Metabolity pierwotne - podstawowe

•powszechnie spotykane w świecie roślinnym

•pełnią podstawowe funkcje fizjologiczne

•substancje energetyczne, budulcowe, zapasowe

niezbędne do życia rośliny

weglowodany, tłuszcze, chlorofil, białka, kwasy nukleinowe

Metabolity wtórne

•powstają w procesach wtórnego metabolizmu - wyspecjalizowanej przemiany materii

•nie posiadają podstawowej funkcji w życiu rośliny

•występowanie ograniczone do pewnych grup systematycznych świata roślinnego

•charakter związków fizjologicznie czynnych, o znaczeniu w lecznictwie

•biosynetyzowane w procesach przystosowania się rośliny do warunków środowiska

1998 rok- 50 000 związków - metabolitów wtórnych w tym 7000 alkaloidów

podział biogenetyczny związków wtórnych

1.bezazotowe substancje

2.azotowe - aminy, alkaloidy, nitrylozydy

3.substancje zawierające siarkę

4.substancje o niejednorodnym charakterze chemicznym

5. olejki eteryczne, balsamy, żywice

trudno jednoznacznie oddzielić procesy metabolizmu pierwotnego od procesów wtórnych

Węglowodany

•duża grupa związków naturalnych o charakterze cukrów i związków pokrewnych

oraz ich polimerów

•jedne z najważniejszych substancji roślinnych

•materiały budulcowe komórek roślinnych - celuloza, hemiceluloza, pektyny

•materiały energetyczne i zapasowe (skrobia, inulina, glikogen, cukry proste i złożone)

•substancje specjalne o wyraźnym działaniu farmakologicznym

(deoksycukry glikozydów nasercowych - charakterystyczne tylko dla niektórych roślin)

Cn(H2O)m

budowa chemiczna

produkty utlenienia wielowartościowych alkoholi, polihydroksyaldehydy i polihydroksyketony

wykrywanie: odczynnik Molischa: zabarwienie czerwone lub czerwonofioletowe

Monocukry

triozy - C3 : aldehyd glicerynowy - aldoza, dihydroksyaceton - ketoza

tetrozy - C4

pentozy - C5: L (+) arabinoza, L (+) ksyloza, D (-) ryboza, L (+) ramnoza

heksozy - C6: D (+) glukoza, D (+) galaktoza, D (+) mannoza, D (-) fruktoza,

heptozy - C7

właściwości

słodki smak, dobrze rozpuszczalne w wodzie

właściwości redukujące - odczynnik Fehlin

0x08 graphic

MONOSACHARYDY

Glukoza

dekstroza, cukier gronowy

1.główny produkt fotosyntezy

2.najbardziej rozpowszechniona substancja roślinna

3.formy - wolna (w dużym stężeniu w winogronach i miodzie 38 - 40 %

i związana dwucukry, oligo- i polisacharydy

oraz liczne glikozydy

otrzymywanie - hydroliza skrobii ziemniaczanej

zastosowanie

•doustnie jako środek odżywczy, energetyczny

w wysiłku fizycznym, wyczerpujących chorobach z gorączką,

•w postaci iniekcji r-ry 40 - 50 % obliteracja żył

•płyny infuzyjne do odżywiania parenteralnego

0x08 graphic

Fruktoza

lewuloza, cukier owocowy

występowanie: Fruktoza Glikogen

0x08 graphic
•szeroko rozpowszechniona

•forma wolna - słodkie owoce, miód Wątroba

•forma związana:

- oligosacharydy - sacharoza

- polisacharydy - fruktozany

(inulina)

zastosowanie

•intoksykacje wątroby, diety cukrzycowe (forma furanozowa)

otrzymywanie

•hydroliza inuliny lub sacharozy

0x08 graphic

D-(+) - galaktoza D- (+) -mannoza

Glikozydy, śluzy, gumy roślinne polisacharydy-mannany, śluzy

Polisacharydy- glukany, hemicelulozy ściany komórkowe glonów

0x08 graphic

L- (-)- sorboza

Otrzymywanie wit. C

Sorbus aucuparia , Rosaceae

DEOKSYCUKRY

monosacharydy z 1 grupą OH zastapioną atomem H w pozycji C-2

0x08 graphic

Digitalis purpureae Folium Strophanti Semen

Digitalis lanatae Folium

ALKOHOLE CUKROWE

L-aldonitol - Adonidis vernalis herba

D-ksylitol - środek słodzący

D-mannitol - glony, grzyby, niektóre rośliny nasienne

D-sorbitol - owoce Rosaceae: Sorbus aucuparia

Crataegus oxyacantha

0x08 graphic

produkcja wit. C Fraxinus ornus

środek słodzący w cukrzycy Oleaceae

płyny odżywcze do wlewów sok - 90 % mannitolu

w żywieniu pozajelitowym (manna)

CYKLITOLE

cykliczne alkohole pochodne cykloheksanu

0x08 graphic

Mioinozytol * mezoinozytol

świat roślinny

•forma wolna

•forma związana z kwasem o-H2SO4 - fityna

ziarniaki zbóż, drożdże piekarnicze

•czynnik wzrostowy hodowle in vitro

0x08 graphic

KWASY URONOWE

utlenienie końcowej grupy OH heksoz

składniki kwaśnych polisacharydów śluzowych

właściwości redukujące

OLIGOSACHARYDY

heksozy połączone wiązaniem acetalowym (holozydowym) α lub β

rzadko pentozy - cukry proste n - 2 - 10

związki krystaliczne o słodkim smaku rozpuszczalne w wodzie,

disacharydy, trisacharydy, tetrasacharydy

DISACHARYDY

Sacharoza

cukier buraczany Beta vulgaris var. altissima , Chenopodiaceae 16 - 22 %

cukier trzcinowy Saccharum officinarum , Gramineae 16 %, klon cukrowy Acer saccharinum, Aceraceae

rozpowszechniona w świecie roślinnym

0x08 graphic

Sacharoza

α-D-glukopiranozylo-β-D/+/-fruktofuranozyd

znaczenie spożywcze

technoloia- syropy, corrigens smaku

brak wł. redukujących

0x08 graphic

Laktoza

cukier mlekowy

* - laktoza substancja pomocnicza w farmacji sporządzanie tabletek i rozcieńczeń

* - laktoza - odżywki dla niemowląt

słabo przeczyszczające - korzystny wpływ na florę bakteryjną jelitową

*-D-galaktopiranozylo-(1->4)- *-D-

glukopiranozyd

Maltoza

0x08 graphic

cukier słodowy

hydroliza enzymatyczna - amylaza - skrobia

*- D-glukopiranozylo-(1* 4)-*-D-glukopiranozyd

Rutynoza

*-L - ramnopiranozylo-(1 *6) -*-D-glukopiranozyd

rutyna

POLISACHARYDY

glukany, galaktany, fruktany

właściwości:

•budowa wielkocząsteczkowa

•związki bezpostaciowe

•rozpuszczalnośc w H2O maleje ze wzrostem cząsteczki

•lepkie roztwory

obojętne/ kwaśne

funkcja w roślinach:

•substancje zapasowe - skrobia

•składniki ścian komórkowych i błon - celuloza, hemiceluloza, pektyny

zastosowanie w farmacji

•środki odżywcze (nutrientia) i dietetyczne (diaetetica) np. skrobia różnych gatunków roślin, surowce zawierające inulinę

•surowce do produkcji związków organicznych - glukozy, fruktozy, maltozy, dekstryn) w procesach hydrolitycznych

•substancje wypełniające, odciągające wodę, spęczniające w produkcji niektórych postaci leku (tabletki)

•substancje ochronne, łagodzące, przeciwzapalne w zasypkach, pudrach, maściach

•środki zastępcze krwi - niektóre polisacharydy (dekstrany)

•substancje przeciwzakrzepowe - mukopolisacharydy (heparyna)

•składniki śluzów i gum - leki osłaniające w stanach zapalnych

GLUKANY

Skrobia - Amylum

*- D- glukopiranoza

wiązanie * - glikozydowe

0x08 graphic
forma występowania - ziarna

0x08 graphic

20 % - 35 %

zewnetrzne warstwy

α C1>C4

300 - 4000

Cząsteczek

c. cz. 150000

występowanie:

pospolite z wyjątkiem rodzin Compositae, Campanulaceae

niektóre gatunki jednoliściennych

bulwy ziemniaków Solanum tuberosum

ziarna zbóż

znaczenie lecznicze:

skrobia pszeniczna - Amylum Tritici

skrobia ryżowa - Amylum Oryzae

skrobia kukurydziana - Maydis Amylum

skrobia ziemniaczans - Solani Amylum

chemicznie obojętna, silnie higroskopijna, właściwości adsorbujące i osłaniające

zastosowanie i działanie:

osłaniające - w formie kleiku w stanach zapalnych przewodu pokarmowego

łagodzące stany zapalne - antiphlogisticum

w biegunkach, nadkwaśności

chłonące

składnik pudrów i zasypek jako środek osuszający - dermaticum

składnik odżywek dietetycznych

technologia farmaceutyczna

składnik tabletek i pigułek

źródło otrzymywania glukozy i krochmalu

Celuloza

Celuloza

β D-glukoza

β C1->C4, 3 - 14 tys. jednostek

właściwości:

celuloza - rozpad hydrolityczny ** -D-glukoza

enzymy - bakterie powodujące rozpad drewna i gnicie roślin

występowanie:

szeroko rozpowszechniona

składnik ścian komórkowych oraz włókien

np. lnu, juty, włosków okrywających nasiona bawełny (90 %)

zastosowanie i działanie:

surowiec dla przemysłu włókienniczego

składnik waty opatrunkowej i błonnika (p/miażdżycowe)

Lichenina

β-D-glukoza

β C1->C4 lub

β C1 ->C3

rozpuszczalna w gorącej wodzie

występowanie:

porost Cetraria islandica

obok polimerów glukozy, kwasu glukuronowego oraz galaktomannanów ( >50 %)

działanie:

wł. osłaniające- antibechicum

Dekstrany

α-D-glukoza

budowa rozgałęziona αC1->C6, α C1 ->C3, α C1->C4

działanie i zastosowanie:

dekstrany 60 000 i 10 000 m.cz. środki krwiozastępcze

dekstrany 40000 c. cz.- zaburzenia mikrokrążenia, hamowanie aglutynacji krwinek

Usieciowane dekstrany - sita molekularne (Sephadex) w biochemii, fitochemii

Otrzymywany z sacharozy pod wpływem szczepów :Lecunostoc mesenteroides

Laminaryna

Brunatnice Phaeophyta z rodzaju Laminaria

budowa: glukoza oraz mannitol budowa rozgałęziona

działanie: hamowanie koagulacji krwi

GALAKTANY

Agar

Surowiec stanowi wysuszony żel otrzymywany z różnych gatunków należących do :

Rhodophyta (Krasnorosty) Gelidium (Galaretówka), Gracilaria (Smuklica), Pterocladia, Euchema

Polimery galaktozy zestryfikowane kwasem siarkowym

Agaroza polisacharyd liniowy β-D- galaktozy oraz 3,6-anhydro- L- galaktozy β C1->C3 oraz C1->C4

Agaropektyna polisacharyd galaktozy zestryfikowanej kwasem siarkowym pirogronowym i kwasami uronowymi βC1->C3

zastosowanie i działanie:

-łagodnie przeczyszczający laxans w zaparciach - granulat Neonormacol

-zmniejsza uczucie głodu, zwiększa objętość treści jelitowej,

-stymuluje mięśniówkę gładką i przyspiesza perystaltykę

(doustnie sproszkowany agar 1 - 2 łyżeczki z płynem)

-technologia farmaceutyczna:

produkcja tabletek i drażetek -środek rozsadzający

podłoże do hodowli kultur in vitro i bakteryjnych

-przemysł spożywczy - galaretki, budynie

Karageniny - Karagen

Surowiec stanowią wysuszone plechy krasnorostów (Rhodophyta)

Chondrus crispa- Chrzęśnica kędzierzawa, Gigartina mammillosa

polimer galaktozy (A) i (B) 3,6-anhydrogalaktozy (AB)n w formie soli Na, K i Mg

m. cz. 100 tys. - 1 mln, wiązania C1->C 3 i C1 -> C4,

reszty siarczanowe A - C-2 i C - 4, B - C - 2 i C - 6, struktura linearna

zastosowanie i działanie:

-środek p/zapalny - właściwości powlekające

-osłaniający

-nieżyty przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa

-laxans (właściwość pęcznienia) - żylaki odbytu, zaparcia, kuracje odchudzające

-technologia farmaceutyczna, przemysł kosmetyczny, spożywczy

środek wypełniający w produkcji tabletek, stabilizatory emulsji, kremów

środki zagęszczające (pasty, kremy, płyny)

MANNANY

1.polimery mannozy

2.składniki śluzów, hemiceluloz

galaktomannany- mają charakter obojętnych śluzów (hydrokoloidy)

występuje w:

Foengracaei semen

Cyamopsis tetragonolobus- po wysuszeniu otrzymujemu gumę guar

glukomannany

mają zdolność do pęcznienia i tworzenia w wodzie lepkich roztworów, żeli

wywołują uczucie sytości

pobudzają perystaltykę

obniżają poziom cholesterolu

zmniejszają wchłanianie glukozy

wchodzą w skład preparatów stosowanych w kuracjach odchudzających

Guma GUAR

Jest to rodzaj gumy roślinnej zaliczany do frakcji błonnika rozpuszczalnego( błonnik należący do frakcji polisacharydów rozpuszczalnych w wodzie)naturalnie występujący w przyrodzie.

Składa się z obojętnych aldoheksoz - łańcuch główny utworzony jest z jednostek galaktozowych i w sposób przypadkowy dołączone są grupy boczne utworzone z mannozy.

Guma guar pozyskiwana jest z nasion rośliny Cyamopsis tetragonoloba występującej na terenach zachodnich Indii, Pakistanu.

Zastosowanie:

-jako środek zagęszczający, zwiększający lepkość, wiążący, stabilizator i emulgator, ułatwia rozpad tabletek.

- stosowana w przemyśle spożywczym i kosmetycznym.

-nadaje preparatowi jednolitą strukturę oraz ma właściwości żelujące.

- w preparatach odchudzających

FRUKTANY

Polimery β-D fruktofuranozy

Inulina : β C2->C1 (w orgadach podziemnych gatunków z rodz. Compositae(zamiast skrobi) np. Taraxaci radix, Inulae radix oraz z rodz. Campanulaceae

-odżywki dla chorych na cukrzycę, żródła otrzymywania fruktozy

Lewany: β C2-> C6, trytycyna - Agropyri rhizoma

ARABANY i KSYLANY

składniki ścian komórkowych, śluzów, hemiceluloz

Hemicelulozy

arabano-ksylany zawierające kwasy uronowe-glukuronowy, galakturonowy oraz mannany i galaktomannany

150 jednostek cukrowych

właściwości:

-łatwo ulegają hydrolizie pod wpływem rozcieńczonych kwasów

-funkcja w roślinach:

-składniki ścian komórkowych obok pektyn

-składnik włókna pokarmowego

POLIURONIDY

Pektyny

kwas poligalakturonowy αC1 -> C4

0x08 graphic
D- galaktoza, L - ramnoza, D-ksyloza, L-arabinoza

Metylacja gr OH, estryfikacja gr COOH

okrywa owoców cytrusowych - 30 %,

skórka jabłek 50 %, jabłka 0,5 -1 %

sole Ca pektyn - składniki budulcowe ścian komórkowych roślin - blaszka środkowa

1-4 % masy ściany komórkowej, składniki warstw międzykomórkowych, soku komórkowego owoców maliny, jabłka, porzeczki

właściwości:

1.tworzenie żeli -obecność cukrów, kwaśne środowisko

oraz jonów metali Ca

1.stężone r-ry sacharozy ->koloidalne r-ry -> galaretki

2.odtruwające - wiązanie metali ciężkich

3.obniżanie poziomu cholesterolu we krwi

4.składniki włókna pokarmowego

zastosowanie

•substancje żelujące, emulgatory, substancje wypełniające

•powlekające w biegunkach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego

MUKOPOLISACHARYDY

Heparyna- kwaśny polisacharyd (α C1- >C4)

0x08 graphic

Kw. D-glukuronowy Sulfonowana glukozamina

Składnik krwi - 0,001 mg/100 ml

0x08 graphic

Komórki tuczne - urazy, stres -> Heparyna

działanie:

przeciwzakrzepowe 1:250000

obniżenie poziomu lipidów we krwi

Kwas hialuronowy- kwaśny mukopolisacharyd

0x08 graphic

Acetylogluzozamina Kw. D-glukuronowy

β C1-> C3 βC1-> C4

występowanie: tkanka łączna, naczynia kapilarne (włosowate)

kw. hialuronowy przesięki wybroczyny (wzrost przepuszczalności naczyń

0x08 graphic
hialuronidaza

zastosowanie:

-wiąże wodę w naskórku

-stosowany w kosmetyce- wypełnianie zmarszczek

-tworzy film łzowy -w sztucznych łzach

ŚLUZY

Mieszaniny polisacharydów: (heteropolisacharydy)

Śluzy kwaśne:

kwasy uronowe - glukuronowy, galakturonowy, reszty fosforanowe, siarczanowe

Śluzy obojętne:

arabinoza, ksyloza, galaktoza, mannoza, pentozy, heksozy, alkohole cukrowe i ich etery

rola i znaczenie dla roślin:

•składniki ścian komórkowych

•substancje międzykomórkowe

•komórki śluzowe, zbiorniki, tkanka okrywająca

•ochrona przed utratą wody i soli mineralnych

występowanie:

glony, grzyby, porosty, Malvaceae, Plantaginaceae

Asteraceae, Linaceae, Boraginaceae, niektóre gatunki z rodzin Rosaceae,, Scrophulariaceae

właściwości:

•pęcznieją chłonąc wodę

•tworzą r-ry koloidalne, żele (roślinne hydrokoloidy)

zastosowanie:

•środki powlekające, osłaniające, zmiękczające - antibechica, laxantia, antiphlogistica

•działanie miejscowe - nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego i przez skórę

działania niepożądane:

•utrudniają wchłanianie w jelitach mikroelementów i niektórych witamin

Surowce śluzowe

Althaeae radix liść prawoślazu
Althaea officinalis -prawoślaz lekarski

Malvaceae- Ślazowe

Śluz :kwaśne galakturonoramnany, obojętne galukany i arabinogalaktany), skrobia, pektyny, sacharoza; flawonoidy poch.luteoliny;

aminy; fitosterole

-osłaniająco na bł.śluzowe,

-stymulująco na -ukł.immunol.,zmiękczająco, -p/świądowo, miejscowo -p/zapalnie;

-w podrażnieniach j.ustnej,gardła,suchy kaszel, rzadziej na bł.śluzowe p.pokar,

- w pediatrii

- zewn: okłady zmiękczające

Althaeae folium -korzeń prawoślazu
Althaea officinalis- prawoślaz lekarski

Malvaceae- Ślazowe

śluz jak w korzeniu, zmiana w flawonoidach: poch. luteoliny, kemferolu i kwercetyny; kw.fenolowe,

brak skrobi,pektyn

Malvae sylvestris flos -kwiat ślazu dzikiego
Malva sylvestris- ślaz dziki

Malvaceae- Ślazowe

Śluz: galaktomannany, arabinogalaktany

Antocyjany: glikozydy delfinidyny, malwidyny

Flawonoidy: poch.apigeniny, dihydrokemferolu(kwiaty), kwercetyny,

glukozydy hypoletyny, siarczany flawonoidowe( liście)

garbniki

-osłaniająco na błony śluzowe jamy ustnej, krtani, gardla, zmniejsza podrażnienia (górne drogi oddechowe),

-w st. zapalnych blon śluzowych jamy ustnej

-w formie naparów wewnętrznie łagodzi kaszel,

-zewn. Do płukania

Malvae arboreae flos- kwiat malwy czarnej
Althea rosea- topolówka wyniosła

Malvaceae- Ślazowe

śluz, pektyny;

antocyjany:poch. malwidyny i delfinidyny;

flawonoidy: poch. kemferolu, kwercetyny, mirycetyny

garbniki,

fenolokwasy

-osłaniająco (stany zapalne i nieżyty GDO, przewodu pokarmowego),

-w med. tradycyjnej - przedłużenie zbyt skąpych miesiączek, reszta jak wyżej

Verbasci flos -kwiat dziewanny
Verbascum phlomoides- dziew. kutnerowata
Verbascum thapsiforme- dziew.wielokwiatowa

Scrophulariaceae-trędownikowate

śluz :arabinogalaktany i ksyloglukany,

cukier inwertowany,

saponiny triterp.-werbaskosaponina,

glikozydy irydoidowe-akubina katalpozyd oraz ich ksylozydy

flawonoidy : hesperydyna i rutyna, diosmina

olejek, karotenoidy

-wykrztuśne (saponiny),

- osłaniające (śluz), GDO

- p.wirusowy - wirus grypy

-środek osłaniający, łagodzący podrażnienia ułatwiający odkrztuszanie;

-pomocniczo w grypie;

-med.lud lecz.: pęcherza i nerek, st.zap.przewodu pokarmowego i skóry, wyprysk alergiczny, egzemy

Lini semen- nasienie lnu
Linum usitatissimum- len zwyczajny

Linaceae- lnowate

100 g nasion zmielonych -> 50 mg HCN

śluz :arabinoksylany i galaktany

olej tłusty,

glikozydy cyjanogenne (linustatyna, linamaryna),

lignany-glukozyd sekoizolaricyrezynolu(rozpad - sterydy o wł. estrogennych: enterolakton i enterodiol)

białko, fitosterole

-powlekająco, bł.śluzowe gardła, p.pokarmowego, -zmiękczająco,

-p/zapalnie na skórę,

- olej ma NNKT, więc ↓cholesterol i

-cukier;pęcznieje - pobudzenie perystaltyki;

- poślizgowo;

-ostre przewlekłe st.zap. żołądka i jelit,choroba wrzodowa !!!!, poprawia apetyt

-laxans, czyraki i inne dolegliwości skórne

- w lecz przerostu gruczołu krokowego (lignany)

Foenugraeci semen- nasienie kozieradki
Trigonella foenum graecum- koieradka

Fabaceae- bobowate

Śluz- galaktomannany

skrobia, celuloza, oligosacharydy, saponiny steroidowe :trigofenozydy, diosgenina, jamogenina, fenugrekina

białko,

olej tłusty bogaty w NNKT, trygonelina, cholina, wit.PP, flawonoidy, olejki, sterole

-osłaniająco na p.pokarmowy,

-opóźnia wchłanianie składników pokarmowych, obniża poziom cholesterolu, lipidów, cukru;

-saponiny:p/zapalne, p/bakteryjne;

-wzmacniająco, odżywczo ,w cukrzycy;

-ch.wrzodowa, czyraki, ropnie, egzemy

Plantaginis lanceolatae fol -liść babki lancetowatej.
Plantago lanceolata

Plantaginaceae-babkowate

Śluz: glukomannany, arabinogalaktany ramnogalakturonianu

glikozydy irydoidowe: akubina, katalpol

fawonoidy; garbniki;

fenolokwasy, kw organiczne

fitosterole;enzymy proteolityczne;

zw.mineralne cole Zn, kw krzemowy

fenyloetanoidy: akteozyd, izoaketozyd

-osłaniająco, p/zapalnie, p/bakteryjnie,

-ściągająco(garbniki),

-spazmolitycznie na mm.oskrzeli,

-przyspieszają gojenie ran, regen. naskórka,

-akt.immunologiczna;

-nieżyty bł. śluzowych jamy ustnej, gardła, z kaszlem, utrudniunym odksztuszaniem i podwyższona temp, ciała;

-zewn: zranienia, owrzodzenia, zap. spojówek i powiek

Plantaginis ovatae semen nasienie babki jajowatej
Plantaginis ovatae testa- łupina nasienna babki
Plantago ovata- babka jajowata

Plantaginaceae-babkowate

Śluz:arabinoksylany, ramnoza, kw. galaktouronowy

celuloza, skrobia;

irydoidy: akubina,;

fitosterole;

triterpeny

białko ;olej tłusty

po podaniu doustnym surowce przechodzą niestrawione do jelita grubego, chłoną wodę,

silnie pęcznieje, powoduje zwiększenie objętości treści jelitowej, pob. perystaltyki, skrócenie pasażu jelitowego,

-łag. przeczyszczająco,

-zaparcia nawykowe stany zapalne żylaków odbytu,po zabiegach w tych rejonach,

-zaparcia podczas ciąży;

-pom. w biegunkach

Psylli semen- nasienie płesznika
Plantago psyllium- babka płesznik

Plantaginaceae-babkowate

Śluz: arabinoksylany, kw.galakturonowy

glikozydy irydoidowe -akubina

olej tłusty,

białko

- łagodny środek przeczyszczający,chłonąc wodę, zwiększa objętość treści jelitowej,co wzmaga perystaltykę i ułatwia wypróżnienia,

- dz. osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego,

- stos. się w zaparciach oraz nadpobudliwości jelita grubego,-działanie następuje po 12-24 h

Przeciwwskazania: niedrożność jelit,

wężenia w przewodzie pokarmowym

Farfarae folium- liść podbiału
Tussilago farfara- podbiał lekarski

Compositae-złożone

śluz,

flawonoidy : poch. kemferolu, kwercetyny,

garbniki, olejek,

aminy, cholina, sterole,

inulina,

alk. pirolizydynowe -tussilagina (estry necyny nasycone)

estry necyny z wiązaniem 1,2 nienasyconymi ich N-tlenki - senkirkina, senecjonina

(karcynogenne, hepatotoksyczne)

-osłaniająco, powlekająco, ściągająco (garbniki)

-↓ napięcie mm.gładkich (flaw.,olejki), p/bakteryjnie, -ułatwia odkrztuszanie;

-st.zapalne górnych dróg oddechowych, suchy kaszel,

-st. zapalne jamy ustnej i gardła

- ograniczone zastosowanie do 4-6 tyg w roku

Symphyti radix- korzeń żywokostu
Symphytum officinale -żywokost lekarski

Boraginaceae-szorstkolistne

poch. mocznika: alantoina;

śluz, fruktany;

garbniki;

triterpeny; fitosterole

aminy; aminokwasy;

kw. fenolowe: litospermowy, rozmarynowy,

kw.krzemowy

saponiny triterpenowe (symfytoksyna A)

alkaloidy pirolizydynowe o szkielecie 1,2- nienasyconej necyny i ich N-tlenki

(kancerogenne, mutagenne, hepatotoksyczne) - poch. retronecyny: intermedyna, symfetyna

-miejscowo zmiękczająco, łagodzi st.zapalne, -alantoina stymuluje regenerację tkanek, zwiększa proliferację tkanek, sprzyja samooczyszczaniu ran przez złuszczanie tkanek martwiczych, przyspiesza wytwarzanie kostniny - zewnętrznie w tępych

- w urazach;st.zapalne stawów, bóle reumatyczne, zapalenie żył, rany czyraki, -med.lud: płukanie gardła przy anginie i zapaleniu ozębnej

-p/wrzodowo

-tylko zewnętrznie 4- 6 tygodni w roku np. maści 5 % - 20 % i in. postacie

Lichen islandicus
Cetraria islandica

Parmeliaceae
misecznicowate

porost islandzki
tarczownica islandzka

polisacharydy: lichenina,izolichenina

-polimery glukozy i kw.glukuronowego, galaktomannany;

kw.porostowe:

aromatyczne -cetrarowy, fumaroprotocetrarowy,

alifatyczne-protolichesterynowy

-osłaniająco na bł.śluzowe dróg oddech. ,p.pokarm.,

-gorzki smak kw. porostowych pobudza wydz. soków trawiennych, wzmaga łaknienie

- kwasy - p/bakteryjne min na. Mycobacterium taberalosis oraz Helicobacter pyroli,

-st.zapalne, nieżyty GDO,suchy kaszel,

-ch. wrzodowa

Cydoniae semen- nasienie pigwy
Cydonia oblonga -pigwa

Rosaceae- różowate

śluz

-powlekająco, zmiękczająco,

- słabo przeczyszczająco,

-p/zapalnie (zewnętrznie)

Tuber salep- bulwiaste korzenie storczyków
Orchis species

Orchidaceae-storczykowate

śluz - mannoza i kwas mannuronowy

-osłaniający,powlekający,

-nieżyty żołądka i jelit, ostre biegunki

Tilae inflorescentia - kwiatostan lipy

Tilia cordata - lipa drobnolistna

Tilia platyphyllos - lipa szerokolistna

Tiliaceae - lipowate

Flawonoidy :

poch. kwercetyny( rotozyd, hyperozyd, kwercytryna i izokwercytryna)

Kemferolu- (tilirozydi), akacetyna

procyjanidyny

olejek (farnezol, geraniol, eugenol,

węglowodory -50%)

śluz

garbniki

przeziębienia i nieżyty gardła:

- napotnie- p/gorączkowo

- p/zapalnie, ściągająco (w st. zapalnych jamy ustnej i gardła)

zmiękczająco, osłaniająco (śluz)- w suchym kaszlu

uspokajające (olejek)- w bezsenności

p/skurczowo

moczopędnie

w nadciśnieniu, migrenach,

w schorzeniach reumatycznych

Helianthi tuber
Helianthus tuberosus

Compositae
złożone

bulwa słonecznika bulwiastego

inulina,

niskocząsteczkowe fruktooligosacharydy,

celuloza,

aminokwasy, białko,

kwasy organiczne,

witaminy z gr.B, C

sole metali Mg, Zn, Fe, P, Cu, Si

-utrzymanie prawidłowej flory jelitowej (inulina - pożywka) wypełniają przewód pokarmowy (błonnik pokarmowy)->uczucie sytości, -↓łaknienie,

-regulują wypróżnienie,

-uzupełnia niedobór solii min, aminokwasów,

-cukrzyca- zmniejsza poposiłkowy poziom cukru we krwi,

-stos w celu poprawy metabolizmu i ułatwia redukcję masy ciała- usprawnia metabolizm tłuszczy

Agropyri (Graminis) rhizoma -kłącze perzu
Agropyron repens- perz właściwy

Poaceae- trawy

Fruktany- trytycyna

śluz, oligosacharydy, monosacharydy: fruktoza, alkohole cukrowe,

kwasy organiczne- jabłkowy, glikolowy

olejek,

krzemianyi kw. krzemowy

poliacetyneny: kapilen

-moczopędnie, usuwa szkodliwe metabolity z organizmu,

-śluz łagodzi podrażnienia GDO

- reg. wypróżnienie,

-↓cukier, cholesterol ,

-przeciw stłuszczeniu wątroby,

- w st.zap.pęcherza, kamica, ch.metaboliczne (ch. skóry, reumatyzm, cukrzyca)

p/wskazania: obrzęki spowodowane zaburz. czynności serca lub nerek.

Agar agar
Gelidium- galaretówki

Gelidiaceae
Rodophyta

polisacharydy: agaroza, pirogronian agarozy, białko

stężały i wysuszony żel pochodzący ze ścian kom. różnych rodzajów krasnorostów, najczęściej z gatunków z rodziny Gelidiaceae

absorbuje wodę i silnie pęcznieje, więc zmniejsza uczucie głodu,ale za to zwiększa objętość treści jelitowej, przyspiesza perystaltykę, stymuluje mięśniówkę jelit,ułatwia rozpad tabetek,mikrobiologia:podłoża;galaretki

Carragen- karagen

wysuszone plechy krasnorostów

Chondrus crispus i Gigartina mammillosa

polisacharydy: karageniny, zw.mineralne (litu,bromu)

proteiny

-otrzymywanie karagenin o wł.powlekających, p/zapalnych;

-pęcznieje,ułatwia wypróżnianie,w chorobie wrzodowej, żylakach odbytu, zaparciach,

-kuracjach odchudzających,

-stabilizatory emulsji

Fucus -morszczyn pęcherzykowaty
Fucus vesiculosus

Fucaceae-morszczynowate

zw. jodu (nieorganiczne połączenia i związane z białkami),

polisacharydy o char.śluzów:

kwas alginowy, fukoidyna

alkohol cukrowy: mannitol

fukoksantyna (brunatny barwnik)

-suplementacja jodu

-przyspiesza metabolizm,

-↑ ilość hormonów tarczycy, nie jest zalecany (przedawkowanie >150 μg))może wywołać nadczynność tarczycy

-hipoglikemicznie- w nadwadze,

-czyści krew,pęcznieje w jelitach

kw. alginowy

polisacharyd zbudowany z kwasu D-mannuronowego połączonego

wiązaniem holozydowym β 1→4 i kwasu D-guluronowego powiązanego

wiązaniem γ 1→4

sole Na, Mg, K, NH4 kwasu alginowego rozpuszczają się w H2O

0x08 graphic
- lepkie ciągliwe roztwory

ochronnie na powłoki w zranieniach

stabilizator, środek wiążący w produkcji

0x08 graphic
tabletek,

kremów, maści

Gummi arabicum -guma arabska
Acacia senegal- akacja senegalska

Fabaceae- bobowate

arabina, sole Ca, Mg, K kw. arabinowego (zbudowany z D-galaktozy,L-arabinozy,L-ramnozy,kw.D-glukuronowego)

-osłaniająco w st.zapal. błon śluzowych,

-pomocniczo w recepturze do łagodzenia ostrego smaku,do sporządzania emulsji,

-środek klejący,zagęszczający

Tragacantha -tragakanta
Gummi tragacantha -guma tragakantowa
Astragalus gummifer- traganek gumodajny

Fabaceae- bobowate

polisacharydy nierozpuszczalne w wodzie: obojętna basoryna i rozpuszcz.w wodzie tragakantyna

środek wiążący wodę, sporządzanie kremów, maści, emulsji

WATA

Gossypium depuratum- wata bawełniana
Gossypium arboreum- bawełna drzewiasta
Gossypium herbaceum- bawełna indyjska

Malvaceae-Ślazowe

Gossypium depuratum- wata oczyszczona

odtłuszczone i wybielone włoski okrywające

nasiona bawełny.

włoski t 90% zbud z celulozy

woda, białko, substancje mineralne

Etapy otrzymywania

-mech. oddzielenie włosków od nasion

-prasowanie w bele (otrzymy bawełny handlowej)

-spulchnienie i oczyszczanie od wszelkich domieszek na specjalnych maszynach

-odtłuszczenie 4% ługiem sodowym

-przemywanie rozc. kw. siarkowym i wodą

-bielenie5%roztw. podchlorynu sodowego

-przemywanie wodą do reakcji obojętnej

-suszenie, spulchnianie i pakowanie

-wchłania około 10-krotną wagową ilość osocza krwi,

-przyspiesza zlepianie czerwonych krwinek;

-materiał okrywający i izolujący

Cellulosum depuratum-

wata celulozowa oczyszczona

wata drzewna-lignina

produkt otrzym. z drewna

d. iglastych (świerk, sosna)

liściastych (buk, brzoza, topola)

celuloza,

mannany (drzewa iglaste),

ksylany (drzewa liściaste),

lignina- polimery poch. fenylopropanu

-chusteczki higieniczne, opatrunki, tampony stomatologiczne, opaski higieniczne

Tela hydrophila- gaza higroskopijna

otrzymywana z :

-odtłuszczonej bawełny

-włókna wiskozowego

-bawełny i włókna wiskozowego

biała bezwonna tkanina o splocie płóciennym, krzyżowym

mat. opatrunkowy, tampony, kompresy, bandaże, opatrunki

MIOD

syropowata ciecz wytwarzana przez Apis mellifica z nektaru z kwiatów roślin miodajnych lub spadzi (wydzielina mszyc pasożytujących na liściach drzew iglastych, zmieszana z sokiem komórkowym liści wyciekającym wskutek

nakłuć mszyc

rośliny miodajne: rzepak, akacja, lipa, gryka, wrzosy, drzewa kwitnących sadów

nektar roślinny

- sacharoza 55-75%

- monocukry

0x08 graphic
Skład

cukier inwertowany - 70-80%

(glukoza - 30-40%, fruktoza)

sacharoza - 10%

dekstryny

kwasy organiczne

substancje białkowe

barwniki

enzymy

witaminy - C, A, B2 i B6

związki azotowe m. in.

cholina i acetylocholina

woda

miód sztuczny - cukier inwertowany otrzymywany z sacharozy przez ogrzewanie jej z 1% H2SO4 lub winowym, po zinwertowaniu nadmiar kwasu zobojętnia się CaCO3 i odsącza wytrąconą sól wapniową.

Otrzymany cukier inwertowany zagęszcza się do prawie stałej masy, odbarwia cukrem palonym na kolor miodu i aromatyzuje.

Cukier inwertowany

produkt hydrolizy cukru złożonego, sacharozy, na mieszaninę cukrów prostych, glukozy i fruktozy, w wyniku której następuje zmiana kierunku skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przez powstałą mieszaninę. Cukier inwertowany jest głównym składnikiem miodu

Sacharoza jest zw. optycznie czynnym o skręcalności właściwej +66,5°. W roztw. zakwaszonym ulega hydrolizie, rozpadając się na cząsteczkę D-glukozy i D-fruktozy. W miarę postępu hydrolizy sacharozy w roztworze, kąt skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego zmniejsza się, przechodzi przez zero i w końcu zmienia znak na przeciwny (ujemny)=> inwersjia skręcalności optycznej. Spowodowane jest to faktem, że wśród produktów hydrolizy sacharozy, D-fruktoza skręca światło spolaryzowane silniej w lewo (-92,4°) niż D-glukoza w prawo (+52,7°). Z tego względu skręcającą w lewo równocząsteczkową mieszaninę D-glukozy i D-fruktozy nazywa się cukrem inwertowanym, a sam proces hydrolizy inwersją sacharozy.

Proces inwersji sacharozy zachodzi także pod wpływem enzymu inwertazy, wytw. np. przez drożdże i pszczoły

C₁₂H₂₂O₁₁ + H₂O → C₆H₁₂O₆ + C₆H₁₂O₆cukier inwertowany [α]_D=-20,5°