Ściąga została napisana z :

1. Anatomia i fizjologia człowieka - Z. Traczyk

2. Fotograficzny atlas anatomii człowieka - McMinn (zdjęcie kolorowe)

3.2. Części i okolice ciała ^N

Część ciała (pars corporis) jest to pojęcie trójwymiarowe i oznacza wycinek organizmu jako całości. Okolica ciała (regio corporis) jest to pojęcie dwuwy­miarowe i oznacza wycinek powierzchni ciała.

Ciało (corpus) dzieli się na następujące części: głowę, szyję, tułów i koń­czyny.

Głowa (caput) składa się z czaszki (cranium) i twarzy (łacies). W czaszce wyróżniamy części nieparzyste leżące pośrodku: przód głowy (czoło), szczyt i potylicę oraz części parzyste leżące bocznie: skronie i małżowiny uszne. W twarzy wyróżniamy: oczy, do których należą: brwi, powieki górne i dolne, szpary powiek, gałki oczne; nos, do którego należy: grzbiet i wierzchołek nosa; usta, do których należą: warga górna i dolna, szpara ust oraz jama ustna; policzki i bródkę.

Okolicami głowy są: okolica czołowa, okolice ciemieniowe, okolica poty­liczna, okolice skroniowe, okolica nosowa, okolica ustna, okolica bródkowa, okolice oczodołowe, okolice podoczodołowe, okolice policzkowe, okolice jarz­mowe, okolice przyuszniczo-żwaczowe (ryc. 3.1.).

Szyja (collum) dzieli się na część przednią, czyli szyję w ścisłym tego słowa znaczeniu i na część tylną, zwaną karkiem (nucha).

Okolicami szyi są: okolica przednia szyi, okolice mostkowo-obojczykowo--sutkowe, okolice boczne szyi i okolica tylna szyi (ryc. 3.1.).

Tułów (truncus) dzieli się na klatkę piersiową, brzuch i miednicę mniejszą.

W klatce piersiowej (thorax) wyróżnia się część przednią, zwaną piersiową, do której należą sutki, i część tylną, zwaną grzbietem, do której należy kręgo­słup. Wewnątrz klatki piersiowej znajduje się jama klatki piersiowej zawiera­jąca szereg narządów.

Ryc. 3.1. Okolice głowy i szyi: 1 —oko­lica czołowa, 2 — okolica ciemieniowa, 3 — okolica skroniowa, 4 —okolica po­tyliczna, 5 — okolica nosowa, 6 —oko­lica ustna, 7 — okolica bródkowa, 8 — okolica oczodołowa, 9 — okolica pod-oczodołowa, ■ 10 — okolica jarzmowa, 11 — okolica policzkowa, 12 — okolica przyuszniczo-żwaczowa, 13 — okolica przednia szyi, 14 — okolica mostkowo--obojczykowo-sutkowa, 15 — okolica boczna szyi, 16 — okolica tylna szyi.

Okolicami klatki piersiowej są: okolice podobojczykowe, sutkowe, pacho­we, łopatkowe, podłopatkowe, okolica kręgowa i okolice lędźwiowe (ryc. 32.).

Brzuch (abdomen) dzieli się na dół nadbrzuszny, boki, lędtwie i pachwiny. W środkowej części powłok brzucha leży blizna po pępowinie, zwana pępkiem (umbo s. umbilicus). Wewnątrz brzucha znajduje się jama brzuszna, zawierają­cą wiele narządów. Do brzucha zalicza się również miednicę większą (pelvis ' major).

Okolicami brzucha są: okolice podżebrowe, okolica nadbrzuszna, okolice boczne, okolica pępkowa, okolice pachwinowe, okolica łonowa i okolica krzy­żowa (ryc. 3.2.).

Miednica mniejsza (pelvłs minor) dzieli się na wzgórek łonowy, biodra, pośladki i krocze. Wewnątrz miednicy znajduje się jama miednicy zawierająca wiele narządów.

Okolicą miednicy mniejszej jest okolica kroczowa.

Kończyna górna (membrum superius) dzieli się na: pachę, wyrostek barko­wy, ramię, łokieć, przedramię i rękę, w ręce z kolei wyróżnia się: nadgarstek, śródręcze i palce ręki. Wyodrębnia się także grzbiet ręki i dłoń. Palce ręki na­zywają się następująco: palec I — kciuk, palec II — wskaziciel, palec III — palec środkowy, palec IV — palec obrączkowy, palec V — palec mały.

Okolicami kończyny górnej są: okolica naramienna, okolica przednia i tyl­na ramienia, okolica łokciowa przednia i tylna, okolica przednia t tylna przed­ramienia, grzbiet ręki i dłoń (ryc. 3.2.).

Kończyna dolna (membrum interius) dzieli się na: udo, kolano, goleń, stopę. Stopę z kolei dzieli się na: stęp, śródstopie, palce stopy. Wyróżnia się ponad-

Ryc. 3.2. Okolice tułowia i
kończyn. A — widok od przo­
du: 1 — okolica podobojczyko-
wa, 2 — okolica sutkowa, 3 —
okolica pachowa, 4 — okolica
podżebrowa, 5 — okolica nad-
brzuszna, 6 — okolica boczna,
7 — okolica pępkowa, 8 —
okolica pachwinowa, 9 — oko­
lica łonowa, 10 — okolica na-
ramienna, 11 — okolica prze­
dnia ramienia, 12 —• okolica
łokciowa przednia, 13 — oko­
lica przednia przedramienia,
14 — grzbiet ręki, 15 — okoli­
ca przednia uda, 16 — okoli­
ca przednia kolana, 17 —oko­
lica przednia goleni, 18 —
grzbiet stopy. B — widok od
tyłu: 1 —• okolica kręgowa,
2 — okolica krzyżowa, 3 —
okolica łopatkowa, 4 — okoli­
ca podłopatkowa, 5 — okoli­
ca lędźwiowa, 6 — okolica na-
ramienna, 7 — okolica tylna
ramienia, 8 — okolica łokcio­
wa tylna, 9 — okolica • tylna
przedramienia, 10 — dłoń, 11 —
okolica pośladkowa, 12 —
okolica tylna uda, 13 — oko­
lica tylna kolana, 14 ■— okoli­
ca tylna goleni, 15 — pode­
szwa. '

to piętę, grzbiet stopy i podeszwę. Palce stopy nazywają się następująco: palec I — paluch, palec II, III, IV, oraz palec V — palec mały.

Okolicami kończyny dolnej są: okolica pośladkowa, okolica przednia i tylna uda, okolica przednia i tylna kolana, okolica przednia i tylna goleni, okolica piętowa, grzbiet stopy i podeszwa (ryc. 3.2.).

3.3.

Płaszczyzny, osie i linie ciała

Ciało człowieka jest zbudowane według typu figury dwubocznie symetrycznej, w której wyróżnia się trzy zasadnicze rodzaje płaszczyzn i osi. Płaszczyzny (piana) stanowią:

1. płaszczyzny strzałkowe (piana sagitłalia) — dzielą ciało na część prawą
   i lewą (antymery), przebiegając między przodem i tyłem (ryc. 3.3.), płaszczyznę
   biegnącą przez środek ciała nazywa się płaszczyzną pośrodkową (planum me-
   dianum);

2. płaszczyzny czołowe (piana ironłałia) — biegną równolegle do czoła,
   a prostopadle do płaszczyzn strzałkowych, dzieląc ciało na część przednią i tyl­
   ną (polumery);

3. płaszczyzny poziome (piana horizontalia) — przebiegają prostopadle do
   poprzednio opisanych płaszczyzn, dzieląc ciało na część górną i dolną (meta-
   mery).

— 2

Ryc. 3.3. Płaszczyzny ciała: 1 — płaszczyzna pozioma, 2 — płaszczyzna strzałkowa, 3 płaszczyzna czołowa.

Ryc. 3.4. Osie ciała (przekrój tułowia w płaszczyźnie pozio­mej): 1 ■— osie przednio-tyl-ne, 2 — osie poziome lub po­przeczne, 3 — osie podłużne.

4 Anatomia i fizjologia

49

Osie (axis) są to:

1. osie strzałkowe (axis sagittales) lub przednio-tylne — biegną w płaszczyz­
   nach strzałkowych (ryc. 3.4.). Dokoła tych osi wykonywane są ruchy odwodze­
   nia i przywodzenia;

2. osie poziome (axis horizontales) lub poprzeczne — biegną w płaszczy­
   znach poziomych prostopadle do osi poprzednio wymienionych. Dokoła tych
   osi wykonywane są ruchy zginania i prostowania;

3. osie podłużne (axis longitudinales) lub czaszkowo-ogonowe — biegną
   prostopadle do płaszczyzny poziomej. Oś biegnąca przez szczyt głowy stanowi
   oś główną ciała. Dokoła osi podłużnych odbywają się ruchy obrotowe.

Na powierzchni ciała przeprowadza się również linie topograficzne (ryc. 3.5.) ułatwiające rzutowanie narządów. Są to:

linia pośrodkowa przednia (linea mediana anteiior) — biegnie od szczytu głowy przez środek czoła, środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka, do środ­ka brzegu dolnego spojenia łonowego;

Ryc. 3.5. Linie topograficzne. A — przednia powierzchnia ciała: 1 — linia pośrodkowa przednia, 2 —linia mostkowa, 3 — linia przymostkowa, 4 — linia środkowo-obojczykowa, 5 — linia pachowa przednia. B — tylna powierzchnia ciała: Z — linia pośrodkowa tylna, 2 — linia przykręgowa, 3 — linia łopatkowa, 4 — linia pa­chowa tylna.

linia środkowo-obojczykowa (linea medioclavicularis), zwaaa również linią sutkową — biegnie od środka obojczyka pionowo ku dołowi przez brodawkę sutkową (przy prawidłowym położeniu sutków) równolegle do linii pośrodkowej przedniej;

linia pachowa (linea axillańs), zwana też linią pachową środkową — bie­gnie od szczytu dołu pachowego pionowo w dół po bocznej ścianie klatki pier­siowej;

linia łopatkowa (linea scapulaiis) — biegnie pionowo przez dolny kąt ło­patki, równolegle do linii pachowej (przy opuszczonych wzdłuż tułowia kończy­nach górnych);

linia pośrodkowa tylna (linea mediana posterior) — biegnie od szczytu gło­wy, przez końce wyrostków kolczystych kręgów, grzebień pośrodkowy kości krzyżowej do wierzchołka kości guzicznej.

Oprócz powyższych linii wyróżnia się linie dodatkowe, o zastosowaniu kli­nicznym, nie objęte NAP. Są to:

linia mostkowa (linea sternalis') — biegnie wzdłuż brzegu bocznego most­ka;

linia przymostkowa (linea parasternalis') — biegnie w połowie odległości między linią mostkową a środkowo-obojczykowa;

linia pachowa przednia (linea axillaris anterioi') — biegnie przez fałd pa­chowy przedni, utworzony przez dolny brzeg mięśnia piersiowego większego;

linia pachowa tylna (linea axillaiis posteiioi') — biegnie przez fałd pacho­wy tylny, utworzony przez dolny brzeg mięśnia najszerszego grzbietu;

linia przykręgowa (linea patavertebzalis') — biegnie w połowie odległości między linią pośrodkową tylną a linią łopatkową.

Ponadto wyróżnia się następujące miana oznaczające kierunek położenia części ciała: czaszkowy, ogonowy, górny, dolny, brzuszny, grzbietowy, przedni, tylny, przyśrodkowy, pośredni, boczny, środkowy, wewnętrzny, zewnętrzny, prawy, lewy, powierzchowny, głęboki, poziomy, pośrodkowy, strzałkowy, czo­łowy, poprzeczny. W odniesieniu do kończyn wyróżnia się określenia: bliższy (proximalis), dalszy (distalis), promieniowy, łokciowy, piszczelowy, strzałkowy, dłoniowy i podeszwowy.

---