,

• z innymi osobami i instytucjami, wspierającymi rodzinę w wychowaniu dziecka.

b. Wychowawcy powinni posiadać następujące kwalifikacje:

• wychowawcy - ukończone studia wyższe na kierunku: pedagogika, pedagogika specjalna, pedagogika opiekuńczo-wychowawcza, resocjalizacja, psychologia, praca socjalna albo na innym kierunku, uzupełnione uprawnieniami pedagogicznymi i odpowiednimi kursami przygotowującymi do pracy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych;

• psychologa - ukończone studia wyższe magisterskie na kierunku psychologia;

• pedagoga - ukończone studia wyższe magisterskie na kierunku pedagogika;

• terapeuty, logopedy lub innego specjalisty - ukończone studia wyższe magisterskie na odpowiednim kierunku wraz z uprawnieniami pedagogicznymi

oraz udokumentowane przygotowanie do prowadzenia zajęć o profilu

potrzebnym w placówce.

3. Wolontariusze

Działalność świetlicy może być wspierana przez wolontariuszy, szczególnie w

zakresie rozszerzenia opieki nad dziećmi oraz rozwijania ich indywidualnych

zainteresowań i zdolności.

a. Wolontariuszem w świetlicy środowiskowej może być osoba:

• pełnoletnia,

• niekarana,

• posiadająca predyspozycje i umiejętności niezbędne do pracy w świetlicy środowiskowej, najlepiej studenci kierunków pedagogicznych lub psychologii.

b. Kierownik świetlicy ma obowiązek zawrzeć pisemne porozumienie o zatrudnieniu wolontariusza. Ponadto obowiązkowo musi ubezpieczyć wolontariusza od następstw nieszczęśliwych, a w miarę możliwości od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe podczas wykonywania zadań oraz przed rozpoczęciem pracy poinformować o zadaniach, obowiązkach oraz konieczności zachowania tajemnicy w sprawach dzieci, znajdujących się w placówce oraz ich rodzin.

c. Porozumienie, które zawiera kierownik świetlicy z wolontariuszem, określa:

• zakres, sposób i czas wykonywania zadań przez wolontariusza,

• zobowiązanie wolontariusza do działania w porozumieniu i za zgodą kierownika świetlicy lub wyznaczonego przez niego wychowawcy,

• zobowiązania wolontariusza do zachowania tajemnicy w sprawach, dotyczących dzieci znajdujących się w placówce oraz ich rodzin,

• postanowienia o możliwości rozwiązania porozumienia.

d. Wolontariusz wykonuje zadania odpowiadające świadczeniu pracy pod nadzorem kierownika świetlicy lub wyznaczonego przez niego wychowawcy.

e. Na prośbę wolontariusza kierownik świetlicy wydaje mu pisemną opinię o wykonywaniu świadczeń, odpowiadających świadczeniu pracy na rzecz danej świetlicy.

5. Zespół wychowawczy

W placówce działa stały zespół wychowawczy. W jego skład wchodzą: kierownik

placówki, wychowawcy i inni specjaliści, powoływani przez kierownika.

W skład zespołu mogą też wchodzić inne osoby, a w szczególności: wolontariusze,

pracownicy szkoły, kuratorzy, pracownicy socjalni.

Zadaniem zespołu jest ocena aktualnej sytuacji i potrzeb dzieci, wymiana informacji

między wychowawcami, planowanie oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych oraz

analiza i weryfikacja metod pracy stosowanych w świetlicy.

Określić częstotliwość spotkań zespołu wychowawczego - np. nie mniej niż 2 razy w roku szkolnym.

III. Wychowankowie

1. Dzieci i młodzież korzystają ze świetlicy dobrowolnie i nieodpłatnie, wyłącznie na podstawie pisemnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów.

Zajęcia w świetlicy przewidziane są dla dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat ze szczególnym uwzględnieniem:

• zaniedbanych wychowawczo,

• pochodzących z grup ryzyka,

• mających problemy z nauką, zachowaniem,

• niewykazujących utrwalonych zaburzeń zachowania.

W przypadku braku uzasadnionych przeciwwskazań w świetlicy mogą przebywać dzieci niepełnosprawne.

W miarę potrzeb i możliwości również:

W świetlicy mogą przebywać dzieci od 3 do 6 roku życia oraz młodzież powyżej 18 roku życia - do ukończenia szkoły średniej - jeśli w środowisku istnieje takie zapotrzebowanie, a placówka ma możliwości zapewnienia odpowiedniej opieki, szczególnie dotyczy to dzieci w wieku 3-6 lat. Wskazane jest wówczas zatrudnienie nauczyciela wychowania przedszkolnego, jeżeli ilość dzieci w tym wieku jest stała i wynosi minimum czworo.

2. Prawa i obowiązki wychowanków:

a. Wychowanek świetlicy ma prawo do:

• opieki wychowawczej oraz zapewnienia warunków bezpieczeństwa podczas zajęć organizowanych w świetlicy i poza jej terenem,

• poszanowania jego godności osobistej, przekonań religijnych, ochrony przed przemocą, życzliwego traktowania,

• udziału w zajęciach organizowanych przez świetlicę,

• swobodnego wyrażania myśli i przekonań.

b. Wychowanek ma obowiązek:

• przestrzegania postanowień zawartych w Regulaminie uczestnika zajęć świetlicy,

• współpracy w procesie opieki i wychowania,

• przestrzegania zasad kultury współżycia,

• pomagania innym,

• dbania o mienie placówki, uczestniczenia w pracach porządkowych,

• ponoszenia odpowiedzialności za własne postępowanie.

3. Samorząd wychowanków

Dzieci przebywające w placówce mogą tworzyć samorząd; jego organizację określa regulamin ustalony wspólnie przez wychowawców i wychowanków i zatwierdzony przez kierownika świetlicy.

Samorząd wybiera opiekuna spośród wychowawców świetlicy. Opiekun samorządu wybierany jest przez dzieci i młodzież spośród wychowawców świetlicy.

Samorząd może przedstawiać kierownikowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach

dotyczących funkcjonowania placówki.

IV. Organizacja pracy świetlicy

1. Świetlica czynna jest cały rok kalendarzowy z uwzględnieniem urlopów, świąt, dni wolnych od pracy oraz organizowanych wypoczynków letnich i zimowych dla dzieci.

Świetlica jest czynna we wszystkie dni robocze, minimum 4 godziny dziennie w dni robocze, w godzinach dostosowanych do potrzeb dzieci i młodzieży.

W wyjątkowych przypadkach małej liczby dzieci ilość dni i godzin pracy świetlicy można zmniejszyć.

W miarę potrzeb i możliwości:

• świetlica może być czynna w soboty oraz w wymiarze większym niż 4 godziny dziennie,

• świetlica może być czynna również w okresie wakacyjnym,

• w godzinach pracy placówki na jej terenie powinny przebywać minimum 2 osoby dorosłe.

2. Liczba dzieci pozostających pod opieką jednego wychowawcy musi być odpowiednia do potrzeb dzieci oraz rodzaju prowadzonych zajęć.

W czasie zajęć odbywających się na terenie świetlicy pod opieką jednego dorosłego powinno przebywać do 10 dzieci.

W zajęciach świetlicy powinno stale uczestniczyć nie mniej niż 10 dzieci.

2. Zasady naboru dzieci i młodzieży do świetlicy środowiskowej

a. Wychowankowie są przyjmowani:

Bez skierowań, na zasadzie dobrowolnego i wewnętrznie umotywowanego zgłoszenia dziecka i rodzica.

Wychowankowie mogą być również zgłaszani przez instytucje: poradnie, szkoły, kuratorów, pracowników socjalnych MOPS itp. oraz organizacje

pozarządowe.

b. Przyjęcie dziecka do świetlicy odbywa się na podstawie pisemnej zgody rodziców lub prawnych opiekunów dziecka.

3. Dokumentacja świetlicy środowiskowej

a. Świetlica środowiskowa realizuje zadania w oparciu o:

• regulamin pracy, określający organizację pracy świetlicy oraz obowiązki poszczególnych pracowników. Regulamin opracowuje kierownik w porozumieniu z podmiotem prowadzącym.

• wychowanków obowiązuje regulamin uczestnika zajęć, określający zasady korzystania ze świetlicy przez wychowanków, opracowany przez kierownika i wychowawców oraz uzgodniony z wychowankami, zawierający prawa i obowiązki wychowanków, zasady bezpieczeństwa, nagrody i kary,

• harmonogram zajęć, uwzględniający działania zaplanowane do realizacji na dany dzień, tydzień, miesiąc i rok,

• indywidualne karty zgłoszenia i pobytu, prowadzone dla każdego dziecka, które zawierają dane dziecka i są uzupełniane przynajmniej raz w miesiącu informację o znaczących dla dziecka wydarzeniach, w tym o postępach w nauce, stanie zdrowia, szczególnych potrzebach z zachowaniem ustawy o ochronie danych osobowych,

• dziennik zajęć, zawierający co najmniej temat zajęć, liczbę osób uczestniczących w nich oraz podpis osoby prowadzącej zajęcia,

• listy obecności wychowanków na zajęciach w danym dniu,

• dokumentacja finansowa.

b. Kierownik świetlicy lub organ prowadzący świetlicę prowadzą dokumentację

kadrową i finansową placówki.

4. Wymagania lokalowe i wyposażenie świetlicy

Minimalny standard warunków lokalowych oraz wyposażenie świetlicy środowiskowej:

• sale do zajęć dla dzieci (min. 2 m² / os.) ze światłem dziennym i właściwym oświetleniem sztucznym,

• zaplecze sanitarne,

• stoliki i krzesła dostosowane do wieku uczestników,

• pomoce dydaktyczne: przybory szkolne, gry planszowe, zabawki edukacyjne, książki itp.,

• apteczkę z podstawowym wyposażeniem do udzielenia pierwszej pomocy.

W miarę możliwości świetlica powinna posiadać:

• zaplecze kuchenne wraz z niezbędnym wyposażeniem do przygotowywania i spożywania posiłków (podwieczorek, kolacja),

• materace do zabaw i zajęć,

• specjalistyczne pomoce dydaktyczne,

• pracownie: komputerową, plastyczną, muzyczną i inne,,

• bibliotekę.

5. Zasady współpracy z innymi instytucjami

a. W wykonywaniu swoich zadań świetlica środowiskowa współpracuje z innymi

podmiotami działającymi w tym samym środowisku. Zadaniem ich jest m.in. jest pomoc rodzinie i opieka nad dziećmi, a w szczególności współpraca:

• ze szkołami do których uczęszczają dzieci znajdujące się pod opieką danej

świetlicy (dyrektor szkoły, pedagog szkolny, wychowawca klasy),

• właściwym terytorialnie ośrodkiem pomocy społecznej (pracownik socjalny),

• administracją publiczną np. urzędy, policja, straż miejska itp.

b. Celem współpracy jest podejmowanie działań dla dobra dzieci - z zachowaniem

poufności.

c. Współpraca z wyżej wymienionymi podmiotami obejmuje:

• informację o działalności świetlicy środowiskowej, mającą na celu popularyzację jej działania i zwiększanie dostępności dla dzieci,

• wymianę informacji z odpowiednimi pracownikami tych instytucji o sprawach ważnych dla zdrowia, rozwoju, postępów w nauce i bezpieczeństwa dziecka,

• uzgadnianie kierunków, zasad i sposobów pracy z dzieckiem.

d. Współpraca z organizacjami pozarządowymi, instytucjami działającymi w środowisku lokalnym, zajmującymi się podobnymi działaniami (wymiana doświadczeń, wspólne realizowanie działań).

DZIAŁALNOŚĆ ŚWIETLICY ŚRODOWISKOWEJ

(na przykładach funkcjonujących świetlic środowiskowych)

Świetlica środowiskowa „Cztery kąty” w Kielcach:

Cel główny:

Podjęcie wobec dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych i znajdujących się w trudnej sytuacji socjalnej działalności z zakresu przeciwdziałania patologiom społecznym.

Cele szczegółowe:

• wspieranie wychowawczej roli rodziny w integralnym rozwoju dziecka w jej naturalnym środowisku,

• wyrównanie dysproporcji edukacyjnych i wychowawczych u podopiecznych,

• rozwinięcie u wychowanków umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życia codziennego i rozwiązywanie konfliktów,

• wzmacnianie u wychowanków poczucia własnej wartości,

• profilaktyka uzależnień,

• wyrabianie i utrwalanie u wychowanków prawidłowych nawyków higieny,

• dożywianie dzieci i młodzieży.

Adresaci:

Sieć Świetlic Środowiskowych jest przeznaczona dla dzieci i młodzieży w wieku 6-18 lat uczęszczających do szkół na terenie miasta Kielce. W wyjątkowych przypadkach do placówki mogą być przyjmowane również dzieci młodsze. Decyzję podejmuje jednorazowo kierownik placówki. Dzieci i młodzież mogą zgłaszać się do placówki same lub być kierowane przez pedagogów szkolnych lub pracowników socjalnych. Każdorazowo przy przyjęciu dziecka do placówki rodzice są zobowiązani do rozmowy z wychowawcą prowadzącym w celu przeprowadzenia wywiadu i wypełnienia karty informacyjnej.

Zadania placówki:

• działalność edukacyjna i reedukacyjna, mająca na celu wyrównanie dysproporcji w poziomie wiedzy i umiejętności poszczególnych wychowanków,

• działalność wychowawcza skierowana przede wszystkim do dzieci zaniedbywanych i zagrożonych uzależnieniem,

• działalność wychowawczo- motywująca wyrabiająca u dzieci postawy prospołeczne, a także asertywność i dbałość o rozwój własnych talentów i zainteresowań,

• dbałość o zdrowie i prawidłowy rozwój fizyczny wychowanków,

• dożywianie dzieci i młodzieży.
  
  

Rodzaje zajęć prowadzonych w sieci świetlic:

1. Działania edukacyjne:
- pomoc w odrabianiu lekcji
- zajęcia reedukacyjne
- zajęcia rewalidacyjne
- gry i zabawy świetlicowe rozwijające myślenie logiczne
- zajęcia muzyczne
- zajęcia plastyczne
- zajęcia informatyczne

2. Działania profilaktyczne:
- zajęcia z zakresu profilaktyki uzależnień od alkoholu, narkotyków i nikotyny
- ćwiczenia umiejętności odmawiania oraz radzenia sobie w sytuacjach zmuszania i przymuszania
- nauka techniki rozładowywania stresu
- wyrabianie nawyku aktywnego spędzania czasu wolnego
- trening mediacji konfliktów, aktywnego słuchania

3. Działania wychowawcze:
- praca na rzecz placówki ( dbanie o czystość, przygotowanie dekoracji )
- nauka zasad zachowania się w różnych sytuacjach
- organizowanie i aktywizowanie wychowanków do udziału w konkursach i zawodach
- organizowanie imprez okolicznościowych do wychowanków i ich rodzin
- rozwijanie u wychowanków ducha wolontariatu poprzez udział w różnego rodzaju akcjach charytatywnych
- nauka współdziałania w grupie

4. Działania opiekuńcze i współpraca z rodziną:
- aktywna współpraca wychowanków z instytucjami wspierającymi rodzinę
- prowadzenie rozmów indywidualnych i zajęć grupowych z rodzicami wychowanków dotyczących właściwego modelu wychowania
- systematyczne dożywianie dzieci i młodzieży
- zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom podczas zajęć.

Świetlica środowiskowa Towarzystwa Przyjaciół Dzieci „Amaltea”,

Ul. Borkowska 27, Kraków

Świetlica ta oferuje:

Pomoc w nauce: odrabianie zadań bieżących, wyrównywaniu zaległości, wykonywaniu dodatkowych prac do szkoły, w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, humanistycznych, języka angielskiego

Zajęcia zorganizowane:

• zajęcia informatyczne - praca na podstawowych i specjalistycznych programach użytkowych,

• tańce - zajęcia muzyczne dla dziewcząt

• sport - w świetlicy, na boisku, obozy sportowe, zawody,

• zajęcia plastyczne; powstają interesujące prace wykonywane różnymi technikami (farby, ołówek, pastel, techniki mieszane).

• muzyczne - śpiewanie z gitarą, tworzenie śpiewnika;

• Zajęcia wychowawcze - indywidualne i grupowe;

• Wyjścia kulturalne - kino, teatr, filharmonia, koncerty, imprezy plenerowe;

• Wycieczki, rajdy turystyczne;

• Imprezy środowiskowe - wizyty i występy w DPS, szkołach, na osiedlu - przed świetlicą;

Inne

• Posiłek;

• Współpraca z rodzinami - wspólne świętowania, rzadkie zebrania, kontakty indywidualne, poradnictwo

1. Organizacja placówki / czas pracy

-  cały rok,
- wszystkie dni robocze,
- co najmniej 4 godz. dziennie,
- w porze dostosowanej do potrzeb dzieci i rodziców,
- placówką kieruje kierownik,
- regulamin opracowuje kierownik,
- kierownik jest równocześnie wychowawcą,
- dzieci przyjmowane są bez skierowania,
- placówka jest bezpłatna

2. Grupa docelowa

- dzieci i młodzież ze środowisk defaworyzowanych,
- dzieci i młodzież niepełnosprawni, jeżeli nie ma uzasadnionych przeciwwskazań

3. Liczba dzieci pozostających pod opieką jednego  wychowawcy

- liczba dzieci pod opieką jednego wychowawcy dostosowana do potrzeb dzieci,
- na terenie placówki - do 10 dzieci,
- w  zajęciach specjalistycznych - do 6 dzieci,
- poza placówką - maksymalnie 14 dzieci

4. Standardy usług świadczonych w placówce

- placówka przygotowuje dzieci do samodzielnego życia,
- w placówce działa stały zespół do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka -

- współpraca- sąd, policja, szkoła, mops, ew. służba zdrowia)

5. Standardy opieki i wychowania

• pomoc w nauce, organizacja czasu wolnego, stała praca z rodziną,( zajęcia specjalistyczne w przypadku placówki specjalistycznej - socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, pomoc w sytuacjach kryzysowych), przynajmniej 1 posiłek, wyposażenie w przybory do zajęć świetlicowych a nawet odzież, obuwie, bieliznę itp.

• stworzenie warunków do fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju, poszanowanie podmiotowości , zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, poszanowanie związków emocjonalnych z rodziną, uczenie nawiązywania więzi uczuciowych, poszanowanie potrzeb religijnych, poszanowanie tradycji i ciągłości kulturowej, uczenie planowania i organizowania codziennych zajęć, czasu wolnego, nawyki i zachowania prozdrowotne, odpowiedzialność za swoje postępowanie, wyrównywanie deficytów rozwojowych, uzgadnianie istotnych decyzji dotyczących dziecka z rodzicami i opiekunami prawnymi

• pomoc byłym wychowankom jeszcze przez 3 lata po opuszczeniu przez nich placówki,

ŚWIETLICA TERAPEUTYCZNA

Świetlice terapeutyczne są miejscem dla dzieci i młodzieży wymagającej opieki z powodu niedostosowanego zachowania się w sytuacjach społecznych lub pochodzenia z rodzin zaniedbujących je wychowawczo oraz ze środowisk zagrożonych uzależnieniem, są miejscem, gdzie potrzebujące pomocy dzieci oraz młodzież mogą otrzymać wsparcie. Celem ich pracy jest poprawa społecznego oraz emocjonalnego funkcjonowania dzieci nieśmiałych, zmniejszenie napięć oraz niepokojów związanych z kształtowaniem się obrazu własnej osoby i rozwijanie umiejętności komunikowania się. W świetlicach takich organizowane są zajęcia korekcyjno- kompensacyjne, socjoterapeutyczne i profilaktyczne. Poza tym świetlica realizuje swoje zadania poprzez zapewnienie dzieciom oraz młodzieży różnorodnych form poradnictwa, konsultacji i wsparcia pedagogicznego. Jej celem jest zapobieganie zmianom degradacyjnym, rozwijanie cech pozytywnych, przezwyciężanie lęku, niepokoju, uwolnienie od przygnębienia, zniechęcenia oraz poczucia mniejszej wartości. W celu zapewnienia harmonijności działań, ośrodki te zabiegają o kontakt z rodzicami dzieci i szkołami, do których one uczęszczają.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA ŚWIETLICY TERAPEUTYCZNEJ

(na przykładach funkcjonujących świetlic terapeutycznych)

Świetlica terapeutyczna w Warszawie

Celem działalności świetlicy terapeutycznej jest kształtowanie tych cech osobowości i charakteru dziecka oraz tych dyspozycji i funkcji psychofizycznych, dzięki którym możliwe jest osiągnięcie przez dziecko optymalnego dla siebie poziomu rozwoju. Do zadań terapeutycznych należy:

• stymulowanie rozwoju psychoruchowego dziecka

• kompensowanie stwierdzonych niedoborów rozwojowych

• korygowanie nieprawidłowości w przebiegu procesów i funkcji psychicznych

• eliminowanie braków dydaktycznych

• przewartościowanie postaw wobec napotkanych trudności i niepowodzeń szkolnych

• usuwanie przeszkód adaptacyjnych

Postępowanie z dzieckiem ma charakter wieloaspektowy, łącząc się jednak w jeden zwarty strumień oddziaływań. Potrzeby rozwojowe i edukacyjne są zaspokajane w aspekcie psychoterapeutycznym, psychokorekcyjnym i ogólnorozwojowym.

Aspekt psychoterapeutyczny sprowadza się przede wszystkim do wywierania wpływu kształtującego postawę świadomego uczestnictwa w procesie przezwyciężania trudności o różnym charakterze. Proponowane drogi osiągnięcia celu :

• Doprowadzenie do zrozumienia i przejściowego zaakceptowania przez dziecko jego własnych trudności przystosowawczych

• Zmobilizowanie go do aktywnego działania mimo istniejących przeszkód i nauczenie sposobów pokonywania niepowodzeń

• Wzbudzanie w nim wiary we własne siły i możliwości, a w oparciu o nie dążeń do osiągania sukcesów

• Budzenie samoświadomości : radzenie sobie z emocjami, wejrzenie w głąb siebie, ekspresja i intuicja

• Kształtowanie umiejętności porozumiewania się z innymi, pracy w zespole, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów

Aspekt psychokorekcyjny - to stosowanie wielu zabiegów korektywnych i usprawniających, które zmierzają do osiągnięcia zgeneralizowanej sprawności całokształtu funkcji i procesów psychofizycznych zaangażowanych w procesy adaptacji i uczenia się. Osiągnąć to można poprzez :

• Usprawnianie, korektę i kompensację funkcji elementarnych

• Synchronizowanie funkcji elementarnych w integracje o różnym charakterze i różnych wariantach

Aspekt ogólnorozwojowy to pobudzanie i wszechstronne usprawnianie psychofizycznego i emocjonalno-społecznego rozwoju przez:

• Aktualizowanie, uzupełnianie, i poszerzanie wiedzy ogólnej i szczegółowej z różnych dziedzin

• Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań, oraz umiejętności organizowania i spędzania czasu wolnego

Wszelkie oddziaływania terapeutyczne kierowane są równocześnie na sferę emocjonalną i społeczną oraz orientacyjno-poznawczą. Zmierzają do wywoływania umiejętności równoczesnego pokonywania trudności w nauce, kontaktach interpersonalnych, jak i rodzących się w ich następstwie emocji negatywnych, reakcji agresywnych i autoagresywnych, tendencji destrukcyjnych. Punktem wyjścia do projektowania opieki i pomocy specjalistycznej jest diagnoza interdyscyplinarna . Diagnoza z terapią sprzężone są zwrotnie, gdyż praktyczne działania terapeutyczne sprawdzają trafność diagnozy wyjściowej, a weryfikując ją wnoszą korekty do programu i sposobu oddziaływań terapeutycznych

Świetlica terapeutyczna w Inowrocławiu

1. Celem świetlicy terapeutycznej jest:

• zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom,

• zapewnienie terapii wychowawczej zapobiegającej uzależnieniom,

• wdrażanie do prawidłowego pełnienia ról społecznych,

• łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie,

• eliminowanie zaburzeń zachowania,

• pomoc w odrabianiu zadań domowych.

2. Do podstawowych zadań tej świetlicy należy:

• wyzwalanie umiejętności prawidłowego organizowania sobie czasu wolnego,

• stwarzanie warunków do samorealizacji,

• wdrażanie do właściwego wyboru zdrowego stylu życia,

• nabycie umiejętności odmowy sięgania po narkotyki, alkohol i papierosy,

•  stwarzanie warunków do nabywania umiejętności interpersonalnych i zgodnego przebywania w grupie,

• rozwijanie zachowań kultury bycia i życia dnia codziennego,

• pogłębianie, utrwalanie umiejętności i pozytywnych postaw wyniesionych z lekcji,

• korygowanie, wyrównywanie braków w zakresie umiejętności czytania i pisania.

W ramach działalności tej świetlicy prowadzona  jest terapia specjalistyczna dostosowana do potrzeb dzieci i młodzieży:

• upośledzono umysłowo w stopni lekkim,

• z zaburzeniami zachowania i zaburzeniami emocjonalnymi,

• zagrożonej uzależnieniami (alkohol, narkotyki, nikotyna),

• wykazującej nieprawidłowości socjalizacyjne,

• pochodzących z rodzin niewydolnych wychowawczo, mającej problemy z nauką.

Praca z dziećmi i młodzieżą w ramach prowadzonej działalności polega na:

• terapii indywidualnej,

• terapii grupowej,

• kontaktach z rodzicami uczestników zajęć.

W pracy terapeutycznej są zastosowane: terapia zajęciowa i socjoterapia. W obu tych formach pracy są wykorzystywane następujące techniki: treningi interpersonalne (praca w kręgu, rundki), burza mózgów, twórczość plastyczna, inscenizacje, odgrywanie scenek, gry i zabawy.

W programie uwzględniono także pomoc w nauce oraz zajęcia sportowo - rekreacyjne.

Kwalifikowanie dzieci i młodzieży do świetlicy

(wielotorowe):

• kierowani przez pedagogów szkolnych,

• kierowani przez pracowników socjalnych MOPS-u,

• zgłoszenia indywidualne.

Liczba wychowanków:

• od 6 - 15 (rozporządzenie MEN z dnia 21 luty 1994 r. w sprawie rodzajów organizacji i zasad działania publicznych placówek opiekuńczo - wychowawczych Dz. U. Nr 41, poz. 156),

• od 3 - 10 praca w zespole specjalistycznym.

ŚWIETLICA SOCJOTERAPEUTYCZNA

Świetlica socjoterapeutyczna jest placówką opiekuńczo-wychowawczą wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży pochodzących z rodzin patologicznych, niedostosowanych społecznie, z zaburzeniami zachowania, zagrożonej uzależnieniem w stopniu utrudniającym jej realizację zadań życiowych bez pomocy specjalistycznej.

Jej celem jest podejmowanie działań opiekuńczo-wychowawczych nad dziećmi i młodzieżą poprzez:

a) łagodzenie niedostatków wychowawczych w rodzinie,

b) eliminowanie zaburzeń zachowania,

c) stwarzanie szansy do pokonywania niekorzystnych uwarunkowań w domu rodzinnym.

Świetlica realizując swoje zadanie kieruje się w szczególności: dobrem dziecka,

poszanowaniem jego praw, potrzebą wyrównywania deficytów rozwojowych, koniecznością wspierania rozwoju dziecka, poprzez umożliwienie kształcenia, rozwój zainteresowań, indywidualizowanie oddziaływań wychowawczych, potrzebą podejmowania działań przygotowujących do samodzielnego życia, kształtowaniem zainteresowań dziecka, poszanowaniem praw rodziców wynikających z przepisów prawa rodzinnego.

W trakcie zajęć socjoterapeutycznych, pod wpływem zdobywanych w czasie ich trwania doświadczeń społecznych, w psychice dziecka powinny nastąpić określone zmiany. Mogą one umożliwić mu lepszą realizację własnych celów życiowych.

Na proces socjoterapeutyczny składają się 3 elementy :

• zmiana sądów poznawczych

• zmiana wzorców zachowań

• odreagowanie emocjonalne

Pierwszym etapem oddziaływania socjoterapeutycznego jest diagnoza typu zaburzeń zachowania dziecka. Polega ona na rozpoznaniu charakteru trudności dziecka
i analizie zaburzeń w jego relacjach ze światem. Drugim etapem postępowania socjoterapeutycznego jest programowanie zajęć. Polega ono m.in. na ustaleniu generalnych zasad, określających sposób ich prowadzenia.


W zajęciach świetlicowych mogą brać udział dzieci i młodzież ze szkół podstawowych i gimnazjów. W trakcie pobytu w świetlicy dzieci uczą się, bawią oraz uczestniczą w grupie terapeutycznej korzystając z pomocy psychologa i pedagoga. Dla każdego dziecka przewidziany jest posiłek.

Zadaniem świetlicy- za pośrednictwem wychowawców - jest kreowanie sytuacji,
w której dziecko

• aktywnie rozwija wszystkie sfery swojej osobowości

• kształtuje umiejętność współistnienia i współdziałania w grupie rówieśniczej i społecznej przez wspólną naukę, zabawę i różnorodne formy spędzania wolnego czasu

• buduje obiektywny obraz własnej osoby przez dostarczane mu informacje zwrotne i umiejętność samooceny

• uczy się właściwego reagowania w sytuacjach trudnych, m.in. zachowań asertywnych

• uczy się sposobów wyrażania ocen i sądów aprobujących i negujących różne zachowania i sytuacje

• ma zapewnioną opiekę i bezpieczeństwo

• podlegać będzie koordynowanym oddziaływaniom wychowawczym domu, szkoły i środowiska rówieśniczego

• ma możliwość przygotowania się do dokonywania właściwych wyborów

• poznaje i dostosowuje się do obowiązujących norm społecznych oraz nawyków.
  

Celami świetlicy socjoterapeutycznej są :

• obserwacja zachowań i postaw dziecka w czasie kontaktu z rówieśnikami podczas zajęć świetlicowych

• diagnozowanie sytuacji rodzinnej, środowiskowej a także zaburzeń zachowania dziecka

• kompensowanie zaburzeń sfery emocjonalnej, społecznej, kulturalnej

• pomoc w nawiązywaniu i podtrzymaniu kontaktów interpersonalnych oraz
  w integrowaniu uczestników z grupą

• aktywizowanie dzieci do wspólnie przyjętych zadań, celów i zajęć oraz intensywnego uczestnictwa w życiu rodzinnym, społecznym i kulturalnym

• zaspokajanie podstawowych potrzeb społecznych, emocjonalnych, afiliacji, samorealizacji

• udostępnianie możliwości odreagowania negatywnych emocji i uczuć podczas zabaw, gier zespołowych, plastycznych, technicznych, zajęć muzycznych
  i relaksacji.

Świetlice środowiskowe i socjoterapeutyczne działające na terenie Krakowa

Salezjański Ruch Troski o Młodzież - SALTROM

Stowarzyszenie SALTROM prowadzi działalność wśród dzieci i młodzieży. Oferuje różne formy rozwijania swoich zainteresowań oraz aktywne i radosne przeżywanie wolnego czasu.

Na co dzień działają:

• Oratorium - jest to miejsce do którego przychodzi młodzież w wieku 14 - 19 lat, gdzie w godzinach od 15 do 21 można odrobić lekcje, pograć w bilard, piłkarzyki, szachy, porozmawiać z rówieśnikami, coś zjeść, obejrzeć film. „w myśl wychowania salezjańskiego oratorium jest domem, który przygarnia, parafią, która ewangelizuje i prowadzi do wzrostu w wierze, szkołą, która przygotowuje do życia oraz podwórkiem, gdzie spotykają się przyjaciele i żyją radośnie.” Opiekę wychowawczą w Oratorium sprawują salezjanie, wychowawcy i wolontariusze.

• Świat Dziecka - w to miejsce przychodzą dzieci w różnym wieku: od przedszkolaków po trzynastolatków. Przychodą one po lekcjach, aby spotkać się z rówieśnikami i ciekawie spędzić wolny czas. Często dzieci przynoszą tu ze sobą problemy ze swoich środowisk: alkoholizm rodziców, bieda, brak miłości czy choćby zainteresowania swoją osobą, problemy z nauką. W „Świecie Dziecka” zaspokajane są ich potrzeby fizyczne (zajęcia ruchowe i dożywianie), potrzeby intelektualne (douczanie), oraz potrzeby emocjonalne - pragnienie przyjaźni i dowartościowania.

Oprócz codziennych zajęć świetlicowych, dzieci aktywnie uczestniczą w wielu okolicznościowych imprezach i wycieczkach, m.in.: wycieczki w góry i nie tylko; wyjścia na wystawy; zabawa andrzejkowa; spotkanie ze św. Mikołajem; spotkanie opłatkowe; wyjazdy na narty, zimowiska; zabawa karnawałowa; Dzień Dziecka, wspólne wakacje.

Podczas zajęć dzieciom zapewniana jest rzetelna opieka wychowawców i psychologa.

• Spotkania Żeglarzy - Yacht Club - Obecnie Yacht Club SALTROM podejmuje się dzieła edukacji żeglarskiej oraz wychowania religijnego poprzez:

• cotygodniowe spotkana klubowe wraz z Eucharystią;

• szkolenie kadry w celu realizowania projektu YC SALTROM (przygotowanie do obozów letnich, rejsów, szkoleń w ciągu roku oraz prowadzenia sekcji dziecięcej);

• organizowanie turnusów wakacyjnych na Mazurach;

• współpraca z innymi klubami żeglarskimi;

• uczestnictwo w imprezach żeglarskich; m.in. otwarcie i zamknięcie sezonu, regaty, festiwale piosenki żeglarskiej, szkolenia;

• pisanie projektów.

Wszystkie te działania mają na celu kształtowanie charakterów i odpowiednich postaw u ludzi młodych, szczególnie uwikłanych w problemy rodzinne (alkoholizm,

ubóstwo materialne i duchowe) oraz narażonych na negatywne wpływy środowiska.

Centrum Młodzieży „U SIEMACHY”

Jest to stowarzyszenie udzielające wsparcia dzieciom i młodzieży oraz ich rodzinom. W ramach Stowarzyszenia prowadzone są dziennie i całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze, poradnictwo i terapia (Krakowski Instytut Psychoterapii) oraz różnorodne zajęcia sportowe.

Stowarzyszenie realizuje projekty społeczne nastawione na młodzież oraz szkoli wychowawców i pracowników socjalnych.

Placówki dzienne prowadzone przez stowarzyszenie to m.in.:

1. Dzienny Ośrodek socjoterapii „Na Lea”

2. Dzienny Ośrodek Socjoterapii „Na Długiej”

3. Dzienny Ośrodek Socjoterapii :Na Kozłówce”

4. Dzienny Ośrodek Socjoterapii „Na Górali”

5. Dzienny Ośrodek Socjoterapii „Na Mogilskiej”

6. Młodzieżowy Klub Umiejętności „Progres”

7. Młodzieżowy Ośrodek Rozwoju Społecznego.

Dzienny Ośrodek Socjoterapii „Na Długiej”

Oferuje on dzieciom i młodzieży następujące pracownie:

• Humana - pracownia edukacyjna z zakresu przedmiotów humanistycznych. Dzieci znajdą tu pomoc w nauce języka polskiego, historii i geografii. Przychodząc tam można nadrobić zaległości szkolne, ale też poszerzyć swoją wiedzę.

W ramach pracowni prowadzony jest projekt LOGOS, promujący naukę języków obcych. Wychowankowie uczą się na różnych poziomach zaawansowania języka angielskiego, francuskiego, niemieckiego w pracy grupowej lub indywidualnej.

• Całka - pracownia edukacyjna z zakresu przedmiotów ścisłych - tutaj dzieci zapoznają się z wiedzą z matematyki, fizyki, chemii oraz biologii. Zajęcia edukacyjne zapewniają wychowankom pomoc w bieżącej nauce szkolnej i w uzupełnieniu braków w wiedzy z przedmiotów ścisłych. Zajęcia warsztatowe „Eksperyment”, „SOS” oraz konkursy z różnych dziedzin wiedzy umożliwiają rozwój zainteresowań i dają możliwość wykraczania poza wiedzę szkolną poprzez doświadczenie i ćwiczenia praktyczne.

• Grota - pracownia rozwoju społecznego. „GROTA” jest miejscem pracy pedagogów ośrodka. To miejsce ważnych rozmów, dyskusji, spotkań i pracy grup liderów i grup rozwoju osobistego i społecznego. Zajęcia te oparte są na pracy w grupie i stawiają sobie za cel wyposażenie wychowanków w umiejętności zrozumienia siebie, umiejętności społeczne potrzebne w kontakcie z innymi, w różnych sytuacjach życiowych w życiu dorosłym.

• Gabinet Psychologiczny - diagnozowanie, poradnictwo i terapia. Tutaj odbywa się praca indywidualna z wychowankami wokół trudności szkolnych, wychowawczych, interpersonalnych z rówieśnikami, a także wokół dysfunkcji i urazów psychicznych powodowanych trudno sytuacją życiową wychowanków.

• Akord - pracownia muzyczna. W tej pracowni można nauczyć się grać na instrumentach, np. gitarze klasycznej, elektryczna, basowa, perkusja, bębny, pianino. Powstało tu wiele zespołów muzycznych. Wychowankowie też chętnie śpiewają.

• Pryzmat - pracownia artystyczna. To miejsce spotkania ze sztuką, gdzie każdy może się wyrazić. Przed wychowankami otwiera się m.in. świat fotografii, ucząc artystycznego spojrzenia na świat.

• Bajtek - pracownia komputerowa. W pracowni tej oprócz doskonalenia umiejętności informatycznych podczas zajęć z PowerPointa, grafiki komputerowej czy tworzenia stron internetowych wychowankowie uczą się jak m.in. ulotkę, plakat, reklamę. Odkrywają jak powstaje film i próbują swoich sił z okiem kamery.

• Biceps - siłownia.

• Logo - gabinet pracy specjalistycznej. Odbywają się tutaj indywidualne zajęcia specjalistyczne: reedukacja, zajęcia kompensacyjne, wyrównawcze i logopedyczne.

• Aula

• Jadalnia

Inne krakowskie świetlice:

• Świetlica Środowiskowa „Przystań” ul. Łokietka 60

• Świetlica Środowiskowa „Dziupla” ul. Aleksandry 11

• Świetlica Socjoterapeutyczna LOCUM os. Na Wzgórzach 1A

• Świetlica Środowiskowa „Maximilianum” Caritas Archidiecezji Krakowskiej os. Tysiąclecia 86

• Świetlica Terapeutyczna „Chatka Puchatka” ul. Różyckiego 5

• Świetlica Terapeutyczna „Świetliki” ul. Słowackiego 44

• Świetlica Terapeutyczna SOS dla Dzieci Zagrożonych Środowiskowo ul. Pijarska 2.

Świetlice Towarzystwa Przyjaciół Dzieci:

• Świetlica Środowiskowa „Amaltea” ul. Borkowska 27, Kraków

• Świetlica Środowiskowa „Promyczek” ul. P. Włodkowica 7a, Kraków

• Świetlica Środowiskowa „Radość” ul. Zamoyskiego 1, Kraków

• Świetlica Środowiskowa „Wesołe Małolaty” ul. Strzelców 15/618, Kraków

FORMY I METODY PRACY W ŚWIETLICACH

Cele pracy z młodzieżą w świetlicy środowiskowej i terapeutycznej

W metodyce pracy świetlicy środowiskowej i terapeutycznej ważną rolę odgrywa socjoterapia. Obejmuje ona swym zasięgiem dzieci o różnym stopniu zaburzeń, jak i dzieci zdrowe. Jest to niezwykła wartość tej formy pomocy psychologicznej, pozwalająca integrować młodzież, przez co dostarcza większej ilości doświadczeń społecznych. W związku z powyższym na zajęciach w świetlicy są realizowane trzy zasadnicze cele: rozwojowy, edukacyjny, terapeutyczny.

Cele rozwojowe

U ich podstaw leży prosta, psychologiczna i dydaktyczna zasada: treści, metody i sposoby ich realizacji muszą być ściśle powiązane z wiekiem uczestników. Jest to ogromna trudność dla wychowawcy, gdyż nierzadko w świetlicy przebywają jednocześnie dzieci w wieku kilku i kilkunastu lat. Psychologia rozwojowa dostarcza precyzyjnej wiedzy na temat potrzeb człowieka w różnych okresach życia. Uczestniczące w zajęciach dzieci zaspokajają swoje potrzeby aktywności ruchowej, zabawy, zdobywania wiedzy, wsparcia ze strony dorosłych, wspólnej aktywności, twórczości, wyrażania siebie, aprobaty społecznej, autonomii i niezależności, przynależności do grupy, aktywności społecznej.

Realizacja celów rozwojowych musi przebić się przez emocjonalne blokady, kryzys autorytetów, obniżenie motywacji do podejmowania wysiłku i wplatać w tematykę zajęć zagadnienia związane z rodziną, czasem wolnym, związkami uczuciowymi, aspiracjami i dążeniami. Konieczne zatem staje się dobre rozpoznanie potrzeb indywidualnych, sytuacji rodzinnej, społecznej i wychowawczej poszczególnych uczestników zajęć, aby skuteczniej realizować powyższe cele.

Cele edukacyjne

Realizacja celów edukacyjnych odbywa się poprzez poznawanie przez dzieci różnorodnych zagadnień pozwalających im lepiej funkcjonować w społeczności szkolnej i lokalnej, radzić sobie z problemami i rozwiązywać je w sposób konstruktywny, wyrównując braki w wiadomościach. W związku z tym na zajęciach dzieci uczą się: rozpoznawać emocje i radzić sobie z nimi, bycia asertywnym, pełnienia określonych ról społecznych, prawidłowego komunikowania się, poznawania mechanizmów uzależnienia. Cele edukacyjne wspomagają proces nabywania wiedzy o sobie samym i o innych ludziach oraz proces rozumienia świata społecznego, a także ukierunkowują zmiany zachowań tak, aby mogły one chronić dziecko przed kolejnymi urazami psychicznymi.

Cele terapeutyczne

Realizacja celów terapeutycznych odbywa się poprzez: korektę sądów o rzeczywistości i samym sobie, korektę postaw wobec siebie, ludzi i świata, kompensowanie pustki emocjonalnej spowodowanej odtrąceniem przez rodziców i brakiem oparcia w nich, kompensowanie braku satysfakcjonujących kontaktów z ludźmi, stwarzanie warunków do zapominania doświadczeń stresowych oraz odreagowania napięć emocjonalnych.

Metody pracy

Skutecznej realizacji celów socjoterapeutycznych służą określone techniki, sposoby, sposoby pracy bądź szeroko opisywane metody, które często wykorzystywane są jedynie fragmentarycznie w zależności od potrzeb.

• Terapia przez ruch

Ruch w życiu dziecka odgrywa ogromną rolę, jest konieczny dla prawidłowego rozwoju. Dlatego też dla dzieci w każdym wieku, obserwuje się duże zapotrzebowanie na niego. Tę naturalną tendencję można wykorzystać w celach terapeutycznych. Interesującą metodą wykorzystania ruchu jest metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne. Obejmuje ona następujące grupy ćwiczeń:

• prowadzące do poznania własnego ciała

• pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa

• ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą

• twórcze

• Muzykoterapia

Niezwykle cenna jest muzykoterapia. Funkcja muzyki polega na podniesieniu nastroju, aktywizacji, pobudzeniu, z drugiej zaś strony na odprężeniu, uspokojeniu, złagodzeniu napięcia. W pracy z dziećmi stosuje się muzykoterapię bierną, polegającą na słuchaniu muzyki oraz muzykoterapię czynną, polegającą na tworzeniu form muzycznych za pomocą ogólnie dostępnych przedmiotów wykonanych z różnych materiałów.

• Arteterapia

Rysunki i prace plastyczne są bardzo ważną formą wypowiedzi dla dzieci i młodzieży mających trudności z werbalizacją. W twórczości plastycznej dziecko przekazuje swoją wiedzę o świecie i swój stosunek emocjonalny do jego elementów, mówi co widzi, co czuje, jak myśli, dlatego małe dzieci tak chętnie wypowiadają się za pomocą rysunku. Starsze wykonują prace, ale jedynie wtedy, gdy stworzy się im atmosferę bezpieczeństwa.

W rysunkach uczestnicy socjoterapii mają zapewnioną swobodę, mogą wyrazić siebie, swoje uczucia i przeżycia, rzutować swoje urazy i konflikty na tworzywo plastyczne , uwalniać się od napięć psychicznych. Rola rysunku polega na tym, że dziecko wyrażając swoje obawy czy niepokoje rozładowuje nagromadzone napięcie emocjonalne. W obecności terapeuty dziecko powtarza i ponownie przeżywa trudne sytuacje, może powracać do nich wielokrotnie.

W terapii rysunkowej wyróżnia się dwa etapy:

Projekcji - ujawnienie pragnień, lęków, trudnych sytuacji

Kanalizacji - omówienie innych sposobów zachowania i utrwalenie ich w rysunku

Terapia przez sztukę stwarza równe szanse wszystkim uczestnikom. Wspólne rysowanie umożliwia także przeżycie sukcesu. Wykonanie pracy plastycznej, jej omówienie, potem jej prezentacja to okazja do przeżycia satysfakcji, dumy, zadowolenia. Rysunek stanowi dodatkową pomoc we właściwym diagnozowaniu, ustalaniu celów pracy grupowej i indywidualnej, wzbogaca komunikację.

• Relaksacja

Relaksacja opiera się na założeniu, że istnieje wzajemny związek między trzema czynnikami: napięciem psychicznym, czynnościowym stanem wegetatywnego układu nerwowego i napięciem mięśni. Ponieważ tonus mięśni można dowolnie zmieniać, stwarza to możliwości wykorzystania relaksacji mięśniowej do osiągnięcia relaksacji psychicznej i dla wywarcia wpływu na funkcje narządów kierowanych przez wegetatywny układ nerwowy.

• Terapia zabawą

Zabawa zawsze pełni funkcję terapeutyczną określaną jako oczyszczającą - katharsis”. Zapewnia bezpieczne wyrażanie powstrzymywanych emocji. Najważniejszy walor zabawy to ten, że podejmuje się ją z własnego wyboru. Jest czynnością samorzutną, wykonywaną dla własnego zadowolenia. Pozwala na oderwanie się od codziennych wymagań, od odpowiedzialności, podejmowania decyzji i innych form aktywności koniecznej. Niestety często zdarza się , iż dzieci z zaburzeniami zachowania nie potrafią zaistnieć poza własnymi urazami i spontanicznie podejmować aktywności zabawowej. Właśnie dlatego zabawa kierowana powinna być częstą formą zajęć w świetlicy.

Terapia zabawą pełni także funkcję diagnostyczną, dostarcza bowiem wielu informacji na temat sposobów kontaktowania się z innymi, przyjmowania ról w grupie, przyjmowania porażki.

• Psychodrama

Psychodrama służy do wyrażania przeżyć za pomocą pantomimy, mimiki, gestów w warunkach symulacyjnych. Czasami wykorzystuje się rekwizyty, muzykę. Dziecko chowając się za maską postaci wypowiada własne słowa czerpane na ogół z doświadczeń, nierzadko urazowych. Wypowiedzenie blokujących je słów, odegranie emocji pozwala na uwolnienie się od zdarzeń pozostających w pamięci emocjonalnej.

• Inscenizacje

Do psychodramy nawiązują inscenizacje i odgrywanie scenek. Polegają one na odegraniu jakiegoś zdarzenia według gotowego scenariusza lub według scenariusza przygotowanego przez grupę. Tematem inscenizacji jest zwykle jakiś rzeczywisty problem nurtujący członków grupy. Wprowadzenie tej metody wiąże się z przygotowaniem do niej grupy poprzez ćwiczenia wstępne, a następnie z przydziałem określonych ról, ustaleniem miejsca i czasu akcji. Odegranie scenki kończy się jej omówieniem, z uwzględnieniem uczuć, jakie towarzyszyły osobom grającym. Grupa ponownie może odegrać scenkę z uczestnikami, którzy zamienili się rolami. Zmiana ról służy ćwiczeniu nowych zachowań, umożliwia wczucie się w sytuację drugiej osoby, odreagowanie emocji ze zwrotną informacją od uczestników grupy.

• Burza mózgów

Burza mózgów to kolejna metoda stosowana w pracy z grupą, aktywizująca i wyzwalająca potencjał grupy.. celem jej jest stworzenie listy pomysłów na rozwiązanie określonego problemu. Burza mózgów umożliwia otrzymanie wielu propozycji w stosunkowo krótkim czasie. Pozwala na przełamanie sztywności myślenia, wyzwala potencjał twórczy, pozwala na wypowiedzenie się wszystkim uczestnikom grupy. Szczególnie ważne jest powstrzymanie się od oceny pomysłów.

• Praca w kręgu i rundki

Podstawą każdych zajęć socjoterapeutycznych jest praca w kręgu i rundki jako sposób dzielenia się swoimi doświadczeniami. Siedzenie w kręgu umożliwia wszystkim uczestnikom grupy bezpośredni kontakt wzrokowy, sprzyja nawiązaniu kontaktu emocjonalnego, wyrównuje pozycje społeczne, zmniejsza dystans, zwłaszcza między dorosłym prowadzącym a dziećmi. Rundka natomiast pomaga uczestnikom zwerbalizować swoje odczucia dotyczące ćwiczeń. Polega na kończeniu zdania prze każdego uczestnika lub na udzieleniu odpowiedzi na postawione pytania. Wypowiedzi te nie mogą być komentowane

Strategie pracy socjoterapeutycznej powinny obejmować

• budowanie trwałej i bezpiecznej relacji z osobami pomagającymi i grupą rówieśniczą

• tworzenie okazji do znaczących i pozytywnych doświadczeń osobistych

• pracę nad konstruktywnym określaniem siebie i życia w świecie

• pracę nad odreagowaniem traumatycznych doświadczeń

• uczenie umiejętności radzenia sobie ze stresem, relaksacji, zabawy, samokontroli zmianę realiów życiowych

PROPOZYCJE ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH

Zajęcia te umożliwiają odreagowanie napięć emocjonalnych, zwiększają poczucie bezpieczeństwa i własnej wartości.

Zajęcia I

Cele : Wyrażanie uczuć, rozumienie innych.

Przebieg zajęć :

1. Powitanie. Rundka- „ Co miłego zdarzyło się w ostatnim tygodniu.”

2. Słoneczko i chmurka :

Dzieci dzielą kartkę na dwie części, po jednej stronie rysują słoneczko, po drugiej chmurkę. Pod słoneczkiem piszą lub symbolicznie rysują, co ostatnio wprawiło je w miły nastrój, pod chmurką- to, co wprawiło je w niemiły nastrój.

3. Rozmowy w parach:

Dzieci dobierają się parami, wybierają jedną z sytuacji (spod słoneczka albo chmurki) i opowiadają o niej koledze. W drugiej części dzieci są proszone o zastanowienie się i opowiedzenie koledze, w jaki sposób wyrazili to uczucie - czy inni mogli poznać ich samopoczucie. Na koniec - rozmowa w grupie o tym, w jaki sposób wyrażamy uczucia (każdy mówi o sobie).

4. Ćwiczenie - „Zadanie w różnych intonacjach”.

Na początku wszyscy razem wypowiadamy obojętnym tonem zdanie „Jutro Idziemy do szkoły”. Zdanie to jest kilka razy przez wszystkich powtarzane, za każdym razem prowadząca podaje przedtem uczucie, z jakim ma być wypowiedziane. Zadania indywidualne - poszczególne dzieci wypowiadają we wskazanej intonacji zdanie „Pan kotek był chory i leżał w łóżeczku”.

5. Scenki

Przygotowanie w parach scenek obrazujących sytuacje :

1. Przez kilka dni rodzice nie pozwalali mi wyjść na podwórko, miałem się uczyć. Przychodzi kolega i opowiada mi, jak wspaniale bawili się wczoraj na podwórku.

2. Twój przyjaciel od kilku dni spędza wszystkie przerwy z nowym kolegą. Na jednej z przerw przychodzi do ciebie i zaprasza na imieniny.

3. Podchodzisz do grupy, aby przyłączyć się do zabawy. Jeden z kolegów oświadcza : „ Ty nie będziesz się z nami bawił .”

Jedna sytuacja jest przygotowywana przez dwie pary. Prowadząca uprzedza, że

druga para może zupełnie inaczej przedstawić tę sytuację.

Odgrywanie scenek- scenki prezentowane są na przemian- 1,2,3,1,2,3.

Omówienie każdej scenki, wypowiada się grupa i „aktor''.

• Co czuł główny bohater, w jaki sposób to wyraził?

• Co czuł partner bohatera?

• Jak inaczej mógł się zachować, aby nie sprawiać przykrości?

Gdy dana sytuacja inscenizowana jest po raz drugi, prowadząca prosi o porównanie- czym różniły się te dwa sposoby przedstawienia danej sytuacji. Czuwa nad tym, by wystąpienia nie były oceniane, zwraca uwagę na różne sposoby wyrażania uczuć, na to, że różne osoby mogą przeżywać różne uczucia w podobnych sytuacjach.

6. Zabawa „ Do wody- na ląd''

Prowadząca wyznacza dwa obszary - wodę i ląd. Na hasło: „do wody” wszyscy uczestnicy zajmują miejsca w obszarze wody, na hasło : „ląd” wszyscy podążają w kierunku lądu. Polecenia są wydawane dość szybko.

7. Zakończenie. Rundka „ Jakie jest nasze obecne samopoczucie”. Pożegnanie.

Zajęcia II

Cele: Wzmacniamy poczucie własnej wartości

Przebieg zajęć:

1. Krąg rozpoczynający zajęcia.

Wszyscy uczestnicy wypowiadają się na temat swojego obecnego nastroju, samopoczucia, poziomu energii w danym dniu. Mówią o ważnych dla nich sprawach, które wydarzyły się w ostatnich dniach.

2. Ćwiczenia rozgrzewające.

Dzieci stoją w kręgu. Ćwiczenie polega na stopniowym rozruszaniu ciała. Zaczynamy od głowy, potem szyja, tułów, ręce, nogi.

3. Co cenię, co lubię, co podoba mi się w moim wyglądzie?

Proszę, aby każdy przez chwilę pomyślał sobie o tym, co w sobie ceni, lubi, co mu się podoba w jego wyglądzie. Po chwili uczestnicy dobierają się w pary. Osoba A dzieli się z osobą B tym, co w sobie lubi, ceni, co jej się podoba w swoim wyglądzie. Potem odwrotnie. Następnie każdy przedstawia swojego partnera na forum grupy w tych kategoriach. Jeśli ktoś nie mógł powiedzieć o sobie, wtedy prosi się o pomoc grupę.

4. Zabawa - „klaskanie”.

Uczestnicy siedzą w kręgu. Wybrana osoba klaszcze raz, potem kolejna osoba, itd. Gdy ktoś klaśnie dwa razy, zmienia się kolejność ruchu. Nie klaszcze kolejna osoba, tylko poprzednia ( ta, która klasnęła raz przed osobą, która klasnęła dwa razy). Ważne jest szybkie tempo ćwiczenia.

5. „Moje mocne strony”

Kolejne osoby przedstawiają pantomimicznie swoje mocne strony. Grupa odgaduje, po czym słownie na podstawie własnych spostrzeżeń uzupełnia i przedstawia mocne strony każdej osoby. Dziecko otrzymuje więc pozytywne informacje zwrotne.

6. Ćwiczenia niewerbalnego wyrażania akceptacji.

Podczas tego ćwiczenia każdy ma okazję w pełni doświadczyć akceptacji, jaką maja dla niego pozostali. Dla członków grupy jest to okazja do niewerbalnego wyrażania akceptacji. Ktoś na ochotnika staje w środku kółka utworzonego przez pozostałych. Ma zamknąć oczy i stać w milczeniu. Inni członkowie grupy zbliżają się do niego i niewerbalnie, w jaki tylko chcą sposób okazują swoje pozytywne uczucia. Może to przybrać formę głaskania, przytulania itp. Kiedy już każdy, kto chciał, był w środku, siadamy w kręgu i opowiadamy o swoich wrażeniach podczas tego ćwiczenia. Jakie to uczucie otrzymać tyle akceptacji, serdeczności? Jakie to uczucie dawać tyle akceptacji innym ludziom z grupy?

7. Krąg kończący spotkanie.

Każdy z uczestników podsumowuje spotkanie( w jakim jest nastroju, czy spotkanie im się podobało, czy nie, z czym wychodzi z zajęć).

Zajęcia III

Temat: Marzenia lekarstwem na smutek.

Cele:

• Uświadomienie dzieciom pozytywnego wpływu ich własnych marzeń na ich życie

• Uświadomienie sobie przez uczniów przyczyn smutku

• Doskonalenie umiejętności wypowiadania się uczniów na dany temat

• Pobudzanie wyobraźni twórczej

• Kształtowanie umiejętności pracy zespołowej

Metody, formy i techniki zajęć:

• Ekspresja słowna

• Praca zespołowa

• Praca indywidualna

• Zabawa ruchowa

• Ekspresja plastyczna

• Niedokończone zdania

• Rozmowa kierowana

Pomoce: arkusze papieru, kredki, flamastry, blok, farby lub kredki

Przebieg zajęć:

1. Rozpoczęcie zajęć zabawą integracyjną:

np. „Witam tych, którzy...” (zabawa polega na tym, że dzieci stoją w kręgu, a nauczyciel wymienia dowolną cechę, np. tych, którzy mają niebieskie oczy, zjedli śniadanie, mają psa, itp. Dzieci, które spełniają ten warunek wchodzą do środka, a pozostali im klaszczą).

2. Opowiadamy o swoich marzeniach.

Na wstępie nauczyciel prosi dzieci o to, by każde z nich kolejno dokończyło następujące zdania:

• chciałbym mieć....

• chciałbym, żeby...

• najchętniej pojechałbym...

• marzę o....

Po zakończeniu rundki dzieci zastanawiają się, czy wszystkie marzenia można spełnić, a jeśli nie, to dlaczego.

3. Praca w grupach trzy- lub czteroosobowych

Układanie „alfabetu marzyciela” - na arkuszu papieru każda grupa pionowo drukowanymi literami pisze hasło „MOJE MARZENIA” i do każdej z początkowych jego liter należy dopisać słowa związane z tym wyrażeniem. Po wykonaniu zadania każda grupa prezentuje efekty swojej pracy.

4. Zabawa ruchowa: „Jakie to marzenie?”

Chętne dzieci starają się ruchem przedstawić swoje marzenie, a pozostali próbują odgadnąć, co to jest.

II wariant: dzieci rysują na tablicy to, o czym marzą a pozostali odgadują.

5. Burza mózgów: dlaczego warto marzyć?

Prowadzący na tablicy zapisuje podawane przez dzieci pomysły. Następnie wszyscy przyglądają się tym odpowiedziom i analizują, jakich odpowiedzi było najwięcej zastanawiają się dlaczego, itp.

6. Interpretacja tematu zajęć

Dzieci starają się uzasadnić to stwierdzenie zarówno w odniesieniu do siebie, jak i w odniesieniu do dorosłych.

7. Zajęcia plastyczne: „Moje największe marzenie”

Dzieci indywidualnie wykonują pracę, a po zakończeniu następuje omówienie i prezentacja prac.

8. Zakończenie zajęć

Nauczyciel zachęca uczniów do tego, aby nie rezygnowały z marzeń.

K.Czajkowski Wychowanie do rekreacji. Warszawa 1979.

W.Okoń Nowy słownik pedagogiczny. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1996.

A.Kamiński Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965.

Z.Dąbrowski Czas wolny dzieci i młodzieży. PZWS, Warszawa 1966.

G. Cieloch, J.Kuczyński, K.Rogoziński Czas wolny - czasem konsumpcji? Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1992.

T. Flis Promowanie form czynnego wypoczynku [na:] http://www.sp2.zam.pl/publikacje/tomek_flis.htm

E. Wnuk-Lipiński Czas wolny- współczesność i perspektywy. Warszawa 1985.

Z. Dąbrowski Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Cz. 1-2. Olsztyn 2000.

Tamże.

T. Flis Promowanie form czynnego wypoczynku [na:] http://www.sp2.zam.pl/publikacje/tomek_flis.htm

Tamże.

W. Okoń Nowy Słownik Pedagogiczny. wyd. Żak, Warszawa 2004.

M. Tomkowicz Placówki organizujące zajęcia pozaszkolne [na:] http://www.bolgraph.com.pl/ftp/publikacje/4544.pdf

Placówki wychowania pozaszkolnego w Polsce wobec zadań edukacji w latach 2006 - 2010 [na:] http://pswp.edu.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=14

Ustawa o Pomocy Społecznej z 12 marca 2004 r.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 października 2007 r. w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych (Dz. U. z dnia 30 października 2007 r.)

pl.wikipedia.org

http://www.mopspl.pl/spowwd.php

http://www.mopr.kielce.pl/wwwmopr/?act=m&id=85

www.swietlica-amaltea.pl

http://www.idn.org.pl/elekcyjna/swt.htm

Tamże.

http://profilaktyka.inowroclaw.info.pl/swietlica.php

http://www.biuletyn.abip.pl/cusw-sosnowiec/index.php?komunikat=1081&parent=1081

http://www.ycs-krakow.pl/saltrom/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=40

K.Dziewiecka Formy i metody pracy w świetlicy środowiskowej. Wychowanie na co Dzień 2004, nr 1-2.

Dla pracowników świetlic socjoterapeutycznych. Świat Problemów 2006, nr 1.

A.Spandowska W trosce o rozwój dziecka- propozycje zajęć dla przyszkolnej świetlicy środowiskowej. Wychowanie na co Dzień 2002, nr1-11.

Tamże.

http://www.spbabiak.edu.pl/download/marzenia.doc

---