PIENIĄDZ - to powszechny ekwiwalent wartości.

Wszystko to co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań.

Funkcje pieniądza:

1.miernik wartości /najważniejsza funkcja/

2.środek cyrkulacji (wymiany)

3.środek płatniczy

4.środek gromadzenia skarbu (tezauryzacji) - funkcja gromadzenia rezerw wartości

5.pieniądz światowy

ad.1 miernik wartości

W tej funkcji pieniądz sprowadza wartość towarów i usług do wspólnego mianownika i wyraża ją w cenie. Pieniądz staje się jednostką obrachunkową i pełni ja idealnie i wyobrażeniowo. Wartość towaru czy usługi możemy określić znając wartość jednostkową pieniądza i cenę towaru.

Dla pieniądza kruszcowego łatwo określić jego wartość poprzez wartość kruszcu, z którego jest zrobiony.

Pieniądz papierowy nie posiada wartości wewnętrznej; o jego wartości świadczy siła nabywcza czyli zdolność do nabywania towarów i usług.

Pieniądz papierowy będzie miernikiem wartości pod warunkiem, że jego siła nabywcza nie będzie się szybko zmieniać.

Ad.2 środek cyrkulacji

W tej funkcji pieniądz występuje realnie. Polega ona na tym, że w zamian za dany towar lub usługę nabywca przekazuje sprzedawcy określoną sumę (pulę) pieniędzy, nie ważne w jakiej formie.

Płatność może być w formie:

- gotówkowej

- bezgotówkowej (pieniądz żyrowy - przelew lub czek)

Pieniądz żyrowy musi być we własnych środkach na koncie.

Za wystawianie czeków bez pokrycia wystawca odpowiada karnie

Ad. 3 środek płatniczy

Na początku ta funkcja wyglądała tak jak funkcja środka wymiany. Potem pojawił się pieniądz kredytowy (np. weksel).

Weksel - bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty (własny, prosty, suchy) lub bezwarunkowe polecenie zapłaty (weksel trasowany, ciągniony, przekazowy, trata, trasa).

W tej funkcji pieniądz występuje realnie.

Ad. 4 gromadzenie rezerw wartości

Ta funkcja bardzo ściśle wiąże się z funkcją cyrkulacji i środka płatniczego, jeśli pieniądz dobrze spełnia te funkcje to i tą będzie dobrze spełniał.

Pieniądz jako środek gromadzenia wartości jest dobry tylko w krótkim lub średnim okresie czasu.

Współczesne funkcje pieniądza:

1.pieniądz jako środek wyrażania wartości wszystkich innych dóbr ekonomicznych,

2.pieniądz jako środek wymienno - płatniczy,

3.pieniądz jako środek oszczędnościowo - kapitałowy,

4.środek jako pieniądz stymulacyjny.

Ad.1. polega na określeniu ich cen w sposób jednoimienny czyli absolutny w ustalonych przez państwo jednostkach pieniężnych. Pieniądz pełni tą funkcję jako pieniądz fiducjarny, czyli oparty na zaufaniu do najwyższych organów władzy państwowej która swoimi decyzjami wprowadza na danym terenie określoną jednostkę pieniężną.

Ad.2 jest połączeniem funkcji cyrkulacji i funkcji płatniczej. Podział tej funkcji sprowadza się do wyodrębnienia pozornie rzeczywistej wymiany towaru na pieniądz i odwrotnie oraz do wymiany o odroczonym terminie płatności. Tymczasem sprzedaż gotówkowa ma tylko pozornie charakter rzeczywistej wymiany, ponieważ zgodnie z powszechnie obowiązującymi normami prawa cywilnego każdy akt sprzedaży jest umową rodzącą zobowiązanie.

Ad.3 polega na gromadzeniu i przechowywaniu w pieniądzu wartości ekonomicznych (oszczędzanie) oraz na wykorzystywaniu tych wartości w sposób przynoszący dochód (inwestowanie, zaangażowanie kapitałowe).

Przyczyny oszczędzania:

1.planowany zakup droższych dóbr ekonomicznych

2zabezpieczenie nieprzewidzianych wydatków

3.cele rentierskie -osiąganie dochodów w przyszłości.

Ad.4 polega na wykorzystywaniu pieniądza w charakterze środka oddziaływania na procesy społeczno - gospodarcze.

Na tę funkcję składają się 3 elementy:

A. wyznaczenie celów oddziaływania,

B. ustalenie sposobu działania pieniądza

C. określenie zaangażowania stron.

I. PRAWO ILOŚCI PIENIĄDZA POTRZEBNEGO DO OBIEGU

Jest to prawo powszechne i występuje ono we wszystkich systemach pieniężnych.

Mówi ono, że o ilości pieniądza potrzebnego do obiegu decydują te funkcje pieniądza, w których pieniądz występuje realnie (funkcja cyrkulacji, środka płatniczego i środka gromadzenia rezerw).

Należy określić zapotrzebowanie na pieniądz (można to zapisać wzorem):

I = (T-K-B+Z)/S

I - ilość pieniądza potrzebnego do obiegu

T - suma cen towarów i usług przeznaczonych na rynek

K - wartość transakcji kredytowych

B - wartość transakcji kompensacyjnych (nie ma pieniędzy - barter)

Z - spłata zobowiązań w danym okresie

S - średnia szybkość obiegu pieniądza

Założenie:

Przy sprzedaży kredytowej w danym okresie nie ma pieniądza. To samo w przypadku barteru (kompensacji).

Funkcja środka płatniczego zgłasza zapotrzebowanie na pieniądz w wysokości zobowiązań płatnych w danym okresie.

Funkcja środka gromadzenia rezerw wartości  pieniądz gromadzony spowalnia obieg.

Jeśli I >I = (T-K-B+Z)/S to mamy do czynienia ze zjawiskami inflacyjnymi. Najłatwiej z nimi walczyć przy pieniądzu kruszcowym poprzez wycofanie z obiegu.

Problem jest w przypadku pieniądza papierowego, bo traci on na wartości. Poza tym posiadacze środków pieniężnych w bankach wycofują pieniądze z banku i wprowadzają na rynek, co jest zjawiskiem psychologicznym.

Jeśli I < I =(T-K-B+Z)/S to pieniądza jest mniej niż wynika to z zapotrzebowania i mamy do czynienia z deflacją. To okres marnotrawstwa siły środków (niszczono towary żeby nie obniżyć ich ceny).

II. PRAWO GRESHENA KOPERNIKA (z nazwy to prawo historyczne)

Pieniądz gorszy wypiera z rynku pieniądz lepszy. Warunkiem koniecznym do zafunkcjonowania tego prawa jest różnica pomiędzy ustawowym kursem kruszcu a rynkowym kursem kruszcu.

Współcześnie działa ono w 2 przypadkach:

1.Kiedy obok pieniędzy papierowych prawnym środkiem pieniężnym jest pieniądz kruszcowy.

Gdy pieniądz kruszcowy nie pojawia się w ogóle lub pojawia się obok.

2.Gdy wartość materiału pieniężnego monet zdawkowych rośnie tak dalece, że zaczyna przewyższać nominał

Pieniądz podwartościowy staje się nadwartościowym.

III. PRAWO POWROTNEGO STRUMIENIA PIENIĄDZA

Jest to prawo które występuje w specyficznych warunkach, ponieważ dotyczy pieniądza wypuszczanego na rynek w postaci udzielonego kredytu.

Mówi ono, że strumień pieniądza wychodzący na rynek od jego emitenta (banku) powinien się równać strumieniowi pieniądza, który wraca z rynku do jego emitenta. Kredyt musi być w całości spłacony - wtedy te strumienie będą się równać.

Nie ma mowy o dodatkowym strumieniu, czyli odsetkach.

POPYT NA PIENIĄDZ

Jest to pożądany przez prywatne podmioty niebankowe, czyli gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, stan ich zasobów kasowych. Zakłada się, że przede wszystkim podmioty gospodarcze oprócz innych aktywów (takich jak akcje, inne papiery wartościowe oraz kapitał w postaci rzeczowej) chcą posiadać określony zasób pieniądza.

Podstawą pomiaru tego zasobu może być jego wielkość nominalna lub realna w zależności od tego, czy podmioty gospodarcze uwzględniają siłę nabywczą czy też nie, decydując się na przechowywanie swoich zasobów w pieniądzu.

Teorie dotyczące popytu na pieniądz:

1. Klasyczna wersja ilościowej teorii pieniądza.

Głównym jej zwolennikiem był Fischer.

Należy rozróżnić w niej dwa podejścia:

1. oparte na szybkości obiegu pieniądza

2.oparte na zasobach kasowych

Podstawą pierwszego podejścia jest tzw. Równanie Wymiany czyli:

M ∙ V = P · Y

M- ilość pieniądza

V - szybkość obiegu

P - poziom cen

Y - dochód realny, będący miernikiem wolumenu transakcji.

Równanie to jest zawsze prawdziwe, ponieważ ma charakter tautologii i według niego całkowity wolumen transakcji w gospodarce w danym okresie czasu może być mierzony po stronie towarowej jako iloczyn sumy dóbr będących przedmiotem transakcji i uzyskanej średniej ceny (P), natomiast po stronie pieniężnej jest to iloczyn całkowitego zasobu pieniądza (M) i częstość z jaką jednostka pieniężna jest średnio w danym okresie użyta (V).

Równanie to jednak niczego nie wyjaśnia i na jego podstawie nie można nic prognozować, ale zwolennicy tej teorii uważają, że dzięki temu równaniu można dokonać najsensowniejszej klasyfikacji najważniejszych wielkości z teorii pieniądza.

Jeśli założy się stałość V, co jest możliwe w krótkim okresie czasu i niezależność Y od innych czynników z równania to ilość pieniądza określa poziom ceny. Zmiany ilości pieniądza prowadzą do proporcjonalnych zmian poziomu cen.

W tej postaci teoria ilościowa jest teorią inflacji!

Decydującą wielkością jest tutaj szybkość obiegu pieniądza, określana wg Fischera przez następujące czynniki:

- nawyki podmiotów gospodarczych co do bezgotówkowych form płatności

- rozwój systemów płatności w społeczeństwie

- gęstość zaludnienia

- szybkość transportu itp.

Czynniki te dotyczą całości instytucjonalnych i technicznych warunków obiegu płatności, które nie mogą zmieniać się nagle, lub w krótkim okresie czasu.

Drugie podejście - zasobowe - wyjaśnia popyt na pieniądz, głównie jako zjawisko związane z procesami transakcyjnymi.

Zwolennicy tej tradycji to Marshall i Pigou, którzy od samego początku formułowali teorię popytu na pieniądz.

Za główny aspekt stawiali konieczność dokonywania wyboru przez podmioty gospodarcze, czyli postrzegali popyt na pieniądz jako jedną z form utrzymywania majątku.

Konsekwencją takiego podejścia jest pojawienie się rozważań o czynnikach oddziaływujących na popyt na pieniądz. Zaliczają do nich:

- ograniczenia budżetowe

- koszty alternatywne

- preferencje podmiotów gospodarczych w odniesieniu do posiadanych pieniędzy.

Rozpatrują również techniczne i instytucjonalne uwarunkowania obiegu pieniędzy i podkreślają takie zjawiska jak wysokość stawek oprocentowania, których oczekują podmioty oraz ich wpływ na popyt na pieniądz.

2. TEORIA PREFERENCJI PŁYNNOŚCI KEYNESA.

W teorii tej Keynes podejmuje dokładniejszą próbę wyjaśnienia korzyści z przechowywania nominalnego zasobu pieniądza określając motywy takiego zachowania.

Z powodów analitycznych Keynes wyróżnił w popycie na pieniądz trzy motywy:

1. motyw transakcyjny

2. motyw ostrożnościowy

3. motyw spekulacyjny

Uważał jednak, że podmioty nie zawsze są w stanie podporządkować się tym właśnie motywom.

Według niego utrzymywanie zasobów wynika przede wszystkim z faktu, że przychody i wydatki wypadają w różnym czasie i różnej wysokości, wiec nie pokrywają się ze sobą. Dlatego też wymaga to utrzymywania rezerw gotówkowych dla celów transakcyjnych. Nawet wtedy, gdyby nastąpiła pełna synchronizacja przychodów i wydatków podmioty utrzymywałyby pewne rezerwy z ostrożności, aby móc dokonać nieregularnych płatności.

Czynniki określające wielkość zasobów transakcyjnych i ostrożnościowych są u Keynesa podobne do tych z teorii ilościowej, czyli rozkład dochodów czy też stopy procentowe.

Kiedy podmiot gospodarczy zdecyduje już o podziale swojego majątku między aktywa finansowe i rzeczowe to staje przed problemem wyboru w jakich formach powinien być lokowany jego majątek, czy ma to być gotówka - traktowana jako zasoby spekulacyjne czy też papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu.

W celu określenia oczekiwań co do stóp procentowych Keynes zakładał, że każdy podmiot ma pewne wyobrażenie co do normalnego poziomu stawek oprocentowania.

Oczekiwanie spadku lub wzrostu stóp procentowych pojawia się wtedy, gdy stopy te znajdują się powyżej lub poniżej poziomu uznanego za normalny.

Nowa wersja teorii ilościowej Friedmana

Jest to dalsze rozwinięcie ujęcia zasobowego i zawiera istotne elementy teorii preferencji płynności. W tej teorii pieniądz jest traktowany analogicznie jak dobro konsumpcyjne trwałego użytku, tak też jest traktowany popyt na pieniądz, czyli jak popyt na dobro trwałego użytku. W teorii tej rozróżnia się trzy grupy czynników:

Ulokowany w rozmaitych formach całkowity majątek podmiotu traktowany jako ograniczenie budżetowe

Przychód z utrzymywania pieniądza i jego koszty alternatywne, czyli przychody z innych form lokat

Preferencje podmiotów gospodarczych.

Zakłada się, że nominalna wielkość całkowitego majątku stanowi górne ograniczenie dla popytu na pieniądz. Podmioty gospodarcze mogą utrzymywać swój majątek w pięciu formach:

-pieniądzu

-obligacjach

-udziałach i akcjach

-w kapitale rzeczowym

-w kapitale ludzkim, który nie ma jednak charakteru rynkowego.

Utrzymywanie majątku w postaci pieniądza tylko wtedy przynosi dochód w postaci pieniężnej, kiedy wkłady na żądanie i/lub terminowe są oprocentowane.

O wiele bardziej istotne są korzyści z oszczędności zasobów, które są wynikiem posiadania płynnych rezerw gotówkowych. Realna wartość tych korzyści zależy od zmian ogólnego poziomu cen.

Utrzymywanie majątku w postaci pieniężnej powoduje także powstawanie kosztów alternatywnych w formie utraconych dochodów z innych możliwych rodzajów lokat. Wśród tych dochodów należy uwzględnić oprócz oprocentowania i dywidendy, straty i zyski wynikające ze zmian wartości kapitału w tych właśnie lokatach w wyniku wahań ich kursów. I tak np. kurs obligacji zmienia się w kierunku przeciwnym do zmian rynkowej stopy procentowej. Friedman w swej teorii uwzględnia również preferencje podmiotów gospodarczych dotyczące utrzymywania zasobów pieniężnych, które wyznaczane są przez korzyści płynące z płynności i ocenę przyszłej sytuacji rynkowej. Ta wersja teorii ilościowej zbliżona jest do wersji klasycznej, lecz zakłada, że szybkość obiegu pieniądza nie jest wielkością stabilną. Oznacza to w miarę możliwości łatwe prognozowanie zmian szybkości obiegu pieniądza, relacji nominalnej wielkości pieniądza i nominalnego dochodu. Według tej teorii bank centralny może kontrolować podaż pieniądza, a więc może wywierać przewidywany wpływ na dochód nominalny. Teoria neoilościowa (inna nazwa teorii ilościowej Friedmana) została sformułowana w ujęciu mikroekonomicznym, a później dostosowano jej postać dla całej gospodarki, czyli w ujęciu makroekonomicznym.

Teorie postkeynesowskie

Jest ich trzy. Utrzymują one analityczny podział popytu na pieniądz transakcyjny, spekulacyjny i ostrożnościowy. Wszystkie zostały sformułowane w skali mikro.

Podejście w kategorii teorii zapasów Baumola

Podejście mechanistyczne traktuje pieniądz transakcyjny jako część bieżącego dochodu, ale nie jest do utrzymywania w sytuacji kreowania nowych, zbliżonych do pieniądza rodzajów aktywów o przychodzie z tytułu oprocentowania i małym ryzyku. Te substytuty pieniądza umożliwiają podmiotom wybór między gotówką a przynoszącym dochód z odsetek instrumentami finansowymi o dużej płynności. Pojawiają się tutaj koszty alternatywne również w przypadku utrzymywania zasobów pieniądza transakcyjnego, a poziom tych kosztów zależy od poziomu stopy procentowej. Według Baumola racjonalnie postępujący podmiot gospodarczy troszczy się o minimalizację kosztów utrzymania zasobów pieniądza transakcyjnego. Za każdym razem określa wielkość zasobów gotówkowych, które będą mu potrzebne dla celów transakcyjnych. Wykorzystując teorię optymalnego kształtowania zapasów, Baumol określa najpierw funkcję kosztów utrzymania zasobu transakcyjnego pieniądza, a później z funkcji tej wyprowadza funkcję popytu na pieniądz transakcyjny. Zakłada również, że podmiot gospodarczy otrzymuje raz w danym okresie dochód w papierach wartościowych o płynności zbliżonej do płynności gotówki, a wydatki tego podmiotu są rozłożone równomiernie w ciągu całego okresu, co też bywa mało realne. Zakłada również, że przy każdej operacji zamiany papierów wartościowych na gotówkę trzeba ponieść koszty opłat maklerskich, czyli faktycznie są to poniesione koszty zmian formy przechowywania zasobów. Według Baumola realna wielkość zasobów gotówkowych jest więc wprost proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego z wolumenu transakcji, a odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka kwadratowego ze stopy procentowej. Baumol swoją konkluzję kończy stwierdzeniem: Ten racjonalnie postępujący podmiot gospodarczy występuje rzadko i wyjątek stanowią tu zarządzający finansami wielkich korporacji.

Teoria wyboru portfela aktywów Tobina

W teorii tej Tobin zakłada, że pojedyncze podmioty gospodarcze mogą mieć również zróżnicowane portfele aktywów. Aby wyjaśnić ten fakt, Tobin wykorzystał ogólną teorię wyboru portfela do szczególnego przypadku pieniądza spekulacyjnego. Założył, że z jednej strony występują zasoby pieniądza nie przynoszące żadnego dochodu, ale nie obciążone jakimkolwiek ryzykiem, a drugiej strony mamy do czynienia z zasobami obligacji przynoszącymi dochód, ale ryzykownymi. Według Tobina to ryzyko jest uwzględniane jawnie, jako czynnik wpływający na podejmowanie decyzji. Jeśli podmiot zwiększa w swoim portfelu udział obligacji kosztem udziału gotówki, to może oczekiwać większych przychodów, lecz musi uwzględnić większe ryzyko. Stąd też Tobin rozróżnia trzy rodzaje zachowań:

-skłonne do ryzyka

-neutralne

-unikające ryzyka

Dlatego też uważa, że wyższe ryzyko musi być rekompensowane przez wyższy oczekiwany dochód w postaci oprocentowania i zmiany wartości kapitału. Powściągliwość podmiotu rośnie wraz ze wzrostem ryzyka i tylko bardziej niż proporcjonalnie rosnące oczekiwania co do przyszłych dochodów mogą zwiększyć udział papierów wartościowych w portfelu podmiotu.

Teoria pieniądza ostrożnościowego Whalena i Tsianga

Powstała w II połowie lat 60tych. W teorii tej został wprowadzony nowy element niepewności dochodów i wydatków. Zakłada ona, że wskutek nieprzewidzianej utraty pewnych dochodów lub konieczności poniesienia niespodziewanych wydatków, podmiot gospodarczy może mieć do czynienia z nieplanowanym deficytem, co zawsze wywołuje koszty utraty płynności, jeżeli deficytu tego nie da się pokryć z zasobów pieniądza ostrożnościowego. Na koszty utraty płynności mogą się również składać: odsetki od kredytów, koszty sprzedaży pewnych składników majątku oraz koszty postępowania sądowego związanego z ugodami oraz bankructwa. Także rezygnacja z nieplanowanych wydatków w celu pokrycia deficytu pociągnie za sobą rzeczywiste koszty, dlatego też zasób pieniądza ostrożnościowego chroni przed wszystkimi tymi rodzajami ryzyka w tym większym stopniu im większy jest ten zasób. Utrzymanie tego zasobu powoduje powstanie kosztów alternatywnych w postaci utraconych dochodów, np. z odsetek, jeśli zasób nie jest ulokowany w łatwo dających się upłynnić i przynoszących dochód aktywach. Zasób pieniądza ostrożnościowego racjonalnie postępującego podmiotu gospodarczego każdorazowo jest wyższy lub niższy, im wyższy lub niższy jest dochód i koszt transakcji zamiany oraz im niższa lub wyższa jest stopa procentowa.

Podaż pieniądza

W gospodarce rynkowej wyróżnia się określone agregaty pieniądza, które wykorzystuje się do analizy sytuacji sektora bankowego i formułowania zadań polityki pieniężnej.

Agregaty:

M0 - pieniądz banku centralnego, czyli pozostające w cyrkulacji bilety bankowe, bilon oraz depozyty banków komercyjnych w banku centralnym. Jest to tzw. baza monetarna (pieniądz o najwyższej sile) ze względu na szczególną jego rolę w kształtowaniu podaży pieniądza w całości.

M1 - pieniądz ścisłym tego słowa znaczeniu. Tu zalicza się bilety bankowe, bilon oraz depozyty a vista.

M2 = M1 + potencjalny pieniądz, do którego zalicza się: depozyty krótkoterminowe oraz depozyty a vista, ale nie podlegające dysponowaniu za pomocą czeku i przekazu.

M3 = M2 + wszelkiego rodzaju depozyty długoterminowe i te które nie zostały zaliczone do M2.

M4 = M3 + aktywa finansowe w postaci papierów wartościowych, które podlegają sprzedaży (M4 - zasoby płynności gospodarki).

Podaż pieniądza jest to postawienie do dyspozycji przez instytucje pieniężną zasobów pieniężnych innej jednostce gospodarczej. Największym źródłem podaży pieniądza w krajach o gospodarce rynkowej jest kreacja tego pieniądza przez banki komercyjne. Podaż tego pieniądza przez banki komercyjne realizowana jest przede wszystkim przez operacje kredytowe. Dochodzi wtedy do emisji (kreacji) pieniądza skrypturalnego tych banków. Tego rodzaju emisja jest jednak ograniczona przez odpływy pieniądza skrypturalnego z banku komercyjnego w postaci gotówki lub w postaci lokat w innych bankach. W celu sprostania takim zachowaniom bank komercyjny musi dysponować zasobami pieniądza banku centralnego w postaci biletów bankowych i swoich depozytów na rachunku w banku centralnym . Gdyby bank komercyjny nie dysponował żadnymi zasobami pieniądza banku centralnego w momencie kreowania swojego pieniądza, to mógłby doprowadzić do utraty płynności, a to stanowiłoby realne zagrożenie dla funkcjonowania systemu bankowego. Niewypłacalność jednego banku może pociągnąć za sobą nie tylko bankructwo jego klientów, ale także niewypłacalność dalszych banków komercyjnych, które zostaną pozbawione dopływu pieniądza banku centralnego pochodzącego z rozliczeń z niewypłacalnymi bankami i same będą zmuszone zawiesić regulowanie zobowiązań. Aby uchronić się przed nadmierną kreacją pieniądza prowadzącą do niewypłacalności banków, narzucono bankom komercyjnym pewne rygory w ich działalności depozytowo - kredytowej.

Bank centralny

Polityka pieniężna (monetarna)

Określony poziom zatrudnienia, szybki i zrównoważony wzrost gospodarczy, stały poziom salda bilansu płatniczego to główne cele polityki gospodarczej, które są również głównymi celami polityki pieniężnej banku centralnego.

Polityka pieniężna jest częścią polityki gospodarczej państwa, natomiast władza monetarna, jaką jest bank centralny, jest źródłem pieniądza krajowego, prawnego środka płatniczego i stróżem jego stabilności. Podstawowym celem polityki monetarnej jest ograniczanie ilości pieniądza do wielkości niezbędnej dla właściwego spełniania przez pieniądz jego funkcji środka cyrkulacji, środka płatniczego i środka gromadzenia oszczędności.

Głównym celem pośrednim polityki pieniężnej powinno być odpowiednie skorelowanie przyrostu podaży pieniądza z przyrostem produktu krajowego brutto. Podaż pieniądza stanowi istotny czynnik wpływający na kształtowanie globalnego popytu, a tym samym na wielkość produktu krajowego brutto. Wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu globalnego popytu, a tym samym do wzrostu PKB. Uważa się, że realny wzrost występuje wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia z przymusowym bezrobociem i niewykorzystanymi zdolnościami produkcyjnymi. W tym przypadku aktywna polityka pieniężna będzie sprzyjać ożywieniu gospodarczemu.

Wszelkie ograniczenia podaży pieniądza nieuwzględniające wzrostu PKB oraz założenie stałej szybkości obiegu pieniądza mogą grozić zakłóceniami w realizacji transakcyjnej funkcji pieniądza i powstaniem zjawisk recesyjnych w gospodarce. W warunkach, gdy rynek pieniężny i kapitałowy nie jest w pełni wykształcony, bank centralny musi wykorzystywać instrumenty o różnym charakterze. Dlatego też istotną sprawą jest zsynchronizowanie działań tych instrumentów. Z jednej strony bank centralny zestawia plan pieniężny dla całego systemu bankowego, określa globalną wielkość kredytów, które mogą być udzielone całej gospodarce, określa selektywnie cele, a z drugiej strony bank ten wpływa na działalność banków mu podległych przez stopę procentową, wielkość udzielonych kredytów refinansowych oraz stopę rezerwy obowiązkowej. Bank centralny w stosunku do banków działa z jednej strony jako jednostka zwierzchnia upoważniona przez państwo do wydawania nakazów i zakazów, które można przeprowadzić za pomocą środków przymusu, a z drugiej strony jako podmiot gospodarczy, który składa propozycję dokonywania korzystnych transakcji i daje możliwość dobrowolnego skorzystania z tych ofert. Czyli z jednej strony bank centralny wpływa na rynek pieniężny przez nakazy i zakazy, przez określenie stopy rezerwy obowiązkowej lub ustalenie limitu (plafonu) wzrostu akcji kredytowej w bankach komercyjnych, a drugiej strony wpływa na rynek przez rynkową interwencję, czyli politykę redyskontową, lombardową, kursową i operacje otwartego rynku. Polityka fiskalna państwa wywiera również istotny wpływ na działalność banków, co objawia się następującymi prawidłowościami:

wzrost dochodów gospodarstw domowych wynikający ze wzrostu wydatków rządowych powoduje wzrost depozytów oraz wzrost zapotrzebowania na kredyty.

wzrost wydatków rządowych jest finansowany dodatkowe pożyczki, co zwiększa popyt na kredyt i powoduje wzrost stóp procentowych

zmniejszenie deficytu budżetowego powoduje spadek popytu na pożyczki oraz spadek stóp procentowych

wzrost wydatków rządowych może spowodować wzrost inflacji, natomiast ograniczenie deficytu budżetowego przez wzrost podatków spowoduje, że ryzyko inflacyjne będzie mniejsze.

System finansowy w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi składający się z instrumentów, rynków, instytucji finansowych oraz zasad, na jakich one działają. Podstawową rolą tego sektora w gospodarce jest uczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka wymiany oraz umożliwienie jego przenoszenia między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi (ekonomicznymi).

Instrumenty finansowe

to roszczenia lub zobowiązania finansowe odnoszące się do majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do innych. Dla emitentów są one zobowiązaniami, natomiast dla ich posiadaczy są składnikami ich aktywów. Z punktu widzenia podmiotu kreującego instrumenty te można podzielić na:

-instrumenty bezpośrednie

-instrumenty pośrednie

Instrumenty bezpośrednie to instrumenty emitowane przez niefinansowe podmioty gospodarcze, takie jak: przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe oraz władze centralne i lokalne. Za ich pomocą siła nabywcza przepływa do ostatecznych jej użytkowników, czyli emitentów.

Instrumenty pośrednie to instrumenty emitowane przez instytucje finansowe pośredniczące w przepływie siły nabywczej.

Rynki finansowe są to rynki, na

których przedmiotem obrotu są

instrumenty finansowe.

Podział rynków finansowych 1:

-pieniężny - rynek obrotu krótkoterminowymi instrumentami finansowymi

-kapitałowy - rynek obrotu długoterminowymi instrumentami finansowymi

-dewizowy - przedmiotem kupna i sprzedaży są waluty obce oraz instrumenty finansowe o wartości wyrażonej w walutach obcych.

Podział 2:

- pierwotny - emitent sprzedaje swoje zobowiązania

-wtórny - następuje odsprzedaż już będących w obiegu instrumentów

Instytucje finansowe - są to te instytucje, które mają dominującą część swojego majątku w postaci aktywów finansowych, czyli zobowiązań majątkowych innych podmiotów. Dwa rodzaje instytucji:

- instytucje wyłącznie pośredniczące w dystrybucji instrumentów finansowych (np. biura maklerskie, instytucje trudniące się tzw. bankowością inwestycyjną),

-instytucje kreujące instrumenty finansowe - instytucje tworzące własne instrumenty finansowe tzw. instrumenty pośrednie, za pomocą których gromadzą środki dające możliwość prowadzenia działalności przynoszącej dochód. Instytucje te dokonują transformacji (zamiany) jednego typu instrumentów finansowych na inne pośrednie instrumenty finansowe.

Zasady - reguły, na jakich działają ogniwa systemu finansowego.

System finansowy jest integralną częścią systemu gospodarczego. W tym systemie mieści się bank centralny.

Pierwsze banki centralne:

w Europie - XVII / XVIII w.

1694 rok - Bank Anglii - niektórzy myślą, że jest to pierwowzór banku centralnego; pojawił się w warunkach gospodarki wojennej; udzielił kredytu wysokoprocentowego na prowadzenie wojny w zamian za prawo emisji biletów bankowych

1683 - bank centralny Szwecji

W XIX w. powstawały kolejne banki centralne. W XX wieku banki centralne stały się powszechnością.

1924 - polski bank centralny - Bank Polski, powstał w formie spółki akcyjnej; po II wojnie przekształcił się w Bank Państwowy

Panuje przekonanie, że bank centralny powinien być niezależną instytucją w każdym państwie.

Banki centralne funkcjonują w oparciu o ustawy; oprócz tego każdy bank centralny ma swój statut określający prawa i obowiązki banku.

2 formy banków centralnych:

-spółki akcyjne z różnym udziałem państwa, ale dokładnie określa się kto może być akcjonariuszem (Bank Anglii, Francji, Norwegii, Finlandii -100% udziałów państwa; Austria -50%); w banku Belgii nabywcy akcji to tylko podmioty belgijskie; specyficzny jest bank centralny Włoch - udziałowcami mogą być podmioty prawa publicznego, w których państwo ma znaczne udziały;

-korporacja prawa publicznego, czyli bank państwowy (np. bank centralny w Niemczech, Bank Centralny Nowej Zelandii)

W Polsce obowiązywały dwie ustawy o banku centralnym:

Ustawa z dnia 31.01.1989r. - określała funkcje banku centralnego (bank emisyjny państwa, centralna instytucja kredytowa, centralna instytucja rozliczeniowa oraz centralna bankowa instytucja dewizowa)

Ustawa z 29.08.1997r. o NBP - do podstawowych zadań banku centralnego zalicza się:

-zachowanie wartości pieniądza krajowego

-ochrona stabilności systemu finansowego

-zwiększanie efektywności polityki pieniężnej.

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym, posiada osobowość prawną i ma prawo używać pieczęci z godłem państwowym. Główną siedzibą jest Warszawa, posiada oddziały terenowe. Może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych, nie może być udziałowcem lub akcjonariuszem innych osób prawnych z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych i Skarbu Państwa. Prowadzi gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego zatwierdzonego przez Radę Polityki Pieniężnej. Posiada swój fundusz statutowy, a zysk banku pomniejszony o odpis na fundusz statutowy, rezerwowy i fundusze specjalne zostaje odprowadzony do budżetu państwa. Na równi z jednostkami budżetowymi korzysta ze zwolnień od podatków i opłat sądowych. Organami banku centralnego są: prezes, Rada Polityki Pieniężnej i zarząd banku.

Prezes powoływany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta; kadencja trwa 6 lat, przy czym ta sama osoba nie może sprawować swojej funkcji dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Nie może w tym okresie należeć do żadnej partii, związku zawodowego i nie może prowadzić działalności politycznej nie dającej się pogodzić z godnością tego urzędu (konstytucja). Kadencja prezesa wygasa: po upływie 6 lat, w przypadku śmierci lub złożenia rezygnacji. Może zostać on odwołany wcześniej, jeśli nie wypełnia swoich obowiązków, z powodu długotrwałej choroby, został skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa lub jeśli Trybunał Stanu zakazał mu zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Uprawnienia Prezesa:

- stoi na czele Zarządu Banku

- przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej

- bierze udział w pracach KNF

- uprawniony jest do reprezentowania banku na zewnątrz

- jest przełożonym wszystkich pracowników banku centralnego.

Rada Polityki Pieniężnej - tworzy ją prezes banku centralnego jako przewodniczący i 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat. Kadencja członków trwa 6 lat i może zostać skrócona z powodu śmierci lub z powodu odwołania przez organ powołujący. Odwołanie może nastąpić w momencie zrzeczenia się funkcji, z powodu choroby uniemożliwiającej sprawowanie funkcji, z powodu prawomocnego wyroku, z powodu działalności w partii politycznej i związku zawodowym w okresie członkostwa w Radzie. Podstawową kompetencją Rady Polityki Pieniężnej jest ustalanie założeń polityki pieniężnej oraz przedkładanie ich do wiadomości Sejmu wraz z projektem ustawy budżetowej, który przygotowuje Rada Ministrów. Rada ma obowiązek składania sprawozdań z wykonywania polityki pieniężnej i musi się to odbyć w ciągu pięciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego. Natomiast na podstawie przyjętych założeń polityki pieniężnej ustala podstawowe parametry obiegu pieniężnego takie jak: wysokość stóp procentowych banku centralnego, zasady i stopy rezerwy obowiązkowej, zasady operacji otwartego rynku; określa również górne granice zobowiązań, wynikających z zaciągniętych przez bank centralny kredytów i pożyczek w zagranicznych instytucjach finansowych i bankowych; zatwierdza plan finansowy banku centralnego i przyjmuje sprawozdania z działalności tego banku.

Zarząd banku centralnego stanowią:

- prezes

- dwóch vice-prezesów

- od 4 do 6 członków zarządu

Kompetencje zarządu:

- realizuje uchwały RPP;

- podejmuje uchwały niezastrzeżone ustawowo do wyłącznej kompetencji innych organów banku centralnego;

- może korzystać z uprawnień do powoływania, przekształcania i likwidacji komórek organizacyjnych centrali banku i innych jednostek;

- podejmuje uchwały w sprawie udzielania bankowi upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego;

- realizuje zadania z zakresu polityki kursowej;

- nadzoruje operacje otwartego rynku ;

- ocenia funkcjonowanie systemu bankowego, obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych;

- ocenia obrót dewizowy.

Funkcje banku centralnego:

1. centralny bank państwa - Ta funkcja wiąże się z formułowaniem i realizacją polityki pieniężnej, organizowaniem procesów rozliczeń i rozrachunków w systemie bankowym oraz czuwaniem nad ich sprawnym przebiegiem.

Ważną kategorią jest:

- pieniądz rezerwowy banku centralnego pochodzący z rezerw obowiązkowych banków komercyjnych w tym banku, wkładów na rachunkach bankowych w banku centralnym, gotówki w kasach banków oraz zobowiązań wobec sektora niefinansowego w postaci pieniądza gotówkowego poza kasami banków oraz wkładów podmiotów niefinansowych.

Bank centralny w tej funkcji działa jako:

- agent rządu, czyli spełnia funkcję banku gospodarki narodowej, z jednej strony jest regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz kraju, ma utrzymywać równowagę bilansu płatniczego, a z drugiej strony jest bankierem państwa w zakresie udzielania kredytów rządowi i kasowej obsługi budżetu. Ma dbać o stabilność waluty narodowej.

- zarządca długu publicznego - czyli emituje, organizuje obsługę i wykupuje dług publiczny;

- administrator rezerwy dewizowej, czyli zajmuje się obsługą i organizacją płatności zagranicznych, realizuje politykę państwa w odniesieniu do kursu walutowego, pośredniczy w kupnie złota i dewiz oraz utrzymuje rezerwy międzynarodowych środków płatniczych.

2.bank emisyjny- funkcja ta polega na emitowaniu znaków pieniężnych, organizowaniu obiegu pieniężnego oraz regulowaniu ilości pieniądza znajdującego się w obiegu.

Ma możliwość emisji własnych papierów wartościowych. Wielkość emisji pieniądza zależy od realizacji określonej polityki pieniężnej, której generalna przesłanką jest takie kształtowanie podaży pieniądza aby jego nadmiar nie potęgował inflacji a ewentualny niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych.

3.bank banków- funkcja ta wiąże się z wiodącą rolą banku centralnego w systemie bankowym oraz odpowiedzialnością za jego stabilność, rozwój i sprawne funkcjonowanie. Bank centralny w stosunku do banków komercyjnych pełni funkcje usługowe i kontrolne.

Funkcja usługowa wiąże się z codzienną współpracą banków i jest tutaj kredytodawcą ostatniej szansy. Wynika to z jego możliwości refinansowych i redyskontowych oraz z systematycznie przeprowadzanych operacji otwartego rynku ułatwiających zachowanie płynności w systemie bankowym.

Funkcja kontrolna polega na kontrolowaniu przestrzegania prawa bankowego na funkcjach

ostrożnościowych związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa banków i zgromadzonych w nich wkładów. Z tą funkcją wiąże się też oddziaływanie na system bankowy w kierunku realizacji określonej polityki pieniężnej.

Bank centralny spełnia 4 podstawowe funkcje:

1. reguluje cyrkulacje emitowanego pieniądza

2. reguluje wielkość pieniądza bankowego tworzonego przez banki komercyjne

3. reguluje płynność całego systemu bankowego

4. kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych poprzez wykorzystywanie odpowiednich instrumentów pieniężnych.

Instrumenty banku centralnego dzielimy na 3 grupy:

1. instrumenty kontroli ogólnej

2. instrumenty kontroli selektywnej

3. oddziaływanie przez perswazję.

Ad.1 Grupa:.instrumenty kontroli ogólnej - oddziaływują one na wszystkie banki równomiernie i z jednakowym natężeniem. Zaliczamy do nich:

a)politykę rezerwy obowiązkowej (najważniejszy)

b)kredyty refinansowe

-c)operacje otwartego rynku.

Ad.a)Bank centralny nakłada na podległe mu banki obowiązek odprowadzania rezerwy obowiązkowej. Ma ona na celu łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy procentowe rynku międzybankowego. Odgrywa również rolę w ograniczaniu nadpłynności w tym sektorze. Wysokość rezerwy obowiązkowej wyrażona jest w % i ustala ja RPP - dziś wynosi 3%. Bank centralny może określić jakiego rodzaju wkłady podlegają obowiązkowi tworzenia rezerwy. Może też zróżnicować stopę rezerwy obowiązkowej w zależności od terminów zobowiązań czy też wielkości depozytów. Obowiązkiem odprowadzania rezerwy mogą być objęte tylko depozyty w walucie krajowej oraz również wkłady dewizowe, a w niektórych systemach pieniężnych także kredyty. Rezerwa utrzymywana jest na rachunku bankowym w banku centralnym oraz w formie zapasu gotówki w kasach banków ( zapasu nie może być więcej niż 10% wymaganej rezerwy). Od 1.05.2004r. środki rezerwy obowiązkowej są oprocentowane, a wysokość oprocentowania wynosi 0,9% stopy redyskontowej weksli. Bank centralny może zwolnić bank realizujący program postępowania naprawczego z obowiązku utrzymywania rezerwy ale zwolnione środki muszą zostać przeznaczone na zakup papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub bank centralny( np.bony skarbowe, obligacje skarbowe, bony NBP).

Ad.b)Polityka refinansowania banków- polega na udzielaniu bankom kredytów czyli na wspomaganiu ich potencjału kredytowego , wykorzystuje się tu:

- kredyt redyskontowy

-kredyt lombardowy

- kredyt w rachunku otwartym

Bank centralny poprzez zmiany wysokości stopy procentowej zachęca lub wstrzymuje banki od zaciągania tych kredytów, co wpływa w konsekwencji na podaż pieniądza.

Kredyt redyskontowy- udzielany jest na podstawie zdyskontowanych przez banki komercyjne weksli jednostek gospodarczych. Bank centralny ustala wysokość stopy redyskontowej ,która stanowi odniesienie dla banków komercyjnych do ustalenia stopy dyskontowej.

W ramach polityki redyskontowej bank centralny może posługiwać się nie tylko stopą procentową , ale może stosować wobec poszczególnych banków kontyngenty redyskontowe oraz wymagania jakościowe warunkujące przyjęcie określonych weksli do redyskonta.

Bank centralny nie ma obowiązku udzielania kredytu konkretnemu bankowi. Może uzależnić kontyngent redyskontowy od określonych warunków dotyczących przeznaczenia weksli, wielkości funduszy własnych banku lub struktury jego aktywów.

Wymagania jakościowe dotyczą zazwyczaj:

- terminu płatności weksla

- charakteru weksla.

Jako generalną zasadę przyjmuje się, że przedmiotem redyskonta mogą być weksle o wysokim stopniu zabezpieczenia, czyli tzw. weksle pierwszorzędne, związane z obrotem towarowym o terminie wymagalności nie dłuższym niż 3 m-ce. Uważa się, że redyskonto nie jest najdogodniejszą metodą kształtowania podaży pieniądza, ponieważ bank centralny określając stopę redyskonta przyjmuje na siebie obowiązek redyskontowania wszystkich przedstawionych weksli, jeśli tylko odpowiadają z góry określonym warunkom. Kredyt redyskontowy traci na znaczeniu jako regulujący podaż pieniądza i jest zastępowany przez inne instrumenty.

Kredyt lombardowy - udzielany jest bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych spełniających określone warunki.

Mogą to być: bony skarbowe, obligacje państwowe i komunalne, pierwszorzędne weksle przedsiębiorstw. Wykaz papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem lombardu ustala bank centralny, a wielkość udzielonego w ten sposób kredytu kształtuje się na poziomie od 65%do 80% wartości zastawionych papierów wartościowych, licząc wg ich wartości rynkowej.

Kredyty te są na ogół krótkoterminowe, udzielane na okres od kilku dni do max.3 m-cy.

Stopa oprocentowania tego kredytu wyznaczona jest z reguły na poziome wyższym w porównaniu z innymi stopami banku centralnego.

Polityka banku centralnego może być polityką restrykcyjną lub ekspansywną. Zależy to od sytuacji gospodarczej kraju i kierunku polityki pieniężnej. Polityka restrykcyjna zmierza do ograniczenia podaży pieniądza.( tzw. trudnego pieniądza). Wyraża się ona podrożeniem kredytów przez podniesienie stopy kredytu redyskontowego i lombardowego przy jednoczesnym podniesieniu stopy rezerwy obowiązkowej. Jeśli zastosowane środki nie przynoszą oczekiwanych efektów, czyli podniesienia ceny kredytów w bankach komercyjnych, co wiąże się ze zmniejszeniem podaży pieniądza, to bank centralny odpowiednio ukierunkowuje operacje otwartego rynku, czyli oferuje sprzedaż papierów wartościowych na korzystnych warunkach.

Polityka ekspansywna - obniża oprocentowanie kredytu redyskontowego i lombardowego, następuje obniżka stopy rezerwy obowiązkowej, Bank centralny skupuje papiery wartościowe a tym samym zwiększa podaż pieniądza.

Kredyt w rachunku otwartym- jest to rodzaj kredytu refinansowanego stosowanego w przypadku realizacji przez banki zadań o wyższym znaczeniu ogólnogospodarczym wspomaganych przez państwo na warunkach preferencyjnych.

Adc) operacje otwartego rynku - polegają na upoważnieniu banku centralnego do zakupu i sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych, najczęściej państwowych a przede wszystkim weksli skarbowych ( bonów)

Zakup papierów wartościowych powiększa aktywa banku centralnego i zwiększa obieg pieniądza a sprzedaż tych papierów z własnego portfela przez bank centralny działa odwrotnie. Bank centralny zakupuje papiery wg stopy zakupu czyli odebrania z sprzedaje je wg stopy sprzedaży czyli doręczenia. Operacje te mogą być dokonywane przez przetarg procentowy i przetarg ilościowy.

Przetarg procentowy -polega na podawaniu przez banki komercyjne stawki procentowej, po której chciałyby zawrzeć transakcje.

Bank centralny w ramach w ramach ustalonej przez siebie kwoty przyznaje możliwość sprzedaży zaczynając od banków , które zaproponowały najwyższa stawkę.

Natomiast w przetargu ilościowym - bank centralny określa wysokość stawki zakupu i jest to stawka stała, a banki komercyjne określają kwoty jakie chciałyby sprzedać bankowi centralnemu po tej stawce. Bank centralny rozdziela ustaloną przez siebie kwotę proporcjonalnie do wielkości złożonych ofert. Bank centralny może połączyć operacje zakupu papierów wartościowych z uzgodnieniem warunków ich odkupienia w określonym terminie w przyszłości. Są to operacje warunkowe. Mogą być 3 ich typy:

1. repo

2. rewers repo

3. operacje dewizowe typu swap

Ad.a) repo - to sprzedaż papierów wartościowych po określonej cenie z jednoczesnym odkupieniem tych papierów po cenie wyższej w określonym dniu w przyszłości. Stopa repo to cena pozyskiwania środków.

Ad.b) rewers repo - to kupno papierów wartościowych z jednoczesnym ich sprzedaniem w określonym dniu w przyszłości. Stopa procentowa tych operacji to dochód z lokowania pieniędzy. Są to operacje krótkoterminowe, trwają od 1 dnia do max.6 m-cy o minimalnym lub żadnym ryzyku kredytowym, ponieważ dotyczą przede wszystkim papierów wartościowych Skarbu Państwa.

Ad.c) swap- operacje polegające na kupnie dewiz lub waluty z natychmiastową dostawą i jednoczesnej umowie sprzedaży tej samej kwoty w określonym terminie w przyszłości po uzgodnionym kursie, temu samemu partnerowi.

Aby operacje otwartego rynku były efektywne muszą być spełnione 2 warunki:

1.musi istnieć rozbudowany i odpowiednio chłonny rynek pieniężny i kapitałowy

2.muszą istnieć budzące zaufanie papiery wartościowe

Ad.2 Instrumenty sterowania bezpośredniego( kontroli selektywnej)

Należą do nich:

A. kontrola udzielanych kredytów klientom

B. kontrola poziomu stóp procentowych.

Ad.a) Kontrola udzielanych kredytów - jeśli wysoka stopa procentowa nie stanowi wystarczającej bariery dla zahamowania popytu na kredyt, bank centralny może wyznaczyć dopuszczalny pułap przyrostu wartości kredytów dla każdego banku. Wskaźnik ten może być uszczegóławiany np. dla poszczególnych branż.

Polityka kontyngentów kredytowych- należy do instrumentów najbardziej rygorystycznych, ale bardzo skutecznych. Osłabia ona konkurencje między bankami i utrwala strukturę istniejących instytucji kredytowych. Każdy bank może zwiększyć wartość kredytów wg tego samego wskaźnika, ale nie ma możliwości kredytowania dodatkowych przedsięwzięć inwestycyjnych nawet bardzo efektywnych, po wyczerpaniu limitu kredytowego. Wg tego systemu takie same możliwości rozwoju akcji kredytowej mają banki dobre i słabe. Limity kredytowe ciążą nierównomiernie na przedsiębiorstwach, ponieważ są korzystne dla przedsiębiorstw małych i średnich. Formą ograniczeń kredytowych jest kontrolowanie emisji i sprzedaży papierów wartościowych. Kontrola sprzedaży akcji i obligacji może zahamować akcję kredytową

w bankach komercyjnych . Aby ograniczenia te stały się skuteczne muszą być spełnione 2 podstawowe warunki:

1) banki powinny ograniczyć zakupy tych papierów na własny rachunek,

2) banki muszą ograniczyć kredyty dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych przeznaczone na zakup nowo wyemitowanych papierów dłużnych.

Ad.b) polityka stopy procentowej - stopa procentowa może być wykorzystywana jako instrument polityki pieniężno-kredytowej kiedy będzie spełniała funkcje parametru zewnętrznego. Procent powinien spowodować racjonalne wykorzystanie środków, ale będzie to uzależnione od kształtowania się ceny tego procentu na rynku. Wyższe odsetki mogą być przerzucone w ceny i wtedy procent nie odegra swojej roli. Podwyższanie stopy procentowej może dać pozytywne efekty w warunkach niedoskonałych. W przypadku odsetek od wkładów będzie to sprzyjać neutralizacji części dochodów ludności ale będzie prowadzić do podwyższenia odsetek od kredytów. Mimo neutralizacji procentu przez ceny, wyższe oprocentowanie kredytów daje bardziej racjonalne ich wykorzystanie. Przy restrykcyjnej polityce kredytowej, która występuje w przypadku inflacji stosuje się nie tylko ograniczanie akcji kredytowej, ale wprowadza się również tzw. realną stopę procentową. Urealnienie stopy procentowej ma na celu zmniejszenie popytu na pieniądz czyli tzw. neutralizacja gorącego pieniądza i zamianę tego pieniądza na wkłady terminowe oraz ograniczenie akcji kredytowej. Powstają jednak wątpliwości czy należy wprowadzać realną stopę procentową , czy daje ona pożądane efekty i nie powoduje pogłębiania recesji i czy nie jest jakby dodatkowym opodatkowaniem sfery produkcyjnej. W normalnych rynkowych stosunkach nie powinno dochodzić do odgórnego ustalania stopy procentowej. Powinna być ona wynikiem popytu i podaży na rynku kredytowym oraz elementem konkurencji między bankami.

Ad.3 perswazja moralna - polega na formułowaniu przez bank centralny oraz przedstawicieli rządu nieformalnych, ustnych sugestii oraz wywieraniu na banki nacisku, na rzecz zaniechania bądź podjęcia określonych działań. Skala i skuteczność tego instrumentu są trudne do określenia.

OBSZARY REGULACJI FINANSOWYCH BANKU CENTRALNEGO

Regulacje makroekonomiczne - dotyczą one ogólnej kontroli makroekonomicznych agregatów gospodarki do stymulowania procesów rozwojowych oraz działań na rzecz równowagi i stabilizacji gospodarczej.

Do stosowanych w tych regulacjach instrumentów zalicza się:

1.)rezerwę obowiązkową - która pozwala na skuteczną kontrolę podaży pieniądza kredytowego lecz jest instrumentem mało elastycznym. Łatwo ją obniżyć, ale jej podniesienie dla poszczególnych banków może oznaczać istotne zmiany w strukturze depozytów oraz wzrost związanych z tym kosztów.

2.) operacje otwartego rynku- które mają na celu kontrolowanie podaży pieniądza, regulowanie płynności finansowej banków oraz kształtowanie krótkookresowych stóp procentowych.

Polegają one na zwrotnym zakupie lub zwrotnej sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych bankom komercyjnym . Zapewniona zostaje w ten sposób płynność w systemie bankowym i zaabsorbowana nadwyżka funduszy. Są one instrumentem elastycznym, szybko reagują na sytuacje rynkowe. Skuteczność tego instrumentu wiąże się z możliwością reagowania banku centralnego na odpowiednio dużą skalę , a to wymaga istnienia i funkcjonowania odpowiednio dużego rynku wtórnego.

Polityka stopy procentowej- bank centralny oddziaływując na rynek pieniężny, określa poziom stóp procentowych od kredytu lombardowego i redyskontowego. Istotną rolę odgrywają tu stopy repo i rewers-repo.

Pułapy kredytowe- są ilościowym sposobem kontroli akcji kredytowej w bankach komercyjnych i stosuje się je w okresach napięć inflacyjnych.

Depozyty specjalne - wykorzystywane do okresowej redukcji podaży pieniądza.

Kontrola alokacji

Podstawowym zadaniem banków jest pośrednictwo w alokacji środków finansowych w całej gospodarce. Z reguły powierzane bankom środki są lokatami krótkoterminowymi, natomiast popyt na środki pieniężne dotyczy zwykle dłuższych okresów czasu, dlatego banki przyjmują na siebie znaczną część ryzyka związanego z transformacją krótkookresowych lokat bankowych na długookresowe kredyty. Ryzyko to jest tym większe, im wyższa jest inflacja oraz znaczna zmienność cen relatywnych.

Bank centralny stosuje tu następujące instrumnenty:

preferencyjne stopy procentowe- polega to na pobudzaniu aktywności gospodarczej w określonych rejonach kraju lub dziedzinach gospodarki przez stosowanie niższych stóp procentowych w porównaniu z rynkowymi.

Selektywne programy kredytowe- polegają one na wyznaczaniu określonej puli środków pieniężnych na określone przedsięwzięcia inwestycyjne. Bywa to połączone z dodatkowymi udogodnieniami np. preferencyjnym oprocentowaniem czy tez karencją w spłacie kredytu lub oprocentowania

Minimalne wymogi inwestycyjne- dotyczą one przede wszystkim minimalnego udziału kapitału własnego w przedsięwzięciach inwestycyjnych, ale jest to autonomiczna decyzja banku komercyjnego lub inwestycyjnego, natomiast oddziaływanie banku centralnego może ograniczyć się tylko do ułatwień refinansowych lub perswazji moralnej.

Gwarancje kredytowe- związane są z zapewnieniem spłaty określonej należności w określonym czasie przez podmiot gospodarczy korzystający z gwarancji i mają one na celu obniżkę ryzyka kredytowego.

Operacje refinansowe - wiążą się z udzielaniem przez bank centralny kredytów bankom komercyjnym, które pozwalają upłynnić im aktywa i prowadzić działalność kredytową mimo braku wystarczających środków własnych.

Regulacje strukturalne wynikają z przesłanek ekonomicznych i politycznych. Do tych regulacji należy:

- kontrola struktury systemu bankowego, czyli określenie czy będzie to model kontynentalny czy prawne odseparowanie banków komercyjnych i inwestycyjnych.

- kontrola zakładania i łączenia podmiotów (zwrócenie uwagi na ochronę rynku krajowego)

- limitowanie zasięgu aktywności banków - odnosi się ono do instytucji bankowych, które z racji swojej specyfiki nie są w stanie spełnić wysokich wymogów kapitałowych stawianych bankom komercyjnym lub inwestycyjnym.

Regulacje ostrożnościowe mają na celu ochronę banków przed tzw. ryzykiem systemowym oraz ograniczenie ponoszonych przez banki kosztów, braku stabilności rynków finansowych.

Do nich zaliczamy:

- kryteria autoryzacji, które obejmują definicję samego banku oraz określenie cech i czynności instytucji bankowych

- minimalne wymogi kapitałowe - dotyczą one funduszy własnych banków i stanowią podstawę oceny wiarygodności, koncentrują się one wokół współczynnika wypłacalności (czyli adekwatności kapitału),

- wymagania dotyczące płynności - mają na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa banków i depozytariuszy i związane są z wymaganiami dotyczącymi symetryczności aktywów i pasywów w określonym przedziale czasowym oraz proporcji w strukturze samych aktywów.

Jeśli stosunek zapadalnych aktywów do wymagalnych pasywów w okresie do 3 m-cy kształtuje się na poziomie powyżej 0,9 to uważa się, że sytuacja w banku jest dobra.

- ograniczenia w strukturze aktywów i pasywów - występują one w postaci uregulowań prawnych, czyli tzw. limitów koncentracji, inaczej pułapów ograniczających możliwość kredytowania przez banki poszczególnych kredytobiorców;

- normy dopuszczalnego ryzyka walutowego - mają one ochronić bank przed nadmiernymi kosztami zmiany kursu walutowego oraz przed zbyt dużym zaangażowaniem się banku w działalność arbitrażową;

- rezerwy celowe - tworzy się je od należności nieregularnych i służą one do równoważenia ryzyka bankowego, ustalane są na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego należności bankowe oraz na podstawie ich zabezpieczeń;

- wymagania sprawozdawczości - wynikają z konieczności posiadania przez bank centralny rzetelnych, szybkich do otrzymania i porównywalnych informacji.

Regulacje organizacyjne - służą one do określania ram uczestnictwa banków komercyjnych w operacjach na rynkach finansowych, reguł tworzenia rynku, zasad ochrony tajemnicy bankowej, czy też wymiany informacji.

Regulacje zabezpieczające - powiązane są z dodatkową ochroną osób, które korzystają z usług bankowych. Tworzy się fundusze ochrony depozytów (BFG), formułuje wymogi dotyczące minimalnego zakresu informacji przekazywanych klientom bankowym.

IMPULSY PIENIĘŻNE

Wielkości monetarne to te wielkości, które można przypisać monetarnej sferze gospodarki, czyli to pieniądz banku centralnego (baza monetarna), wolne rezerwy płynności, podaż pieniądza, wolumen kredytu, stopy procentowe różnego rodzaju oraz zbliżone do pieniądza aktywa o różnym stopniu płynności.

Impulsy pieniężne - zmiany zmiennych monetarnych.

Można określić 2 przyczyny występowania impulsów pieniężnych:

1.polityka pieniężna i kredytowa banku centralnego

2.pozostałe działania nie należące do polityki pieniężnej

W pierwszym przypadku impulsy monetarne wynikają z administracyjnych decyzji władz monetarnych, natomiast w drugim przypadku są rezultatem oddziaływania podaży pieniądza, popytu na pieniądz podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych z wyłączeniem banku centralnego.

Między tymi działaniami mogą zachodzić ścisłe związki i jeśli np. bank centralny będzie prowadził restrykcyjną politykę pieniężną i kredytową to prawdopodobnie pozostałe podmioty gospodarcze będą próbowały ominąć te ograniczenia.

Rodzaje i przyczyny powstawania impulsów monetarnych

Bilansowe określenie podaży pieniądza

Zmiany podaży pieniądza mogą nastąpić tylko wtedy kiedy wystąpią transakcje sektora bankowego z podmiotami niebankowymi i transakcje te mogą zwiększać lub zmniejszać podaż pieniądza.

Saldo czyli efekt netto wszystkich transakcji na koniec badanego okresu pokazuje czy doszło do zmiany wielkości podaży między momentami, dla których sporządzono bilans. Saldo to może wynosić zero jeśli nie wystąpiły żadne transakcje lub jeśli czynniki wpływające dodatnio i ujemnie na podaż pieniądza dokładnie się zrównoważyły. Oba te zjawiska w przypadku przeciętnej gospodarki nie są możliwe. Bilanse przedstawione na schemacie pozwalają dokonać systematyzacji najważniejszych rodzajów i przyczyn powstawania impulsów monetarnych. Impulsy monetarne mogą być wynikiem działania lub zmiany zachowań banku centralnego, banków komercyjnych, publiczność, czyli krajowych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, państwa, czyli sektora publicznego (tylko impulsy fiskalne) oraz zagranicy.

Jeśli zsumuje się impulsy dodatnie i ujemne to efekt netto będzie całkowitym impulsem pieniężnym (impulsy banku centralnego i banków komercyjnych). Najważniejszymi wielkościami wykorzystywanymi przez bank centralny do sterowania innymi kategoriami monetarnymi jest poziom i struktura wolnych rezerw płynności oraz bazy monetarnej. Zawarty jest w nich zasób tego, co samodzielnie może stworzyć bank centralny i czego istnienie jest warunkiem koniecznym dla kreacji pieniądza w bankach komercyjnych, czyli pieniądza banku centralnego.

Baza monetarna może składać się z:

1. rzeczywistego pieniądza banku centralnego znajdującego się w posiadaniu banków i prywatnych podmiotów niebankowych;

2. wolnych rezerw płynności, do których zalicza się nadwyżki sald rachunków banków komercyjnych w banku centralnym oraz traktowane jako potencjalny pieniądz banku centralnego zasoby banków komercyjnych w postaci papierów wartościowych krajowego rynku pieniężnego, które mogą być wykorzystywane przez bank centralny do regulowania rynku;

3. otwartych kontyngentów kredytu redyskontowego w NBP. Odpowiednikiem tego pojęcia mogą być rezerwy płynne, czyli stan środków na rachunkach bieżących banków oraz gotówka w ich kasach lub rezerwy operacyjne, czyli rezerwy płynne wraz z lokatami na rynku międzybankowym netto, bonami skarbowymi oraz operacjami otwartego rynku. Mogą tutaj wchodzić również niewykorzystane kontyngenty kredytu redyskontowego ustalonego przez bank centralny i w krajach należących do Europejskiego Systemu Walutowego. Do wolnych rezerw płynności zalicza się również zagraniczne lokaty banku centralnego, instrumenty rynku pieniężnego denominowane w walutach Europejskiego Systemu Walutowego.

Zdolność banku centralnego do wywoływania impulsów pieniężnych jest często uzależniona od pomocy innych podmiotów, dlatego najczęściej rozważa się impulsy banku centralnego wraz z impulsami wywoływanymi przez banki komercyjne.

Instrumenty wywołujące impulsy monetarne:

stopa rezerw obowiązkowych - relatywnie autonomiczny instrument banku centralnego i jej zmiana wpływa na wielkość wolnych rezerw płynności, natomiast baza monetarna zmienia swoją strukturę. Skutkami pojawienia się tego instrumentu są zmiany wielkości kredytów, zmiany wielkości pieniądza M1 oraz impulsy monetarne mające postać przeciwnie oddziaływujących efektów zmian stóp procentowych.

O operacje otwartego rynku - Bezpośrednie wpływanie na ilość pieniądza M1 przez operacje otwartego rynku znajduje odbicie w zmianach zasobów papierów wartościowych będących przedmiotem operacji otwartego rynku. Operacje otwartego rynku z podmiotami niebankowymi zmieniają strukturę bazy monetarnej oraz wielkość wolnych rezerw płynności w wysokości odpowiadającej zmianom rezerwy obowiązkowej wynikającym ze zmian w depozytach objętych obowiązkiem odprowadzania rezerwy. Sytuacja taka zachodzi tylko wtedy, gdy realistycznie założymy, iż niebankowe podmioty gospodarcze dokonują płatności związanych z operacjami otwartego rynku za pośrednictwem swoich depozytów na żądanie.

Występowanie impulsów

monetarnych zależy od tego, czy

podmioty niebankowe są gotowe

do zawarcia transakcji z BC w ramach tych operacji.

Inicjatywa należy tu do banku centralnego, który odgrywa rolę cenotwórczą, ponieważ ustala stopy przychodowości papierów

wartościowych, które są przedmiotem operacji otwartego rynku. Podmioty niebankowe mogą reagować dostosowaniem ilościowym

akceptując oferowaną przez bank centralny podaż tylko wtedy, gdy zostaną im przedstawione korzystne oprocentowania w stosunku do innych możliwości lokowania majątku. Większe znaczenie ze względu na swoje rozmiary mają operacje otwartego rynku banku centralnego z bankami komercyjnymi. Podrożenie kredytu banku centralnego będzie powodować podwyższenie oprocentowania kredytów bankowych i stanie się sygnałem do podwyżki innych stóp procentowych. Innym źródłem refinansowania oraz potencjalnym pieniądzem banku centralnego są bankowe lokaty w zagraniczne lokaty rynku pieniężnego w walutach Europejskiego Systemu Walutowego. W przypadku likwidacji tych lokat banki otrzymują dewizy, które następnie wymieniają w banku centralnym otrzymując w zamian pieniądz banku centralnego. Wielkość wolnych rezerw płynności pozostaje niezmieniona, natomiast zmienia się ich struktura.

Impulsy wynikające ze zmian w zachowaniu publiczności

Zmiany zachowań krajowych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych mogą uruchomić impulsy monetarne.

Do najważniejszych należą:

- zmiana popytu na kredyt

- zmiana wielkości kredytu

- zmiana ilości pieniądza

Mamy wtedy do czynienia z kontynuacją pierwotnego impulsu monetarnego wynikającego z polityki stopy procentowej i powodującego pożądane zmiany innych wielkości monetarnych, ale tylko wtedy, gdy publiczność reaguje na wzrost/ spadek stóp procentowych zmniejszeniem lub zwiększeniem popytu na kredyt. Reakcja ta jednak może być niezbyt pewna, ponieważ przedsiębiorstwa mogą zmniejszyć swój krajowy popyt na kredyt w związku ze wzrostem jego kosztów, ale przy odpowiednich spadkach zagranicznych stóp procentowych mogą zaciągać kredyty poza granicami kraju, co może pokrzyżować zamiary polityki pieniężnej banku centralnego.

Pożądane efekty wywołanych przez bank centralny zmian stóp procentowych na popyt publiczności na kredyty mogą nie wystąpić również z następujących powodów:

- z pesymistycznego szacowania przyszłych wielkości sprzedaży i zysków,

- z optymistycznego szacowania przyszłych wielkości sprzedaży i zysków,

- z powodu transferu zwiększonych kosztów kredytu w ceny.

Impulsy zewnętrzne

W międzynarodowym systemie walutowym, gdzie występują sztywne kursy walutowe, bank centralny nie może obronić się przed zmianami należności zagranicznych netto spowodowanymi napływem lub odpływem dewiz. Uważa się, że wobec obowiązku interweniowania bank centralny musi stabilizować kurs walutowy, czyli musi kupować dewizy na rynku walutowym, jeśli kurs osiągnie dolny punkt interwencji lub sprzedawać waluty w górnym punkcie interwencji.

W ten sposób impulsy płynące z zewnątrz transformowane są na impulsy krajowe i mogą one rozszerzać swoje oddziaływanie na wszystkie pozostałe wielkości monetarne, czyli wielkość udzielonych kredytów, podaż pieniądza czy poziom stóp procentowych.

Często następstwa są niepożądane z krajowego punktu widzenia.

Impulsy fiskalne

Jest to oddziaływanie zmian państwowej polityki dochodów i wydatków na procesy gospodarcze. Należy się zastanowić, czy i w jakim stopniu finansowanie deficytu budżetowego państwa powoduje powstawanie impulsów monetarnych. Z deficytem budżetowym mamy do czynienia wtedy, gdy wydatki państwa przekraczają jego bieżące dochody z tytułu podatków, opłat i działalności gospodarczej.

Zmniejszenie deficytu budżetowego może nastąpić wtedy, jeśli można wykorzystać bieżące i specjalne depozyty w banku centralnym i jeśli zostanie odprowadzony do budżetu zysk banku centralnego. Istnieją również 2 inne możliwości zmniejszenia deficytu budżetowego: podniesienie stawek podatkowych lub dodatkowe zadłużenie państwa (obligacje).

Impulsy monetarne mogą wystąpić tylko wtedy jeśli państwo charakteryzuje się innymi niż publiczność nawykami w utrzymywaniu zasobów środków pieniężnych a wpływa to na nadwyżki sal depozytów i rezerwy obowiązkowej.

Jeśli prywatne podmioty niebankowe pokrywają część swych dodatkowych wpłat podatkowych ze swego kapitału pieniężnego i jeśli państwo wykorzystuje część dodatkowych dochodów podatkowych do spłaty zadłużenia w bankach. Dodatkowe zadłużenie państwa może być prowadzone przez zaciąganie krótkoterminowych kredytów w rachunkach bieżących lub emisję bonów skarbowych. Istnieje możliwość zadłużania się państwa w instytucjach kredytowych w formie bezpośrednio zaciągniętych kredytów i pożyczek lub w postaci sprzedaży krótko- i długoterminowych obligacji.

Przebieg i kierunki impulsów monetarnych

Współzależności między sferą monetarną i realnym sektorem gospodarki

Przy transferze impulsów monetarnych do realnego sektora gospodarki można wyróżnić 3 podejścia kredytowe oraz podejście majątkowe.

Do podejść kredytowych zalicza się: koncepcję płynnych zasobów, koncepcję dostępności kredytów oraz koncepcję subiektywnej płynności.

Koncepcja płynnych zasobów zakłada, że bank centralny podnosi stopę rezerwy obowiązkowej, zmusza to bank komercyjny do zwiększenia sald na ich rachunkach rezerw obowiązkowych. W banku centralnym dochodzi wtedy do zmiany struktury płynnych zasobów, rośnie udział zablokowanych rezerw płynności w całości płynnych zasobów, co w tendencji obniża gotowość banków do udzielania kredytów.

To, czy pierwotny impuls monetarny pociągnie za sobą pożądane przez bank centralny zmiany wtórnych wielkości monetarnych a przede wszystkim zmniejszenie akcji kredytowej, zależeć będzie od reakcji pozostałych podmiotów gospodarczych.

Impulsy pochodzące od banków, publiczności, zagranicy oraz impulsy fiskalne mogą skutecznie zniweczyć restrykcyjną politykę banku centralnego, pieniężną i kredytową, lub też mogą spowodować wystąpienie znacznych opóźnień czasowych efektów tej polityki, co będzie prowadzić do takich samych efektów.

Koncepcja dostępności kredytów

Jeśli dochodzi do zmiany struktury płynnych zasobów pieniężnych powoduje to obniżenie gotowości banków komercyjnych do udzielania kredytów, ale jednocześnie rośnie oprocentowanie. Natomiast kredytobiorcy nie mogą zaprzestać akcji kredytowej mimo podrożenia kredytów to zachowanie takie jest sprzeczne z koncepcja banku centralnego.

W takim przypadku podaż kredytów banków komercyjnych i pośredników finansowych musi zostać skierowana w kanały nieszkodliwe dla polityki stabilizacyjnej.

Idea ta polega na skłonieniu kredytodawców atrakcyjnymi stopami przychodowości papierów wartościowych, które znacznie przekraczają stopy procentowe od kredytów udzielanych krajowym podmiotom gospodarczym, do ograniczenia podaży kredytów tylko do kredytów dla państwa. A kredyty te zostaną zdeponowane w dłuższym okresie czasu w banku centralnym.

Unieruchomienie w banku centralnym środków z zaciągniętych kredytów odciągnie od banków i pośredników finansowych taką samą ilość pieniądza banku centralnego, ponieważ zgodnie z założeniem podaż kredytów będzie absorbowana przez państwo dojdzie do ilościowego ograniczenia dostępności kredytów dla przedsiębiorstw, które będą musiały dostosować się do tej sytuacji i zmniejszyć wydatki finansowane kredytami.

Koncepcja subiektywnej płynności

Jeśli bank centralny prowadzi restrykcyjną politykę pieniężną lub kredytową (jeśli ją zapowiada) to wywoła to zmiany w zachowaniu krajowych podmiotów niebankowych, spowoduje powstanie pierwotnych i wtórnych impulsów monetarnych. Podmioty te czując ograniczenia w swobodzie finansowej ostrożniej będą podejmować decyzje, co do swoich wydatków lub je nawet zmniejszą.

W podejściach kredytowych do mechanizmu transmisji występowały po jednej stronie wielkości o charakterze strumieniowym (kredyty, wydatki inwestycyjne, konsumpcyjne) a po drugiej stronie koszty kredytu i jego dostępność.

Podejście majątkowe do impulsów monetarnych

Na typowy łańcuch oddziaływań impulsu monetarnego składają się zmiany następujących wielkości:

- bazy monetarnej

- ilości pieniądza

- aktywów rzeczowych

- aktywów finansowych oraz

- wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych.

Podstawą wyjaśnienia tego podejścia jest restrykcyjna polityka banku centralnego realizowana przy pomocy operacji otwartego rynku z instytucjami kredytowymi. Bank centralny oferuje tym instytucjom papiery wartościowe po niskich cenach, czyli mające wysoką przychodowość aby zmniejszyć płynność banków i ograniczyć ich możliwości kredytowe. Banki kupując te papiery wartościowe wydają zasoby pieniądza banku centralnego i powodują obniżenie bazy monetarnej. Transakcje te powodują zakłócenia w strukturze stóp przychodowości oraz w strukturze składników majątku banków. Zmieniają się względne ceny lub zyski między poszczególnymi składnikami majątku. Spadają ceny papierów wartościowych na otwartym rynku a zyski z tych papierów rosną. Dotyczy to także przychodów z zasobów środków pieniężnych, które traktowane są jako składniki majątku. Banki dążąc do uzyskania optymalnej struktury swoich majątków podejmują próby pozbycia się ze swoich portfeli innych dotychczas utrzymywanych aktywów finansowych i rzeczowych o niższym oprocentowaniu. Sprzedają papiery wartościowe podmiotom niebankowymi skutek czego przy danym popycie na papiery wartościowe następuje obniżka ich cen i rośnie przychodowość. W ten sposób możliwe jest odzyskanie równowagi w sektorze bankowym. Inaczej to wygląda w obszarze działania racjonalnie postępujących podmiotów gospodarczych, które również chcą osiągnąć optymalną strukturę swoich majątków. Nabycie papierów wartościowych powoduje zmniejszenie ilości posiadanego pieniądza M1, co wywołuje powstanie wtórnego impulsu monetarnego. Zostanie zakłócona równowaga majątku podmiotów niebankowych podobnie jak w bankach i podmioty te podejmą próbę osiągnięcia równowagi majątku lub uzyskania maksymalnej użyteczności majątku na drodze sprzedaży pozostałych aktywów finansowych i rzeczowych składników majątku o relatywnie wysokich cenach, czyli niskiej przychodowości. Jeśli proces ten będzie dotyczył tylko aktywów rzeczowych to można stwierdzić, że są to pierwsze efekty impulsu monetarnego dla cen wielkości sektora realnego. Należy również pamiętać o wielkościach mających charakter strumieniowy. Obniżone ceny istniejących aktywów rzeczowych będą powodować, że nowa produkcja dokonywana przy wykorzystaniu relatywnie drogiego kapitału rzeczowego nie będzie wydawać się opłacalna. Także gospodarstwa domowe będą wybierały tańsze już istniejące aktywa rzeczowe zamiast kupna nowych dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku. Podobnie podmioty gospodarcze będą ograniczały pozyskiwanie drogich strumieni użyteczności płynących z aktywów rzeczowych na korzyść nabywania samych(?) aktywów. Nastąpi proces spadku popytu konsumpcyjnego oraz inwestycyjnego wraz z wynikającymi z tego ujemnymi efektami mnożnikowymi. Tendencja ta zostanie wzmocniona przez efekty majątkowe. Spadnie wartość rynkowa prywatnego majątku, co spowoduje zahamowanie prywatnej działalności inwestycyjnej i konsumpcyjnej. W zależności od tego jaka była sytuacja wyjściowa w dziedzinie zatrudnienia i wykorzystania zdolności produkcyjnych może dojść do spadku indeksów cen dla kosztów utrzymania i dla PKB. Ogólnie podejście majątkowe można scharakteryzować w następujący sposób: kładzie ono nacisk na racjonalne dążenie wszystkich podmiotów gospodarczych do uzyskania optymalnej struktury majątku. Na pierwszym planie stoją procesy dostosowawcze zasobów majątku i transmisja impulsów monetarnych do sektora realnego oparta jest na założeniach analizy równowagi w kategoriach teorii cen, co znajduje odbicie w mechanizmie cen relatywnych lub relatywnych przychodów.

KLASYFIKACJA CELÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Do zadań polityki pieniężnej należy realizacja określonego celu gospodarczego. Polityka pieniężna powinna posiadać następujące cechy: powinna być ukierunkowana, konsekwentna i przewidywalna, nie może być przypadkowa. Polityka banku centralnego powinna być długofalowa, wiarygodna i spójna z polityką budżetową, nie może być zjawiskiem przypadkowym i dlatego należy określać cele na wiele lat chociaż bank centralny realizuje cele przez swoje codzienne transakcje depozytowo - kredytowe na rynku pieniężnym. Rozróżnia się 3 rodzaje celów polityki pieniężnej:

1. cele strategiczne

2. cele pośrednie

3. cele operacyjne

Cele strategiczne należą do celów finalnych i określa się je na 3 - 4 lata. Mają za zadanie tworzenie warunków dla długofalowej stabilności finansowej oraz przewidywanie warunków gospodarowania podmiotów w tym okresie. Cele te można osiągać stopniowo. W średnim okresie czasu bank centralny będzie dążyć do zmniejszenia wzrostu cen lub do przyspieszenia wzrostu PKB. Najlepszym rozwiązaniem byłoby osiągnięcie obu celów jednocześnie. Praktyka pokazuje jednak, że są one w stosunku do siebie konkurencyjne, czyli jeśli działania idą w kierunku ograniczenia inflacji to często występuje osłabienie aktywności gospodarczej, natomiast próba przyspieszenia wzrostu gospodarczego wywołuje przeważnie wyższy wskaźnik inflacji. Uważa się więc, że w dłuższym okresie czasu zrównoważony wzrost gospodarczy nie wystąpi w warunkach inflacji, czyli najpierw należy ustabilizować ceny w gospodarce, aby uzyskać trwale wysokie przyrosty produkcji. W 1999 roku Rada Polityki Pieniężnej sformułowała średniookresowy cel strategiczny polityki pieniężnej tzw. cel inflacyjny, czyli obniżenie poziomu inflacji poniżej 4% do roku 2003. Cel ten mógł być ujęty albo w formie jednolitego wskaźnika, albo w formie pasma gdzie dopuszczalne byłyby wahania inflacji. W tym przypadku bank centralny miał oddziaływać na wiele czynników, które wpływały na kształtowanie się poziomu cen i wykorzystywać wszelkie dostępne informacje o istniejących zagrożeniach, czyli miał oddziaływać na wiele zmiennych kształtujących inflację i wykorzystywać wiele instrumentów polityki pieniężnej jednocześnie. Wybór takiego celu polityki pieniężnej wynikał również z dążeń do integracji z Unią Europejską a to wymagało obniżenia inflacji i stabilizacji cen dla zachowania trwałej równowagi na krajowym rynku finansowym. Wymagania traktatu z Maastricht zobowiązywały kraje przystępujące do UE i kraje już będące w unii do obniżki inflacji poniżej 4%. Zaletą tego bezpośredniego celu inflacyjnego była jego przejrzystość, zrozumiałość i wiarygodność. Bank centralny nie musiał koncentrować się na wąskich kategoriach pośrednio związanych z inflacją, natomiast wadą tego celu była niemożliwość włączenia się banku centralnego do polityki antycyklicznej i walki z bezrobociem w krótkim okresie czasu. Dlatego też należało sformułować cele realizowane w krótszym okresie czasu w porównaniu z celem strategicznym ( cele pośrednie). Kontrola realizacji i korekta celu pośredniego jest skuteczniejsza niż w przypadku celu finalnego, w praktyce banku centralnego w gospodarkach o rozwiniętych rynkach finansowych stosowano 4 cele pośrednie polityki pieniężnej. Były to:

A. kształtowanie rynkowych stóp procentowych

B. kształtowanie podaży pieniądza

C. limity kredytowe

D. roczny wskaźnik inflacji.

Ad. a) Celem w tym przypadku jest pożądany poziom nominalnych stóp procentowych, co wiąże się z kształtowaniem rynkowej stopy oprocentowania pożyczek międzybankowych. Jest to stopa po jakiej banki zawierają transakcje pożyczkowo - wkładowe dla regulowania płynności. Bank centralny działa na rynku pieniężnym skupując i sprzedając rządowe papiery wartościowe, redyskontuje weksle lub udziela kredytów pod zastaw papierów wartościowych Reguluje w ten sposób płynność banków i ustala stopę procentową rynku pieniężnego, która będąc wielkością operacyjną wpływa na kształtowanie stóp procentowych pozostałych krótko- i długoterminowych transakcji pożyczkowych. Zalety tego celu pośredniego to: łatwo go na bieżąco obserwować, łatwo go kontrolować. Bank centralny ma duży wpływ na poziom oprocentowania na rynku pieniężnym. Stopa procentowa ma wpływ na cel strategiczny, czyli na ceny i produkcję a to zależy od reakcji popytu na kredyty i zmianę ich cen. Jeśli zmiana stopy procentowej powoduje znaczące zmiany wolumenu udzielanych kredytów to dobrze pełni ona funkcję regulacyjną. Stabilna stopa procentowa ogranicza wahania realnego popytu na pieniądz w gospodarce. Stopy procentowe dobrze służą minimalizacji inflacji ale pod warunkiem stabilności autonomicznych czynników wyznaczających globalny popyt, czyli skłonność do konsumpcji, inwestycji, wydatków rządowych i podatków. Natomiast wadą tego celu jest trudność w utrzymywaniu niezmienionych stóp procentowych w długim okresie czasu.

Ad. b) Kształtowanie podaży pieniądza polega na określaniu granicy dopuszczalnego wzrostu ilości pieniądza znajdującego się w obiegu w ujęciu nominalnym i realnym. W latach 70 i 80-tych cel ten był realizowany przez banki krajów wysokorozwiniętych i wynikał z istniejącej w tym okresie stagnacji gospodarczej i wysokiej inflacji (stagflacja). W tym okresie wzrosło zainteresowanie teorią monetarystyczną i według monetarystów stabilizacja podaży pieniądza wymaga aby bank centralny reagował na wahania mnożnika pieniężnego i nieplanowane wahania ilości pieniądza w obiegu. Stabilizacja podaży pieniądza wiąże się ze stabilizacją globalnego popytu i globalnej produkcji. Monetaryści proponowali stosowanie uniwersalnej zasady 3-4% wzrostu podaży pieniądza w ujęciu realnym. Zalety tego celu pośredniego wynikają z wad stopy procentowej. W Polsce w okresie transformacji gospodarki priorytet miała podaż pieniądza jako cel banku centralnego, natomiast wadą tego podejścia jest trudność w sprecyzowaniu pojęcia pieniądz ( nie ma jednego pojęcia pieniądza).

Ad. c) Nominalny Produkt Krajowy Brutto

Podaż pieniądza i stopa procentowa są właściwe, gdy mamy do czynienia z wahaniami czynników popytowych natomiast przy wahaniach czynników podażowych stabilizacja popytu nie daje oczekiwanych rezultatów, dlatego też celem działania może być wysokość nominalnego PKB. Nominalny PKB wyznacza poziom cen i produkcja realna. Realizacja tego celu wymaga od banku centralnego sterowania instrumentami polityki pieniężnej w celu uzyskania równocześnie pożądanego poziomu cen lub dopuszczalnej granicy ich przyrostu oraz zamierzonej wielkości produkcji. Bank centralny ma możliwość kształtowania popytu globalnego, może manipulować podażą pieniądza, która w tym przypadku nie jest celem ale jest narzędziem. Zmiany tej podaży podporządkowane są osiągnięciu planowanego poziomu PKB. Jeśli celem banku centralnego jest nominalny poziom PKB to bank jest zmuszony ograniczyć ilość pieniądza znajdującego się w obiegu oraz globalny popyt. Musi prowadzić politykę deflacyjną i dostosować popyt do niższej realnej produkcji. Natomiast gdyby celem była podaż pieniądza lub stopa procentowa to nastąpiłaby tylko stabilizacja popytu globalnego bez konieczności dostosowywania tego popytu do realnej produkcji. Inne cele polityki pieniężnej np. wyznaczanie pożądanej struktury rynkowych stóp procentowych krótko- i długoterminowych.

Na decyzje dotyczące inwestowania przez podmioty gospodarcze oraz konsumpcji gospodarstw domowych wpływają różne stopy procentowe. Kształtując ich strukturę bank centralny może oddziaływać na wielkość globalnego popytu i realnej produkcji. Nominalna stopa procentowa składa się z realnej stopy dochodowości kapitału rzeczowego oraz spodziewanego wskaźnika inflacji. Bank centralny oddziaływując na nominalne stopy procentowe może kształtować przewidywania inflacyjne. Wady są takie same jak w przypadku stóp procentowych ( brak znajomości wpływu struktury stóp procentowych na decyzje gospodarcze w długim okresie czasu).

Kontrolowanie tzw. agregatów kredytowych - cel ten polega na oddziaływaniu banku centralnego na wartość kredytów w gospodarce. Agregatami tymi może być: wartość kredytów ogółem, czy też wartość kredytów skierowanych przez banki komercyjne do przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Zaletą tego celu jest to, że popyt na kredyt bezpośrednio reaguje na instrumenty polityki pieniężnej oraz istnieje możliwość oszacowania wpływu kredytów na aktywność gospodarczą.

Kurs walutowy - Banki centralne nie traktują kursu walutowego jako celu nadrzędnego, któremu podporządkowuje się podaż pieniądza lub stóp procentowych. Jeśli wystąpi sprzeczność między interesem wewnętrznym gospodarki a kursem walutowym to na pierwszym miejscu postawi się produkcję i zatrudnienie a nie kurs walutowy. Większość krajów traktuje kurs walutowy jako instrument polityki handlowej a nie pieniężnej, ponieważ służy on przede wszystkim do równoważenia bilansu płatniczego i stymulowania eksportu.

Cele operacyjne

Realizowane są one dzięki codziennym transakcjom kupna - sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku pieniężnym. Celem może być tutaj pożądana wysokość bazy monetarnej (czyli M0) lub pożądany poziom stopy procentowej na rynku międzybankowym. W tym przypadku bank centralny ma wpływ bezpośredni. Umożliwia to kształtowanie całej podaży pieniądza i wszystkich stóp procentowych. Kontrolowanie M0 polega na kształtowaniu ilości pieniądza gotówkowego oraz na kształtowaniu stanu rachunków bieżących w banku centralnym. Każdy bank ma tylko jeden rachunek bieżący w banku centralnym a wartość wszystkich rachunków określa stan płynności sektora bankowego. Jeśli stan ten jest wysoki to wskazuje to na nadpłynność i grozi wykorzystaniem nadwyżki w dodatkowej akcji kredytowej. Może to spowodować wzrost podaży pieniądza M2 oraz wzrost inflacji. Ograniczaniu nadwyżki płynności służy sprzedaż bankom komercyjnym bonów skarbowych i bonów pieniężnych. Natomiast niedobór płynności ogranicza się przez skup papierów wartościowych lub udzielanie kredytu lombardowego. W 1999 roku bank centralny Polski zrezygnował z tego celu operacyjnego, ponieważ utracił wpływ na wielkość M0. Powodem dużych wahań bazy monetarnej, czyli stanu rachunków bieżących sektora bankowego był duży napływ kapitału zagranicznego powodujący nadpłynność i przyrost podaży pieniądza. Bank centralny nie był w stanie zneutralizować inflacyjnego oddziaływania napływu kapitału z zagranicy a kontrola podaży pieniądza była warunkiem koniecznym do hamowania inflacji.

Kontrola stóp procentowych - stopy procentowe na rynku międzybankowym oddziaływują na rynkowe stopy procentowe, czyli na cenę transakcji banku z klientami. Banki pozyskują kapitał na kredyty na rynku międzybankowym a koszt pozyskania tego kapitału wpływa na oprocentowanie kredytów dla podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych. W praktyce cel ten jest realizowany przez transakcje kupna i sprzedaży bonów skarbowych i pieniężnych bankom komercyjnym. Oprocentowanie tych bonów wpływa na oprocentowanie kredytów i depozytów na rynku międzybankowym.

Wybór między kontrolą bazy monetarnej i stóp procentowych na rynku międzybankowym jest kontynuacją wyboru między podażą pieniądza a rynkowymi stopami procentowymi, które są pośrednimi celami polityki pieniężnej.

Wybór kontroli podaży pieniądza jako celu pośredniego wymaga wyboru bazy monetarnej jako celu operacyjnego. Natomiast wybór kontroli rynkowych stóp procentowych jako celu pośredniego wymaga wyboru stóp procentowych na rynku międzybankowym jako celu operacyjnego.

POLITYKA PIENIĘŻNA W GOSPODARCE OTWARTEJ

W ostatnich dziesięcioleciach gospodarki poszczególnych państw stają się coraz to bardziej otwarte. Pojawiły się takie pojęcia jak internacjonalizacja i globalizacja, które charakteryzują proces wzajemnego przenikania się rynków oraz wzrostu więzi zagranicznych. Proces ten ma miejsce na poziomie wymiany towarów i usług oraz ruchu kapitałów dlatego też polityka pieniężna musi uwzględniać obszar rosnących relacji gospodarczych danego kraju z zagranicą oraz związanych z nimi możliwych ograniczeń. Jeśli wymiar międzynarodowy wpływa znacząco na aktywność gospodarki lub w niej dominuje, to nie może to nie wpływać na swobodę działań krajowej polityki pieniężnej.

Zewnętrzne powiązania gospodarcze po II wojnie światowej handel światowy przeżywał ożywienie, które zawdzięczał krajom uprzemysłowionym. W obrębie międzynarodowych transakcji finansowych podjęto wiele działań liberalizujących a do najważniejszych przesłanek można zaliczyć: powstanie eurorynku i przejście do płynnych kursów walutowych w marcu 1973 roku po załamaniu się sztywnych kursów walutowych działających w oparciu o Breton Woods.

Wydarzenia te wymusiły zmniejszenie stopnia i zakresu narodowej kontroli przepływu dewiz oraz kapitałów a także swobodną wymienialność walut, co dało możliwość bardzo swobodnego międzynarodowego przepływu kapitału. Według szacunku w obrotach dokonywanych codziennie na rynkach dewizowych (także giełdach) tylko 5-10% przypada na roszczenia finansowe wynikające z transakcji handlowych. Natomiast 90-95% to czyste transakcje kapitałowe.

Mówi się, że międzynarodowe przepływy kapitałów oderwały się od procesów w realnej sferze gospodarki. Za oddzielenie to był odpowiedzialny przede wszystkim postęp techniki łączności, to strumienie kapitału reagują znacznie szybciej od strumieni towarów na zmiany warunków popytu i podaży. Możliwy stał się równoczesny dostęp do istotnych informacji oraz ich wykorzystanie. Można stwierdzić, że w wyniku tego międzynarodowa przepuszczalność dla ruchu kapitału jest zjawiskiem na skalę światową. Natomiast liberalizacja stosunków handlowych miała miejsce w wielu przypadkach tylko wewnątrz dużych nowopowstających regionów gospodarczych (np. EWG).

BILANS PŁATNICZY

Bilans płatniczy obejmuje zewnętrzne powiązania gospodarcze danego kraju i rejestruje całość transakcji gospodarczych krajowych przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, podmiotów sektora publicznego i banku centralnego z zagranicą.

Bilans płatniczy to usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonywanych w określonym czasie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Bilans obejmuje 2 typy transakcji:

transakcje odpłatne, na które składają się kupno i sprzedaż towarów i usług za gotówkę lub na kredyt; zamiana towarów i usług na inne towary i usługi oraz zamiana jednego instrumentu finansowego na inny instrument finansowy;

transakcje nieodpłatne, do których zalicza się nieodpłatne nabycie lub dostarczenie towaru ewentualnie usługi (np. wysyłanie paczek), nieodpłatne otrzymywanie lub przekazywanie elementu finansowego (np. składki na rzecz organizacji międzynarodowych).

Bilans płatniczy składa się z 2 bilansów:

-bilansu obrotów bieżących oraz

-bilansu obrotów kapitałowych.

Bilans obrotów bieżących obejmuje wszelkie płatności z tytułu obrotu zewnętrznego danego kraju w dziedzinie dóbr, usług i obsługi kapitału. Na bilans obrotów bieżących składa się bilans handlowy, bilans usług i bilans procentów i dywidend.

Bilans handlowy to zestawienie porównawcze wartości eksportu i importu dokonywanego w warunkach handlowych i niehandlowych (np. darowizny). Bilans handlowy powinien być zawsze w oparciu o tę samą podstawę. Najczęściej to podstawa FOB (wartość eksportu i importu samych towarów) lub CIF (gdzie do wartości towarów dodaje się koszty transportu i ubezpieczenia tych towarów).

Odrębną pozycją w bilansie handlowym jest pozycja obroty złotem niemonetarnym, czyli przeznaczonym do celów przemysłowych.

Bilans usług to zestawienie płatności z tytułu obrotu usługami między danym krajem a zagranicą, czyli są to płatności z tytułu transportu, ubezpieczenia towarów, wpływy i wydatki z tytułu obrotu osobowego. Do tego dolicza się również płatności z tytułu opłat bankowych, pocztowych, telekomunikacyjnych i frachtu, czyli wynajmu statków i samolotów.

Bilans procentów i dywidend to zestawienie wpływów i wydatków z tytułu obsługi kapitału obcego, czyli obsługa lokat bezpośrednich dokonywanych za granicą (dywidendy), pożyczek i kredytów (procenty) oraz kwoty z posiadanych nieruchomości (kwoty, które dane państwo płaci za nieruchomości a z drugiej strony - kwoty, które otrzymuje z wynajmu nieruchomości).

W bilansie obrotów bieżących są też pozycje, których nie da się ulokować w innych miejscach, np. wydatki rządowe nieuwzględnione gdzie indziej ( w tym wydatki rządowe na utrzymanie armii poza granicami kraju) oraz transfery nieodpłatne, czyli przepływy środków pieniężnych, które nie powodują powstawania dwustronnych zobowiązań, w tym transfery prywatne (płace emigrantów, renty, emerytury, stypendia), transfery rządowe (składki na rzecz organizacji międzynarodowych, podatki, nieodpłatne dostawy dóbr i usług w ramach pomocy gospodarczej, pomoc wojskowa, sumy reparacyjne= odszkodowania wojenne).

Bilans obrotów kapitałowych to zestawienie przepływów kapitałów we wszystkich możliwych formach oraz transakcji równoważących bilans płatniczy, czyli przepływy złota monetarnego i dewiz.

Składa się z 3 elementów:

kapitały krótkoterminowe, czyli przepływy pożyczek, kredytów i lokat o okresie zapadalności do 1 roku, czyli są to zobowiązania i należności w postaci krótkoterminowych kredytów handlowych, zagranicznych weksli skarbowych, innych papierów wartościowych oraz lokat na rachunkach bankowych. Mogą to być kapitały prywatne, rządowe, samorządowe i organizacji międzynarodowych. Często te kapitały krótkoterminowe mają charakter spekulacyjny;

kapitały długoterminowe - obejmują przepływy kapitałów prywatnych w postaci lokat bezpośrednich, czyli inwestycji produkcyjnych, lokat pośrednich, czyli papierów wartościowych oraz kredytów, pożyczek prywatnych, rządowych i organizacji międzynarodowych;

przepływy złota monetarnego i dewiz - transakcje banku centralnego mające na celu przywrócenie równowagi bilansu płatniczego.

Każdy z tych bilansów cząstkowych zawiera transakcje, które wiążą się z popytem i podażą na dewizy. Podaż dewiz z krajowego punktu widzenia wynika z następujących zjawisk: z eksportu towarów i usług, z otrzymanych przekazów z zagranicy oraz importu krótko i długoterminowego kapitału. Natomiast dla popytu na dewizy ważne są transakcje odwrotne, czyli import towarów i usług i eksport krótko i długoterminowych kapitałów.

OGRANICZENIA DLA POLITYKI PIENIĘŻNEJ WYNIKAJĄCE ZE STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH Z ZAGRANICĄ

Międzynarodowe otwarcie gospodarcze przyniosło krajom wiele korzyści, ale również wiele ograniczeń, które mogą zmniejszyć swobodę krajowej polityki pieniężnej a wynikają ze stosunków gospodarczych z zagranicą. Istnieje tu podział na kraje małe i duże. To, czy dany kraj zalicza się do określonej kategorii zależy od międzynarodowej rangi, jego obrotów bieżących i kapitałowych. Jeśli kraj jest duży to wydarzenia gospodarcze oraz polityka gospodarcza mogą w istotny sposób wpływać na te zmienne, które są ważne dla gospodarki światowej.

Dla małych krajów działania takie są niemożliwe i muszą one traktować takie zmienne jako dane nie poddające się ich oddziaływaniom. Do najważniejszych zmiennych dla gospodarki światowej należą:

-ceny światowe na dobra eksportowe i importowe będące przedmiotem handlu zagranicznego;

-stopy procentowe dla międzynarodowego kapitału na rynkach finansowych oraz ceny walut, czyli kursy walutowe na międzynarodowych rynkach dewizowych.

Kurs walutowy to cena jednostki waluty obcej wyrażona w jednostce krajowej.

Aspekt instytucjonalny rozróżnia kursy swobodnie się wahające ( system kursów płynnych) oraz kursy politycznie ustalone ( system kursów sztywnych).

Zależność małego kraju od cen światowych oparta jest na ekonomicznym prawie jednej ceny. Prawo to mówi, że dla jednorodnych dóbr będących przedmiotem handlu zagranicznego, ceny w walucie krajowej muszą być w przybliżeniu takie jak ceny zagraniczne przeliczone według kursu walutowego. W przybliżeniu oznacza, że dla tych dóbr mogą występować pewne różnice w cenach, które są wywołane różnymi kosztami transportu, odrębnymi narodowymi regulacjami celnymi i podatkowymi. Założenie jednorodności występuje rzadko i międzynarodowy arbitraż towarowy lub cenowy musi zadbać, aby powstała w przybliżeniu jedna cena.

Ten arbitraż jest możliwy w przypadku kursów płynnych i kursów sztywnych. Jeśli mamy do czynienia z kursami sztywnymi i jeśli cena krajowa pewnego określonego dobra jest niższa od ceny zagranicznej to popyt międzynarodowy będzie się tak długo koncentrował na produkowanym w kraju dobru aż zostaną wywołane tym podwyżki cen i ceny osiągną poziom ceny zagranicznej. Zjawisko to jest określane jako bezpośrednia międzynarodowa zależność cen, od której nie może uwolnić się żaden kraj, w którym funkcjonują sztywne kursy walutowe.

Krajowy koszyk towarów składa się z 2 elementów. Są to:

-towary pochodzące z obrotu międzynarodowego;

-towary krajowe, które w koszyku dominują, czyli te, które nie nadają się do obrotu międzynarodowego. Dla tych dóbr nie istnieje żaden bezpośredni związek ich cen z zagranicą lub rynkiem światowym.

Ponieważ na krajowy poziom cen wpływają ceny obu rodzajów dóbr wraz z wagami jakie mają one w koszyku towarów, to zależność krajowego poziomu cen od cen zagranicznych jest tym większa, im większa jest waga towarów będących przedmiotem handlu międzynarodowego.

Przy tych ograniczeniach prawdziwa jest teoria parytetu siły nabywczej. Mówi ona, że krajowy poziom cen związany jest za pośrednictwem kursu walutowego z zagranicznym poziomem cen w taki sposób, że siła nabywcza danej sumy pieniędzy jest taka sama w kraju i za granicą. W rzeczywistości wymóg taki jest niewykonalny a zastrzeżenie to dotyczy również dostosowań kursów walutowych. Kurs sztywny musiałby być ustalony przez władze polityczne na takim poziomie, który odzwierciedlałby relację poziomów cen krajowych i zagranicznych, natomiast przy kursie płynnym dostosowywanie kursu musiałoby być dokonywane każdorazowo, gdyby następowała zmiana relacji poziomów cen. Ograniczenia te doprowadziły do sformułowania słabszej relatywnie wersji teorii parytetu siły nabywczej. Wersja ta została oparta na tempach zmian i dla kursu sztywnego postuluje się jednakowy kierunek zmian poziomów cen, czyli temp inflacji w danym kraju i za granicą. W tej postaci teoria jest powszechnie akceptowana, ale przy zastrzeżeniu, że jest prawdziwa tylko dla długich okresów czasu. Występują jednak pewne ograniczenia. Jeśli krajowe tempo inflacji przy sztywnym kursie walutowym jest związane z tempem inflacji za granicą w długim okresie czasu, to przy wysokiej inflacji zagranicznej stanowi to poważne ograniczenie dla polityki pieniężnej małego kraju i jest barierą dla wysiłku w utrzymaniu stabilności cen. Inny układ dla polityki pieniężnej powstaje wtedy, kiedy mamy do czynienia z płynnymi kursami walutowymi. Jeśli tempo inflacji za granicą jest szybsze od krajowego to i w tym przypadku dojdzie do arbitrażu towarowego dla tych dóbr, które mogą być przedmiotem handlu międzynarodowego, ale w trakcie tego arbitrażu będzie się zmieniał kurs walutowy również. Ponieważ rośnie popyt na walutę krajową, jej kurs przy innych niezmienionych warunkach będzie malał, czyli dojdzie do aprecjacji waluty krajowej. Dobra krajowe staną się droższe z punktu widzenia zagranicy i arbitraż ustanie. Arbitraż towarowy połączony ze zmianami kursu walutowego doprowadziły do tego, że prawo jednej ceny obowiązuje również przy kursach płynnych. Dostosowanie kursu walutowego wyznaczone zostało przez różnicę w tempie inflacji między krajem a zagranicą. Zwolennicy parytetu siły nabywczej uważają, że płynne kursy walutowe chronią w sensie długookresowych tendencji przed przenoszeniem inflacji z zagranicy. Ten efekt ochronny był jedną z nadziei małych krajów co do stabilizacji cen w przypadku do płynnych kursów walutowych w 1973 roku. Spełniło się to tylko częściowo. Drugim ograniczeniem zewnętrznym są międzynarodowe stopy procentowe, które kształtują się na globalnych rynkach finansowych lub w międzynarodowych centrach bankowych. Poszukujący możliwości ulokowania kapitału ze wszystkich krajów spotyka się ze światowym popytem na kapitał. O ile nie występują międzypaństwowe ograniczenia przepływu kapitału, to przy danym kursie walutowym występuje tendencja do wyrównywania międzynarodowych stóp procentowych dla tych aktywów finansowych, które mają porównywalną przychodowość, termin zapadalności i ryzyko. Ponieważ uważane są one za jednorodne a przez to traktowane jako doskonale substytucyjne, z tym, że wyrównywanie stóp procentowych jest wtedy zupełne, a wynika z doskonałej mobilności kapitału.

Przy tych założeniach spełnione jest prawo jednej ceny dla kapitału będącego przedmiotem obrotu międzynarodowego. Proces światowego wyrównywania stóp procentowych jest realizowany dzięki nowoczesnym technikom porozumiewania się, gdzie nie występują opóźnienia czasowe. Mechanizm doprowadzający do wyrównywania międzynarodowych stóp procentowych określany jest jako arbitraż stóp procentowych, czyli jeśli przychodowość krajowych lokat finansowych leży poniżej przychodowości porównywalnych lokat zagranicznych, to wywoła to przy danym kursie walutowym eksport kapitałów za granicę. Zmniejszenie kapitału w kraju spowoduje wzrost krajowych stóp procentowych , natomiast wzrost podaży kapitałów za granicą obniży zagraniczne stopy procentowe, czyli w efekcie dojdzie do wyrównania stóp procentowych.

Konsekwencje dla małego kraju

W systemie sztywnych kursów walutowych mały kraj nie może się obronić przed oddziaływaniem międzynarodowego arbitrażu stóp procentowych, chyba że wprowadzi kontrolę przepływu kapitałów. Nie tylko nie może wpłynąć na poziom zagranicznych stóp procentowych, ale musi się w pełni do nich dostosować. W tym przypadku nie ma miejsca na samodzielną, zorientowaną na wymogi własnej gospodarki politykę stóp procentowych, która stanowi najważniejszy instrument banku centralnego. Przy płynnych kursach walutowych należy określić oczekiwania co do zmian kursu, czyli sytuację, w której inwestorzy liczą na zmianę kursu walutowego dokładnie określoną, co do czasu trwania, kierunku i wielkości. Jeśli oczekiwania te są znane bankowi centralnemu w małym kraju i może on na nich polegać, to sytuacja taka pozwala bankowi centralnemu zachować pewien odstęp w poziomie krajowych stóp procentowych od ich poziomu za granicą.

Najczęściej występującym przypadkiem jest możliwość stale zmieniających się oczekiwań kursowych, których nie można prognozować, co do ich kierunku i wielkości. Nieprzewidywalne wahania oczekiwań kursowych są wynikiem spekulacyjnych przepływów kapitału. W tej sytuacji polityka stóp procentowych jest zdana na łaskę zmieniającej się w czasie ścieżki oczekiwań, co do zmian kursu. Stabilna i zorientowana wyłącznie na wewnętrzne gospodarcze cele polityka pieniężna jest w tych warunkach niemożliwa. Istnienie danego z zewnątrz poziomu międzynarodowych stóp procentowych oznacza poważne ograniczenia dla polityki pieniężnej małego kraju. Poziom zagranicznych stóp procentowych w połączeniu z oczekiwaniami co do zmian kursu walutowego, a są to oczekiwania dewaluacyjne, przejmuje wiodącą rolę w krajowej polityce pieniężnej.

Trzecim ograniczeniem jest kurs walutowy. System kursów walutowych odgrywa dużą rolę dla polityki pieniężnej w małym kraju, kursy walutowe mogą być uważane za ceny międzynarodowe w dwojaki sposób, mogą być to politycznie ustalone ceny ( system kursów sztywnych) a może to być wynik procesów rynkowych ( system kursów płynnych).

Decyzje o funkcjonowaniu danego reżimu kursów podejmuje rząd. W systemie kursu sztywnego rząd ustala relację wymienną swojej waluty w stosunku do pozostałych walut. Uwzględnienia polityczne mają miejsce przy początkowym ustaleniu kursów także w ramach konsultacji przy późniejszych dewaluacjach i rewaluacjach oraz przy interwencjach na rynkach walutowych. Sztywny kurs walutowy jest więc uzgodnioną w skali międzynarodowej ceną polityczną. Bank centralny musi przyjąć uzgodniony sztywny parytet jako dany z zewnątrz i w razie potrzeby musi go bronić za pośrednictwem interwencji na rynku walutowym.

Polityka podporządkowana jest wtedy kursowi walutowemu traktowanemu jako cel, któremu w przypadku konfliktu muszą ustąpić cele wewnątrzgospodarcze. Natomiast płynne kursy walutowe są międzynarodowymi cenami rynkowymi, które powstają na światowych rynkach walutowych i ustalane są przez relacje popytu i podaży na dewizy.

Na tych rynkach spotykamy się z arbitrażem walutowym, który także występuje w systemie kursów sztywnych w takim zakresie, w jakim dopuszczony jest pewien przedział odchyleń od uzgodnionego parytetu. Jeśli w pewnym momencie wystąpią na międzynarodowych giełdach walutowych choćby najmniejsze różnice między kursami walutowymi dla tej samej waluty, to szybko zostaną one wyrównane dzięki nowoczesnym środkom transferu danych. Ale niezbędną przesłanką jest brak administracyjnej kontroli dewizowej. Do podmiotów działających na rynku dewizowych należą również banki centralne, które przy wahaniach kursu walutowego próbują nadać temu kursowi określony kierunek. Od czasu do czasu odgrywają tu rolę elementy polityczne. Ogólnie nie jest możliwe, aby bank centralny wywierał trwały i skuteczny wpływ na procesy rynkowe choćby z takiego powodu, że posiada niewielką rezerwę dewizową, jaka może być tutaj użyta.

Kursy płynne, z punktu widzenia polityki pieniężnej, są dane i nie można na nie wpływać w znaczącym stopniu własnymi działaniami na rynkach dewizowych.

CHARAKTERYSTYKA RYNKU PIENIĘŻNEGO

Rynek pieniężny jest segmentem rynku finansowego.

Rynek finansowy to ogół transakcji papierami wartościowymi, które są instrumentami udzielania kredytów krótko, średnio i długoterminowych.

Składa się on z :

• rynku pieniężnego

• rynku kapitałowego

• rynku walutowego

(czasem wymienia się też rynek kredytowy oraz rynek pozabilansowych instrumentów finansowych, czyli opcji, futures, forward).

Rynek pieniężny to rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych o okresie zapadalności do 1 roku.

Posiada 3 główne cechy. Jest:

zdecentralizowany - występuje na nim sieć luźnych powiązań między podmiotami, które dokonują transakcji;

hurtowy - operuje się na nim dużymi kwotami;

standaryzowany - Standaryzacja może dotyczyć:

-nominałów, czyli bony skarbowe 10 000, certyfikaty depozytowe 100 000, papiery komercyjne minimum 100 000;

-okresów zapadalności, czyli okresów na jakie zostały wyemitowane dane papiery lub ulokowane pieniądze (od 1 do 365 dni);

-sposobów rozliczeń, czyli określenia daty na jaką rozlicza się transakcje (data waluty);

Data waluty to dzień roboczy, w którym zostaje uznany rachunek wierzyciela i obciążony rachunek dłużnika. Jest to dzień roboczy, w którym środki pieniężne efektywnie zmieniają właściciela.

Funkcje rynku pieniężnego

ad.1) Funkcja alokacyjna polega na umożliwieniu i ułatwieniu przepływu krótkoterminowych środków pieniężnych między zainteresowanymi podmiotami. Elementami równoważącymi popyt z podażą są stopy procentowe lub stopy dyskontowe. Środki te dają możliwość aktywnego i efektywnego zarządzania płynnością, ponieważ istnieje możliwość lokowania ich w takich walorach, których termin wykupu odpowiada zapotrzebowaniu na pieniądz w przyszłości.

Niedobór pieniądza gotówkowego może zostać pokryty przez szybko zbywalne aktywa ulokowane w papierach wartościowych tego rynku, ale warunkiem takiego działania jest istnienie rozwiniętego rynku wtórnego.

Ad.2) Funkcja dochodowa polega na tym, że uczestnicy tego rynku mogą ograniczyć wielkość utrzymywanych niezbędnych rezerw gotówkowych na rzecz aktywów pracujących przynoszących dochody. Wynika to z łatwości zamiany pieniędzy na papiery wartościowe i odwrotnie.

Ad.3) Funkcja informacyjna - Rynek informuje zainteresowane podmioty o krótkookresowych relacjach rzadkości i warunkach wyboru, czyli podaje informacje o rynkowej wycenie pieniądza w czasie oraz o bieżącej sytuacji gospodarczej kraju na podstawie kształtowania się krótkookresowych stóp procentowych oraz podaży i popytu.

Ad.4) Funkcja regulacyjna - pełni ją w gospodarce Skarb Państwa i bank centralny, które mają możliwość efektywnego oddziaływania na warunki wymiany. Poziom krótkookresowych stóp procentowych oraz przebieg koniunktury gospodarczej.

Uczestnicy rynku pieniężnego:

- Skarb Państwa - instytucja, która ma na uwadze potrzeby finansowe budżetu i decyduje o wielkości emisji bonów skarbowych oraz wielkości oferty sprzedaży na różne okresy wymagalności. Ponieważ gwarantuje on wykup tych papierów, są one obciążone prawie zerowym ryzykiem inwestycyjnym, natomiast duża skala zadłużenia publicznego z wysokim udziałem bonów skarbowych sprzyja funkcjonowaniu rynku wtórnego i zabezpiecza jego płynność. Aukcyjna sprzedaż bonów daje możliwość wyboru najkorzystniejszej oferty i pieniądza o poziomie stóp dyskontowych.

- bank centralny - pełni funkcję regulacyjną powiązaną z określoną polityką stóp procentowych, ustalaniem wysokości stopy rezerwy obowiązkowej oraz oddziaływaniem na płynność pieniężnego rynku międzybankowego za pośrednictwem operacji otwartego rynku.

- banki komercyjne i inwestycyjne - na tym rynku funkcjonują jako emitenci lub nabywcy papierów wartościowych;

- firmy ubezpieczeniowe - są zainteresowane kupowaniem bezpiecznych instrumentów finansowych o dużym stopniu płynności;

- fundusze powiernicze - otwarte fundusze powiernicze mogą emitować jednostki uczestnictwa sprzedawane inwestorom, ale inwestorzy nie mogą ich odsprzedawać dalej, mogą je oddawać tylko do funduszu gdzie zostają umorzone. Znaczny udział w aktywach jednostek uczestnictwa posiadają bony skarbowe.

- duże przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe

- towarzystwa ubezpieczeniowe na życie

- fundusze emerytalne

-fundusze kapitałowo- inwestycyjne
- firmy brokerskie - Działają z upoważnienia swoich klientów, pośredniczą w zawieraniu kontraktów i kojarzeniu stron i za kontrakt otrzymują prowizje.

Rynek pieniężny składa się z 2 segmentów:

rynku międzybankowych depozytów i lokat

2 rodzaje lokat:

- krótkoterminowe - od 1 dnia do 1 m-ca

- długoterminowe - od 1 m-ca do 12 m-cy

Najbardziej opłacalne spośród krótkoterminowych są lokaty 1- dniowe:

overnight - przekazanie środków pieniężnych następuje w tym samym dniu, w którym zostaje zawarty kontrakt;

tomnext - przekazanie środków pieniężnych następuje w następnym dniu roboczym po zawarciu kontraktu a zwrot w kolejnym dniu roboczym;

spotnext - przekazanie na drugi dzień roboczy po zawarciu kontraktu a powrót dnia kolejnego roboczego;

Lokaty krótkoterminowe najczęściej zaczynają się z datą waluty spot.

Lokaty długoterminowe (1 - 12 m-cy) mogą trwać równe odcinki czasowe 1, 2, 5 m-cy lub pojawiają się tzw. lokaty łamane - trwające taki odcinek czasowy jaki wybiera sobie klient np. 45 dni.

Ry rynku zbywalnych krótkoterminowych papierów wartościowych

bony skarbowe - najczęściej spotykane; dziś mają tylko jeden nominał = 10 000zł; kupować je mogą osoby fizyczne i osoby prawne krajowe i zagraniczne oraz spółki nie posiadające osobowości prawnej; bezpośrednio w nabywaniu bonów skarbowych mogą uczestniczyć tylko te podmioty, które mają rachunek w NBP - czyli banki; przetargi odbywają się raz w tygodniu lub 2 razy w m-cu;

bony pieniężne NBP - najpierw emitowane na jeden okres wymagalności; potem się pojawiły inne okresy;

papiery komercyjne i certyfikaty depozytowe

certyfikaty depozytowe - dokumenty wystawione na okaziciela, emitowane przez banki; w Polsce pojawiły się po raz pierwszy w 1992 roku; rodzaje: certyfikaty depozytowe złotowe, indeksowane oraz dewizowe (USD, DM, CHF, GBP, FF)

papiery komercyjne - na ich podstawie przedsiębiorstwa zaciąga dług; emitowane na okres od 7 do 364 dni; emisje od kwoty 5 milionów złotych; najczęściej 20-50 mln zł, coraz częściej emisje o jeszcze wyższych kwotach (np. 350 mln zł - Telekomunikacja);Są emitowane w 3 nominałach: 100 tysięcy, 500 tysięcy oraz 1 milion.

Biorąc pod uwagę z jednej strony konieczność przystąpienia do strefy euro z  drugiej strony optymalnego czasu przystąpienia który zminimalizował by koszty związane z wystąpieniem   należy określić rolę BC w tym procesie.

W tym procesie w gestii Banku Centralnego znajdują się instrumenty umożliwiające kształtowanie niektórych nominalnych kryteriów konwergencji. Dotyczy to przede wszystkim kryterium inflacyjnego, kryterium stóp procentowych oraz kryterium kursowego. Zgodnie
z obowiązującym prawem, czyli konstytucją i prawem bankowym, Bank Centralny jest odpowiedzialny za utrzymanie stabilnego poziomu cen i realizując strategię bezpośredniego celu inflacyjnego jest w stanie zapewnić osiągnięcie tego celu. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to rzecz łatwa, z dwóch powodów:

Procesy inflacyjne kształtowane są także przez takie czynniki, na które Bank Centralny nie ma wpływu tzw. szoki podażowe.

Polityka ograniczania inflacji może w pewnych warunkach prowadzić do ograniczenia dynamiki wzrostu gospodarczego, a to w konsekwencji opóźni proces konwergencji realnej, czyli proces nadrabiania dystansu dzielącego polską gospodarkę od gospodarki krajów wysoko rozwiniętych w Unii Europejskiej.

Bank Centralny realizujący strategię bezpośredniego celu inflacyjnego posługuje się stopami procentowymi jako podstawowym narzędziem polityki pieniężnej.

Decyzje Rady Polityki Pieniężnej dotyczące stóp procentowych oddziaływają bezpośrednio na poziom krótkoterminowych stóp procentowych. Natomiast kryterium stóp procentowych oparte jest na stopach długoterminowych na które Bank Centralny nie ma bezpośredniego wpływu.

Długoterminowe stopy procentowe zależą w dużej mierze od oceny przez uczestników rynku finansowego perspektyw inflacyjnych, a te uzależnione są od wiarygodności i determinacji Banku Centralnego do utrzymywania inflacji na niskim poziomie. Aktualnie prowadzona jest w Polsce polityka płynnego kursu walutowego, a jego poziom kształtuje się pod wpływem działania sił rynkowych.

Przed przystąpieniem Polski do Europejskiego Mechanizmu Kursowego (ERM 2) zostanie określony tzw. kurs związania oraz wyznaczony dopuszczalny przedział wahań. Zakres dopuszczalnych wahań kursu walutowego nie został jednoznacznie przesądzony. Zakłada się, że kurs będzie mógł się wahać w przedziale +/- 15%, ale nie można wykluczyć, że przedział ten będzie zawężony do +/- 2,25%. W dwóch latach członkostwa Polski w ERM 2 Bank Centralny będzie musiał zapewnić utrzymanie kursu w wyznaczonym przedziale wahań, a to będzie oznaczało, że nastąpi zmiana aktualnego mechanizmu kursowego. Utrzymanie kursu walutowego w wyznaczonym przedziale wahań może być zadaniem trudnym, zwłaszcza gdy przyjmie się zawężony przedział wahań i będzie uzależniony od ilości rezerw walutowych, znajdujących się w dyspozycji Banku Centralnego. Utrzymanie określonych przedziałów wahań pociągnie za sobą określone koszty powodujące uszczuplenie rezerw dewizowych, spadek zysków Banku Centralnego a możliwe, że również strat.

Należy przyjąć taki scenariusz przystąpienia do strefy euro, w którym spełnione byłyby wszystkie warunki konwergencji. Spełnienie warunków tylko przez Bank Centralny, może pociągnąć za sobą duże koszty, a wydatki będą daremne. Jeżeli nie będą spełnione kryteria fiskalne, za które odpowiedzialny jest rząd, musi wystąpić koordynacja działań Banku Centralnego i Rządu, aby można osiągnąć zakładany cel przy minimalnych kosztach.

Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego na 2009r.

Bank Centralny przewiduje, że średni poziom wyemitowanych bonów pieniężnych NBP z 7 dniowym terminem zapadalności wyniesie około 11mld złotych. Wzrost poziomu pieniądza gotówkowego znajdującego się w obiegu w 2009r. może spowodować ograniczenie płynności sektora bankowego. W przeciwnym kierunku będą oddziaływać dokonywane w Banku Centralnym operacje zamiany na złote środków unijnych napływających do Polski. Istotny wpływ na płynność sektora bankowego będzie miał także sposób finansowania zadłużenia zagranicznego Skarbu Państwa.

Bank Centralny zakłada zakup walut obcych przez Ministerstwo Finansów w Banku Centralnym, a to będzie powodowało ograniczenia płynności sektora bankowego. Możliwy udział w ERM 2 może mieć również wpływ na płynność sektora bankowego. W zależności od kształtowania się tych czynników w sektorze bankowym może wystąpić nadpłynność lub niedobór płynności.

Instrumenty które (...):

1) Stopa procentowa

Podstawowym instrumentem jest krótkoterminowa stopa procentowa i należą do niej:

stopa referencyjna Banku Centralnego, która określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku i jednocześnie wpływa na poziom krótkookresowych rynkowych stóp procentowych,

stopa lombardowa Banku Centralnego, wyznacza koszt pozyskania środków pieniężnych w Banku Centralnym i określa górny pułap wzrostu rynkowej stopy over night,

stopa depozytowa NBP, wyznacza oprocentowanie depozytów w Banku Centralnym i określa dolne ograniczenia dla wahań rynkowej stopy over night,

Operacje otwartego rynku (3 rodzaje):

Operacje podstawowe to operacje standardowe, przeprowadzane regularnie raz na tydzień i dotyczą zazwyczaj papierów z 7-dniowym terminem zapadalności, na przetargach obowiązuje stała rentowność na poziomie referencyjnej B.C.

Jeżeli w sektorze bankowym pojawi się niedobór płynności Bank Centralny będzie mógł przeprowadzić operacje podstawowe w kierunku zasilającym oraz absorbującym w momentach nadpłynności (Bank Centralny będzie emitował bony pieniężne). Przy niedoborze będzie zasilał sektor bankowy w płynność za pośrednictwem operacji repo. Zabezpieczeniem tych transakcji są papiery wartościowe akceptowane przez B.C.Operacje dostrajające, mogą zostać podjęte w celu ograniczenia wpływu zmian
w warunkach płynności ???Na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych mają wpływ: operacje absorbujące (emisja bonów skarbowych i rewers repo), oraz transakcje zasilające, czyli przedterminowy wykup bonów pieniężnych i transakcje repo.

Zapadalność, rentowność oraz sposób przeprowadzenia operacji będą uzależnione od sytuacji występującej w sektorze bankowym.

Operacje strukturalne mogą być przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. Gdyby wystąpiła taka konieczność Bank Centralny może przeprowadzić operacje strukturalne w postaci emisji obligacji, przedterminowego wykupu obligacji, zakupu i sprzedaży papierów wartościowych na rynku wtórnym.

Instrumenty:

1) rezerwa obowiązkowa:zmiany stopy rezerwy obowiązkowej będą uzależnione od kształtowania się warunków płynności w sektorze bankowym.

2) operacje depozytowo-kredytowe

Cel: ograniczenie skali wahań stawki rynkowej over night. Bank uczestniczy w tych operacjach z własnej inicjatywy. Mogą to (...)

3) operacje na koniec dnia, które dają możliwość lokowania nadwyżek środków pieniężnych w Banku Centralnym na termin over night, a oprocentowanie tego depozytu określa dolne ograniczenie dla stawki rynkowej kwotowań na ten termin.

kredyt lombardowy umożliwia zaciąganie bankom kredytu na termin over night. Zabezpieczenie kredytu: papiery wartościowe akceptowane przez Bank Centralny, a wysokość tego oprocentowania jest krańcowym kosztem pozyskania pieniądza w B.C. co stanowi górne ograniczenie dla rynkowej stawki over night.

kredyt udzielony przez B.C. w złotówkach lub euro, będący źródłem pozyskania środków w ciągu dnia operacyjnego. Jest to kredyt nieoprocentowany, jego zabezpieczeniem podobnie jak w przypadku kredytu lombardowego stanowią papiery wartościowe akceptowane przez B.C.

8.i interwencje walutowe. Zmiany kursu walut wywierają istotny wpływ na inflację i mogą zaistnieć okoliczności w których Rada Polityki Pieniężnej zadecyduje o dokonaniu interwencji na rynku walutowym w celu stabilizacji inflacji

W momencie przystąpienia Polski do ERM 2 interwencje na rynku walutowym mogą być wykorzystywane również do stabilizacji kursu złotego, w celu spełnienia kryterium stabilizacji kursu walutowego.

6

---