GRAMATYKA OPISOWA

03.04.2009

Homonimy - taka sama forma, inne znaczenie

Homonimia - relacja wyrażania różnych znaczeń za pomocą identycznych form językowych. Występuje w morfologii fleksyjnej (synkretyzm form fleksyjnych, np. dam jako forma fleksyjna czasownika dać i rzeczownika dama) oraz słowotwórczej (np. ranny - zraniony, ranny - o poranku), a także w słownictwie (wyrazy homonimiczne, np. bal - przyjęcie (fr.), bal - kłoda (niem.) i składni (zdrada przyjaciela, oznaczająca fakt bycia zdradzonym przez przyjaciela lub zdradzenia go).

Wyrażenia, które łączy relacja homonimii, nazywamy homonimami lub wyrazami homonimicznymi. O znaczeniu homonimu decyduje jego użycie, czyli kontekst, w jakim może występować. Zdarza się jednakże, iż celowo przywoływane są dwa lub więcej znaczeń, na przykład w reklamie, w celu podniesienia atrakcyjności tekstu. Pozwala na to odpowiednie manipulowanie kontekstem oraz elementami pozajęzykowymi komunikatów reklamowych.

W zależności od tego, czy rozpatrujemy poziom fonetyczny, czy graficzny języka rozróżniamy odpowiednio homofony i homografy. [Wikipedia]

Homonimia polega na zbieŜności odrębnych

słów o takim samym brzmieniu lub postaci graficznej, mających róŜną etymologię bądź róŜne pochodzenie

słowotwórcze.

••PRZYKŁADY

Klasycznymi przykładami takiej wieloznaczności jest polskie słowo „bez”, które moŜe występować jako przyimek lub

jako rzeczownik, oraz wyraz „bal”, który pochodzi albo z języka francuskiego (i wtedy odnosi do zabawy tanecznej),

albo z języka niemieckiego (odnosząc się wtedy do grubego pnia drewna). Czasami słowa mogą się róŜnić

ortograficznie i mieć taką samą postać jedynie w wersji mówionej i jedynie w określonej formie odmiany: kot, kod, lód,

lut.Homonimia moŜe zachodzić między kombinacjami wyrazów, na przykład podróŜą, podróŜą, a takŜe formami

fleksyjnymi i konstrukcjami słowotwórczymi: kurze (ścierać), kurze (jajo), kurze (dać ziarna). Jeszcze innym typem

homonimii jest wieloznaczność konstrukcji składniowych:Nie podoba mi się bicie policji. (1.policja bije, 2.ktoś bije

policję)

Jan postanowił zrezygnować z zaproszenia Piotra. (1. Piotr zaprosił Jana, 2. Jan został zaproszony przez Piotra)

Wszystkie przypadki homonimii w istotny i powaŜny sposób zagraŜają skuteczności komunikacji językowej,

potencjalnie prowadząc do róŜnicy między sensem komunikacyjnym nadanym a odebranym. (jest to powaŜny

problem komunikacyjny)

Reále - realny

Réale - królewski

Lama - ostrze

Lama - kapłan tybetański (etymologizacja z innych języków)

Lama - zwierzę

1. Homonimia etymologiczna (historyczna) - opiera się o homonimy pochodzące z różnych źródeł; z dwóch róznych wyrazów( lub języków) pojawia się 1 znaczenie

2. h. semantyczna - opiera się na znaczeniu

3. polisemia - wieloznaczność; powstała na skutek róznych zjawisk: do wyrazów dostawia się inne znaczenie, np. przenośne znaczenie wyrazów

w językoznawstwie zjawisko, w którym jedno słowo ma więcej niż jedno znaczenie, ale dają się one sprowadzić do wspólnego źródła.

Przykłady:

• powód - 1) przyczyna, 2) termin prawny oznaczający osobę pozywającą do sądu

• język - 1) organ, 2) mowa ludzka

Są to różne znaczenia tego samego słowa, w przeciwieństwie do homonimów, gdzie pomimo tego samego brzmienia, wyrażenia rozpatruje się jako odrębne słowa.

•Wieloznaczność, czyli polisemiaSłowa są podstawowym budulcem komunikatów językowych przenoszących

informacje, występujących w funkcjach: ekspresywnej, impresywnej, perswazyjnej itp.Nierzadko bywa tak, Ŝe róŜne

znaczenia przypisane: są temu samemu słowu. Dzieje się tak wówczas, gdy słowo w procesie uŜycia nabiera

kolejnych znaczeń. Często jest to znaczenie przenośne, dodane do znaczenia pierwotnego, wyjściowego. Takie słowa,

jak: głąb, geniusz, flądra, szmata, byk, osioł, palant wtórnie nabrały znaczenia szczególnego, osobowego.

Ze względu na skuteczność porozumiewania się istotne są zarówno podobieństwa, jak i róŜnice między

słowami. Obie te relacje dotyczą: kształtu, postaci słowa, jego budowy, brzmienia oraz wartości znaczeniowej. Na

podstawie podobieństw i róŜnic moŜliwe jest klasyfikowanie słów, polegające na budowaniu pewnych kategorii, klas

zawierających słowa wzajemnie podobne (np. buk, Bug, Bóg), a jednocześnie róŜne od tych, które są elementami

składowymi klas innych, sąsiednich.

Ze względu na kształt słów moŜna rozwaŜać ich brzmienie i postać graficzną, przede wszystkim po to, aby róŜne

słowa były nośnikami róŜnych znaczeń.

Przy polisemii wyrazy są motywowane, zachodzi między nimi jakiś związek, choćby skojarzeniowy. Np. głowa (człowieka) - głowa (sałaty), ze względu na podobny kształt.

Przy hominimii tego nie ma.

-leksykalizacja -zanikanie więzi między budową słowotwórczą wyrazu a jego znaczeniem. Np. miednica - miska z miedzi, obecnie: miska.

- wejście wartości do słownika po uzywaniu przenośnym pokoleniowo

Leksykalizacja. Termin leksykalizacja oznacza w jezykoznawstwie najczesciej zatarcie w swiadomosci

użytkowników jezyka przejrzystosci budowy słowotwórczej wyrazu pochodnego (jego motywacji) i

odbieranie go jako wyrazu niepodzielnego słowotwórczo, np. miednica = pierwotnie miska z miedzi, czyli

miska miedna (dzis miedziana, a wiec miedn-ica to wyraz pochodny od przymiotnika miedny). Ten rodzaj

leksykalizacji nazywamy leksykalizacja słowotwórcza.

-metonimia - figura retoryczna do nazwania czegoś w przenośni; całość przedmiotu i jego fragmenty

Metonimia (zamiennia) to w literaturze figura retoryczna mająca na celu zastąpienie nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą innego, pozostającego z nim w uchwytnej zależności. Z figury tej korzysta się także często w codziennym języku

Żagiel -> żaglowiec (statek)

Ordine : - porządek, mettere In ordine

- rozkaz - w wojsku(polecenie)

- zakon - reguła zakonna

-styl architektoniczny - np. budynków

-porządkowy - forze d'ordine - przywołanie do porządku

Operazione: - operacja - chirurgiczna

-wojskowa

-matematyczna

-informatyczna, chemiczna, bankowa

Calcolo: -rachunek, liczenie

-kamienie w nerkach

-kamień (dawniej)

4. homonimia semantyczna

Aria - powietrze

-melodia

-wygląd

Pierwotnie „aria” z łaciny - był polisemiczny i wykształciły się te 3 znaczenia

Hosta -tyczka

-licytacja

W starożyt. Hosta (tyczka) była wbijana, na znak że teren był zajęty przez licytującego ; stała się symbolem licytacji

Credere-credenza - wiara; mebel(kredens)

La macchia (łac. Macula) - plama, lasek, zagajnik

Scuola - media, elementare, universita, liceo…

Strada - autodtrada, superstrada, statale, regionale, życiowa(przenośnie)

SYNONIMIA - kilka różnych wyrazów, które maja to samo znaczenie; wiele form tego samego wyrażenia

-różnorodność formy przy tej samej wartości semantycznej (Milewski)

-Sytuacja odwrotna do homonimii, ma miejsce wówczas, gdy na oznaczenie jednego przedmiotu moŜna

uŜyć wielu słów (zatem przykłady z punktu A i B to przykłady synonimii). Nie muszą to być słowa

równoznaczne, mogą róŜnić się nacechowaniem stylistycznym (np. Synonimami są słowa znaczące to samo, z

których jedno pochodzi z języka ogólnopolskiego wysokiego, a drugie z potocznego czy nawet wulgarnego - proszę

pomyśleć, jak często zamiast powiedzieć: „Jestem zły, zdenerwowany, wyprowadzony z równowagi” w języku

potocznym uŜywa się wulgaryzmów, które nazywają to samo uczucie, ale niosą bardzo duŜy ładunek emocji).

Inaczej: bliskoznaczność lub synonimiczność.

Jest to relacja semantyczna zachodząca między wyrazami lub związkami wyrazowymi, które posiadają to samo lub bardzo podobne znaczenie.

Np. auto = samochód ; lingwistyka = językoznawstwo.

Przyczyny powstawania synonimów w językach: 

• Przenikanie do języka elementów z gwar i dialektów, np. pyra = ziemniak. 

2. Przenikanie do języka elementów z gwar środowiskowych, np. glina (z języka złodziei) = policjant. 

• Przenikanie do języka elementów z języków obcych, np. koneser (z języka francuskiego) = znawca. 

• Tendencja do eufemizmów oraz do wyrażeń ekspresywnych, np. wyciągnąć kopyta = przenieść się na łono Abrahama = umrzeć.

 
 S y n o n i m i c z n e m o g ą b y ć: 

• Wyrazy,

np. językoznawstwo = lingwistyka. 

2. Formy fleksyjne,

np. profesorowie = profesorzy. 

3. Konstrukcje składniowe,

np. rzucić kamieniem = rzucić kamień ;

Zdziwiło nas, że Janek tak wcześnie wyjechał.= = Zdziwił nas tak wczesny wyjazd Janka.

Synonimia całkowita

Występuje wtedy, gdy jednostki języka mogą zastępować się w każdym kontekście i ich znaczenie pozostaje takie same.

Ten typ synonimii jest bardzo rzadki w językach naturalnych. 

Zdecydowanie częściej obserwowane w językach  
jest zjawisko synonimii częściowej.

 
 Synonimia częściowa

Występuje wtedy, gdy jednostki języka mogą się zastępować tylko w niektórych kontekstach.

Np. mąż i małżonek : „mój mąż” i „mój małżonek”, ale tylko „mąż stanu”.

Synonimy częściowe mogą też różnić się na poziomie stylu, bądź rejestru językowego.

Np. pieniądze i forsa, nogi i giry.

 

Sabbene, benche, nonostante (ale mają rózne zabarwienia)

Tra, fra - używamy wymiennie : tra fratelli, fra fratelli

Synonimy niejednoznaczne, ale bliskoznaczne

Zmaganie siłowe: battaglia (bitwa)

Combattimanto (walka)

Walka o pokój: lotta

Guerra

Conflitto -> rózny ciężar znaczeniowy wyrazów

Przyszłość - il futuro, l'avvenire

Bać się - Tenere (bardzo eleganckie) rózna wartość stylistyczna i społeczna

- Aver paura

Ładny: - bello

-stupendo

- mirabile

- incantevole

- meraviglioso

- affascinante

-piacevole

-grazioso itd.

ANTONIMIA - przeciwieństwo synonimii (contrari)

w językoznawstwie przeciwstawność znaczeń wyrazów: W ścisłym, lingwistycznym znaczeniu antonimia to tylko przeciwstawienie stopniowalne, tj. takie jak między wyrazami: ciepły - zimny, wysoki - niski, nie zaś np. takie jak: kręgowy - bezkręgowy, góra - dół.

Bello-brutto

Alto-basso

Pieno-vuoto

Triste-allegro

Forte-debole -> forza-debolezza

Caldo ------- tiepido(letni)-fresco(chłodny)-freddo(zimny)-gelido(mroźny)

Bollente(wrzący)

17,04,2009

LEKSYKOLOGIA - (nauka o wyrazach) w odniesieniu do el. Słownika …

-opisem słownictwa, czyli systemu leksykalnego /sistema lessicale/ , analizą relacji formalnych i semantycznych, zachodzących między wyrazami, a także znaczeniem i strukturą wewnętrzną wyrazu zajmuje się leksykologia wraz z semantyką.

LEKSEM (LESSEMA) - element systemu leksykologicznego; różni się od wyrazu naszą wizją

-wyraz słownikowy, zwany leksemem/lessema/ jeśli jest odmienny, łączy w sobie różne formy fleksyjne/forme flessionali/. Takie formy fleksyjne leksemu, uporządkowane wg określonej zasady, tworzą jego paradygmat/paradigma/. [Widłak, gramatyka]

Wyraz(słowo) - element słownikowy, którego używamy powszechnie, niespecjalistycznie

- najmniejsza względnie samodzielna jednostka systemu słownikowego mająca znaczenie i zdolna do pełnienia określonych funkcji składowych.

Leksem - termin gramatyczny, językoznawczy

- elementy leksykalne wyabstrahowane, tworzą system leksykalny i sprowadzone do konkretnej sytuacji w komunikacji językowej stają się wyrazami.

- element językowy, na który składają się określone znaczenia leksykalne, (i) oprócz formy musi wyróżniać się różnymi funkcjami gramatycznymi. Jest zdolny do pełnienia określonej funkcji w zdaniu.

Znaczenie leksykalne wyrazów:

Zespół funkcji językowych spełnionych przez dany wyraz na poziomie znaczenia - wskazuje na powiązanie określonego wyrazu z rzeczywistością językową.

Poprzz znaczenie zjawiska, do którego odnosi się konkretny wyraz możemy wyróżnić wyrazy odnoszące się do przedmiotu, osób, zjawisk.

• Rzeczowniki -> lingua, libro, universita

• Przymiotniki - odnoszące się do jakości, relacji, określenia: ładny, brzydki, mój itd.

• Czasowniki - czynność

• Przyimek - relacje, bez znaczenia; spójniki

WYRAZY DZIELIMY NA 2 GRUPY:

1. otwarta - przyjmuje nowe wyrazy

- mają znaczenie, odsyłaja nas do rzeczywistości: finestra - okno, tavolo - stół

Autosemantyczne - samodzielne, znaczące: rzeczowniki, przymiotniki, czasowniki, liczebniki, zaimki, przysłówki

2. Synsemantyczne - współznaczące - coś znacza dopiero w zespoleniu z innymi wyrazami

Vado a casa

Auto. Syn. Auto.

Ze względu na znaczenie i funkcję wyrazy dzielimy na samoznaczące(autosemantyczne), czyli pełnoznaczne, mające znaczenie leksykalne i mogące funkcjonować jako człony zdania (rzeczowniki, zaimki, przymiotniki, większość czasowników), oraz współznaczące(synsemantyczne), znaczeniowo niesamodzielne, ale spełniające funkcje „usługowe” w stosunku do wyrazów pełnoznacznych(czasowniki posiłkowe, przyimki, spójniki, partykuły itd.)

INNY PODZIAŁ:

Zachowanie się wyrazów z punktu widzenia podatności na zmiany gramatyki; odmieniają się lub nie.

1. Odmienne(variabili):

Lezione/lezioni

Tavolo/tavoli liczba się zmienia

Rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, czasowniki,

Przysłówki - favoli - favolissimo

2. Nieodmiennie (invariabili):

- przysłówki - oggi, dopo, ieri

-spójniki - perche, ma, e, a

-przyimki - di, da

IL LESSICO (SŁOWNICTWO) - zbiór elementów słownika, leksemów istniejących w określonym momencie historycznym (czasie)

- tworzą pewien system leksykalny otwarty na impulsy z zewnątrz

-wrażliwy, szybko ulega zmianom, przyjmuje nowe leksemy, ma możliwości poszerzenia zasobów

Słownictwo - zasób, bogactwo słów jakim posługuje się dana osoba, autor dzieła literackiego, grupa społeczna, naród - w tym wypadku mówimy o słownictwie danego języka, grupa etnograficzna - w tym wypadku mówimy o słownictwie danej gwary bądź dialektu.

Allunare - lądować na księżycu

WYRÓŻNIAMY W SYSTEMIE SŁOWNIKOWYM PODSYSTEMY:

System słownikowy - jest obrazem świata, który tradycja społeczna narzuca jednostkom. Raz ustalony system językowy staje się obrazem świata, w którym się obracają wszyscy członkowie danego społeczeństwa i dzięki właśnie wspólności tego obrazu mogą się ze sobą porozumiewać.

1. centralny - il sottosistema centrale - w środku, w społeczności, dostępny i wykorzystywany przez całą społeczność językową

centrale - słownictwo podstawowe( lessico fondamentale)

-wspólne dla ludzi: codziennego użycia: casa, guardare, acqua…

2. podsystemy ograniczone dla grup społecznych (sottosistemi periferici)

-np. podsystem sportowców, lekarzy, studentów (linguaggi specialistici, settoriali)

- czasem mogą być uzywane w „centrale” dla wszystkich, np la febbre - była ki8edyś terminem specjalistycznym. Jest to zjawisko przenikania wzajemnego podsystemów.

Dynamizm systemu leksykalnego:

- znaleźć - invenire (lac.) - przestało funkcjonować

-przychodzic - invenire - kiedyś wyraz łac. - techniczny rybaków, podróżujących; przybijać do brzegu

-głowa - caput dziś nie używany - capo-wódz; głowa-testa(dziś, a kiedyś naczynie gliniane z uszami)

-parlare - pochodzi od specjalistycznego paragolare-mówic przypowieści w kościele; przestało istnieć, oznacza mówić w ogóle

-verbum - dziś do języka gramatycznego specjalistycznego

-plicare (składać) - we włoskim, hiszpańskim-przybliżać się; w rumuńskim-zbierac się do odjazdu

-cultura - w łac. Uprawianie ziemi, potem -wychowanie (od specjalistycznego do centralnego)

24,04,2009

RELACJA WYRAZU (EL. JĘZYKOWEGO) W STOSUNKU DO RZECZYWISTOŚCI:

2 interpretacje:

1. Jakis wyraz odsyła nas do określonego pola w otoczeniu na świecie lub zjawisko ma nazwę i wynika to z samej natury wyrazu. Z natury rzeczy wypływa jego związek z rzeczywistością (niezależny od słów) Physei

Np. homo(lac) - dlatego ma taka nazwę bo w lac. Istniał inny wyraz tłumaczący tę nazwę: humus (ziemia)- człowiek powstał z ziemi, z prochu. Nie ma go w innych językach oprócz łacińskiego.

2. relacja formy i znaczenia jest wynikiem zwykłej umowy między ludźmi - thesei

większość wyrazów ma taką właśnie naturę. Utrwala się opinia w społeczności używania danego wyrazu dla nazwania jakiejś rzeczy. Różne społeczności mają różne wyrazy dla nazwania tej samej rzeczywistości.

Np. stół z różnych językach ma różne nazwy

Lub na odwrót- taka sama forma, wyraz w róznych językach oznacza różne rzeczy

ARBITRALNOŚĆ ZNAKU JĘZYKOWEGO - jest wynikiem umowy

Arbitralne zwane też konwencjonalnymi - które w niczym nie przypominają tego, co oznaczają, np. większość słów w języku polskim, symbole liczb w matematyce, itp. Aby wiedzieć co one znaczą trzeba znać konwencję, czyli sposób w jaki przypisuje się im znaczenie.

Wyraz(leksem) może być studiowany:

1. pod kątem znaczeń

2. wzajemnych relacji, stosunków zachodzących między wyrazami (wyrazy istnieją w systemie). Może je odróżnić znaczenie i mogą mieć powiązanie z innymi wyrazami.

Powiązanie:1.syntagmatyczne - na linii poziomej-wyraz, zdanie ułożony linearnie i są na różny sposób

syntagmatyczne, które mają określoną łączliwość składniową, tzn. wykazują zdolność w chodzenia w związki składniowe z innym wyrazami tworząc z nimi złożone konstrukcje składniowe. Ich funkcja syntaktyczna może być różna tj. spełniają funkcje składników (członów) wypowiedzenia lub też funkcję wykładników związków składniowych między składnikami wypowiedzenia.

powiązane: Giovanni legge un giornale.

3. paradygmatyczne-pionowo, wybór l1 wyrazu z listy form

np. cantare

canto

canti…..

wyraz paradygmatyczny (gr. paradeigma = wzór, przykład)
zbiór wyrazów syntagmatycznych, zestawiony według określonej zasady porządkującej
- paradygmaty jako takie w zdaniu nie występują
(np. zbiór wszystkich form wyrazu przyjaciel).

funkcja tych form(tego samego czasownika) jest bardzo podobna i z tych form wybieramy 1 do zdania. Każdy wyraz z tej listy to części systemu i ma swoje miejsce- nie da się zmienić na inny bo nie pasuje.

Synonimia, antonimia, homonimia, polisemia - one się warunkują, są owocem uwarunkowań między wyrazami.

NEOLOGIZMY - nowe elementy językowe (słownikowe)

- ich pojawienie się musi być uzasadnione

- największe neologizmy leksykalne służą do nazwania nowych zjawisk, przedmiotów, pojęć, do podkreślenia odmienności w stosunku do czegoś, co istnieje.

Podział:

-neoformazioni - na poziomie słowotwórstwa, np. dodajemy przyrostek: automobil—dziś auto(odcięto przyrostek)

Na poziomie semantycznymautomacchina

-neosemantyzm - użycie wyrazu w nowym znaczeniu (orchestrare - org.orkiestry kiedyś)

W róznych okresach rozwoju ta siła dla słownika działa róznie, czasem nie ma wielkiego rozpędu a potem znowu następuja gwałtowne przemiany ( do tego przyczyniają się wojny)

Catena - łańcuch

Catenaccio - gra obronna w piłce nożnej

credit congelato-kredyt zamrożony(przenosnie)

Transparente - wyraz wchodzi do normalnego użycia

formalne- dotyczące formy tworzenia nowych form wyrazowych, np. lotta di desse, aereo aerazione

Neologizm (z gr. νεος + λογός - nowe słowo) - znak językowy tworzony najczęściej z potrzeby nazwania rzeczy lub zjawisk dotąd nie występujących w rzeczywistości danego języka.

W niektórych państwach neologizmy powstają w wysokich gremiach rad językowych, które w trosce o czystość własnego języka szukają nowych terminów, by uniknąć zapożyczeń z języków obcych. Z takiego postępowania szczególnie znana jest Francja. Bardziej naturalna jest jednak sytuacja, kiedy wchodzą one do użycia poprzez zapożyczenie z innego języka. Tak działo się od zawsze, stąd w polszczyźnie dawniejsze makaronizmy dzisiaj uważane są już za zwykłe słowa, bez których nie można się obejść na co dzień.

Inaczej rzecz ma się z neologizmami powstałymi na nazwanie rzeczy istniejących w fikcji literackiej. Wielu literatów tworzy takie słowa, aby uzupełnić brakujące im terminy potrzebne w danym kontekście.

Rodzaje neologizmów:

• neologizmy słowotwórcze - nowe wyrazy utworzone od wyrazów już istniejących za pomocą odpowiednich formantów

• neologizmy frazeologiczne - nowe związki frazeologiczne. np. śmierć techniczna (bardzo zły stan techniczny czegoś), pułapka kredytowa, pirat drogowy, margines społeczny, bank krwi, progi podatkowe

• neologizmy znaczeniowe - wyrazy powstałe przez nadanie nowego znaczenia wyrazom już istniejącym, np. złoto (złoty medal) myszka, komórka, zamek, korek

• neologizmy stylistyczne (artystyczne) - wyrazy utworzone przez pisarza lub poetę. Mają one charakter jednorazowy, tzn. nie występują nigdzie indziej poza tym tekstem, w którym zostały użyte. Jako elementy języka artystycznego nie mogą być oceniane według tych reguł, co pozostałe.

• zapożyczenia - wyrazy zapożyczone w całości lub części z innego języka. np. SMS, komputer

• internacjonalizmy

• neologizmy prasowe

• neologizmy obiegowe

• neologizmy przemysłowe

• neologizmy dziecięce

ARCHAIZM - wyraz wychodzi z użycia gdzy jest niepotrzebny, gdy zjawisko jest już nieaktualne, lub przedmioty są nieużywane.

• Fonetyczne- Kozieł-kozioł, w prusiech-w Prusach

• Białogłowa - słownikowe

• We włoskim: baliare-rządzić, panować; la signoria-władza miejska we Florencji; il doge-doża; siostra-turniej, zawody; giavelotto-oszczep jako broń na wojnie, dziś w walce sportowej, allenare-dodawać duch, ćwiczenie umysłu, dziś trenować; la onde-przeto;

Wyszły z użycia(słownikowe) - sirocchia-sorella; appo-w pobliżu, convito-bankiet, przyjęcie; rubesto-forte; zolfanello-zapałka; rimembranza-przypomnienie;espresso-pociąg

• Gramatyczne: imperfetto: aveva(dziś) avea(kiedyś)

Archaizm - wyraz, konstrukcja składowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia. Archaizmy to także wyrazy w formie przestarzałej, które są jeszcze używane, lecz postrzegane jako dawne. Te z kolei nazywamy anachronicznymi.

Archaizmy są wykorzystywane obecnie w niektórych typach zapisu lub wypowiedzi, np. w poezji i języku liturgicznym.

Archaizmy dzielimy według epok ich normalnego użytkowania, a także ze względu na funkcję:

1. Fonetyczne - wyraz współczesny różni się od archaizmu tylko jedną wymawianą głoską, np. sierce (serce), sumnienie

2. Fleksyjne - wyrazy inaczej niż współcześnie się odmieniające, zazwyczaj wyłącznie czasowniki; w wyrazach, takich jak: zyszczy, spuści, końcówki "y","i" oznaczają tryb rozkazujący (zjednaj, ześlij)

3. Słowotwórcze - wyrazy utworzone za pomocą przyrostków lub przedrostków, które wyszły już z użycia, np. ogrodny, Bogurodzica

4. Leksykalne wyrazy, które były powszechnie używane dawniej

5. Znaczeniowe - wyrazy występują współcześnie, ale zmieniło się ich znaczenie, np. błędny rycerz(bujający w obłokach)

6. Frazeologiczne - związki frazeologiczne, które powstały dawniej. Rozumiemy ich znaczenie ale często nie wiemy, co jest ich źródłem powstania.

7. Składniowe - archaizm składający się z min. 2 wyrazów, których zestawienie jest inne niż współcześnie; najczęściej wzorowane na łacinie, np. pasterz owce do wsi przepędził - orzeczenie znajduje się na końcu zdania - taki szyk wyrazów jest charakterystyczny dla języka łacińskiego; do archaizmów składniowych należą także niektóre spójniki i przyimki, np. azali, aliści, gwoli oraz całe konstrukcje składniowe, np. wszem wobec i każdemu z osób widomym się czyni.

15,05,2009

Język jest zjawiskiem historycznym, ma wymiar społeczny. Ulega rozwojowi w czasie, z upływem pokoleń. Jest to perspektywa historyczno-społeczna człowieka (diachroniczna poprzez czas- ewolutywna, dynamiczna, bada elementy języka w czasie)

2 kierunki: Spojrzenie na pochodzenie wyrazów (słów), końcówek gramatycznych, czasów, trybów.

1. Etymologia - pochodzenie wyrazów-historia wyrazów(od jakich wyrazów łacińskich pochodzi włoski wyraz.

Scrivere -scribere

Lavorare-laborare

Etymologia może stwarzac trudności: inverno-hiems(hibernuj zimowy)

caseus - ser - formaggio

Etymologia (gr. ἐτυμολογία, od ἔτυμος etymos - "prawdziwy" i λόγος logos - "słowo") - dział językoznawstwa badający pochodzenie wyrazów, zmiany ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu. Jednocześnie wyraz ten oznacza objaśnienie pochodzenia konkretnego wyrazu i jego znaczenia.

Zadaniem badań etymologicznych jest odtworzenie wyrazu, wykrycie przypuszczalnego pierwotnego znaczenia, wyjaśnienie jego dalszego rozwoju semantycznego i objaśnienie struktury morfologicznej. Badania etymologiczne opiera się często na analizie porównawczej.

2.perspektywa opisowa: opisujemy język, stwarzamy gramatykę np opisową, ale ona zawsze jest przestarzała bo język zmienia się cały czas. Synchronia dynamiczna—sztucznie zatrzymany obraz, cały czas język się zmienia

Synchronizm - opisuje system języka,

Makrostruktura - pola leksykalne, wyrazy podobne do siebie pod kątem znaczenia, struktury, łaczą się one w pary wyrazów.

-pole leksykalne może być polem morfologicznym (forma) lub semantycznym (znaczenie)

Np. przyrostków np. nazwy pokrewieństw

Mikrostruktura - badanie wewnątrz wyrazu, jakie są znaczenia wewnętrzne, np. ordine

ZAPOŻYCZENIA

Il prestito linguistico , np. z łaciny i greki

Dlaczego zapożyczamy z takiego, a nie innego języka?

• Prestige - bierze się wyraz z języka obcego, który ma rózne znaczenie-polit,gosp, techn.

• Egzotyka - posługiwano się tamtejszymi wyrazami, bo w naszym nie było odpowiednika wyrazu

• Motywacja - do czego potrzebne są zapożyczenia:

-konieczność- np. komputer powstał w Ameryce i musimy go nazwać (francuski-ordinateur)

-chęć pokazania, że znamy obcy język, np. bambinaia-dziś babysitter; capo-lider

• Obce wyrazy wmontowane pod względem formy w język włoski:

-adaptacja morfologiczna:

Drink-drincare

Bufet(zamknięte) - bufet(otwarte)

• Wyrazy niewmontowane do j.wł.(które zachowują obce brzmienie)

Taxi, lo slogan, whisky, snack bar---- nie mają liczby mnogiej w końcówce

• Kalki językowe:

- formalne-naśladowanie formy (strukturalne) obcy wyraz pożycza strukturę (plan). J. wł. Daje swoim materiał wedle zapożyczeń

-semantyczne- pożyczamy z wewnątrz wyrazu jedno znaczenie; warunek: oba wyrazy—wyraz obcy musi być identyczny lub podobny co w jęz. Biorącym.

Np. controllare(kontrolować) ang. Control- kierować, przeniósł znaczenie na włoskie dirigere

Distante-odległy, ang. Distant-odległy, wyniosły

Kalka językowa lub odbitka językowa - bezpośrednie przetłumaczenie wyrazu lub całego zwrotu z języka obcego na język ojczysty, bez uwzględnienia istniejących ojczystych wyrazów opisujących to samo pojęcie, rzecz.

Języki egzotyczne: wpływ na włoski:

• Rosyjskie----służyły do nazwania innej rzeczywistości społ-kult, Polit rosyjskiej

Instrument-balalajka

Staroruskie opowieści biliua\

Samowar,k tajga, czarnoziem, pierestrojka, sowiet, gulag, sputnik

• Polskie wyrazy: nazwy urzędów- woźny

Opisywano Polskę używając różnych nazw:oberek, polacca(polka, taniec polski), baba-ciastko, solidavieta-solidarność, ruch społecznej odnowy/kalka semantyczna/, Wojtiliano, lo zloty

Internacjonalizmy-słowa wędrujące po różnych krajach-istniejące w co najmniej 3 językach odmiennych

Np. importazione, energia nucleare

Internacjonalizmy - wyrazy zapożyczone od wielu języków świata, nieznacznie różniące się formą, a wyrażające tę samą treść. Pochodzą najczęściej z języka angielskiego, francuskiego, greckiego lub łaciny.

Zapożyczenia językowe to zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego.Zapożyczenia zacierają pierwotne zależności między językami.
Pierwszą ważną grupę zapożyczeń stanowią pojedyncze słowa, głównie w dziedzinach na które dotychczas nie byłoodpowiednio rozbudowanego słownictwa.
Inną dużą grupę stanowią zmiany zasięgu semantycznego słów pod wpływem obcego języka. Trzecią ważną grupą jest zapożyczanie wyrażeń

Zapożyczenia językowe inaczej pożyczki, wyrazy obce to zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. Pojęcia tego używa się w odróżnieniu od słownictwa rodzimego. To wszystkie obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, typy derywatów, formy fleksyjne, konstrukcje składniowe, związki frazeologiczne.

22,05,2009

Z łac. Pochodzą j. romańskie.

J włoskie neołacińskie - napływ apenińskim, np. toskański

Sardynia ma 3 języki

Dialektyzmy - możliwość wpływu juednogo języka na drugi. J włoski ogólnonarodowy przejmuje elementy od dialektów np. w ogolnowl. Pochodzenia toskańskiego, wyrazy z innych regionów, np. lido z lito

Łacina istniała już przed naszą erą i rozwijała się w różny sposób w poszczególnych regionach (m. in. dzięki ludności napływowej). Z łaciny ukształtowały się lokalne języki, które nie mogą zostać nazwane dialektami, bo nie wywodzą się z jęz. włoskiego, ale bezpośrednio z łaciny. Oprócz tego istnieją języki zupełnie odrębne (np. na Sardynii). Lokalne słownictwo przenika do języka włoskiego, np.

lido - z weneckiego

arsenale - jw.

grezzo - używany zamiennie z grigio toskańskim

mafia, comorra, omertà - z jęz. południowych

Riva - ripa,lac. - z północy

Arsenale (poch. Arabskiego)- dziś jako magazyn

Arezzo-greggio-surowy, smutny

Scoglio(genueńskie)-rafa-do włoskiego

Mafia(z południa)- dzis używana we włoskim

Omesta-zmowa milczenia->poch. Od omo-uomo

Zdrobnienie: carbonare-wytwórca węgla drzewnego ( z Sycylii)

Paparazzo

Pizzardone (strażnik nocny) - z metronotte

Pappogallo z Rzym. - podrywacz

Ditto=furbo - spryciarz

Bustarella(Rzym.) łapówka

Fattaccio-sprawa kryminalna

Abbacchio-jagnięcina, abbattare-zabić zwierzę

Nie ma 100% synonimów, bo zawsze jest inne znaczeniowe zabarwienie wyrazu.

1 zjawisko opisane przez różne wyrazy

GEOSYNONIMY, synonimy geograficzne

Na północy - erborino - pietruszka, trawka

Na południu - petrosino, petrusella

W ogólnowłoskim - prezzemolo

Sznurówki: legacci, laccetti, stringe, aghetti

Kawa: cafe, espresso

Pólnoc: kawa z ekspresu-caffe alto

Południe: caffe lungo

Póln. Essere, avere(mieć), sapere-wiedzieć, molto=bardzo dużo

Połud. Stare, tenere(trzymać)sapere=conoscere-znać, mplto=assai(dużo)

Skojarzenia - assaciazioni - systemu leksykalnego

Mogą być podobne znaczenia lub formy

Forma: np. albero - skojarzenia z Alberto, Alba, ero

Znaczenie: roślina, jak rośnie - gat. Drzew (pino, abese); część drzewa-korzenie, pień, foglia; co mieszka; ptaki; gdzie: terra, Prato, bosco

Forma i znaczenie: skojarzenia form.-semantyczne:

Zdrobnienia: adberello, alberetto, alberone

Konstrukcje: albero Della nave - drzewo na łodzi(maszt), albero geneologico, albero analistico, albero di natale

Familia di parole-rodzina wyrazów(nie semantyczna i nie skojarzeniowa!)

- wyrazy pochodzą z tego samego pniai dziedziczą od niego części, formę i znaczenie

Albero-alberetto, di natale

Mano - bagaglio a mano, manuale(podręcznik), asciugamano(ręcznik), manipolare, manino(rączka), mancino, manetce(kajdanki), manodopera - rękodzieło, manosinistra/destra, avere sotto le mani

Venire-avvenimento, avvenire, divenire

LEKSEMY:

Forma - significante-oznaczający(wykonuje czynność, znaczy coś)

Znaczenie-significato - oznaczony, znaczący (to, co oznacza, znaczenie)

Semantyka - znaczenie wyrazów

-leksykalna- badająca znaczenie wyrazów, np. relacje słownictwa ze światem pozajęzykowym

Il libro - forma i znaczenie - tak się używa, nie ma związku

Podobieństwa i róznice między wyrazami

-autonimia

Scuola-różne rodzaje

Wyraz zdradza kto go mówi

Tenere-aver paura(bardziej eleganckie)

Intencja mówiącego - zachęcić do czegoś, ujawnić nasze zdanie na temat mówiącego(pragmatyka socjolingwistyczna)

  STRUKTURA SEMANTYCZNA WYRAZU.

Struktura semantyczna systemu wyrazów w słownictwie to sieć relacji semantycznych między tymi wyrazami.

Język jest formą, a nie substancją. Ale forma jest dość dowolna, to mogą być wszelkie bodźce słuchowe i wzrokowe, węchowe i dotykowe. Ważne, by zarówno nadawca jak i odbiorca dysponowali podobnym aparatem kodującym i dekodującym, a substancja była na tyle trwała, by można przekazać komunikat.

Pismo nie jest jedynie transpozycją mowy: używane do częściowo innych celów rozwinęło własne gatunki i style.

Cecha semantyczna, inaczej sem - to najmniejsza, nierozkładalna część znaczenia.

W węższym rozumieniu termin ten odnosi się do tak zwanej kryterialnej cechy semantycznej - cechy wspólnej wszystkim desygnatom danej nazwy. Przykładowo kryterialne cechy semantyczne znaczenia polskiego wyrazu stół obejmują m.in. takie właściwości jak "posiadanie poziomego blatu i nóg". Stwierdziwszy u jakiegoś obiektu istnienie powyższych cech, jesteśmy w stanie zaklasyfikować ten obiekt jako desygnat nazwy stół (zaliczyć go do obiektów określanych tą nazwą - danej kategorii semantycznej). Identyfikacja danego obiektu jako stołu nie następuje na podstawie wszystkich dostrzegalnych cech tego obiektu, ponieważ stoły nie są jednakowe w każdym dostrzegalnym detalu. Wynika z tego, że aby wyróżnić zbiór obiektów, do których odnosi się znaczenie nazwy stół, użytkownik języka wybiera tylko niektóre cechy, wspólne wszystkim obiektom tego zbioru - są to właśnie cechy semantyczne znaczenia nazwy stół. Do cech semantycznych znaczenia tego wyrazu nie zalicza się więc na przykład określony kolor.

W szerszym rozumieniu termin ten odnosi się także do tzw. konotacyjnych cech semantycznych, a więc cech łączonych stereotypowo lub na podstawie doświadczenia kulturowego z daną klasą obiektów lub pojęć. Przykładowo do konotacyjnych cech semantycznych znaczenia wyrazu stół należy fakt, że jest to mebel, przy którym je się posiłki. Nie jest to cecha kryterialna, ponieważ użytkownik języka jest w stanie określić dany obiekt jako stół, nawet jeśli w danej chwili nie je się przy nim posiłku. Dostęp do tej kulturowej informacji (wiedzę o tej cesze semantycznej obiektu) otrzymujemy dopiero, gdy dany obiekt zostanie na podstawie cech kryterialnych zaliczony do zbioru desygnatów nazwy stół

Zestawienie wszystkich cech semantycznych znaczenia danego znaku językowego tworzy jego definicję kognitywną.

Należy jednak pamiętać, że znaczenie nie zawsze musi być związane ze znakiem językowym. Czasem występuje tylko jako semem - wiązka cech semantycznych w oderwaniu od reprezentacji językowej.

Relacje zachodzące pomiędzy wyrazami:

Wyraz polisemiczny to wyraz posiadający różne znaczenia, np. allegro odsyła nas do innych wyrazów, takich jak: la goia, allegria

Antonimy to wyrazy mające swoje przeciwstawności

grande - piccolo

Homonimia - relacja między jednostkami języka, które mają taką samą formę ale odmienne znaczenia

Homonimia semantyczna to zjawisko, w którym znaczenia w jednym wyrazie rozeszły się, np.

credere - credenza - kiedyś wiara, zaufanie; a dziś to nazwa mebla

la macchia - od. łac. macula - plama ; we włoskim - lasek, zagajnik - w znaczeniu plama drzew

Wyrazy o znaczeniu szerszym, które mieszczą w sobie inne o węższym zakresie, np. wyraz ogólny scuola, pod którym rozumiemy różne typy szkół: liceo, universita itp.

Synonimia - bliskoznaczność, relacja semantyczna zachodząca między wyrazami, które posiadają to samo lub bardzo podobne znaczenia: auto - samochód

Pole pojęciowe i pole leksykalne 

Podział, jakiego różne systemy językowe dokonują na rzeczywistości nie jest taki sam dla każdego języka. Każdy język nakłada na rzeczywistość swoistą siatkę pojęciową i rozmaicie ją wyraża. Ta siatka pojęciowa to są właśnie pola pojęciowe (semantyczne). Z kolei same pola pojęciowe są szczelnie pokrywane przez leksemy (wyrazy) danego języka i to jest właśnie pole leksykalne (wyrazowe). 

W skrócie: pole pojęciowe (semantyczne) jest pokrywane przez pole leksykalne (wyrazowe; inne w innych językach) i wspólnie tworzą pole semantyczno-leksykalne. 

Przykład:

Porównanie tego samego pola semantyczno-leksykalnego w różnych językach 

leksem: DRZEWO		j. francuski	j. niemiecki	j. włoski	j. polski
roślina		arbre	Baum	albero	drzewo
materiał		bois	Holz	legno	drzewo
teren pokryty drzewami	mały	bois	Wald	bosco	lasek
		duży	forét	Wald	foresta	las, bór, puszcza

Związki frazeologiczne:

Związek frazeologiczny, frazeologizm - utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma znaczenie najczęściej niedające sprowadzić się do prostej sumy znaczeń swoich składników, np. biała flaga, marzenie ściętej głowy, wypić duszkiem albo pójść po rozum do głowy. Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

Związki frazeologiczne dzielimy według dwóch kryteriów: ze względu na charakter gramatyczny (tzw. klasyfikacja formalna) lub ze względu na rodzaj zespolenia (tzw. klasyfikacja znaczeniowa, semantyczna).

Pierwszy typ klasyfikacji nakazuje wyróżnić:

• wyrażenie (ośrodkiem frazeologizmu jest rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy, czy rzadziej przysłówek, jak np. krokodyle łzy, dziadowski bicz, częstochowski rym, krótko i węzłowato itd.),

• zwrot (ośrodkiem frazeologizmu jest czasownik lub imiesłów przysłówkowy, występują inne wyrazy, jak np. zakochać się na zabój, wciskać kit itd.)

• frazę (taki związek frazeologiczny to zdanie lub równoważnik zdania, przy czym elementy pozostają ze sobą silnie zespolone znaczeniowo, np. człowiek człowiekowi wilkiem, kij ma dwa końce itd.)

Klasyfikacja semantyczna wyróżnia frazeologizmy:

• swobodne (luźne),

• łączliwe,

• stałe (w tym idiomy)

Pochodzenia stałych związków frazeologicznych dopatruje się w Biblii (np. alfa i omega - pierwotnie początek i koniec, czyli określenie Boga; obecnie człowiek wszystkowiedzący), mitologii (np. Janusowe oblicze - dwulicowość), literaturze (np. dantejskie sceny - odniesienie do obrazu piekła Boskiej komedii Dantego Alighieri; obecnie wydarzenia straszne, przeraźliwe), historii (np. pójść do Canossy, nawiązujące do wydarzeń roku 1077; obecnie pójść z przeprosinami), dawnych obyczajów (podać czarną polewkę, rzucić rękawicę), życiu codziennym (stanąć kością w gardle, siedzieć z założonymi rękoma, z niejednego pieca zjeść chleb itd.) oraz wyrażeń gwarowych i slangowych (poczta pantoflowa z gwary warszawskiej).

Część związków frazeologicznych ma międzynarodowy charakter, jak choćby angielskie too many cooks spoil the broth (dosł. zbyt wielu kucharzy (ze)psuje rosół) i polskie gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść.

Źródło-Wikipedia

Istnieją trzy klasyfikacje związków frazeologicznych:

1) typologiczna - Andrzeja Marii Lewickiego z podziałem na 5 składniowych typów frazeologizmów i 2 typy funkcjonowania ich znaczeń;
2) funkcjonalna - Piotra Müldnera-Nieckowskiego z podziałem na 3 typy mechanizmu tworzenia się związków frazeologicznych.
3) klasyczna - przestarzała, Stanisława Skorupki, z podziałem na 3 typy budowy frazeologizmów i 3 stopnie łączliwości wyrazów;

Klasyfikacje te ujmują zagadnienie frazeologii z trzech odrębnych stanowisk.
Klasyfikacje Lewickiego i już historyczna Skorupki są podobne tylko pozornie.

• Pierwsza (typologiczna) przedstawia składniowe zależności słów w związkach wyrazowych i w zdaniu je otaczającym, tzn. uwypukla zarówno składnię "wewnętrzną", jak i "zewnętrzną" frazeologizmów. Daje podstawę do oceny budowy związków wyrazowych i ich miejsca w wypowiedziach. Sprzyja badaniom języka w zakresie obszarów jeszcze słabo poznanych (np. wskaźników frazeologicznych, zestawień,  frazemów, a także różnych aspektów składni frazeologizmów).
  
  Klasyfikacja ta ukazuje frazeologizmy jako typy morfologiczne i jest wynikiem badania już istniejących (gotowych) tekstów lub zapisów mówienia; opiera się na regułach semiotyki logicznej.

• Druga (funkcjonalna) przedstawia sposoby tworzenia się ostatecznej postaci związków frazeologicznych w czasie powstawania wypowiedzi i zakłada, że budowanie zdań i ich składników jest procesem doraźnym, indywidualnym, twórczym. Objaśnia udział osoby piszącej albo mówiącej w budowaniu i stosowaniu związków wyrazowych w zdaniach i tekstach. Traktuje zasoby słownikowe frazeologizmów (wzorce leksemów) jako surowiec form, które zostaną użyte w wypowiedziach, i odpowiada na pytanie: "jakie są możliwości działania za pomocą frazeologizmów". Pozwala też ustalać wzorce słownikowe na podstawie obserwacji i badań języka, a także wyznaczać granice semantyczne poszczególnych jednostek.
  Jest to podział pragmatyczny, użytkowy, m.in. umożliwiający korzystanie ze słownika, który podaje wskazówki co do znaczenia, składni zewnętrznej i wariantów budowy frazeologizmów. Opiera się na badaniu semantyki, składni i odmian setek tysięcy związków frazeologicznych w trakcie powstawania zdań.
  
  Z punktu widzenia językoznawczego klasyfikacja Müldnera jest kognitywną nadbudową typologii Lewickiego i tworzy z nią spójną całość.

• Trzecia, zwana klasyczną, kładzie nacisk na opisanie rodzajów połączeń wyrazowych i ich wpływu na powstawanie znaczeń wynikowych.
  W świetle dzisiejszej nauki jest przestarzała, ale wciąż jeszcze bywa stosowana w nauce języka polskiego w szkołach, co utrudnia uczniom przyswajanie frazeologii jako integralnej części zasobów słownikowych języka.

Źródło - Frazeologia.pl

FRAZEOLOGIZM - POŁĄCZENIE DWU- LUB WIĘCEJ WYRAZOWE, MAJACE WZGLĘDNIE STAŁY CHARAKTER

ORAZ ZNACZENIE, KTÓRE NIE JEST PO PROSTU SUMĄ ZNACZEŃ WYRAZÓW, Z KTÓRYCH SIĘ SKŁADAJĄ.

•Podział związków frazeologicznych

1. POŁĄCZENIA O CHARAKTERZE FRAZEOLOGICZNYM MOGĄ MIEĆ POSTAĆ FRAZ - przypominających

całe zdanie (NP. ZEGAR CHODZI ), ZWROTÓW - w których musi być czasownik, nie jest to pełne zdanie (NP.

ZROBIĆ W KONIA) LUB WYRAśEŃ - dwa słowa, z których Ŝadne nie jest czasownikiem (NP. WĘZEŁ

GORDYJSKI).

2. Połączenia wyrazowe mogą być bardziej lub mniej stałe. Najbardziej stałe są idiomy (inaczej związki stałe),

których nie da się przetłumaczyć na język obcy (np. drzeć koty, dać plamę).

Związki, w których dopuszcza się wymianę jednego z członów to związki wymiennoczłonowe, np. spiec raka

// spiec raczka, trafić z zamkniętymi oczami //oczyma itp

22. Znaczenie wyrazu. Wyraz a rzeczywistość /obraz świata/.

WYRAZ ma określoną funkcję znaczeniową - informuje nas o jakichś zjawiskach pozajęzykowych. Oznacza lub wskazuje na: przedmioty (dom, Jan, my), właściwości (nowy, źle, taki), procesy (czytać, żółknąć, spać), relacje między zjawiskami (przed, piąty, inny), relacje między składnikami tekstu(że, bo) lub złożony(dom+k+i, od+nieś+ć).

WYRAZ to jednostka tekstu (przekazu). Wyraz w aspekcie systemowym to „leksem”, który należy rozumieć jako zbiór wszystkich cech „wyrazów tekstowych”, czyli jego konkretyzacji (użyć) w przekazach. Np. leksem „czytać” może być reprezentowany przez następujące wyrazy tekstowe: czytam, czytałem, będę czytał, będę czytać, czytany, czytający, czytanie.

Każdy WYRAZ jest przez swoje znaczenie językowym odpowiednikiem pewnego ściśle określonego szczegółu rzeczywistości, w wypadku nazw własnych, lub pewnej klasy przedmiotów i zjawisk, gdy chodzi o rzeczowniki pospolite, przymiotniki, przysłówki i czasowniki. Ten fragment rzeczywistości, który możemy wskazać w otoczeniu, zademonstrować za pomocą modelu lub gestu, lub opisać dla wyjaśnienia znaczenia wyrazu, nazywamy desygnatami tj. przedmiotem lub zjawiskiem oznaczanym.

Między wyrazami a ich desygnatami istnieje w ludzkiej świadomości tak ścisły związek, że ludzie o umysłowości prymitywnej uważają wyrazy i ich odpowiedniki realne za niemal jedno i to samo. Stąd wynika np. obawa przed wypowiadaniem pewnych słów, wyrazy zakazane (tabu) i wypowiedzenia w rodzaju „nie wywołuj wilka z lasu”.

REALNE I ETYMOLOICZNE ZNACZENIE WYRAZÓW

• Znaczeniem realnym wyrazu nazywamy to jego znaczenie, w którym ten wyraz jest używany we współczesnym języku np. wyraz „dom” oznacza „budynek mieszkalny”.

• Znaczenia wyrazów można się też domyślać z ich budowy słowotwórczej. Takie znaczenie nazywamy etymologicznym. Np. „kołować” oznacza „zataczać koła, poruszać się po linii kolistej” => W tym wypadku znaczenie realne wyrazu zgadza się ze znaczeniem etymologicznym. Tak jest w języku najczęściej. Znając określoną liczbę cząstek znaczeniowych, tj. rdzeni, przedrostków i przyrostków, możemy tworzyć prawie nieskończoną liczbę wyrazów z nich utworzonych

RELANE I PRZENOŚNE ZNACZENIE WYRAZÓW

• Obserwujemy zjawisko przenoszenia nazw na inne przedmioty, czyli nadawania przedmiotom starych nazw, a wyrazom- nowych znaczeń. Istotą przenośni jako zjawiska językowego jest nazywanie znanymi wyrazami nowych zjawisk. Np. gdy z rozwojem nauk i sztuk powstała konieczność nazwania nowych zjawisk, zwykle nazywano je abstrakcyjnie, starymi nazwami rzeczy konkretnych => np. w muzyce słuchowe, więc mniej konkretne cechy tonów nazywano wyrazami określającymi zjawiska wzrokowe; mówi się więc o głosach jasnych i ciemnych, wysokich i niskich, o gamach twardych i miękkich - są to wszystko pierwotne przenośnie .

• U podstawy przenośni języka potocznego i poetyckiego leży podobieństwo przedmiotów, cech, czynności, zjawisk. Drugą podstawą przenośnego znaczenia wyrazów jest związek między przedmiotami i zjawiskami. Najbardziej typową przenośnią tego rodzaju jest używanie nazwy części zamiast całości „ Widać w tym było palec Boży”, „Naród ich dźwiga żelaza” zamiast kajdany żelazne.

• Przenośnie są jednym ze źródeł wieloznaczności wyrazów. Wyraz „babka” => znaczenie podstawowe „matka ojca/matki”, ale ponieważ matka ojca/matki jest stara więc wyraz ten stał się też nazwą starej kobiety; kolejne znaczenie to ciasto o wysokim kształcie - może to wynikać z podobieństwa kształtu tego ciasta do szerokiej, długiej spódnicy noszonej kiedyś przez stare kobiety. Dziś „babka” oznacza również młodą kobietę - jest to nowe, żartobliwe znaczenie nadane przez kontrast.

ZMIANA ZNACZENIA I BARWY UCZUCIOWEJ WYRAZÓW

Wyraz „bielizna”, utworzony od wyrazu „biały” za pomocą przyrostka -izna, oznaczał niegdyś białość, później białą pościel i biała odzież. Np. w „Panu Tadeuszu” czytamy, że panie ubierały się w bieliznę, tzn. w białe suknie.

7. Źródła/ pochodzenie/ języka włoskiego.

Język Włoski należy do grupy języków wschodnio romańskich. Języki te powstały poprzez zróżnicowanie się łaciny i kontakty z innymi językami na obszarach starożytnego imperium rzymskiego. Włoski uważany jest powszechnie za najbardziej archaiczny język romański.

Na gruzach Cesarstwa Zachodniorzymskiego, w którym posługiwano się w miarę jednolitą łaciną na całym jego terytorium, powoli zaczynały kiełkować nowe języki. Z uwagi na to, że losy każdej prowincji Cesarstwa po jego upadku potoczyły się w zasadzie inaczej, więzi łączące je w przeszłości zdecydowanie osłabły. Zaowocowało to pojawieniem się różnic dialektalnych w języku łacińskim, każdy kolejny wiek pogłębiał te różnice.

Istnieją dwa warianty mówiące o pochodzeniu języków romańskich, w tym języka włoskiego, względem klasycznego języka łacińskiego:

1. Pierwszy wariant zakłada, że języki romańskie pochodzą z języka ludowego, który był siostrzanym językiem łaciny klasycznej (do takiego wniosku doszli włoscy „naukowcy” w średniowieczu)- uważano że musiał istnieć obok języka literackiego jakiś język ludowy-prostszy

2. Drugi wariant zakłada że języki romańskie pochodzą z języka klasycznego - w prostej linii

Język włoski - współczesny, literacki - ukształtował się w XIV w. z dialektu toskańskiego (Florencja), dzięki wybitnym twórcom piszącym w tym dialekcie w XIII i XIV w. : Dante, Boccaccio, Petrarca. Ponadto w 1587r. we Florencji powstała Accademia della Crusca, która przyczyniła się do ugruntowania języka literackiego.

Denotacja, zakres znaczenia nazwy, zbiór przedmiotów lub myśli odpowiadających nazwie. Denotacja odnosi się do opisowego i dosłownego poziomu znaczenia, wspólnego dla praktycznie wszystkich członków danej kultury. Na przykład wyraz "świnia" denotuje pojęcie pożytecznego różowego zwierzęcia, które posiada ryj i zawinięty ogonek.Denotacja opisuje związki zachodzące wewnątrz samego znaku pomiędzy jego elementem znaczącym i znaczonym, a także pomiędzy znakiem i jego odpowiednikiem w rzeczywistości (pojęciem, do którego odsyła); odnosi się do przyczynowo-skutkowego znaczenia znaku. Denotacja nazywa na zdjęciu to, co się na nim znajduje (ulica albo park). 

Konotacja - tzw. treść charakterystyczna nazwy, czyli zbiór minimum cech, jakie musi posiadać każdy z przedmiotów, by mogła ona być do niego stosowana (inne określenie: intensja). Konotacja dotyczy znaczeń, które powstają dzięki odniesieniu elementów znaczących do szerszych kontekstów kulturowych; znaczenie znaku obejmuje tutaj skojarzenie z innymi kulturowymi kodami znaczenia; w zależności od wykorzystanego subkodu „świnia” może konotować niemiłego policjanta albo męskiego szowinistę; opisuje trzy różne sposoby działania znaku; jest oparta na interakcji, ponieważ znak spotyka się tutaj z emocjami i wartościami kulturowymi jego użytkowników, a znaczenie przez niego budowane nabiera walorów subiektywnych; interpretant ulega wpływowi interpretującego i wpływowi obiektu, czy znaku; czynnikiem krytycznym konotacji jest element znaczący (signifiant) on jest wyznacznikiem konotacji; konotacja ukazuje w jaki sposób dane miejsce zostało sfotografowane (park w słoneczny dzień albo ulica w strugach deszczu).

---