EKONOMIA dr Iweta Andruszkiewicz (egz. pisemny)

I Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii II Mikroanaliza rynku (popyt, podaż, rynek)

• Teoria wyboru konsumenta

• Analiza czynników produkcji

V Teoria funkcjonowania przedsiębiorstw

VI Dochód narodowy w systemie rynkowym

VII Rola państwa w alokacji zasobów'

VIII Budżet i polityka finansowa państwa

IX Bank centralny i banki komercyjne w gospodarce

X Pieniądz i system pieniężny

XI Rynek papierów wartościowych

XII Rynki kapitałowe (charakterystyka giełdy)

• Rynek pracy i jego znaczenie dla gospodarki

• Charaktery styka zjawiska bezrobocia

XV Inflacja i jej rola w gospodarce

XVI Międzynarodowa integracja gospodarcza

WPROWADZENIE DO GOSPODARKI I EKONOMII

Ekonomia - pochodzi z j. greckiego, oznacza naukę o prawidłowościach rządzących procesami

gospodarowania, czyli gospodarczą działalnością ludzi. Powyższe prawidłowości określmy mianem praw

ekonomicznych

Pojęcie rzadkości - odnosi się do tuki pomiędzy ogólną sumą dóbr i usług, które potrzebują aby zaspokoić

potrzeby a możliwościami ich wytworzenia. Gdyby nie istniało zjawisko rzadkości, nie byłoby powodów dla

studiowania ekonomii.

Funkcje ekonomii:

• poznawcza - dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących w nich
  prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach. Analizując zjawiska i procesy gospodarcze oraz je
  interpretując ekonomia odsłania panujące w danej gospodarce mechanizmy rozwiązywania
  podstawowych problemów społeczno-gospodarczych, w tym, co produkować, jak produkować i dla
  kogo produkować

• aplikacyjna-polega na tym, że jej ustalenia i wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek, które
  są przydatne w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa i związków
  zawodowych. Powyższe wskazówki ułatwiają podejmowanie decyzji i tym samym oddziaływanie na
  przebieg procesów gospodarczych

Sądy mają charakter

• pozytywny

Z sądami pozytywnymi mamy do czynienia wówczas, gdy dany badacz rzeczywistości społeczno-gospodarczej odwołując się do faktów stara się w sposób maksymalnie bezstronny, przy użyciu naukowych metod, wyjaśnić prawidłowości dotyczące tejże rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania: jakie zjawiska, recesy i działania mają istotny wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny uwarunkowania pewnych zjawisk i do jakich skutków prowadzą takie działania ludzi.

• normatywny

Z sądami normatywnymi mamy do czynienia wówczas, gdy dany badacz wyraża swoje przekonania i formułuje pewne zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, tzn. gdy próbuje przekonać innych ludzi jak powinien wyglądać otaczający ich świat, co jest dla nich dobre, a co złe. co jest sprawiedliwe, a co nie, co należałoby zrobić, aby ten świat zmienić.

Przykłady: sady pozytywne - zjawisko bezrobocia prowadzi do ubóstwa; sądy normatywne - zjawisko bezrobocia jest bardziej dotkliwe niż zjawisko inflacji, integracja z UE jest dla społeczeństwa korzystna lub nie;

Podział ekonomii:

a) mikroekonomia (niewielka skala) - bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, czyli gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie danej gospodarki oraz rynki poszczególnych produktów i usług. Analizuje ona sposób działania oraz zachowanie się na rynku poszczególnych producentów, konsumentów,

sprzedawców i nabywców. Bada także czynniki, które mają wpływ na kształtowanie się wielkości produkcji i podaży poszczególnych produktów j usług, rozmiarów popytu na nie oraz wysokości ich cen.

b) makroekonomia -zajmuje się analizą gospodarki jako całości, bada m.in. czynniki, które wpływają, na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych jak globalna (czyli łączna) produkcja i konsumpcja w gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny poziom cen. globalne zatrudnienie, inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa.

Podmioty gospodarcze:

W procesie gospodarczym podmiotem działalności są ludzie, czyli poszczególne jednostki, grupy ludzi, społeczeństwo jako całość. Są oni zazwyczaj odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze. Pod pojęciem podmiotu gosp. będziemy pojmowali każdego aktywnego uczestnika procesu gospodarczego.

Podział podmiotów gospodarczych:

• gospodarstwa domowe ludności - pełnią funkcję konsumpcyjną jak i produkcyjną, która polega na
  zdobywaniu dochodów

• przedsiębiorstwa - ludzie, którzy dysponują, określonymi środkami (np. ziemia, lokale biurowe,
  budynki fabryczne, maszyny, urządzenia, surowce, środki pieniężne, środki transportu), które są
  niezbędne do regularnego prowadzenia działalności gosp. w sferze produkcji obrotu towarowego czy
  tez usług

• państwo -jego rola w porównaniu z innymi podmiotami jest współcześnie bardzo zróżnicowana, od
  stosunkowo nieznanej w jednych krajach do wręcz dominującej w innych

Zasoby a możliwości produkcji

Zasoby, którymi ludzie dysponują są przekształcane w trakcie procesów produkcyjnych w określone dobra i usługi, które zaspokajają określone potrzeby. Aspekt negatywny każdej decyzji oznacza konieczność rezygnacji z innych celów, na osiągnięcie których moglibyśmy przeznaczyć posiadane zasoby. Aspekt pozytywny oznacza dokonanie wyboru, jakie cele gospodarcze będziemy realizować oraz jakie zasoby przeznaczymy na osiągnięcie tych celów. Dobra, które człowiek wytwarza w procesie gospodarowania służą zaspokojeniu jego potrzeb. Dobra dzielimy na produkty (odzież, długopisy) oraz usługi (fryzjerstwo, pomoc medyczna). Podział ten dotyczy czasu, ponieważ z usług korzystamy czasowo. a produkty stają się własnością osoby, która je wykorzystuje. Zapotrzebowanie na dobra jest ogromne, ale nie jest równoważne z popytem na produkty i usługi, ponieważ popyt uzależniony jest od siły nabywczej jaka dysponują poszczególni ludzie. Siła nabywcza uzależniona jest od dochodów kupujących i cen kupowanych dóbr. Zapotrzebowanie na dobra jest kategoria potencjalna, gdyż wyraża się ono w ilościach dóbr, które ludzie chcieliby posiadać, gdyby nie istniało ograniczenie w postaci siły nabywczej.

Podział zasobów

W celu zaspokajania potrzeb i przynajmniej częściowej realizacji zapotrzebowań na dobra człowiek przekształca

w procesie produkcyjnym wszelkie dostępne mu zasoby. W zawiązku z tym zasoby dzielimy na:

• ludzkie -są tworzone przez ludzi wraz z ich umiejętnościami, doświadczeniami oraz kwalifikacjami.

• naturalne - czyli dobra dane przez naturę, niestworzone przez człowieka (ziemia, surowce, rośliny):
  *odnawialne - lasy

*nieodnawialne - ropa naftowa, gaz ziemny

• kapitałowe:
*kapitał rzeczowy
*kapitał finansowy

Do rzeczowych zasobów kapitałowych zaliczamy środki pracy i przedmioty pracy. Środkami pracy są wszelkie maszyny, urządzenia, instalacje, za pomocą których człowiek wytwarza określony produkt lub usługę. Przedmiotami pracy są surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra. Do zasobów rzeczowych zaliczamy kapitał finansowy (środki pieniężne, które występują w różnych postaciach: gotówka, kredyty, papiery wartościowe)

Czynniki produkcji - zasoby służą jako nakłady do produkowania dóbr, w związku z tym do najważniejszych czynników produkcji należą:

• siła robocza

• ziemia

• surowce naturalne

• kapitał rzeczowy (budynki, maszyny, półfabrykaty)

Pojęcie pracy

Praca to świadome i celowe wykonywanie czynności, które śluzą bezpośrednio lub pośrednio wytarzaniu dóbr

materialnych i usług. Pracę ludzką, która przystosowuje zasoby w celu wytworzenia dóbr nazywamy produkcją.

a jej rezultaty produktami.

Przedsiębiorczość to podejmowanie inicjatywy w wykorzystaniu zasobów, podejmowaniu ryzyka w prowadzeniu interesów, inicjowanie i wdrażanie nowych technologii i nowych produkcji. Przedsiębiorczym można być na każdym stanowisku.

DOBRA MATERIALNE
HASŁO	ODPOWIEDNIK
gdy myślimy o nich jako o rezultacie produkcji gdy myślimy o nich jako o środkach materialnych, które zaspokajają potrzeby gdy posługujemy się nimi w procesie produkcji	są to produkty dobra konsumpcyjne lub środki produkcji są to środki pracy albo środki produkcji

ŚRODKI PRODUKCJI
HASŁO	ODPOWIEDNIK
* gdy są zużywane w całości i jednorazowo w oku produkcji * gdy są zużywane stopniowo w toku produkcji	* są to surowce lub materiał * środki trwałe (np. budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu)

System ekonomiczny:

a) system gospodarczy - to ogól elementów, które tworzą gospodarkę danego kraju

b) system ekonomiczno-społeczny obejmuje:

• zasoby materialne - przestrzeń geograficzna z występującymi na nim zasobami naturalnymi i
  wytworzonymi przez ludzi środkami produkcji i konsumpcji

• działalność gospodarcza czyli proces wytwarzania dóbr i usług, które służą zaspokojeniu potrzeb

• reguły i normy prawne - określają sposób tworzenia, pozycję, zasady funkcjonowania podmiotów
  gospodarczych

Dwa pierwsze elementy tworzą tzw. sferę realną systemu, a trzeci element tworzy sferę regulacyjną

Typy systemów na przestrzeni wieków:

• wspólnota pierwotna

• niewolnictwo

• feudalizm

• kapitalizm

• czasy socjalizmu

Różniły się między sobą elementami sfery regulacyjnej, w tym głównie, uzależnioną od typu własności, swobodą podejmowania decyzji przez mikroekonomiczne podmioty gospodarcze czyli przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.

W aspekcie teoretycznym system gospodarczo-społeczny dzielimy na:

• samoregulujące (wolny rynek)
  *sterowane przez państwo (system planowy)

• mieszane

W praktyce każdy z istniejących w przeszłości systemów ma charakter mieszany bądź z przewagą samoregulacji, czyli system rynkowy bądź z przewagą sterowania czyli system planowy.

c). system ekonomiczno-finansowy - zbiór określonych prawem instrumentów, zasad i rozwiązań, które regulują działalność podmiotów gospodarczych..

Gospodarka rynkowa a gospodarka centralnie planowana

Gospodarka rynkowa

Gospodarka planowa

* rynkowa alokacja zasobów gospodarczych. rynek jako samoczynnie działający mechanizm, który wpływa na zachowanie podmiotów gospodarczych, rynek to także podstawowy regulator i koordynator procesów gospodarczych *dominacja prywatnej własności czynników produkcji * tendencja do racjonalnego wykorzystywania zasobów, dużą innowacyjność i elastyczność gospodarcza oraz samoczynne ustalanie równowagi rynkowej

* cechuje się państwową własnością czynników produkcji * centralizacja zarządzania gospodarką i planowania . * administracyjne kształtowanie cen * brak komercyjnych instytucji finansowych (np. banki prywatne, instytucje ubezpieczeniowe) * duża izolacja od procesów i zjawisk charakterystycznych dla gospodarki światowej * głównym regulatorem gospodarki nie jest rynek, lecz plan centralny * kierownictwo instytucji i organizacji gospodarczych podporządkowane jest biurokraci partyjno-państwowej

MIKROANAL1ZA RYNKU

Gospodarka rynkowa -jedna z form organizacji działalności gospodarczej, organizacja polega tu na skoordynowaniu różnorodnych indywidualnych działań dla osiągnięcia określonego celu lub wielu celów. System gospodarczy, w ramach którego koordynacja działalności indywidualnych podmiotów odbywa się na rynku lub za jego pośrednictwem, określamy mianem gospodarki rynkowej.

Rynek to miejsce, w ramach którego dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży czynników produkcji oraz wytworzonych dóbr. czyli produktów i usług. Rynek jest zazwyczaj zorganizowany instytucjonalnie.

Przykłady rynków:

• giełda

• rynek pracy

• motoryzacyjny

• walutowy

• bankowy

• kamieni szlachetnych

Na rynku powstają ceny poszczególnych produktów i usług, a także kształtują się relacje cen pomiędzy nimi. Rynek decyduje o systemie cen. Ceny informują producentów i konsumentów o tym, czy dokonana przez nich alokacja zasobów pozwala na osiągnięcie jak najlepszych rezultatów ich działalności.

Wyróżniamy dwa rodzaje ceny:

• absolutna - nie jest badana

• relatywna - to ceny. które zestawiają relacje cen poszczególnych produktów i usług w stosunku do
  siebie, np. bada się jak jest cen 1 kg chleba w stosunku do l kg mięsa.

Zmiany cen relatywnych produktów i usług stanowią informację, na podstawie której podmioty gospodarcze podejmują decyzje o rozmieszczeniu zasobów.

Elementy rynku:

• popyt

• podaż

• cena

Fundamentem mikroekonomii jest model popytu i podaży, który przedstawia prawidłowości, jakie występują pomiędzy popytem, podażą i cenami relatywnymi dóbr i usług.

Prawidłowości powiązań oraz wzajemnych współzależności o charakterze przyczynowo-skutkowym pomiędzy popytem, podażą i ceną nazywamy również prawem popytu i podaży. Mechanizm działania tego prawa wyznacza nam ceny rynkowe produktów i usług.

POPYT

Prawo popytu rynkowego

Wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się , ceteris paribus*. popyt na ten produkt(Cgóra Pdól), a wraz ze

spadkiem ceny. popyt wzrasta(C-U Pff).

*Ceteris paribus - czyli założenie zmienności pozostałych warunków lub czynników, które maja wpływ na dana zjawisko ekonomiczne.

Przykład:

Kształtowanie się popytu na tabliczkach czekolady w ciągu roku;

Cena z zł	Rozmiary popytu
1	100
2	80
3	60
4	40
5	20

Wykres: krzywa popytu rynkowego

Wnioski:

Zmiana ceny dobra powoduje zmianę rozmiarów popytu, ale wzdłuż danej krzywej popytu. Cała krzywa popytu rynkowego będzie ulegała przesunięciu pod wpływem innych czynników aniżeli cena. Do najważniejszych czynników niecenowych, które maja wpływ na rozmiary popytu rynkowego zaliczamy:

• dochody konsumenta - wzrost dochodów konsumenta przesuwa popyt na tabliczki czekolady w górę.
  Natomiast spadek dochodów konsument przesuwa popyt w dół.

• gusty i preferencje konsumenta - dotyczą one indywidualnych zachowań w stosunku do kupowania
  dóbr, np. modny kolor

• ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

Dwa dobra są substytucyjne jeżeli zmiana ceny (wzrost lub spadek) jednego z produktów przy

niezmienionej cenie drugiego produktu przesuwa popyt konsumenta w kierunku dobra tańszego (np. masło i

margaryna)

Dwa dobra są komplementarne jeżeli jedno nie może istnieć bez drugiego (np. telefon i ładowarka). Dwa

dobra są komplementarne jeżeli wzrost/spadek ceny na dane dobro wywołuje spadek/wzrost popytu na

drugie dobro. W tym przypadku zależność pomiędzy tymi dwoma wartościami ma charakter odwrotny

• przewidywania cen relatywnych - kupujący mogą antycypować (wyprzedać w czasie zakupy)
  poszczególnych produktów i usług jeżeli przewidują znaczne zmiany ich cen, np. mieszkania

• liczba ludności - wzrost liczby ludności zwiększa rozmiary popytu i odwrotnie

• efekty naśladownictwa i demonstracji

Z efektem naśladownictwa lub przyłączenia do większości mamy do czynienia wówczas gdy popyt indywidualnego konsumenta zmienia się w zależności od zmian popyt rynkowego pozostałych konsumentów. Efekty demonstracji:

* efekt snobizmu - występuje wówczas gdy wielkość popytu na dane dobro zgłoszona przez konsumenta zmienia się w odwrotny sposób w porównaniu do zmian w wielkości pozostałych konsumentów

• efekt T. Veblena -jest charakterystyczny dla dóbr luksusowych wraz ze wzrostem ceny wzrastają
  rozmiary popytu -jest to zaprzeczenie prawa popytu

• efekt Giffenna - charakterystyczny dla dóbr podstawowych. Rosnącej cenie odpowiada rosnący
  popyt, ale tylko dla dóbr podstawowych. Dobra podstawowe są to dobra, które zapewniają jednostce
  minimum egzystencji, np. woda, chleb, sól. ziemniaki.

Popyt spekulacyjny

Zjawisko to polega na tym, że wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu jeśli konsument przewiduje, że w najbliższym czasie ceny nadal będą rosły. Podobnie spadkowi ceny może towarzyszyć spadek popytu jeżeli konsumenci będą przewidywali, że w najbliższym czasie ceny będą nadal ulegały obniżeniu

PODAŻ

Prawo podaży rynkowej

Ilość dóbr oferowanych na rynku przez producentów nazywamy podażą.

Pomiędzy ilością dostarczanych na rynek dóbr a ich cenami istnieje następująca zależność określana mianem

prawa podaży.

Wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi, ceteris paribus. do wzrostu oferowanych ilości tego produktu,

ponieważ przy wyższej cenie produkcja staje się bardziej korzystna, co skłania producentów do zwiększenia

ilości produktów oferowanych na rynku.

Spadek ceny produktów wywołuje, ceteris paribus. zmniejszenie ilości oferowanych produktów, czyli produkcja

staje się mniej opłacalna ze względu na niższą cenę produktu.

Przykład:

Zależność pomiędzy wysokością ceny tabliczki czekolady a rozmiarem podaży.

Cena z zł	Rozmiary podaży
1	20
2	40
3	60
4	80
5	100

Wykres: krzywa podaży rynkowej

Wnioski:

Zmiany ceny i zmiany podaży danego produktu odbywają się w tym samym kierunku.

Cala krzywa podaży ulega przesunięciu z S' lub S do S" na skutek innych czynników aniżeli cena. Do

najważniejszych czynników, które po za ceną danego produktu, mają wpływ na kształtowanie się wielkości

podaż, należą ceny czynników produkcji: płace, surowce, energia. Wpływ na krzywą podaży mają także:

• Technologia - nowa technologia obniża koszty wytwarzania jednostki produktu, co przy danej cenie
  rynkowej zwiększa zyskowność produkcji.

• Podatki i subsydia - nowe podatki wpływają niekorzystnie na krzywą podaży, powodują, że podaż
  maleje.

• Przewidywanie cen — wyższa cena w przyszłości ogranicza podaż towarów na rynku w teraźniejszości

• Liczba przedsiębiorstw w gałęzi - wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa ilość oferowanych
  produktów na rynku. Ograniczenie liczby przedsiębiorstw powoduje zmniejszenie ilości oferowanych
  produktów na rynku.

Popyt, podaż i cena równowagi

Równowaga na rynku jest określona przez cenę CE w punkcie przecięcia się krzywej popytu i podaży. Przy cenie 3 zł za jedną tabliczkę czekolady nie występuje ani nadwyżka ani niedobór. Punkt równowagi cechuje się parametrami 3 zł 60 sztuk. Nadwyżka pojawi się powyżej punktu E. a niedobór poniżej. Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się tylko dlatego, że wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze stron konsumentów i równocześnie zwiększenie podaży ze strony producentów. Niedobór z kolei istnieje tylko dlatego, że cena towaru jest zbyt niska. W rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do rozmiarów podaży

jaką producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie.

Przedsiębiorstwo i jego rola w gospodarce rynkowej

Rynek pracy Rynek surowców Rynek dóbr kapitałowych Rynek kapitałów

Przedsiębiorstwo wiąże czynniki produkcji

Zysk jest ekonomicznym

wyznacznikiem działalności Produkt sprzedawany na rynku

działalności

Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarcza, wyodrębnioną pod względem techniczno-organizacyjnym. prowadzącą działalność produkcyjno-handlową lub usługową nastawioną na zysk.

Podział przedsiębiorstw - klasyfikacja przedsiębiorstw w oparciu o ustawę o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 02.07.2004r.:

a) wg wielkości

• mikro - zatrudniają do 10 osób. roczny obrót w tym przedsiębiorstwie nie przekracza 2 min euro, suma bilansowa aktywów też nie przekracza 2 min euro

• małe - liczna pracowników nie przekracza 50 osób, roczny obrót nie jest wyższy niż 10 min euro. suma aktywów < niż 10 min euro

• średnie - liczna pracowników nie przekracza 250 osób, roczny obrót nie jest wyższy niż 50 min eiiro, a suma bilansowa aktywów nie przekracza 43 min euro

• małe i średnie razem - liczba pracowników nie przekracza 250 osób, roczny obrót nie jest wyższy niż 50 min euro. a suma bilansowa aktywów nie przekracza 43 min euro

• duże - liczba pracowników powyżej 250 osób, suma obrotu rocznego powyżej 50 min, a aktywa powyżej 43 min euro

b) wg form własności wyróżniamy:

• prywatne

• spółdzielcze

• państwowe

• będące własnością pracowników (np. akcjonariat pracowniczy)

• samorządy terytorialne

• przedsiębiorstwa mieszane

c). wg formy prawnej:

• jednoosobowe

• spółki

* osobowe: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna

* kapitałowe: sp. z o. o., spółki akcyjne (S.A.)

d). wg rodzaju działalności:

• wytwarzające dobra materialne

• świadczące usługi

• mieszane

e). wg terytorialnego rozczłonkowania

• jednozakładowe

• wielozakładowe

• sieciowe

f). wg zakresu ich internacjonalizowania

• lokalne

• krajowe

• międzynarodowe

• wielonarodowe

• globalne

Przedsiębiorstwa są siłą napędową całej gospodarki, a ich głównym celem jest maksymalizacja zysku.

Cele przedsiębiorstw:

a) cele indywidualne (maksymalizacja zysku, wzrost majątku, rozszerzenie rynków zbytu, obrona przed konkurentami, przewodnictwo w swojej dziedzinie, wzrost prestiżu kierownictwa, uznanie w oczach klientów) b) cele społeczne (dobre zaspokojenie potrzeb konsumenta, dostosowanie produkcji do jego potrzeb)

Podział przedsiębiorstw wg celów:

• komercyjne - dążą do osiągnięcia zysków

• spółdzielcze - są samorządowe

• publiczne - świadczą usługi na rzecz ogółu

Funkcje przedsiębiorstw:

• podstawowe - spełniaj a je komórki powołane do realizacji głównych celów przedsiębiorczych

• pomocnicze - polegają, na obsłudze komórek podstawowych (administracja, zaopatrzenie, personel,

badania, rozwój)

• regulacyjne - pełnią je zarządy przedsiębiorstwa

Misja przedsiębiorstwa - określa nam cel, dla którego przedsiębiorstwo powstało na rynku, zasięg jego działalności oraz kierunek działania. Jest wyznaczona przez kilka czynników:

• historia przedsiębiorstwa

• środki jakimi dysponuje przedsiębiorstwo (kapitał)

• wizja właścicieli i kierownictwa przedsiębiorstwa

• polityka państwa (dotacje)

Maksymalizacja zysku => Cel główny przedsiębiorstwa: <= maksymalizacja wzrostu

w długim czasie maksymalizacja kapitału wartości rynkowej

w długim czasie przedsiębiorstwa

Zaspokajanie potrzeb odbiorców przez wytwarzanie dóbr i/iub świadczenie usług

Misja przedsiębiorstwa i szczególna rola w zaspokajaniu potrzeb
Cel (zadanie) szczegółowy Cel (zadanie) szczegółowy Cel (zadanie) szczegółowy

Atrybuty (cechy) przedsiębiorstwa:

• epoka agrarna

• epoka przemysłowa

• epoka informacyjna

Przejście od epoki agrarnej do przemysłowej stworzyła warunki do powstania i rozwoju przedsiębiorstwa. Przejście od epoki przemysłowej do informacyjnej w zasadniczy sposób zmodyfikowało warunki ich działania. Rozwój epoki informacyjnej to kolejne zmiany warunków działania przedsiębiorstw, które wynikają ze zmian w otoczeniu. Do najważniejszych zmian, które ukształtowały aktualny i przyszły obraz przedsiębiorstwa zaliczyć można:

• powstanie spółek akcyjnych (korporacji)

• zmiany w terytorialnym zasięgu działalności przedsiębiorstwa

• zmiana relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a państwem

• zmiana roli poszczególnych zasobów w ekonomice przedsiębiorstwa

• zmiana w systemach zarządzania i strukturach organizacyjnych

• zmiana relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a otoczeniem

Atrybuty:

• wyodrębnienie ekonomiczne

• wyodrębnienie prawne

• wyodrębnienie techniczno-organizacyjne

Wyodrębnienie ekonomiczne (alienacja) to jeden z podstawowych warunków istnienia gospodarki towarowo-pieniężnej i funkcjonowania przedsiębiorstwa. Alienacja oznacza, że przedsiębiorstwo posiada odrębność majątkową, a w toku działalności przedsiębiorstwa jego majątek powinien ulec zwiększeniu. Alienacja oznacza, że przedsiębiorstwo gospodaruje w warunkach większej lub mniejszej niepewności, co oznacza, że przedsiębiorstwo działa w warunkach określonych szans na wygospodarowanie zysku i zagrożenia poniesienia strat czy nawet bankructwa. Ponosi ono zatem ryzyko ekonomiczne, które jest zawsze związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w gospodarce rynkowej.

Alienacja oznacza także, że rozwój przedsiębiorstwa poprzez powiększenie jego majątku trwałego jest w dużej mierze uzależniony od możliwości pokrycia nakładów inwestycyjnych z jego własnych dochodów.

Zasady działalności przedsiębiorstwa:

• zasada gospodarności - odrębność ekonomiczna czyni przedsiębiorstwa jednostką gospodarczą, która
  ma do dyspozycji określone środki, którymi przedsiębiorstwo powinno gospodarować przestrzegając
  zasady rentowności

• zasada przedsiębiorczości (patrz wykład I - definicja przedsiębiorstw)

• zasada rentowności

• zasada rachunku ekonomicznego -oznacza zdolność przez przedsiębiorcę do rozumowania w
  kategoriach alternatywnych (np. zakup środków transportu)

Rola przedsiębiorstwa w gospodarce:

• rola podażowa - sprowadza się do wytwarzania dóbr i usług orz ich kierowania na rynek krajowy i
  międzynarodowy ( w ramach powyższej roli przedsiębiorstwo spełnia funkcję unowocześniania i
  konsumpcji)

• rola popytowa - przedsiębiorcy jako uczestnicy rynku zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki
  produkcji pełniąc tym samym funkcję popytową. Czynniki produkcji to efekty pracy innych
  przedsiębiorstw produkcyjnych, np. surowce, półprodukty, maszyny, urządzenia, środki transportu i
  organizacji usługowych (np. banki, firmy ubezpieczeniowe, firmy konsultingowe)

• rola społeczna - wiąże się ze stosunkami przedsiębiorstwa z innymi podmiotami gospodarczymi

• stosunki z gospodarstwem domowym - gospodarstwo domowe należy do najliczniejszych,
  najstarszych i najtrwalszych podmiotów gospodarczych; wyróżnia się dwie płaszczyzny urynkowienia stosunków pomiędzy przedsiębiorstwem a gosp. domowym: zarobkowanie i wydatkowanie

• stosunki pomiędzy przedsiębiorstwami - stosunki konkurencji mogą wpływać na decyzje dotyczące
  zawarcia transakcji (cena. waga, jakość, dostępność, indywidualność). Konkuruje się warunkami
  gwarancji, warunkami dostawy, warunkami kredytu, terminem zapłaty itp. Pomiędzy przedsiębiorstwami może zachodzić także zjawisko współpracy - ma ono miejsce wówczas, gdy partnerzy mogą sobie zaoferować poszukiwane zasoby i umiejętności. Porozumienie o współpracy zawsze poprzedzają negocjacje, a ich celem jest osiągnięcie porozumienia. Tego typu stosunki przybierają formę umów. Wyróżniamy dwie formy:

• umowa jednorazowa - zawiązywana pomiędzy przedsiębiorstwem a konsumentami

• umowy długoterminowe - przedsiębiorstwa zapewniają sobie dostarczanie surowców, produktów, pozyskiwanie środków finansowych, wynajmowanie nieruchomości, zatrudnianie pracowników, korzystanie z różnych usług (np. bankowych, telekomunikacyjnych), sprzedawanie swoich wyrobów lub usług oraz podejmowanie współpracy w dziedzinie zbytku i badań

• stosunki z instytucjami finansowymi, krajowymi i międzynarodowymi w trzech obszarach:

• dotyczą rozliczeń pieniężnych

• dotyczą finansowania przedsiębiorstw

• dotyczą lokowania wolnych środków pieniężnych

• z podmiotami demokracji gospodarczej - stosunki te mogą mieć charakter:

• bezpośredni - przedsiębiorca nawiązuje stosunki ze związkami zawodowymi, radami zakładowymi, związkami pracodawców, organizacjami konsumenckimi, izbami przemysłowo-handlowymi

• pośredni - przedsiębiorca nawiązuje stosunki z partiami politycznymi, związkami wyznaniowymi, związkami regionalnymi, organizacjami ekologicznymi, organizacjami społecznymi, fundacjami, towarzystwami, ruchami obywatelskimi

• stosunki gospodarcze przedsiębiorstwa z władzami krajowymi, międzynarodowymi i lokalnymi

Relacje pomiędzy przedsiębiorstwem a środowiskiem:

• podejście produktywne - zakłada się, że klient będzie preferował produkt atrakcyjny, funkcjonalny i
  wysokiej jakości. Takie przedsiębiorstwo koncentruje się na produkcji, która charakteryzuje się wysoką
  jakością. Nie wspomina się nic na temat ceny. Cena będzie adekwatna do jakości produktu,

• Podejście produkcyjne — dotyczy produktu masowego, klient będzie preferował produkt szeroko
  rozpowszechniony i tani. Przedsiębiorstwo cechuje się wysoką wydajnością produkcji i szeroką siecią
  dystrybucyjną co oznacza, że jest to produkt masowy. Popyt przewyższa podaż, gdy koszty produkcji są
  wysokie i jedynym sposobem ich obniżenia jest zwiększenie wielkości i wydajności produkcji.

• Podejście od strony sprzedaży - zakłada ono. że klient pozostawiony sam sobie nie kupi produktu bez
  agresywnej reklamy i wtedy następuje nadwyżka podaży nad popytem.

• Podejście marketingowe - oferuje się nabywcy taki produkt który bardziej niż inne zadowoli jego
  potrzeby. Producent osiąga zysk dlatego, że odkrył specyficzne potrzeby nabywców.

Segmentacja rynku

Proces segmentacji rynku polega na kategoryzowaniu klientów według ich potrzeb. Współczesne rynki są

rynkami szerokimi, są to rynki nabywców i konsumentów i to oni decydują o cechach produkcji. Producenci z

kolei winni są znaleźć odpowiedz na pytanie, jakie są oczekiwania klientów. Oczekiwania te mają charakter

zróżnicowany ponieważ potrzeby konsumentów są uzależnione od pewnych elementów, które mają charakter

kryteriów segmentacji rynku.

Kryteria segmentacji rynku mogą mieć charakter:

a) geograficzny - w tym przypadku potrzeby są zróżnicowane w zależności od tego na jakim rynku dany produkt ma funkcjonować. Do czynników, które różnicują potrzeby klientów zaliczyć należy:

• klimat

• gęstość zatrudnienia

• język

b) demograficzny - określamy zróżnicowanie potrzeb i zachowań konsumenta, które zależą od:

• wieku nabywcy

• płci

• pozycji w społeczeństwie

• zawodu

• religii

c). psycho-społeczny:

• styl życia

• osobowość

• reguły postępowania

• system uznawanych wartości

• normy i zachowania

Środowisko a konkurencja

a) rola lidera - zajmuje pierwszą pozycje w danym segmencie rynku. Jego przewaga jest uznawana i nikt tego

nie kwestionuje. Lider dyktuje ceny na dany produkt. W celu utrzymania lidera taki przedsiębiorstwo musi

utrzymywać pozycję na rynku poprzez zwiększenie popytu na swój produkt.

b) rola agresora - agresorem jest przedsiębiorstwo, które zajmuje drugą lub dalszą pozycję na rynku, a jego rola

na rynku sprowadza się do ataków na lidera oraz do eliminowania mniejszych konkurentów

c) rola imitatora -jest nim przedsiębiorstwo, które zajmuje dość wysoką pozycję na rynku, ale nie jest

zagrożeniem dla lidera. Imitator jako drugi podejmuje działania wyznaczone przez lidera oraz oferuje produkt

dobry i tani. Dlatego jego pozycja na rynku jest silna i stabilna.

d) rola eksploatatora niszy - specjalizuje się w tym fragmencie rynku, który nie jest atrakcyjny dla innych i

działa przez wypełnianie niszy, która pojawiła się n rynku. Produkt oferowany przez niego jest tani i stosunkowo

niskiej jakości (np. podróbki produktów).

Sytuacja w branży

Pod kątem zróżnicowania produktów i liczby konkurentów wyróżniamy

• monopol absolutny - w tym przypadku produkt oferowany jest przez jednego producenta. Występują
  dwie formy monopolu absolutnego:

• monopol ustawowy, który wynika z uregulowań prawnych, np. energetyka

• monopol nieustawowy (neutralny), który wynika z sytuacji ekonomicznej danego przedsiębiorstwa

• czysty digopol - w tym przypadku niewielu producentów oferuje ten sam produkt, dotyczy to rynku minerałów. Różnica pomiędzy producentami wynika z jakości oferowanych produktów. Występuje
  także digopol zróżnicowany, co oznacza, że produkty są w niewielkim stopniu zróżnicowane, większe
  różnice mogą obejmować jedynie usługi o charakterze pozamaterialnym

• czysta konkurencja - ten rynek charakteryzuje się nieograniczoną liczbą producentów, którzy oferują
  takie same produkty. Żaden z tych producentów nie ma tak silnej pozycji na rynku, aby dyktować ceny.
  Ceny są ustalane przez rynek, a zysk jest osiągany przez obniżanie kosztów produkcji

• konkurencja monopolistyczna - producenci różnicują swoje produkty, co w pewnych okresach,
  umożliwia im uzyskiwanie nowych korzyści

TEORIA WYBORU KONSUMENTA

Podatek jest formą ekonomiczną. Podatek jako kategoria ekonomiczna wyraża stosunki pomiędzy państwem a

obywatelem, który jest zobowiązany do jego uiszczenia. Podatek odzwierciedla pewne ogólne wartości, które są wspólne określonej grupie ekonomicznych stosunków podziału i ściśle z nimi związanych stosunków prawnych. Jego przedmiotem jest świadczenie pieniężne, przymusowe, nie ekwiwalentne i bezzwrotne, oparte na ogólnych normach prawnych.

Cechy podatków:

• pieniężny charakter świadczeń podatkowych wiąże się z jego wymiarem i poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju

• przymusowy charakter podatku wynika z władczych uprawnień państwa w stosunku do wszystkich obywateli zamieszkałych na terytorium danego państwa lub posiadających na nim źródła podatkowe

• bezzwrotny charakter świadczeń podatkowych polega na definitywnym posiadaniu przez podmiot zobowiązany do uiszczenia podatku środków pieniężnych na rzecz budżetu państwa. Cecha ta zostaje zachowana nawet wówczas, gdy organ finansowy stwierdzi występowanie nadpłaty podatku

• nie ekwiwalentność podatku i nieodpłatność oznacza, że w zamian za wniesione świadczenie na rzecz budżetu państwa wpłacający nie otrzymuje ze strony państwa żadnego bezpośredniego świadczenia, które miałoby charakter ekwiwalentny. Wyżej wymienione cechy muszą występować w danym świadczeniu łącznie, ponieważ musi być zachowany charakter podatku. Są więc to tzw. cechy stałe podatku.

Statystycznie, każdy Polak przekazuje ok. 7000 tysięcy podatku.

Podział podatków:

1. bezpośrednie (większość nie wpływa do budżetu państwa)

• dochodowy od osób fizycznych

• dochodowy od osób prawnych

• od czynności fizyczno-prawnych

• rolny

• leśny

• od nieruchomości

• od środków transportu

• od posiadania psa

2. pośrednie:

• od towarów i usług

• akcyzowy

• od gier

• PIT (jest opłacany przez wszystkie osoby, które mają dochody, łącznie z osobami na rencie lub
  emeryturze; podatek PIT jest opłacany przez ok. 24 min osób, z czego najniższą stawkę opłaca 95%
  podatników, a najwyższą 1% podatników)

W Polsce występuje również podatek liniowy od przedsiębiorców!

Stawki podatku VAT w krajach UE na 2006 rok

KRAJ	STAWKI PODSTAWOWE	STAWKI OBNIŻONE
Austria	20%	10%
Belgia	21%	12%
Bułgaria	20%	Brak
Cypr	15%	Brak
Czechy	19%	5%
Dania	25%	Brak
Estonia	18%	Od 0-5%
Finlandia	. 22%	17%
Francja	19,6%	5,5%
Niemcy	16%	7%
Grecja	18%	8%
Węgry	25%	12%
Islandia (nie w EU)	24,5%	Brak
Włochy	20%	9%
Łotwa	. 18%	. 0-9%
Litwa	18%	5-9%
Luksemburg	18%	6%
Malta	18%	Brak
Holandia	19%	6%
Norwegia (nie w UE)	24%	Brak
Polska	22%	7%
Portugalia	19%	4-5%
Rumunia	18%	Brak
Słowacja	19%	10%
Słowenia	20.8%	8.5%
Hiszpania	16%	7%
Szwecja	25%	12%
Szwajcaria (nie w UE)	7,5%	2%
Wielka Brytania	17,5%	0-5%

Stawki podatku PIT w krajach OECD (najlepiej rozwinięte gospodarczo na świecie)

KRAJ	STAWKA PODATKOWA
Kanada	46,4%
USA	41,4%
Meksyk	30%
Korea Południowa	38.5%
Japonia	50%
Australia	48,5%
Nowa Zelandia	39%
Islandia	31,9%
Portugalia	40%
Hiszpania	45%
Francja	35:9%
Irlandia	42%
Wielka Brytania	40%
Belgia	53,5%
Holandia	52%
Szwajcaria	42,1%
Luksemburg	38,5%
Wiochy	44,1%
Niemcy	42,2%
Austria	50%
Dania	59,7%
Szwecja	56,8%
Finlandia	51,8%
Polska	40%
Czechy	32%
Słowacja	19%
Węgry	38%
Grecja	40%
Turcja	30,6%

Podatek liniowy - w przypadku tego podatku koncepcja opodatkowania wiąże się z faktem, że wszyscy podatnicy opłacają ten sam procent. Z reguły część dochodu jest całkowicie wolna od podatku.

Kraje z podatkami liniowymi w 2006 roku

Państwo i data wprowadzenia podatku	Podatek dochodowy CIT	VAT	PIT	Minimalny dochodów w euro
Estonia 1994r.	0%	18%	33%	128 euro
Litwa 1994r.	15%	18%	33%	75 euro
Łotwa 1995r.	15%	18%	25%	37 euro
Rosja 2005r.	24%	18%	13%	12 euro
Serbia 2003r.	10%	20%	14%	93 euro
Słowacja 2004r.	19%	19%	19%	195 euro
Ukraina 2004r.	25%	20%	13%	21 euro
Gruzja 2005r.	20%	18%	12%	-
Rumunia 2005r.	16%	19%	16%	71 euro

Pojęcia i rodzaje podatków:

• Podatek ekonomiczny - to ciężar, który ponoszą podmioty istniejące poza państwem lub inne związki
  publiczno-prawno, np. gmina na rzecz państwa lub innego związku publiczno-prawnego

• Podatek ustrojowy lub polityczny - dotyczy relacji pomiędzy państwem i obywatelem, o kształcie
  podatku decyduje większość parlamentarna, która również stanowi o wysokości podatków i o zasadach,
  na jakich będą one obowiązywały. Wyróżnia się cztery zasady:

*prawo nie działa wstecz

*zasada zaufania obywateli do państwa i prawa *zasada zgodności z prawe

*zasada równości

Funkcje podatków:

• Fiskalna - podatki służą temu, aby skutecznie finansować wydatki publiczne państwa. Funkcja ta dotyczy pojedynczego podatku jak również wszystkich podatków, które tworzą system

• Pozafiskalna - oznacza, że za pomocą podatków pragnie wywrzeć określony i skuteczny wpływ na
  stosunki społeczno-gospodarcze. Funkcja ta dotyczy pojedynczego podatku.

• Alokacyjna- oznacza, że za pomocą podatków państwo oddziaływuje na strukturę wytworzonego
  produktu krajowego brutto, a przez te konstrukcje państwo wpływa na kierunki alokacji czynników
  produkcji

• Stabilizacyjna - za pomocą podatków państwo oddziaływuje na stabilizacje makroekonomiczną, która ma zapewnić wzrost gospodarczy (przy możliwie pełnym zatrudnieniu czynników produkcji, zróżnicowanym bilansie płatniczym i ustabilizowanym poziomie cen).

• Redystrybucyjna — podatki oddziaływają na rozkład dochodów kształtowanych w wyniku gry sił rynkowych

• Regulacyjna - polega na ukształtowaniu dochodów i majątku będącego w dyspozycji płatników

• Stymulacyjna - oznacza wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania podmiotów gospodarczych jak również na kierunki i tempo rozwoju.

Budżet państwa - to najważniejszy plan finansowy, który obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa w danym roku kalendarzowym

Deficyt budżetu - to nadwyżka budżetu państwa nad jego dochodami. Utrzymywanie się deficytu powoduje narastanie długu publicznego.

Dług publiczny to zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych, osób prywatnych oraz z zagranicy.

Wydatki:

• Inne wydatki, które mają charakter elastyczny oscyluje to w 46% .

• Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne 19.9%

• Obsługa długu publicznego 10.8%

• Obrona narodowa 5.7%

• Bezpieczeństwo publiczne i ochrona pożarowa 4,2%

• Rolnictwo, łowiectwo 4,1% . .

• Szkolnictwo wyższe 4,0 %

• Administracja publiczna 3,5%

• Nauka 1,4%

Wydatki sztywne z budżetu - oznacza, że środki przeznaczone na ten cel muszą być wydane niezależnie od bieżących decyzji rządku, gdyż wynika to z aktualnie obowiązujących przepisów prawa oraz zobowiązań

państwa.

Najważniejsze pozycje wśród wydatków zajmują:

• Środki finansowe na wypłatę rent i emerytur

• Subwencje (środki dla samorządów)

• Wypłata świadczeń rodzinnych

• Środki przeznaczone na obronę narodową

• Środki na składki do budżetu EU

• Wcześniejsze zobowiązania (regulacja długów)

System podatkowy - zespół podatków, które obowiązują w danym kraju i stanowią zgodność pod względem ekonomiczno-prawnym. Na kształt systemu wpływają czynniki:

a) prawne:

• przejrzystość aktów prawnych, które tworzą dany system podatkowy

• zewnętrzna zgodność oraz logiczna konstrukcja, która rokuje na urzeczywistnienie zamierzonego celu podatkowego

b) ekonomiczne:

• wybór właściwych źródeł podatkowych

• wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego

• właściwe i precyzyjne ustalenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem
  podatkowym

• właściwe określenie wysokości nakładów podatkowych

Głównym celem formułowania postulatów ekonomicznych jest zapewnienie zgodności systemu podatkowego z panującymi w danym kraju stosunkami społeczno-gospodarczymi

c) wewnętrzne:

• warunki społeczno-gospodarcze

• stopień rozwoju gospodarczego

• typ ustroju politycznego

• rola i zakres władzy państwowej
  d). zewnętrzne:

• koniunktura gospodarcza na świecie

• rola danego państwa w gospodarce światowej

• specyfikacja gospodarki narodowej

• cele jakie państwo chce zrealizować w zakresie polityki finansowej

Racjonalny system podatkowy

Koncepcja ta jest odmianą wersji sytemu podatkowego opartego na podatku pojedynczym rozumianym jako zastosowanie jednego rodzaju podatków dla jednego rodzaju źródła podatków i dla jednego rodzaju podatników, co jest równoznaczne z przyjęciem takiego rozwiązania, w ramach którego każdy podatek będący częścią systemu podatkowego, obciążałby dane źródło opodatkowania tylko jeden raz.

CHARAKTERYSTYKA RYNKU KAPITAŁOWEGO

A) Giełda - zespół osób, urządzeń i środków technicznych, zorganizowanych w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert kupna i sprzedaży, wszyscy uczestnicy rynku mają jednakowy dostęp do informacji rynkowej, w tym samym czasie i przy zachowaniu takich samych warunków zbywania i nabywania praw.

B). Uczestnicy giełdy -krąg osób, który jest uprawniony do uczestniczenia w giełdzie i do dokonywania transakcji. Występuje tu limit ilościowy oraz ograniczenia, które mają zapewnić większą wiarygodność i solidność przeprowadzonych operacji giełdowych. Do bezpośredniego zawierania transakcji na giełdzie są dopuszczone dwie kategorie osób:

• pośrednicy (maklerzy lub brokerzy) - są to przedstawiciele firm maklerskich, które trudnią się obrotem
  papierami wartościowymi

• samodzielni uczestnicy - przeważnie przedstawiciele banków oraz instytucji finansowych, którzy
  dokonują transakcji na rachunek własny macierzystej jednostki

C). Zadania giełdy w gospodarce

Giełda to jedna z najważniejszych instytucji w gospodarce. Dobrze funkcjonująca giełda powinna spełniać

następujące funkcje:

• powinna wypełniać ustawowe wymagania, które są stawiane giełdom (pośrednictwo w kupnie i
  sprzedaży)

• powinna posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin, który określa sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji, które pośredniczą w handlu (np. biura maklerskie)

• powinna zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji

• powinna dbać o przejrzystość rynku

• powinna posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny, który będzie zapewniał szybkość
  dokonywanych transakcji

• powinna dbać o to, aby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy, wycofując tym samym swoje
  akcje z obrotu

D) Funkcje giełdy

W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie spełnia rolę rynku, który podlega prawom podaży i popytu. Samą giełdę nie interesuje fakt, czy występuje na niej tendencja spadkowa czy też wzrostowa. Giełda ma na celu umożliwienie uczestnikom sprawnego zawierania transakcji. Do funkcji giełdy należą:

• funkcja alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania, tzn. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom

• funkcja wartościująca - umożliwia dokonywanie rynkowej oceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, czyli za pomocą tej funkcji możemy ocenić jak nasza spółka gospodaruje w porównaniu z innymi

• funkcja kontrolna - giełda tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy. Giełda stwarza możliwość pomnożenia kapitału zarówno dla podmiotów gospodarczych, jak i dla gospodarstw domowych oraz wywołuje we wszystkich podmiotach skłonność do oszczędzania

E). Modele funkcjonowania giełd

Każda giełda posiada swój wewnętrzny regulamin_: czyli sama określa w jaki sposób jest zorganizowana. Na

świecie wyróżnia się dwa podstawowe modele giełd:

• amerykański (giełda jest instytucja prawno-prawną. a więc zrzeszeniem kupców, przemysłowców, pośredników i bankierów). W tym modelu giełda ma charakter spółki akcyjnej, a celem działania udziałowców jest nabycie członkowstwa giełdy. Liczna członków w tym modelu ma charakter ograniczony, a członkowstwo na giełdzie jest przedmiotem obrotu giełdowego. Tylko członkowie giełdy są uprawnieni do zawierania transakcji. Ten model giełdy jest szczególnie popularny w
  anglosaskim kręgu kulturowym.

• Niemiecki (giełda jest instytucją publiczno-prawną. a jej powstanie jest uzależnione od zgody właściwego organu administracji państwowej - np. zgoda ministrów finansów). Liczba członków w tym modelu nie jest ograniczona, a członkowstwo w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do przeprowadzania na niej transakcji, tzn. można być członkiem giełdy i jednoznacznie można nie mieć zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej. Przykładem takiej giełdy jest nasza giełda w Warszawie.

F). System notowań na giełdzie

Współcześnie na giełdach papierów wartościowych prowadzi się notowania, czyli ustalenie kursu i handel papierami wartościowymi według dwóch systemów:

• Notowania według jednolitej ceny dnia tzn. FIXING (dopasowanie ceny) - wszystkie transakcje zawierane na danej sesji giełdowej są po tym samym stałym kursie. Przy takim sposobie notowań dąży się do maksymalizacji obrotu, a ustalenie ceny to wynik wcześni ej szych zleceń kupna i sprzedaży, przy czym cena ustalana jest na takim poziomie, aby jak najwięcej papierów zmieniło właściciela. Operacja ustalania takiego kursu może mieć miejsce raz na sesję i wówczas jest to jednokrotny FIXING albo dwa razy podczas sesji i wówczas jest to dwukrotny FIXING.

• Notowania ciągłe (tzn. NC' w ramach notowań są zawierane według różnych cen). Na początku sesji
  ustalony jest kurs otwarcia, działa to taki samym sposobem jak na FIXING-u, ale później w trakcie sesji
  kurs może ulec zmianie wielokrotnie w zależności od nastrojów jakie pasują na giełdzie.

G) Operacje giełdowe:

• Transakcje natychmiastowe - są zawierane bezpośrednio po ich zawarciu (lub nie później niż 1 -2 dni po ich dokonaniu)

• Transakcje terminowe - ich specyfika polega na tym, że pomiędzy ich zawarciem a realizacją upływa
  znacznie dłuższy okres niż w przypadku transakcji natychmiastowych.

Kryterium tutaj jest czas, jaki upływa od zawarcia transakcji do jej wykonania.

Występują także transakcje arbitrażowe, które są zawierane dla osiągnięcia zysku i są kombinacją transakcji natychmiastowych i terminowych.

19S9r. - Odbudowa gospodarki rynkowej

1991r. - sejm przyjął nową ustawę: prawo publiczne w obrocie papierami wartościowymi i funduszach

powierniczych

1991r. -podpisanie aktu założycielskiego (12.04.199 lr.), a 16.04.1991r. -pierwsza w Polsce sesja giełdowa z

udziałem siedmiu domów maklerskich

Instrumenty rynku kapitałowego dostępne w Polsce

Wśród instrumentów zaliczanych do grupy papierów wartościowych nie wszystkie służą celowi, jakim jest akumulacja kapitału. Z punktu widzenia przedsiębiorstw należy wyróżnić dwa następujące instrumenty rynku kapitałowego - akcje i obligacje

A). AKCJE - papiery wartościowe emitowane przez spółki akcyjne, które odpowiadają udziałowi ich właściciela

czyli akcjonariusza w kapitale własnym spółki. Suma wartości nominalnej wszystkich akcji tworzy kapitał

akcyjny spółki. Ze względu na rodzaj praw, jakie otrzymuje akcjonariusz w związku z posiadaniem akcji

możemy wyróżnić:

• prawa majątkowe (np. prawo do dywidendy, prawo do udziału w majątku spółki w przypadku
  likwidacji, prawo poboru)

• prawo korporacyjne (np. prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu)

Ze względu na zakres praw posiadacza, czyli akcjonariusza, akcje dzielimy na zwykłe i uprzywilejowane:

Uprzywilejowanie - może dotyczyć prawa głosu, prawa do dywidendy, prawa do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Nowy kodeks spółek handlowych przewiduje jednak, że uprzywilejowanie może dotyczyć spółek, których akcje nie są dopuszczone do publicznego obrotu.

Akcja niema - daje akcjonariuszowi prawo do dywidendy, ale z zastrzeżeniem, że jest on pozbawiony głosu na Warnym Zgromadzeniu akcjonariuszy

B). OBLIGACJE -jest papierem dłużnym. Nabywając akcje nie możemy się czuć właścicielem. W najczęściej

spotykanych obligacjach dług ten jest spłacony jako ściśle określona należność pieniężna w określonych

terminach wraz z odsetkami, których sposób naliczania został określony w warunkach emisji obligacji. Obligacja

w przeciwieństwie do akcji nie ma charakteru udziałowego, co oznacza, że nabywca obligacji nie może czuć się

współwłaścicielem części majątku emitenta. Emitentami obligacji mogą być np. Izba Państwa, gmina, a także

podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą. Takie obligacje nazywamy korporacyjnymi i może je

emitować bank lub przedsiębiorstwo.

C). Prawa poboru - są to instrumenty wprowadzone na rynek w związku z emisją przez spółkę nowych akcji, do

nabycia których uprawnieni są dotychczasowi akcjonariusze

D). Prawa do nabycia nowych akcji -jest to instrument który umożliwia wycofanie się z inwestycji przed

debiutem danych akcji oraz instrument, który umożliwia dany zakup osobom, które nie dokonały tego w

publicznej substrycji.

E). Certyfikaty inwestycyjne - są to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne w postaci jednostek uczestnictwa

F). Kontrakty- terminowe - to umowa pomiędzy dwoma stronami: kupującym i sprzedającym. Obecnie na giełdzie są notowane kontrakty na kurs: euro, dolara, indeksy oraz na ceny akcji niektórych spółek

G). Warranty - to instrumenty finansowe, których cena jest uzależniona od ceny lub wartości instrumentu bazowego, a instrumentem bazowym może być papier wartościowy, wskaźnik ekonomiczny (np. indeks) lub waluta. Do pozostałych papierów wartościowych należą: prawa do akcji, kwity depozytowe, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne. Prawodawstwo polskie uznaje także za wartościowe papiery' wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego i obcego.

RYNK.J GIEŁDOWE (transakcje, które odbywają się w konkretnym miejscu)

Rynek podstawowy (silnie uregulowany, wysoki obrót, wysoka płynność, duże przedsiębiorstwa)

Rynek równoległy (mały, młode spółki, stwarza szansę rozwoju i pomnożenia kapitału)

Rynek wolny (dla spółek, które nie spełniają wymagań rynku podstawowego i równoległego)

Rynek blokowy (dla obligacji)

=>Rynek pozagiełdowy - występuje poza giełdą, w Polsce rynek ten pełni centralna tabela ofert, obroty na tym rynku są niewielkie, jest on szansą dla małych i nowych firm na pozyskanie kapitału

Instytucje sprawujące nadzór nad giełda:

Zasadniczą rolę w regulowaniu i nadzorowaniu publicznego rynku kapitałowego w Polsce odgrywa Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, która:

• nadzoruje obrót giełdowy

• inspiruje i organizuje działania zapewniające sprawne funkcjonowanie rynku

• wydaje zezwolenia na prowadzenie działalności przez podmioty, które funkcjonują na rynku
  publicznym oraz podejmuje decyzje w sprawie dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu

Krajowy Depozyt papierów Wartościowych:

• rejestrowanie papierów wartościowych, które są rejestrowane do obrotu publicznego

• nadzór nad emisją

• obsługa realizacji zobowiązań emitentów

• rozliczanie transakcji

Pieniądz i jego funkcja w gospodarce

Pierwsza forma pieniądza były towary konsumpcyjne

Pierwszy pieniądz - VII w. p. n. e. - bryłka elektronu (połączenie złota i srebra), na której był znak EFEZU

Pierwszą pra-monetą w Polsce był _„elear"

Grosz krakowski - był drugą monetą powstałą w II połowie XII w.

Zloty polski - Zygmunt August 1564 (srebrna moneta)

Marka polska - prof. Grabkowski I924r.

1794r. - powstanie kościuszkowskie - pierwsze bilety skarbowe

Pieniądz - wszystko to, co jest powszechnie akceptowane w formie zapłaty za dobro i usługi lub tez w formie spłaty długu.

Gotówka, którą tworzą monety i banknoty spełnia warunki określone w definicji i jest jedną z postaci pieniądza. W ujęciu potocznym pieniądz oznacza tylko i wyłącznie gotówkę, ale należy podkreślić, że takie ujęcie pieniądza jest zbyt wąskie ponieważ oznacza, że pieniądz to wszystko to. co jest powszechnie akceptowane jako forma zapłaty za dobra i usługi oraz forma spłaty długu.

Funkcje pieniądza:

• jest miernikiem wartości towarów — za pomocą pieniądza możemy określić wartość towaru, a wartość
  towaru wyznaczona w pieniądzu jest jego ceną. Pieniądz mierzy się także w wartości pretowarowej
  działalności czyli usług

• jest środkiem cyrkulacji, czyli pośrednikiem wymiany towarów - funkcja ta pojawia się w rozdzielaniu jednego i równoczesnego aktu kupna-sprzedaży na dwa akty:

• I akt - sprzedaż, czyli towar - pieniądz

• II akt - kupno, czyli pieniądz wypłacany w zamian za otrzymany towar

TOWAR - PIENIĄDZ - TOWAR - w tym aspekcie pieniądz jest pośrednikiem wymiany. Pieniędzmi mogą być tylko te aktywa, które spełniają powyższą funkcję w sposób prawidłowy, np. obieg gotówki w gospodarce

Równanie obiegu pieniądza: M*V = P*Q M — iloczyn zasobów pieniądza

V - szybkość jego obiegu

P - iloczyn poziomu cen

Q - rozmiary produkcji

Z powyższego równania wynika, że jeśli szybkość obiegu pieniądza pozostanie bez zmiany, a rozmiary produkcji nie mogą ulec powiększeniu, to zwiększenie zasobów pieniądza musi doprowadzić do wzrostu cen.

• jest środkiem płatniczym - oddzielenie aktu kupna od aktu sprzedaży stwarza możliwość zakupu
  towarów bez wcześniejszej sprzedaży innego towaru. Taki zakup jest zakupem na kredyt, jednak w
  późniejszym okresie zaciągnięte zobowiązanie czyli dług należy uregulować, a środkiem regulacji jest
  pieniądz, który pełni funkcję środka płatniczego

• jest pieniądzem teuryzacji - pieniądz standardowy nie przynosząc procentu nieustannie traci na sile
  nabywczej na skutek postępujących tendencji inflacyjnych

• jest pieniądzem światowym - pieniądz jest stosowany w rozliczeniach międzynarodowych, jego role
  może pełnić waluta kilku krajów, wymieniana na inne waluty bez ograniczeń. W rozliczeniach
  międzynarodowych występują następujące jednostki rozliczeniowe:

*SDR - specjalne prawa ciągnienia (od 1967 przez Fundusz Walutowy) -jest to światowa jednostka rozliczenia

* EURO - Europejska jednostka rozliczeniowa

Pieniądz niezależnie od swojej formy wewnętrznej i systemu gospodarczego jest prawnie określony i powszechnie akceptowany jako środek, który może wyrażać, przechowywać i przekazywać wartość i którego wartość jest ściśle związana z realnym produktem społecznym brutto

Krzywa popytu i podaży pieniądza

Krzywa podaży pokazuje nam graficznie jaka ilość pieniądza jest dostępna w gospodarce. Podaż ma charakter

stały i zmienia się wraz ze zmianą stopy procentowej

S

T

O

P

A

P KRZYWA PODAŻY

R

O

C

E

N

T

O

W

A

REALNE ZASOBY PIENIĄDZA

Krzywa popytu pokazuje graficznie zależność między wielkością zasobu pieniądza jaki ludzie chcą utrzymać z

wielkością stopy procentowej. Krzywa popytu na pieniądz posiada ujemne nachylenie ponieważ przedstawia i

odwrotna zależność między stopą procentową a skłonnością do utrzymania aktywów w gotówce.

S

T

O

P

A

P KRZYWA POPYTU

R

O

C

E

N

T

O

W

A

REALNE ZASOBY PIENIĄDZA

Podział pieniądza:

• pieniądz narodowy

• obowiązuje na terytorium jednego kraju,

• jest wymienialny (używany poza krajem, w którym występuje status wymiany: dolar, euro, funt)

• niewymienialny (jest używany wewnętrznie na terytorium danego kraju)

• pieniądz międzynarodowy

• obowiązuje na terytorium większym niż jeden kraj

• dzieli się na regionalny (euro) i międzynarodowy (SDR)

Formy pieniądza:

• gotówka - występuje w postaci banknotów, bilonu i monet, jest emitowana przez Banki Centralne
  poszczególnych państw

• pieniądz bezgotówkowy - są to depozyty bankowe u uruchamiane czekami, są emitowane przez Banki
  Komercyjne

Jednostka pieniężna jest środkiem obiegowym z mocy przepisów prawa i znajduje ona powszechną akceptację w społeczeństwie. Nazwę jednostki pieniężnej oraz jej miarę w danym kraju określa ustawa. Pieniądz nie ma substancji (nie ma swojego odpowiednika). Początkowo funkcję pieniądza pełniło złoto. Współcześnie (od 1979r.) pieniądz jest typowym pieniądzem papierowym. Jego wartość nominalna nie ma żadnego znaczenia z wartością rzeczywistą, wartość nominalna jest mu nadana przez państwo.

Pieniądz elektroniczny (kart płatnicze, elektroniczne portmonetki)

KARTY PŁATNICZE

Jest to instrument przepłacony lub przechowujący wartość, który umożliwia posiadaczowi dokonywanie transakcji za pomocą kart płatniczych. Pieniądz elektroniczny bazuje na technologii kart procesorowych lub na sieciach komputerowych (Internet) lub na oprogramowaniu. Zapis środków pieniężnych dostępnych dla posiadacza jest przechowywany w- urządzeniu elektronicznym, który znajduje się w posiadaniu użytkownika. W przypadku produktów, które bazują na kartach, przepłacona wartość przechowywana jest mikroprocesorze umieszczonym na karcie. Z kolei produkty, który bazują na sieci używają specjalistycznego oprogramowania, które jest instalowane na standardowym komputerze osobistym. Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do roszczenia wobec emitenta, która jest wyemitowana w zamian za środki pieniężne o wartości niemniejszej niż wartość wyemitowana i która jest środkiem płatniczym akceptowanym przez inne podmioty niż instytucja emitująca.

PORTMONETKI ELEKTRONICZNE

rodzaj pieniądza elektronicznego (portmonetka elektroniczna) bazuje na technologii kart procesorowych. Jest to produkt, który wykorzystuje oprogramowanie i za pomocą którego posiadacz może dokonywać płatności w Internecie (pieniądz sieciowy). Nie ma go w postaci fizycznej. Płatność takim pieniądzem polega na tym, że klient wpłaca gotówkę na swoje konto osobiste, bank niejako „przetwarza" ją na pieniądz sieciowy. Za jego pomocą można dokonywać wszelkich płatności dzięki oprogramowaniu, które użytkownik ma zainstalowane na swoim komputerze osobistym. Umożliwia to przekazywanie elektronicznych banknotów na komputerze użytkownika lub też dokonywanie osobistych zapisów po każdej transakcji w saldzie użytkownika.

Porównanie pieniądza elektronicznego a innych środków płatności

Wyszczególnienie	Pieniądz elektroniczny	gotówka	Karty płatnicze
Prawny środek płatniczy	NIE	TAK	NIE
Akceptowalność	Bardzo ograniczona	Nieograniczona	Ograniczona
Koszt pojedynczej transakcji	Niski	Średni	średni
Anonimowość użytkownika	TAK	TAK	NIE
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji bezpośrednich	TAK	TAK	NIE
Możliwość końcowego sfinansowania transakcji na odległość	TAK	TAK	NIE

Karty płatnicze a elektroniczne portmonetki - PORÓWNANIE

Rodzaj kart	Możliwość uzyskania kredytu	Różnica czasu
Elektroniczna portmonetka Karty debetowe Karty kredytowe i obciążeniowe	Nie Nie tak	Posiadacz takiej kart}' z góry opłaca jej wartość i dopiero wówczas może się nią posługiwać. Są to bezgotówkowe instrument)' płatnicze typu: zapłać teraz! Oznacza to. że obciążenie posiadacza karty następuje w momencie zrealizowania nią płatności lub w niedługim czasie po transakcji. Karty te należą do instrumentu: zapłać później! Umożliwiają dokonywanie płatności w późniejszym okresie niż sam instrument zawarcia transakcji.

Analiza porównania kart elektronicznych i magnetycznych

Karty magnetyczne	Karty elektroniczne
1. Niski stopień zabezpieczenia przed sfałszowaniem 2. Znaczna wrażliwość na warunki zewnętrzne 3. Jawność danych 4. Pasywne przechowywanie danych 5. Niski pozom zabezpieczeń	1, Wysoki stopień zabezpieczeń 2. Nieznaczna wrażliwość na warunki zewnętrzne 3. 4. Możliwość wewn. identyfikacji w on linę 5. Karty inteligentne (wysoki poziom zabezpieczeń)

BANK CENTRALNY I BANKI KOMERCYJNE W GOSPODARCE

BANK - słowo pochodzi z j. włoskiego i oznacza stół lub ławkę. W polskiej terminologii nie ma jednolitej definicji banku. Wyróżniamy jedynie wewnętrzne i zawietrzne warunki, które muszą być spełnione, abyśmy mogli mówić o banku:

• warunki wewnętrzne:

• operatywne zarządzanie współpracowników

• zasoby pieniądza, które znajdują się w dyspozycji przedsiębiorstwa

• wewnętrzne informacje

• warunki zewnętrzne są tworzone przez otoczenie (otoczenie to część gospodarki, z którą bank jest
powiązany):

• klienci banku .

• polityka pieniężna

• właściciele banku

• pozostałe przedsiębiorstwa bankowe

• interes społeczny

Definicja banku powinna obejmować wszelkie możliwe rodzaje działalności bankowej tzn. udzielanie kredytów, świadczenia usług w obrocie pieniężnym, kapitałowym i kredytowym oraz inne usługi.

Pojęcie banku wiąże się ściśle z podziałem pracy w gospodarce narodowej. W tym przypadku banki są podmiotem, który dokonuje akumulacji i transformacji wielkości ryzyka.

Podział banków wprowadzony prze UE

• banki o charakterze depozytowo-kredytowym (banki przyjmują wkłady klientów oraz udzielają
  kredytów)

• banki inwestycyjne (operują papierami wartościowymi)

• banki uniwersalne (zajmują się wszystkim)

Usługi jakie banki powinny świadczyć:

• udzielanie pożyczek i kredytów

• doręczanie pieniędzy

• przyjmowanie depozytów oraz innych funduszy, które podlegają zwrotowi

• wystawianie gwarancji

• emisja i zarządzanie środkami płatniczymi

• usługi leasingu płatniczego

• kupno/sprzedaż walut

• postępowanie z rachunkami własnymi oraz z rachunkami klientów w zakresie:

• instrumentu rynku pieniężnego (czeki, weksle)

• waluty obcej

• sprzedaży terminowej środków pieniężnych

• instrumentów wymiany i kształtowania stopy procentowej

• a ponadto w zakresie kapitału (fuzja i sprzedaż przedsiębiorstw, zarządzanie papierami
  wartościowymi, usługi sejfowe)

Funkcje banku komercyjnego:

• branie udziału w społecznym podziale pracy

• banki to przedsiębiorstwa, których celem jest przejęcie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych
  określonych czynności finansowych

• banki to instytucje, które dokonują przemieszczania terminu wielkości i ryzyka w stosunkach
  pieniężnych pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą

W rozwiniętych gospodarkach banki przejmują^ szereg czynności w zakresie gospodarstw domowych i

przedsiębiorstw. Banki realizują także szereg czynności usługowych, zwłaszcza w przypadku obrotu papierami

wartościowymi, np. zawiadamiają właścicieli o zebraniach akcjonariuszy, a także pobierają dla nich odsetki i

dywidendy.

Banki biorą udział w tworzeniu pieniądza poprzez wzrost wielkości kredytów udzielonych przez te banki oraz

zwiększenie zakupów walut obcych. Obie te operacje powodują wzrost środków płatniczych w danych bankach.

Środki otrzymywane przez banki na rachunkach banku centralnego a także gotówka przechowywana w

skarbcach są bazą monetarna całego obiegu pieniężnego.

Banki ograniczają kreacje pieniądza aby utrzymać płynność uwarunkowaną wielkością środków banku

centralnego. Banki komercyjne musza posiadać taką wielkość pieniądza rezerwowego aby móc bez ograniczeń

pokrywać wypłaty gotówkowe swoich klientów.

Banki regulują wielkość podaży pieniądza poprzez inwestycje mające na celu pomnożenie wkładów lub też

hamowanie tego procesu.

Rola banku w gospodarce:

• rola agenta — wiąże się z tym. że bank działając w roli klienta zarządza jego własnością

• rola płatnika - bank dokonuje płatności w imieniu klienta

• rola pośrednika - bank dokonuje transakcji otrzymanych depozytów w kredyty przede wszystkim dla
  przedsiębiorstw

• rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju poprzez regulowanie podaży pieniądza w
  działaniach banku centralnego.

Operacje bankowe i ich podział:

• operacje bierne (pasywne) - bank występuje w funkcji organu rozliczeń instytucji emisyjnej

• operacje czynne (aktywne) - bank występuje w charakterze pożyczkodawcy

• operacje pośredniczące - bank występuje jako instytucja usługowa, która wykonuje zlecenia klienta
  (np. operacje inkasowe - bank pobiera należne sumy z tytułu opłaty za coś)

System bankowy

Każde państwo posiada własny system bankowy, czyli całokształt instytucji bankowych oraz rynków

finansowych wraz z normami które określają wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

System bankowy to liczba i rodzaj banków, które funkcjonują w danym kraju i które tworzą logiczna i zwartą

całość. Na rozwój systemów bankowych wpływ mają:

• porządek społeczny i gospodarczy

• regulacje prawne działań bankowych

• struktura i wielkość popytu na usługi .'

• skłonność banku do innowacji

Funkcje sytemu bankowego:

1. zapewnianie możliwości dokonywania płatności pomiędzy podmiotami gospodarczymi w
   czasie i poza granicami

2. tworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowanie w różnorakie
   przedsięwzięcia

3. zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym

4. tworzenie warunków do transformacji środków inwestora czyli do przemieszczania

5. zabezpieczenie informacji cenowej (stwarza to możliwość podejmowania decyzji przez
   podmioty gospodarcze)

Najważniejsze akty prawne regulujące współczesny polski system bankowy to:

• ..Prawo bankowe" 29 sierpnia 1997r. (zasady ogólne)

• ..O narodowym banku polskim⁷' 29 sierpnia 1997r.

• ,.O rachunkowości" 1994r.

• „O denominacji złotego" 7 lipca 1994r.

Bankowość centralna w gospodarce rynkowej

1945r. - powołanie do życia Narodowego Banku Polskiego

Organizację NBP, który jest centralnym bankiem państwa, określa art.237 Konstytucji RP z 1997roku.

Przysługuje mu wyłączne prawo do emisji pieniądza oraz ustalanie i realizowanie polityki pieniężnej. NBP

posiada prawo używania pieczęci, nie podlega wpisowi do rejestru przedsięwzięć państwowych i nie można

ogłosić jego upadłości. Siedziba NBP mieści się w Warszawie, a podstawowym celem jest utrzymanie

stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego pieniądza.

Cel ten jest osiągany przez:

• Kształtowanie i realizację polityki pieniężnej

• Tworzenie warunków instytucjonalnych dla zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa
  finansowego i stabilnego sektora bankowego

• Regulowanie zasad i mechanizmów w celu zapewnienia płynności rozliczeń w gospodarce

Funkcje Banku Centralnego:

1. Jest bankiem emisyjnym czyli jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza

2. Sprawuje nadzór nad operacjami banków komercyjnych

3. Bank Centralny udziela pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, jest to kredyt refinansowany a stopa oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów, pożyczek oraz depozytów w bankach komercyjnych

4. Bank Centralny ustala stopy rezerw obowiązkowych regulując (zgodnie z potrzebami gospodarczymi) aktywność kredytową banków komercyjnych. Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych zmniejsza, ogranicza podaż pieniądza

5. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżety państwa, udziela rządowych produktów na sfinansowanie deficytów budżetowych, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz. Operacje otwartego rynku to działania, które polegają na kupnie lub sprzedaży rządowych papierów wartościowych w celu regulowania podaży pieniądza kredytowego w gospodarce poprzez ograniczanie lub rozszerzanie zdolności kredytowej banków komercyjnych.

6. Bank Centralny reguluje podaż pieniądza utrzymując ja na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarczych, zapewnia dostępność i określa warunki oraz reguluje wartość wymiany walut

7. Bank Centralny jest z reguły własnością państwa a jego dochody są składnikiem dochodów

Organy NBP:

PREZES - Sławomir Skrzypek, powołany przez Sejm na okres 6 lat. Maksymalna kadencja to 12 lat. Zgodnie z konstytucja nie może należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego, nie może prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z jego urzędem. Prezes NBP zajmuje się:

• przewodnictwem Radzie Polityki Pieniężnej

• przewodnicz)' Zarządowi

• przewodniczy Komisji Nadzoru Bankowego

• reprezentuje NBP na zewnątrz

• reprezentuje interesy RP w międzynarodowych instytucjach bankowych

• za zgodą Rady Ministrów reprezentuje RP w międzynarodowych instytucjach finansowych

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ - ukształtowała się w 1998roku. W jej skład wchodzą: przewodniczący (prezes), 9 członków powołanych przez prezydenta, sejm i senat. Członkowie powoływani są na 6 lat w jednokrotnej kadencji. Zgodnie z art. 12 ustawy ,,O Narodowym Banku Polskim" Rada Polityki Pieniężnej:

• ustala coroczne założenia polityki pieniężnej

• składa sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń

• ustala wysokość stopy procentowej NBP

• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banku

• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągnięcia przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

• zatwierdza plan finansowy NBP

• przyjmuje coroczne sprawozdanie

• ustala zasady otwartego rynku (kupno lub sprzedaż papierów wartościowych)

ZARZĄD -jest organem NBP. realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej oraz kieruje działalnością NBP. W jego skład wchodzą: prezes NBP jako przewodniczący oraz od 6 do 8 członków zarządu (w tym dwóch wiceprezesów). Do zadań Zarządu należą:

• usprawnienia dla banku obrotu deficytowego

• ocena obiegu pieniężnego

• uchwalanie planu działalności NBP

• ocena systemu bankowego NBP

• uchwalanie planu finansowego NBP

Polityka pieniężna Banku Centralnego

Polega na „manipulowaniu" stopy wzrostu krajowej podaży pieniądza w celu stabilizowania poziomu zatrudnienia i produkcji. Istota tej polityki sprowadza się do zmniejszenia lub zwiększenia podaży pieniądza oraz podnoszenia i obniżania stopy procentowej. Jej celem jest doprowadzenie do zwiększenia inwestycji globalnego popytu oraz do zwiększenia poziomu zatrudnienia i wzrostu PKB.

Polityka restrukcyjna ■■	Polityka ekspensywna
1. Podnosi stopę rezerw obowiązkowych 2. Podnosi stopę redyskonta oraz polega na sprzedaży papierów wartościowych	I. Obniża stopę rezerw obowiązkowych 2. Obniża stopę redyskonta oraz polega na kupnie papierów wartościowych przez bank
EFEKT: 1. Zmniejszenie płynności banku 2. Ograniczenie podaży pieniądza 3. Zmniejszenie aktywności podmiotów gospodarczych	EFEKT: 1. Zwiększenie płynności banku 2. Zwiększenie podaży pieniądza 3. Zwiększenie aktywności podmiotów gospodarczych

WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII 1 RACHUNKU MIĘDZYNARODOWEGO

Inflacja - roczna stopa inflacji to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w ciągu roku. Do elementów, które wywołują procesy inflacyjne należy zaliczyć:

• bezrobocie - to ilość osób, które są zarejestrowane jako zdolne, gotowe do podjęcia pracy. Z kolei stopa
  bezrobocia to odsetek siły roboczej, która pozostaje bez pracy

• zależność pomiędzy produkcją a wzrostem gospodarczym - inwestycje, eksport NETTO, rynek,
  konsumpcja prywatna, konsumpcja zbiorowa, zapasy

Realny Produkt Narodówy Brutto (RPNB) -jest miarą całkowitego dochodu gospodarki narodowej. Świadczy o ilości dóbr i usług, na zakup których może sobie pozwolić gospodarka jako całość. Jest on ściśle związany z

kategorią produkcji finalnej gospodarki. Przyrosty RPNB nazywamy wzrostem gospodarczym. W krajach, w których występuje wysoka stopa inflacji ma miejsce niskie tempo wzrostu gospodarczego:

2005r - wielkość RPNB 4,(04) w czwartym kwartale

2006r - wielkość RPNB 6,(06) w czwartym kwartale

2007r - wielkość RPNB 6,(04) w trzecim kwartale

Ruch okrężny - gospodarka jako całość składa się z wielu milionów podmiotów gospodarczych. Do najważniejszych zaliczamy gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa oraz jednostki organizacyjne aparatu państwowego. Ich indywidualne decyzje wyznaczają łącznie globalne wydatki w gospodarce oraz całkowity dochód i ogólny poziom produkcji dóbr i usług.

Zależność pomiędzy przedsiębiorstwem a gospodarstwem domowym (schemat)

Legenda:

1. - gospodarstwa domowe

2. -przedsiębiorstwa

a. - wydatki na dobra i usługi

b. - dobra i usługi

c. - usługi czynników produkcji

d. - dochody

Gospodarstwa domowe dysponują czynnikami produkcji czyli nakładami, które są niezbędne w procesie produkcji. Dysponują również pracą własna, którą mogą wynająć lub sprzedać przedsiębiorstwu w zamian za płacę. Oferują one podaż usług czynników produkcji dla przedsiębiorstw, a przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki do produkcji dóbr i usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności. Gospodarstwa domowe otrzymują dochody z tytułu świadczonych usług. np. płace, czynsze dzierżawne, zyski, które są wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone i wykorzystane czynniki wytwórcze. Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i usług dostarczając tym samym przedsiębiorstwom środków finansowych niezbędnych do zapłacenia za usługi czynników wytwórczych wykorzystanych w procesie produkcji.

Krąg wewnętrzny - ilustruje przepływ zasobów rzeczowych. Gospodarstwa domowe dostarczają usługi czynników wytwórczych przedsiębiorstwom, które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gospodarstw domowych

Krąg zewnętrzny - ukazuje, odpowiadające transferom zasobów rzeczowych, przepływy pieniężne czyli płatności. Przedsiębiorstwa wpłacają gospodarstwom domowym dochody czynników wytwórczych, a gospodarstwa domowe z kolei zapewniają wpływy dla przedsiębiorstw wydając swoje dochody na dobra i usługi wytworzone przez przedsiębiorstwa. Schemat ten sugeruje, że istnieją trzy rodzaje lub trzy sposoby mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej, zgodnie z którymi możemy mierzyć:

• wartość wytworzonych dóbr,

• poziom dochodów czynników produkcji, .

• wartość dochodów na dobra i usługi.

Dochody czynników procentowo musza być równe wydatkom gospodarstw domowych, ponieważ został założony fakt. że wszystkie dochody zostaną wydatkowane. Wartość produkcji musi równać się całkowitym wydatkom na dobra i usługi ponieważ został założony drugi element, że wszystkie towary zostaną sprzedane. Wartość produkcji musi być równa wartości dochodów gospodarstw domowych ponieważ zawsze może

traktować zarządzanie przedsiębiorstwem jako element produkcji. Zyski, które powstają w przedsiębiorstwie definiujemy jako różnicę pomiędzy wartością produkcji sprzedanej a bezpośrednimi opłatami za wynajęcie czynników pracy, ziemi czy też kapitału. Zyski w⁷ ostatecznym rozrachunku trafiają do gospodarstw domowych jako właścicieli przedsiębiorstw. Rozmiary działalności gospodarczej zmierzyć można przez wycenę lub przez analizę jednej z trzech funkcji:

• wielkość całkowitych wydatków,

• wielkość całkowitych dochodów,

• wielkość całkowitej produkcji.

Rachunek dochodu narodowego

Produkt Krajowy Brutto (PKB) - mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju. Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Wartość dodana oblicza się przez odjecie od wartości dóbr wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych nakładów czynników wytwórczych, które są zużyte do produkcji tych dóbr. Z pojęciem tym ściśle związane jest funkcjonalne rozróżnienie dóbr finalnych i dóbr pośrednich:

• dobra finalne - dobra ostateczne, nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to dobra konsumpcyjne
  (zakupione przez gospodarstwa domowe) lub dobra kapitałowe (inwestycyjne, np. maszyny, które są
  nabywane przez przedsiębiorstwa)

• dobra pośrednie - są to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakłady w procesie produkcji w
  innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane

Inwestycje - zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa Oszczędności - część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług Schemat dotyczący zależności inwestycji (ruch okrężny)

Legenda:

1. - gospodarstwo domowe .

2. - przedsiębiorstwo

a. - wydatki na dobra i usługi

b. - dobra i usługi .

c. - usługi czynników produkcji

d. - dochody czynników produkcji

<-l - oszczędności

2<- dotyczy wydatków na inwestycje

0 - dotyczy dóbr kapitałowych dla przedsiębiorstw

Krąg wewnętrzny nadal ilustruje przepływy zasobów rzeczowych pomiędzy przedsiębiorstwami a gospodarstwami domowymi. Przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki wytwórcze, które są dostarczane przez gospodarstwa domowe w celu wytworzenia dóbr konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych i nowych dóbr kapitałowych dla innych przedsiębiorstw.

Krąg zewnętrzny ukazuje przepływy pieniężne. Dochody czynników wytwórczych są albo zaoszczędzane przez gospodarstwa domowe albo wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych. Także przedsiębiorstwa otrzymują dochody dzięki wydatkom inwestycyjnym innych przedsiębiorstw na dobra kapitałowe. Dlatego oszczędności stanowią odpływ z ruchu okrężnego płatności pomiędzy przedsiębiorstwami a gospodarstwami domowymi. Natomiast wydatki na inwestycje oznaczają dopływ płatności do ruchu okrężnego.

POLITYKA RYNKU PRACY W POLSCE I KRAJACH EUROPEJSKICH

Potencjał roboczy - odnosimy go do pojedynczego człowieka oraz do większej zbiorowości. Indywidualny potencjał roboczy oznacza zasób możliwości fizycznych, intelektualnych i duchowych, którymi dysponuje człowiek i który przy odpowiedniej motywacji może wykorzystać w procesie pracy.

Pełne zatrudnienie - stan, w ramach którego każdy człowiek zdolny do pracy i pragnący pracować, może uzyskać zatrudnienie na warunkach określonych przez normy prawa pracy. Zatrudnienie to kategoria ekonomiczna, która oznacza odpłatne zaangażowanie sił i umiejętności człowieka w procesie pracy w cele zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Racjonalne zatrudnienie - w gospodarce narodowej jest to proces kształtowania, rozmieszczanie i

wykorzystywania zasobów pracy

W ujęciu szerszym zatrudnienie obejmuje wszystkich pracujących bez względu na formę stosunku pracy.

W ujęciu węższym zatrudnienie obejmuje osoby, które wykonują prace podporządkowane na podstawie umowy

o pracę, mianowania lub wyboru.

Funkcje zatrudnienia:

• ekonomiczna - zatrudnienie jest istotnym czynnikiem efektów gospodarczych

• dochodowa — zatrudnienie stanowi najważniejsze źródło dochodów ludności

• społeczna - zatrudnienie umożliwia realizację społecznej potrzeby pracy przez uczestnictwo jednostek
  w życiu społecznym i gospodarczym

W ramach polityki zatrudnienia wyróżniamy dwa obszary:

• podaż i popyt na pracę

• bezrobocie

Polityka zatrudnienia poprzez oddziaływanie podażowe wpływa na popyt na pracę. Rozmiar bezrobocia decydują o przedsięwzięciach polityki zatrudnienia, która przyczynia się do zwolnienia lub zatrzymania wzrostu zatrudnienia.

Rynek pracy - stan. w ramach którego mają miejsce ekonomiczne transakcje. Z jednej strony jest to najmowanie, czyli angażowanie ludzi do pracy, a z drugiej sprzedaż swojej pracy. Rynek pracy to konfrontacja, czyli system spotkania się popytu na prace z podażą na pracę.

Rynek krajowy — traktuje rynek o makro-problemach zatrudnienia i polega ogólnej polityce państwa. Jest regulowany przez decyzje centralne.

Rynek regionalny — mezorynek, który jest dostosowany do administracyjnego podziału kraju lub do zasięgu umownych granic

Rynki lokalne - regulowane przez lokalne organy samorządowe tzn. makro-rynek

Funkcją rynku pracy jest utrzymanie w dłuższym okresie równowagi pomiędzy popytem na pracę i podażą pracy.

Procesy wyodrębniania się poszczególnych części określamy mianem jego segmentacji.

Podział rynku na trzy sektory wysunęli w latach 30-tych Fischer i Clark:

• rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo ...

• przemysł i budownictwo . .

• usługi (Polska 63,8%)

Polityka rynku pracy — inaczej polityka pracy lub polityka siły roboczej. Oznacza, że celem, uprawniającego tę politykę państwa, jest aktywne działania dla zapewnienia pełnego zatrudnienia. Pełne zatrudnienie to stan, w ramach którego stopa bezrobocia jest niewysoka i nie przekracza umownego poziomu, np. 2-3% ogółu zatrudnionych.

• bezrobocie marginesowe - dotyczy osób niezdolnych do pracy lub osób o ograniczonej zdolności do
  pracy, które poszukują zatrudnienia jako źródła uzupełnienia posiadanych środków utrzymania lub w
  celu nabycia uprawnień do świadczeń socjalnych

• bezrobocie pozorne (fikcyjne) - tworzone jest przez osoby poszukujące pracy pomimo posiadania
  zarobkowych lub nie zarobkowych form utrzymania

Bezrobocie może mieć charakter:

• całkowity — brak jakiegokolwiek zajęcia zarobkowego

• częściowy - podjęcie pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy ' "

Podział bezrobocia:

• krótkookresowe - do 3 miesięcy .

• średniookresowe - od 4-6 miesięcy

• długookresowe-od 7-12 miesięcy .

• długoterminowe - powyżej 12 miesięcy

Bezrobotny — człowiek, który chce pracować i aktywnie szuka pracy, ale nie może otrzymać zatrudnienia przy istniejących stawkach plac

Stopa bezrobocia - jest miarą bezrobocia, a oblicza się ją jako stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności stanowiących siłę roboczą i wyraża się ją w procentach

Siła robocza — jest to grupa występująca na podażowej stronie rynku pracy, a tworzą ją ludzie, którzy znaleźli zatrudnienie oraz którzy aktywnie poszukują pracy

Czynni zawodowo — osoby pracujące oraz bezrobotni Bierni zawodowo - emeryci, renciści

Prawo OKUNA (A. Oktm)

Roczna stopa wzrostu realnego produktu narodowego brutto n poziomie 2.7% zapewnia stałe utrzymanie stopy bezrobocia. Gdy stopa wzrostu produktu narodowego brutto podniesie się o 2 pkt. % czyli osiągnie poziom 4,7%, wówczas stopa bezrobocia spadnie o 1 ptk. %. Gdy stopa wzrostu obniży się o 2 pkt. %. czyli osiągnie poziom 0.7%. wówczas bezrobocie wzrośnie o 1 pkt. %. Prawo Okuna implikuje więc, że aby utrzymać stała stopę bezrobocia, niezbędne jest utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego.

MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA

Istota międzynarodowej integracji gospodarczej oznacza scalania narodowych potencjałów ekonomicznych w

jeden potencjał międzynarodowy.

Kryteria integracji:

• kryterium horyzontu integracji - w tym przypadku rozważa się czy proces integracji osiąga swój kres.
  Przeważa pogląd, że integracja to proces trwały, polegający na jednolitej konstrukcji. Nie może on mieć
  końca. Z drugiej strony integracja to stan, który na swój kres, który polega na wytworzeniu docelowej
  struktury ekonomicznej wyodrębniającej grupę państw z całokształtu gospodarki światowej

• kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji - w tym przypadku rozważa się. czy powinien być to
  mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się krajów.
  Przeważa pogląd, że integracja powinna być kształtowana przez wolny rynek i wolny handel. W takim
  ujęciu proces integracji polega na likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, usług i
  czynników produkcji. Niewidzialna ręka rynku jest najlepszym regulatorem procesów integracji.

• kryterium korzyści z integracji (podział korzyści, które czerpią kraje członkowskie) - rozważa się, czy
  korzyści powinny przypadać równo na pomiędzy integrujące się kraje.

Cele i przyczyny integracji:

• cel ogólny - pod pojęciem międzynarodowej integracji pojmujemy zespalanie narodów, państw,
  potencjałów gospodarczych, rynków i w ostatecznym efekcie różnych osób (biorąc pod uwagę
  narodowość i przynależność państwową)

• cele szczegółowe - to zwłaszcza zwiększenie efektywności gospodarowania, czemu służy
  unowocześnieni gospodarki oraz strukturalne zmiany w produkcji (ułatwienia w przepływie towarów i
  usług stwarzają poszczególnym krajom możliwość koncentracji nakładów w dziadzinach najbardziej
  efektywnych)

Programy polityki rynku pracy

POLITYKA RYNKU PRACY
PROGRAMY PASYWNE		PROGRAMY AKTYWNE
Unia Europejska 67%	Polska 84%	Unia Europejska 33%	Polska 16%
* zasiłki dla bezrobotnych * wcześniejsze emerytury	* zasiłki dla bezrobotnych * wcześniejsze emerytury * zasiłki przedemerytalne * świadczenia przedemerytalne	* publiczne służby zatrudnienia i administracji * szkolenia i przekwalifikowywanie osób bezrobotnych * subsydiowanie regularnego zatrudnienia w sektorze prywatnym * bezpośrednie tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym * pomoc dla bezrobotnych tworzących własne firmy * pomoc dla bezrobotnych niepełnosprawnych	* urzędy pracy, które zajmują się pośrednictwem i doradztwem * szkolenie i przekwalifikowywanie osób bezrobotnych * prace interwencyjne * roboty publiczne * pożyczki na tworzenie małych przedsiębiorstw * aktywizacja zawodowa absolwentów * programy specjalne dla osób bezrobotnych, młodzieży i kobiet

Charakterystyka zjawisk bezrobocia . .

Bezrobocie określamy jako brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących.

Formy bezrobocia:

• bezrobocie jawne - rejestrowane w Urzędach Pracy lub mierzone za pomocą badania aktywności
  ekonomicznej ludności

• bezrobocie utajone - niepełne zatrudnienie zasobów pracy, czyli ludzi chętnych do pracy lecz
  pozbawionych jej całkowicie lub częściowo

Kategorie bezrobocia:

• bezrobocie frykcyjne (płynne, fluktuacyjne. przejściowe) - związane z naturalną płynnością siły roboczej, którą umożliwiają mechanizmy rynku pracy oraz pełna swoboda zmiany miejsca pracy i wyboru stanowiska pracy. Ma charakter dobrowolny, a okres poszukiwania pracy powinien być krótki

• bezrobocie strukturalne -jest efektem przekształceń w strukturze gospodarki, powoduje zmiany w strukturze popytu na pracę. Jest to rozbieżność struktury popytu na pracę i struktury jej podaży

• bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) -jest wywołane przez okresowe spadki koniunktury gospodarczej tzn. przez szeroko zakrojoną obniżkę ogólnego poziomu wydatków w gospodarce. Zazwyczaj trwa ono od kilku tygodni lub miesięcy aż do chwili gdy wzrost poziomu działalności gospodarczej doprowadzi do wzrostu produkcji i popytu na siłę roboczą

• bezrobocie sezonowe (okresowe) -jest efektem sezonowości produkcji w niektórych dziedzinach gospodarki, bezpośrednio lub pośrednio uzależnionych od warunków klimatycznych, np. turystyka, rolnictwo, budownictwo

• bezrobocie lokalne — wyróżnia się szczególnym nasileniem braku wolnych miejsc pracy w pewnych miejscowościach lub regionach. Charakteryzuje się wyższą stopą od przeciętnej stopy bezrobocia w całym kraju. Powstaje ono w skutek dysproporcji przyrostu ludności w wieku produkcyjnym i zatrudnieniu tej ludności na miejscu

• bezrobocie chroniczne -jest procesem długotrwałym, który powoduje wysokie stany ekonomiczne i przynosi dotkliwe konsekwencje natury społeczno-psychologicznej

Warunki rozwoju międzynarodowej integracji:

• położenie geograficzne — podstawowym warunkiem rozwoju jest bliskie położenie geograficzne
  zainteresowanych państw, czyli maksymalne skrócenie czasu przepływu towarów i usług oraz
  czynników produkcji pomiędzy integrującymi się krajami, a także zmniejszenie kosztów tego
  przepływu

• infrastruktura gospodarcza - musi być ona odpowiednia, w tym rozwinięte połączenia kolejowe,
  drogowe, morskie, telekomunikacyjne oraz informatyczne

• komplementarność struktur gospodarczych (wzajemne ich dopasowanie) - może mieć charakter
  międzygałęziowy lub wewnątrzgałęziowy. Podstawą komplementarności międzygałęziowej są różnice
  w zasobach czynników produkcji (są one wynikiem różnic w zasobności złóż surowców w położeniu
  geograficznym, w warunkach klimatycznych, eksploatacji złóż surowców, co jest spowodowane
  warunkami naturalnymi). Z kolei warunkiem niezbędnym jest komplementarność wewnątrzgałęziowa
  struktur gospodarczych. Jej podstawę stanowią różnice w wydajności czynników produkcji

• polityka sprzyjająca integracji - warunkiem rozwoju jest sprzyjająca polityka ekonomiczna, która
  wyraża się we wzajemnym udzielaniu preferencji taryfowych (np. taryfy celne), parotaryfowych i
  pozataryfowych, wprowadzaniu swobody przepływu kapitału, pracy i innych czynników produkcji.
  Spełnienie tego warunku oznacza koniczność dopasowania celów, środków i narzędzi ogólnej polityki
  ekonomicznej i zagranicznej polityki ekonomicznej.

Modele integracji (model to całościowy obraz ugrupowania integracyjnego obejmujący zespól jego głównych właściwości, w tym podział kompetencji pomiędzy organami międzynarodowymi i ponadnarodowymi a rzędami państw członkowskich)

• model integracji międzynarodowej - w modelu tym decyzje kształtujące wzajemne powiązania grupy państw są podejmowane wyłącznie przez ośrodki narodowe (dane państwa). Natomiast ośrodek międzynarodowy ma charakter koordynacyjny. Ośrodki narodowe informują ośrodek międzynarodowy o celach, środkach i narzędziach wewnętrznej i zagranicznej polityki stosowanej wobec przedsiębiorstw. Ośrodek międzynarodowy po przetworzeniu tych informacji przesyła dla ośrodków narodowych zlecenia, które odzwierciedlają pożądane, z punktu widzenia ekonomicznego, zmiany w polityce. Zalecenia te są tylko propozycjami, nie są obowiązkowe

---