Prawo Unii Europejskiej - ćwiczenia

Zajęcia 1 27.10.2006r.

Kolokwium w grudniu - materiał tylko ćwiczeniowy

Sami do nauczenia:

1. Organy UE (Rada, Komisja, ETS w tym sąd I instancji, Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy) - geneza i rozwój, kompetencje, sposób powoływania, sposoby działania, jak funkcjonują)

2. 6 kazusów (Czpliński i spółka orzecznictwo ETS).

Konsultacje w środy 11:45 - 12:45

Traktaty do nauki:

Ustanawiający UE

O UE (postnicejski)

Kolokwium składa się z 4 pytań : 1 kazus, 1 organy, dwa - materiał.

1. Charakter prawny i struktura UE.

Podmiotami prawa międzynarodowego są:

• państwo

• organizacje międzynarodowe

• szczególne podmioty (Stolica Apostolska, Zakon Kawalerów Maltańskich)

• strona konfliktu

• strona wojująca

• w ostatnim czasie uznaje się podmiotowość jednostki ludzkiej.

Podmiotowość organizacji międzynarodowej jest ograniczona w stosunku do państwa. Status ten wywodzi się od państwa, ale ma charakter obiektywny tzn. organizacja może się na nią powołać zarówno do państw członkowskich jak i do państw trzecich. Podmiotowość organizacji ma charakter funkcjonalny czyli zakres podmiotowości jest ograniczony do funkcji jaką organizacja ma spełniać. Wiąże się to więc z zachowaniem organizacji.

Klasyczny podział organizacji: pozarządowe (tworzone przez osoby prywatne) i rządowe.

Podmiotowość prawna organizacji międzynarodowych.

Podmiotem danego stosunku prawnego jest ten, to ma wynikające z niego prawa i obowiązki. ONZ posiada osobowość prawną od 1949r. (orzeczenie MTS).

Wspólnota Europejska jest organizacją ponadnarodową podobną do międzynarodowej. Posiada zakres uprawnień szerszy. Charakter ich jest specjalistyczny.

W sprawach N.V. Algemene Transport - en Expeditie Onderneming Van Gend & Loos v. Holenderska Administracja Podatkowa oraz Flaminio Costa v. ENEL - ETS po raz pierwszy użył terminu organizacji ponadnarodowej.

W dwóch orzeczeniach stwierdzono, ze na podstawie traktatu o UE powstała organizacja zupełnie nowego typu. Powstało dzięki temu, że państwa przekazało na jej rzecz część swoich suwerennych praw.

2. Cechy charakterystyczne dla organizacji ponadnarodowych.

1. Możliwość stanowienia prawa obowiązującego zarówno państwa jak i ich obywateli. Normy stanowione przez WE są bezpośrednio skuteczne i wyposażone są również w cechę pierwszeństwa w stosunku do nauk prawa krajowego do wszystkich norm, w tym konstytucyjnych. Jeżeli dochodzi do tworzenia tego prawa na podstawie głosowania większościowego to normy uchwalone obowiązują tez państwa które sprzeciwiły się tej decyzji.

W ramach stanowienia prawa może dojść i w praktyce dochodzi do poszerzenia już szerokich kompetencji wspólnoty. Dzięki temu powstaje specyficzny system prawa unijnego. Ten porządek ma charakter autonomiczny, samodzielny i różny zarówno od porządków krajowych jak i od porządku prawa międzynarodowego publicznego w szczególności porządek ten uniezależnił się od umowy międzynarodowej tworzącej ten porządek, a uzyskuje status statutu tej organizacji.

2. Autonomia finansowa tzn. że WE nie utrzymuje się ze składek członkowskich, ale posiada własne środki (własne źródła dochodów (cła nakładane na państwa trzecie, kredyty zaciągane przez Komisję Europejską, dochody uzyskiwane w ramach wspólnej polityki rolnej, część podatku od wartości dodanych)

3. autonomia sądowa polega na tym, że wszystkie spory, które dotyczą stosowania prawa albo wykładni tego prawa są rozpatrywane przez ETS (do pewnego stopnia przez sąd I instancji). Jurysdykcja ta jest obowiązkowa i wyłączna (tylko ETS rozstrzyga spory).

Czy Unia Europejska jest organizację ponadnarodową??? Nie jest ponadnarodową. Unia nie ma podmiotowości prawnej. Może być podmiotem prawa krajowego. Nie posiada tych cech, które posiadają organizacje międzynarodowe. Wykorzystuje organy WE. Unia także nie posiada cech państwa. UE określana jest jako platforma rozwoju (To UE art. 1 „nowy etap”).

Traktat Konstytucyjny stwierdza, że UE posiada organy, podmiotowość prawną i że jest organizację międzynarodową. (Dopiero ma wejść w życie!!!).

3. Prawo Europejskie.

Prawo europejskie w najszerszym tego słowa znaczeniu to prawo, które powstaje pod auspicjami wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych.

W znaczeniu węższym prawo europejskie to prawo, które jest tworzone zarówno przez UE jak i WE.

W najwęższym znaczeniu poprawnie nazywa się to prawo Europejski Prawem Wspólnotowym. Jest to prawo tworzone przez WE.

1. 1952r. Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali powstała na 50 lat wygasła w 2002r.

2. 1952 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej

3. 1952 Traktat o Europejskiej Wspólnocie Energii Atomowej

4. szereg kolejnych traktatów

5. 1992 Traktat z Mastricht

6. Traktat Amsterdamski

7. Traktat Nicejski

Traktat z Mastricht zmodernizował ToEWG i 2 inne. Dodaje szereg nowych dziedzin. Dlatego nie można twierdzić, że jest to Europejska Wspólnota GOSPODRCZA, od Mastricht nazywa się Wspólnotą Gospodarczą. Traktat ten powołuje taż UE. Zostaje następnie zmieniony w Amsterdamie i Nicei.

Unia Europejska wsparta jest na trzech filarach.

UNIA EUROPEJSKA

Wspólnota Europejska i Unia gospodarcza i walutowa

Wspólna polityka zagraniczna

Współpraca w sprawach policyjnych i sądowych

Prawo wspólnotowe możemy podzielić na:

1. pierwotne

2. wtórne

3. instytucjonalne (formalne)

4. materialne

5. pisane

6. niepisane

Ad. 1. Prawo pierwotne obejmuje trzy sektory:

prawo traktatowe:

• traktaty założycielskie + wszystkie związane z nimi dokumenty (protokoły, załączniki),

• wszystkie późniejsze zmiany i uzupełnienia (Nicea, Maastricht itd.).

• Traktaty o przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesoryjne) wraz z aktami przystąpienia.

Traktaty:

• 3 traktaty o wspólnotach 52 i 58r.

• Układ o wspólnych organach WE 57r.

• Protokół w sprawie statutu trybunału EWG 57r.

• Traktat o fuzji 65r.

• Traktat o przywilejach i immunitetach 65r.

• Traktat budżetowy 70r.

• Traktat przystąpienia do wspólnot: Norwegii, Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Irlandii północnej wraz z aktem o warunkach przystąpienia 72r.

• Jednolity Akt Europejski 86r.

• Traktat z Maastricht 92r.

• Traktat o przystąpieniu do UE Norwegii, Szwecji, Republiki Austrii i Irlandii 94r.

• Traktat z Amsterdamu 98r.

• Traktat z Nicei 2002r.

• Traktat akcesyjny Polski 2004r.

Do prawa pierwotnego należą normy prawa o wolnym handlu ze wspólnotami i umowy stowarzyszeniowe (Polska w 1994r).

Do prawa tego należą zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich (statut MTS) np.: ne bis in idem, zasada sprawiedliwości, słuszności.

Zawarte w traktatach jak i zasady ogólne, które są wspólne dla państw członkowskich (niedyskryminacji, subsydiarności, solidarności), które zostały odkryte przez ETS. To ETS może powiedzieć, ze taka zasada obowiązuje i mówi jaka jest jej treść. Szuka ich w porządkach praw państw członkowskich (konstytucyjnych). Nie muszą one być uznane we wszystkich państwach, wystarczy, że uzna je większość państw. ETS wynajduje te zasady stosując metody komparatystyczne (porównania systemów prawnych). Zasad te mają być wykorzystywane w interesie wspólnot (gospodarka!! W mniejszym zakresie interes jednostki).

Sferę ogólną prawa administracyjnego ETS skojarzył z zasadą państwa prawnego i wyodrębnił zasady:

• proporcjonalności

• prawa wglądu do akt

• ne bis in idem

• kontradyktoryjności

• ochrony zaufania i bezpieczeństwa prawnego

• ochrony praw nabytych w dobrej wierze.

Ad. 2. Prawo wtórne tworzą rozporządzenia, dyrektywy, decyzje oraz zalecenia i opinie. Pierwsze trzy akty są aktami wiążącymi. Zalecenia i opinie nie mają charakteru wiążącego. Art. 249 Traktatu o WE zawiera katalog aktów prawa wtórnego. Prawo wtórne tworzy: Parlament Europejski, Rada Europejska i Komisja.

Rozporządzenie wiąże w całości i wiąże bezpośrednio, skierowane jest zarówno do obywateli jak i państw członkowskich. Jest ono środkiem najbardziej dolegliwym.

Dyrektywa wskazuje danym państwom lub państwu tylko cel jaki ma być osiągnięty. Podaje również termin osiągnięcia, natomiast środki jakimi ma się dojść do tego celu pozostają w gestii państwa członkowskiego, czyli są poza wpływem WE.

Decyzje wiążą w całości i są skierowane do konkretnych adresatów.

Zalecenia i opinie mają charakter opiniodawczy, doradczy.

Jeżeli dyrektywa nie została wdrożona, a obywatel z tego tytułu traci to należy mu się odszkodowanie (powództwo do sądu krajowego).

Ad. 3 Formalne to ta część wspólnotowego porządku prawnego, która określa strukturę organizacyjną wspólnot. Struktura organizacyjna to organy wspólnoty. Najważniejszy jest tutaj skład organów, kompetencja, sposób powoływania. Procedury stanowienia prawa i procedura sądowa to kolejny składnik prawa formalnego.

Ad. 4 Prawo materialne określa i reguluje rzeczowy zakres działania wspólnot. W wyniku zmian , którym uległy traktaty założycielskie gdzie do najważniejszych należą Jednolity Akt Europejski, Traktat z Mastricht, Traktat z Amsterdamu, Traktat z Nicei, zakres ten ulegał stałemu, systematycznemu powiększeniu. (Stałe i systematyczne powiększenie zakresu rzeczowego). Początkowo zakres działania EWG określany ył mianem „wspólnego rynku”. Pierwsze wyraźne zmiany wniósł Jednolity Akt Europejski (ochrona środowiska i inne).

Kolejnym ważnym aktem był T. z Mastricht, który wprowadził tyle zmian, że konieczna była zmiana nazwy tej organizacji. W miejsce EWG zajęła WE. Najważniejsze dziedziny dodane to: polityka socjalna, kultura, zdrowie, ochrona przemysłu, ochrona gospodarki, ochrona konsumentów, wspólność socjalna, polityka regionalna.

T z Mastricht wprowadził unię gospodarczą i walutową.

Ad. 5. Prawo pisane to prawo pierwotne pisane, poza tym prawo wtórne i prawo umów międzynarodowych.

Ad. 6 Prawo zwyczajowe jest prawem niepisanym wchodzącym w skład prawa pierwotnego. Dla istnienia zwyczaju potrzebne są 2 elementy:

• pewne systematyczne zachowanie się państw lub innych podmiotów prawa międzynarodowego

• przekonanie, ze praktyka ta tworzy prawo

Źródłem prawa niepisanego jest zwyczaj . Zasady ogólne, te które wynalazł ETS i nie są zapisane w traktatach i powszechne prawo publiczne.

Uzupełniające prawo pierwotne to wszystkie umowy z państwami trzecimi

Dopełniające prawo to umowy zawarte pomiędzy państwami członkowskimi zawierane w celu lepszego wykonania zadań wspólnoty. TO NIE JEST PRAWO PIERWOTNE !!!

4. Zasady prawa wspólnotowego.

Jasność i przejrzystość systemu prawnego zależy od zasad, na których się on opiera. W prawie WE wyróżnia się:

1. zasady strukturalne prawa wspólnotowego

2. zasady ogólne prawa wspólnotowego

Wyróżnia się dwa źródła poszukiwania zasad:

1. traktaty (zasada: pomocniczości, proporcjonalności, kompetencji powierzonej, solidarności, niedyskryminacji,

2. orzecznictwo ETS (zasada pierwszeństwa, bezpośredniości)

Należy przy tym zauważyć, że wszystkie zasady tego prawa wynalazł ETS.

• Zasada pomocniczości określona jest w art. 5 T o WE i art. 2 T o UE, wywodzi się z nauki społecznej kościoła katolickiego - Encykliki Piusa XI (QUADRAGESIMO ANNO). Najważniejszy jest człowiek > rodzina> jego otoczenie> dzielnica> gmina> a na końcu - państwo. Jeżlei jednostka może działać sama to nie może być wyręczana przez nikogo. Dopiero potem, gdy sobie nie radzi - mogą działać za nią podmioty najbliższe tej jednostce. Przede wszystkim działać ma państwo. Wg UE wprowadzona traktatem z Mastricht. Celem jej jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji pomiędzy państwem, a UE.

• Zasada subsydiarności art. 5 T o WE. Mówi o działaniu WE. Znajduje zastosowanie we wszystkich sferach kompetencji WE. Nie dotyczy ona rozgraniczania działania państwa i wspólnoty lecz raczej dotyczy ona konkretnego środka. Wymaga aby środek wspólnotowy nie nakładał niepotrzebnego ciężaru ani na państwa członkowskie ani na obywateli. Zasada ta wywodzi się z niemieckiego systemu prawnego. Wynaleziona przez ETS w sporze Internationale Handelsgesellschaft GmbH v.Einfuhr - und Vorratsstelle für Getreide und Futtermittel Objawia się ona w dziedzinie ochrony praw jednostki. Istota jej polega na tym, ze działania WE w ramach legislatywy, egzekutywy, sądownictwa muszą być odpowiednie i konieczne do osiągnięcia celu. Jeżeli istnieje kilka różnych środków do uzyskania tego celu to można wybrać taki środek, który jest jak najmniej uciążliwy czyli nakładane obciążenia muszą pozostać w odpowiednim stosunku do zamierzonych celów. Proporcjonalność dotyczy też aktów wydawanych przez Wspólnotę. Każdy akt musi mieć wskazanie, że wydany został zgodnie z zasadą proporcjonalności.

• Zasada kompetencji powierzonych wskazana jest w art. 5 T o WE. WE posiada tyle tylko kompetencji ile powierzono jej traktatem. Zasada Kompetencji powierzonej wskazuje, że istnieją 2 rodzaje kompetencji:

1. Wyłączne - działania mogą być podejmowane tylko przez organy wspólnoty

2. niewyłączne (kompetencje konkurencyjne) - działania mogą być podejmowane zarówno przez organy wspólnoty jak i państwa członkowskie. Decyzję do kogo podjęcie działania należy podejmuje się z uwzględnieniem zasady pomocniczości. Istnieje również choć występuje stosunkowo rzadko trzeci rodzaj kompetencji - wspólnotowe, które wykorzystane są wyłącznie przez państwa członkowskie.

Typowym przykładem są tzw. przedstawiciele państw

zgromadzeni w Radzie.

• Zasada solidarności jest to zasada określona w art. 10 T o WE. Prawo wspólnotowe jest prawem integracyjnym, scalającym przynajmniej w jakiejś części normy europejskie z normami krajowymi. Cele i zadania w ramach wspólnoty albo patrząc szerzej w ramach UE wymagają wspólnego wysiłku zarówno instytucji wspólnotowych jak i państw członkowskich. Traktat nakłada na państwa często dużą ilość sprzężonych obowiązków tworzących sieć wzajemnych powiązań i zależności. Zasada ta drugi raz wyrażona jest w preambule (zamorskie ziemie UE). Z art. 10 wynikają następujące obowiązki podejmowanie wszystkich działań, środków ogólnych i szczególnych:

• które służą do osiągnięcia celów Wspólnot E. Wszelkich obowiązków wynikających z prawa pierwotnego

• obowiązków działania lub zaniechania działań zależnie od okoliczności tak aby to służyło celom wspólnoty

• obowiązków powstrzymywania się od wszelkich działań mogących narazić na niebezpieczeństwo osiągniecie celu wspólnoty.

ETS stwierdził, że zasada solidarności to fundament WE.

Następstwa prawne zasady solidarności:


obowiązek efektywnego wykonywania zobowiązań członkowskich, szczególnie ważne w przypadku implementacji prawa wspólnotowego (chodzi przede wszystkim o dyrektywy). ETS podkreślił też, że obowiązek wykonywania zobowiązań wspólnotowych spoczywa na wszystkich organach władzy państwowej (też na sądach).


obowiązek ułatwiania działania we wspólnocie przy osiąganiu jej celów. ETS stwierdził, zę zasada ta jest ważna gdy państwa są kontrolowane przez Radę Europejską.

• Zasada niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową określona jest w art. 12 T o WE. Wyróżnia się dwa rodzaje dyskryminacji:

1. jawną - gdy w przepisach jest bezpośrednie odwołanie do kryterium obywatelstwa. Nazywa się ją także formalną (bezpośrednią).

2. ukrytą - gdy pozornie nie ma wskazania w dyskryminującym przepisie na kryterium obywatelstwa. Faktycznie jednak dyskryminacja taka ma miejsce. Nazywa się ją także materialną (pośrednią).

• Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego przed krajowym polega na tym, że państwa członkowskie dokonują bezpośredniego transferu kompetencji do WE. Ma charakter ustrojowy czyli bez tej zasady prawo wspólnotowe w ogóle nie mogłoby funkcjonować. Podstawy stanowi tutaj orzecznictwo ETS. Inaczej niż zwykłe traktaty międzynarodowe, traktat ustanawiający EWG stworzył własny porządek prawny, który z chwilą wejścia traktatu w życie stał się integralną częścią porządków prawnych państw członkowskich, których sądy obowiązane są go stosować. Zasada pierwszeństwa została potwierdzona przez art. 249ToWE na mocy którego rozporządzenie wiąże i jest w całości stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Przepis ten nie może być poddany żadnym zastrzeżeniom bo byłoby to całkowicie pozbawione sensu gdyby państwo członkowskie mogło jednostronnie unieważnić jego skutki za pomocą środków prawodawczych, które przeważałoby nad prawem wspólnotowym. Zasada pierwszeństwa została uznana za genetycznie związaną z istnieniem i funkcjonowaniem prawa wspólnotowego. Jej rolą jest zapewnienie jednolitości i efektywności stosowania prawa wspólnotowego we wszystkich porządkach prawnych. Istota zasady pierwszeństwa sprowadza się do nakazu zapewnienia wszystkim normom prawa wspólnotowego przewagi w razie konfliktu z jakąkolwiek normą wcześniejszą lub późniejszą normą krajową, w każdym państwie członkowskim. Nakaz jest skierowany do wszystkich organów publicznych, centralnych i lokalnych o ile tylko spotykają się z problemem kolizji norm wspólnotowej i krajowej.

Następstwa prawne zasady pierwszeństwa:

1. nakaz efektywnej implementacji prawa wspólnotowego w tym zwłaszcza zakaz stanowienia prawa krajowego sprzecznego z prawem wspólnotowym ewentualnie jest to nakaz uchylenia prawa sprzecznego z prawem wspólnotowym

2. zakaz kwestionowania ważności norm wspólnotowych przez organy krajowe w tym także przez Trybunał Konstytucyjny

3. zakaz stanowienia przez organy krajowe jakichkolwiek przepisów sprzecznych z normami wspólnotowymi

4. nakaz zapewnienia bezpośredniej wykonalności orzeczeń sądów wspólnotowych oraz decyzji Rady i Komisji

• Zasada skutku bezpośredniego:

Fundamentalna zasada prawa Europejskiego. Nie posiada podstawy traktatowej. Zasada ta jest zasadą orzeczniczą ETS. Skutek bezpośredni ma miejsce jeżeli przepis spełnia warunki, a zwłaszcza warunek precyzyjności i bezwarunkowości czyli jest zupełny. Norma zawarta w przepisach wspólnotowych dociera na poziom krajowy czyniąc osoby fizyczne i prawne bezpośrednimi podmiotami prawa wspólnotowego. Jednostki mogą się powoływać na normy ich dotyczące przed sądami wspólnoty i przede wszystkim przed krajowymi.

ZADANIE DOMOWE:

Rada Europejska (fr. Conseil européen, ang. European Council) to organ Unii Europejskiej mający za zadanie wyznaczanie ogólnych kierunków rozwoju Unii.

Rady Europejskiej nie należy mylić z Radą Unii Europejskiej ani Radą Europy. Ta ostatnia nie jest w ogóle instytucją unijną, lecz niezależną od UE organizacją międzynarodową.

Struktura

Mianem Rady Europejskiej określa się spotkania głów państw lub szefów rządów państw członkowskich (w przypadku Francji i Finlandii są to prezydenci, choć zwykle towarzyszą im też premierzy) oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej. W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.

Przewodniczącym Rady jest przedstawiciel państwa sprawującego w danym momencie przewodnictwo Unii, zmienia się więc co pół roku. Konstytucja dla Europy podpisana 29 października 2004 r. przewiduje, że przewodniczący Rady ma być wybierany przez wszystkie państwa członkowskie na 2,5 roku.

Rada Europejska zbiera się średnio 3-4 (co najmniej 2) razy w roku, na krótkich, zwykle dwudniowych spotkaniach. Zgodnie z Traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie spotkania Rady odbywają się w Brukseli.

Prerogatywy

Zgodnie z traktatem z Maastricht Rada Europejska jest ciałem mającym planować kierunki rozwoju Unii i koordynować współpracę w jej ramach. Rada stanowi też forum wymiany poglądów na najwyższym szczeblu politycznym; podejmowane są przez nią problemy o kluczowym znaczeniu dla Unii i jej otoczenia. Podczas spotkań Rady są m.in. opracowywane i podpisywane ostateczne teksty unijnych traktatów.

Szczegółowe kompetencje Rady obejmują przede wszystkim kwestie związane z II filarem UE: wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa. Rada Europejska jest najważniejszym organem w zakresie tej polityki. Od roku 1983 Rada może bezpośrednio włączać się w sprawy znajdujące się w kompetencji Wspólnot Europejskich - działa wtedy jako Rada Unii Europejskiej. Uprawnienie to, obok podobnej nazwy, jest przyczyną częstych kłopotów z odróżnianiem tych dwóch instytucji.

Spotkania Rady kończą się ogłoszeniem wspólnego komunikatu przyjętego w drodze konsensusu. Rada jest też zobowiązana do przedstawienia Parlamentowi Europejskiemu szczegółowego raportu z jej obrad. Decyzje podejmowane przez Radę nie mają co prawda mocy prawnie wiążącej, jednak skład tego organu (jego członkowie są zwierzchnikami ministrów wchodzących w skład Rady Unii Europejskiej) przesądza o przekładaniu się tych decyzji na konkretne akty prawne uchwalane przez odpowiednie organy.

Historia Rady

Rada Europejska wywodzi się z nieformalnych spotkań szefów rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich (tzw. "spotkania na szczycie") odbywanych nieregularnie od 1961 roku. W czasie konferencji na szczycie w Paryżu 9-10 grudnia 1974 roku zdecydowano o zinstytucjonalizowaniu tych spotkań i nazwano je Radą Europejską. Pierwsze posiedzenie Rady miało miejsce w Dublinie w marcu 1975 roku. Spotkania Rady odbywały się odtąd średnio 2-3 razy do roku: raz na pół roku w państwie sprawującym aktualnie prezydencję, zaś ewentualne dodatkowe obrady zwykle w Brukseli.

Kolejnym krokiem w formalizacji spotkań na szczycie była Deklaracja Londyńska przyjęta podczas obrad Rady Europejskiej w 1977 roku. Określono wtedy m.in. liczebność delegacji towarzyszących głowom państw lub rządów, sposób wydawania oficjalnych komunikatów i przygotowywania porządku dziennego obrad. Ważne postanowienia dotyczące Rady zawierała również Uroczysta deklaracja o Unii Europejskiej uchwalona 19 czerwca 1983 r. w Stuttgarcie.

Rada Europejska początkowo nie miała umocowania prawnomiędzynarodowego. Podstawę traktatową jej funkcjonowania stworzył dopiero Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie w 1987 roku. Traktat z Maastricht ustanawiający Unię Europejską, zmienił umocowanie Rady, która w 1993 r. stała się organem Unii, a nie Wspólnot. Z formalnego punktu widzenia Rada Europejska jest właściwie jedynym organem UE - inne główne instytucje są nadal organami Wspólnot Europejskich, z których Unia jedynie korzysta.

Parlament Europejski to jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, choć komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.

Historia

Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952 r., kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstało Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 r. (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962 roku. Parlament początkowo liczył 350 deputowanych, którzy byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich. W 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nieposiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu w Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1997) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady).

Kompetencje

Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:

• współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji(zgody; uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej

• procedura konsultacji

• procedura współpracy

• procedura współdecydowania

• procedura akceptacji (zgody)

• uprawnienia budżetowe - Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania

• uprawnienia kontrolne

• zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego

• prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)

• prawo zadawania pytań Komisarzom

• zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie

• powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich

Skład

Parlament Europejski w Strasburgu w środku

Parlament Europejski w Brukseli w środku

Parlament Europejski liczy obecnie 732 członków (deputowanych), sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta", "eurodeputowany" lub "europoseł", natomiast oficjalne określenie brzmi: "poseł do Parlamentu Europejskiego". W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie "członek Parlamentu Europejskiego" (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś - "deputowany" (un député européen).

Ordynacja wyborcza

Ustalenie szczegółowych zasad przeprowadzania wyborów pozostaje w kompetencji poszczególnych państw członkowskich. W Polsce tę kwestię reguluje odrębna ustawa (Ordynacja wyborcza do PE, p. niżej), ale np. w Finlandii przepisy dotyczące wszystkich wyborów są zawarte w jednej ustawie.

Podstawowe regulacje

Prawo Unii Europejskiej stanowi jedynie, iż posłów do PE wybiera się w państwach członkowskich w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wymagane jest przy tym oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalności i takie kształtowanie okręgów wyborczych, które nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie klauzuli zaporowej (progu wyborczego, nie wyższej niż 5% (w Zjednoczonym Królestwie nie ma progu zaporowego, w Szwecji wynosi on 4%, w Polsce - 5%).

Podział mandatów pomiędzy państwa członkowskie

Liczba posłow wybieranych w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych; patrz tabela poniżej). W Polsce wybiera się 50 posłów (w pierwszych wyborach w 2004 r., wyjątkowo 54, dodatkowe mandaty przypadły z puli miejsc należnych Rumunii i Bułgarii).

Prawa wyborcze obywateli Unii

Czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania) przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został go pozbawiony w kraju pochodzenia). Obywatel Unii stale zamieszkały w państwie, którego nie jest obywatelem,ma prawo do głosowania na tych samych warunkach co obywatele tego państwa; np. obywatel Polski, który przeprowadził się na stałe do Londynu, może głosować na angielskich kandydatów zgodnie z brytyjskimi regulacjami (wymagane jest wtedy wpisanie się do rejestru wyborców).

Ordynacja wyborcza w Polsce

Zasady przeprowadzania wyborów do Parlamentu Europejskiego reguluje ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. - Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219).

Według ordynacji posłowie do Parlamentu Europejskiego są przedstawicielami Narodów państw UE, nie są związani żadnymi instrukcjami (zakaz mandatu imperatywnego) i nie mogą być odwołani. Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie można łączyć z mandatem posła na Sejm, senatora, a także ze stanowiskami członka Rady Ministrów ani sekretarza stanu; mają tu ponadto zastosowanie zasady rozłączności stanowisk (incompabilitas) zawarte w Konstytucji RP oraz w Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i do Senatu RP (poseł do PE nie może więc być, na przykład, ambasadorem).

Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania na posła do PE) przysługuje w Polsce po ukończeniu 21 roku życia osobom, które mają prawo do głosowania, nie zostały prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz stale zamieszkują w Polsce lub innym prawie członkowskim UE od co najmniej 5 lat (zasada domicylu). Mogą więc w Polsce kandydować polscy obywatele, ale też obywatele Unii stale zamieszkali w Polsce i wpisani do rejestru wyborców (na ponownej zasadzie w Czechach wybrano mieszkającego tam obywatela Francji). Polski obywatel może kandydować w innym państwie, o ile spełni warunki określone przez tamtejsze prawo.

Prawo zgłaszania list kandydatów przysługuje partiom politycznym, koalicjom partii oraz wyborcom; stosuje się przy tym odpowiednio przepisy dotyczące wyborów do Sejmu RP.

Wybory w Polsce przeprowadza się w 13 okręgach wyborczych (tabela poniżej) odpowiadających obszarowi jednego lub dwóch województw (jedynie województwo mazowieckie podzielono na 2 okręgi). Głosowanie jest podobne do wyborów do Sejmu, oddając głos na kandydata głosuje się jednocześnie na listę komitetu wyborczego. Przeliczanie głosów na mandaty dokonuje się metodą d'Hondta, jednak mandaty pomiędzy komitety wyborcze dzieli się na poziomie krajowym, dopiero później rozdziela się mandaty pomiędzy poszczególne listy okręgowe. Oznacza to, że na liczbę posłów wybranych w danym okręgu wpływ może mieć frekwencja. W podziale mandatów uczestniczą tylko te komitety, które zdobyły co najmniej 5% głosów w skali kraju (dotyczy to także koalicji).

Ordynacja przewiduje również obowiązkowe oświadczenia kandydatów (będących obywatelami polskimi) co do ich współpracy ze służbami specjalnymi PRL. Za podanie nieprawdy nie grozi jednak pozbawienie mandatu, tak jak ma to miejsce w przypadku ordynacji do parlamentu narodowego.

Wybory do Parlamentu Europejskiego VI kadencji odbyły się w dniach 10-13 czerwca 2004 roku (w Polsce głosowano 13 czerwca).

Obrady Parlamentu

Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się oni zwykle do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie, lub pozostają niezależni. Frakcje te odpowiadają mniej więcej ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji, a nie przynależności narodowej.

Frakcje w Parlamencie Europejskim V kadencji (stan na 17 czerwca 2005 r.)
Skrót	Nazwa	Orientacja polityczna	Miejsca w PE
PPE-ED	Europejska Partia Ludowa - Europejscy Demokraci	chadecy i konserwatyści	266
PSE	Partia Europejskich Socjalistów	socjaldemokraci	201
ALDE	Partia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy	liberałowie	89
Verts/ALE	Zieloni - Wolny Sojusz Europejski	zieloni i regionaliści	42
GUE/NGL	Zjednoczona Lewica Europejska - Nordycka Zielona Lewica	socjaliści i komuniści	41
ID	Niepodległość i Demokracja	eurosceptycy	36
UEN	Unia na rzecz Europy Narodów	eurosceptycy	27
NI	niezrzeszeni	—	29

Parlament wybiera spośród swych członków przewodniczącego na 2,5-letnią kadencję, który reprezentuje Parlament na zewnątrz i kieruje jego obradami. Obecnie przewodniczącym PE jest Josep Borrell (PSE, Hiszpania).

Parlament nie używa jednego języka obrad. Obrady Parlamentu odbywają się symultanicznie we wszystkich językach Unii, tzn. każdy poseł mówi w swoim rodzimym języku, a jego mowa jest tłumaczona na bieżąco na wszystkie pozostałe języki. Obecnie obrady są też tłumaczone na języki wszystkich państw stowarzyszonych, gdyż przedstawiciele parlamentów państw stowarzyszonych mają prawo biernego uczestnictwa w każdych obradach.

Liczebność

• 1962 - 162 posłów

• 1979 - 410 posłów

• 1981 - 434 posłów

• 1986 - 518 posłów

• 1994 - 567 posłów

• 1999 - 626 posłów

• 2004 - 732 posłów

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (od 1962 r.)

• Gaetano Martino, 1962-1964

• Jean Pierre Duvieusart, 1964-1965

• Victor Leemans, 1965-1966

• Alain Poher, 1966-1969

• Mario Scelba, 1969-1971

• Walter Behrendt, 1971-1973

• Cornelis Berkhouwer, 1973-1975

• Georges Spénale, 1975-1977

• Emilio Colombo, 1977-1979

• Simone Veil, 1979-1982

• Piet Dankert, 1982-1984

• Pierre Pflimlin, 1984-1987

• Henry Plumb, 1987-1989

• Enrique Barón, Crespo 1989-1992

• Egon Klepsch, 1992-1994

• Klaus Hänsch, 1994-1997

• José María Gil-Robles, 1997-1999

• Nicole Fontaine, 1999-2002

• Pat Cox, 2002-2004

• Josep Borrell, 2004-

V. PRAWO EUROPEJSKIE MATERIALNE

Traktat o EWG expressis verbis wyróżnia 4 swobody:

1. swobodę przepływu towarów (art. 23 - 31)

2. swobodę przepływu osób (art. 39 - 48)

3. swobodę przepływu usług (art. 49 - 55)

4. swobodę przepływu kapitału i płatności (art. 56 - 60)

Przepływ osób dzieli się na przepływ:

- pracowników (art. 39 - 42)

- prowadzenia działalności gospodarczej (art. 43 - 48)

Zdarza się, że swoboda przepływu płatności uważana jest za odrębną. To ta swoboda pozwala na korzystanie z pozostałych swobód.

Sfera wolnego handlu. Państwa członkowskie obowiązuje zasada handlu wolnego od ceł i opłat. Na zewnątrz każde państwo utrzymuje własny system celny. Natomiast Unia celna tj. strefa wolnego handlu + scharmonizowany system handlu zagranicznego.

Dostawcy towaru z państw trzecich traktowani są tak samo bez względu na to przez jaki obszar zostały wwiezione na teren Unii Celnej. Jeżeli towar z państwa trzeciego raz spełni formalności celne to w obszarze Unii celnej znajduje się w wolnym obrocie co oznacza, że w handlu między dwoma państwami członkowskimi zakłada się, że chodzi o towary kraju członkowskiego lub towary znajdujące się w wolnym obrocie. Kontrole w handlu wewnętrznym nie są konieczne i w praktyce nie istnieją.

Towar. Pojęcie towaru nie jest definiowane w traktatach, ani w aktach prawa wtórnego. Należy szukać go w orzecznictwie.

1. Opinia ETS w sprawie handlu dziełami sztuki. Towar to produkty, które mają wartość pieniężną i w związku z tym mogą być przedmiotem transakcji handlowej.

2. to przedmioty legalnie dopuszczone do obrotu

3. towarem nie jest rzecz jeżeli posiada ona coś takiego jak pierwotny cel użytkowy

4. towar to też rzecz niematerialna (energia elektryczna, prawa autorskie a nawet wierzytelność)

5. towarem nie jest broń

Swobodny przepływ towarów polega na swobodnej nieograniczonej cyrkulacji towaru na rynkach państw członkowskich i między nimi.

ToWE wyróżnia trzy elementy swobody przepływu towarów

1. utworzenie Unii Celnej - zakaz nakładania ceł przywozowych lub wywozowych lub opłat wywierających ten sam skutek między pastwami członkowskimi (art. 25 i następne), oraz ustalenie wspólnej taryfy celnej (art. 26 i następne)

2. zniesienie ograniczeń przywozowych i wywozowych oraz wszelkich podobnych w skutkach środków (art. 28 i następne)

3. reorganizacja monopoli państwowych (art. 31)

Cła - należność, która musi być zapłacona aby towar mógłby być wwieziony do danego państwa. W konsekwencji towary zagraniczne są sztucznie opodatkowane przez co producenci krajów na rodzimych rynkach znajdują się w pozycji uprzywilejowanej, a państwo uzyskuje dochody z ceł.

Cła mogą być pobierane jako odsetek od wartości towaru albo jako stała kwota od sztuki towaru albo jako stała kwota od ciężaru importowanego towaru. Istnieją 4 stawki celne:

• zerowa

• najwyższego uprzywilejowania (zgodna z dawniejszym GATT, a dziś z WTO - światową organizacją handlu)

• preferencyjna

• nieograniczona

Opłaty o skutku równoważnym do cła.

ToWE zakazuje zarówno nakładania ceł w obrocie handlowym jak i nakładania opłat o skutku podobnym do ceł. Celem tego zakazu jest uniemożliwienie państwom członkowskim wprowadzenia bocznymi drzwiami innych opłat w celu osiągnięcia rezultatu podobnego do ceł.

Opłaty, które mogą wywoływać skutek podobny do ceł to:

1. opłaty administracyjne za odprawę graniczną

2. opłaty za przeprowadzenie badania sanitarnego, weterynaryjnego, medycznego pobierane przy odprawie zwierząt żywych, roślin lub towarów pochodzenia zwierzęcego

3. opłaty za przeprowadzenie poświadczenia bezpieczeństwa sprzętu do użytku

Charakterystyczną cechą opłat o skutku podobnym do ceł jest nakładanie ich w związku z przekraczaniem granicy przy czym nie jest konieczne pobieranie ich na przejściu granicznym tzn. np. badania zwierząt mogą się odbywać w kraju i tam być opłacane lub u odbiorcy.

Elementem odróżniającym czy jest to opłata o skutku podobnym do cła jest kwestia czy taki sam produkt krajowy w podobnej sytuacji, ale bez przekraczania granicy też byłby obciążony takimi samymi opłatami. ETS w swoim orzeczeniu wskazał dalsze kryteria sprawdzania legalności opłat.

1. czy nakaz nakładania opłat o skutku równorzędnym do ceł obejmuje opłaty również wtedy gdy nie wpływają one do budżetu państwa, ale np.: do jakiejś organizacji użytku publicznego

2. nawet gdy opłatą obciążone są produkty zarówno krajowe jak i te pochodzące z innych państw członkowskich mogą one przybierać formy opłat o skutku równorzędnym do ceł. Dzieje się tak wtedy gdy pieniądze pochodzące z opłat tego rodzaju zasilają tylko krajowych producentów i są to np. różnego rodzaju rekompensaty, dodatki, subwencje.

3. opłata pobrana na granicy lub później nie jest zabronioną opłatą o skutku podobnym do cła jeżeli jest pobrana za świadczenie administracyjne, którego muszą być poddane również towary krajowe (takie same koszty) pod warunkiem, że świadczenie to przedstawia dla importera rzeczywistą wartość a opłata nie przekracza rzeczywistych kosztów świadczenia, a więc nie służy uzyskaniu dochodów.

Zakaz stosowania ilościowych ograniczeń przywozowych środków o równoważnym skutku.

(Art. 28 i 29)Ilościowe ograniczenia przywozowe są państwowymi środkami, które wpływają na ograniczenie przywozów towarów poprzez zastosowanie kryterium określonej liczby, sztuk, wagi albo wartości, itd.

Ograniczenia takie (ilościowe) mogą prowadzić do faktycznego ograniczenia (zahamowania) wwozu jakiegoś towaru. Państwo może także podjąć szereg innych działań, które w efekcie przyczynią się do podniesienia ceny towarów importowanych lub skutecznie ograniczą ich wwóz lub sprzedaż. Wszystkie tego typu środki należy ocenić zgodnie z przyjętą przez ETS formułą:

Dassonville 8/74

Środkiem o skutku równoważnym do ograniczeń ilościowych w rozumieniu art. 28 jest każda handlowa regulacja państw członkowskich, która może stworzyć bezpośrednio lub pośrednio rzeczywiście lub potencjalnie problem w handlu wewnątrz wspólnoty.

formuła Cassis de Dijon (czyt. Kassis de żijon) 120/78

towary , które zgodnie z prawem produkowane są w jednym państwie członkowskim i tam też są sprzedawane zasadniczo mogą być tworzone i sprzedawane we wszystkich pozostałych państwach o ile w pojedynczym przypadku nie stoją na przeszkodzie istotniejsze interesy ogółu.

Badanie czy towary wwiezione są traktowane tak samo jak towary krajowe tego samego rodzaju.

Takie samo traktowanie ma miejsce wtedy gdy wwiezione towary są traktowane nie gorzej od towarów krajowych takiego samego rodzaju. Dopuszczalne jest więc traktowanie korzystniejsze (dyskryminacja pozytywna). Badanie czy towary zagraniczne zostały gorzej potraktowane musi opierać się na obiektywnych przesłankach. Trudności występują gdy:

1. w kraju dany lub podobny towar nie jest produkowany

2. gdy wobec towaru obowiązują inne ale podobne do stosowanej wobec towaru krajowego procedury dopuszczania do obrotu handlowego

3. towary importowane są oceniane przez ine urzędy lub instytucje niż krajowe.

W tej sytuacji decydują kryteria obiektywne czyli:

1. bezpośrednie koszty: zezwolenia, zaopiniowania, odprawy granicznej

2. Nakłady administracyjne: długość procedury jako pośrednie czynniki kosztów

3. pewność prawa i bezpośredniego planowania względnie szczególne ryzyko dla importerów

w porównaniu do producentów krajowych.

Nie istnieje roszczenie prawne dotyczące całkowicie identycznego traktowania towarów importowanych. Stosowane mogą być odmienne formalne procedury wydawanych zezwoleń dla wwożonych towarów, ale nie mogą one bez uzasadnionego powodu prowadzić do wydłużenia okresu dopuszczenia na rynek, podwyższenia opłat albo doprowadzić do stanu niepewności prawnej.

Art. 30 podaje listę uzasadnień ograniczeń lub zakazów importu, exportu lub tranzytu. Orzecznictwo ETS-u nakazuje wykładać podstawowe wolności szeroko natomiast możliwości ograniczeń podstawowych swobód wąsko. W ten sposób ETS zapobiega ekspansywnej wykładni art. 30 zdanie 1 To WE. ETS uznaje jednak, że swoboda przepływu towarów nie jest zasadą absolutną i nie może być realizowana za wszelką cenę przy czym ograniczenie z art. 30 ToWE nie stanowi listy zamkniętej lecz mogą być rozszerzane przez Trybunał wg potrzeb w związku ze zmianą obiektywnych warunków na rynku.

Arbitralna to samowolna dyskryminacja i szczególnie może ona wystąpić gdy brakuje regulacji prawnych lub gdy regulacja prawna jest niekompletna i to umożliwia administracji nadużycia. Natomiast ukryte ograniczenia to środki protekcjonalistyczne hamujące ( nie wiem czy to słowo tu pasuje) rynek wewnętrzny.

Proporcjonalność stosowanych środków - każdy zastosowany przez państwo środek będzie badany pod kątem proporcjonalności. Kontrola ma 3 aspekty:

1. środek musi się nadawać do osiągnięcia wytyczonego celu

2. musi być konieczny

3. musi być proporcjonalny w węższym zakresie czyli musi istnieć związek między środkami, a zamierzonymi celami.

16

---