1. Zasady demokratycznego państwa prawnego:

- wolne wybory (udział bierny i aktywny)
- parlament (wyraziciel woli ludu)
- podział władz (Monteskiusz, Locke)
- legalizm (na pierwszym miejscu prawo)
- niezawisłość sądów i sędziów
- konstytucjonalizm (konstytucja - > ustawy -> rozporządzenia)
- wolność i niezależność mediów
- zasada: prawo nie działa wstecz

2. Zasady sprawiedliwości społecznej

3. Zasada zwierzchności narodu (naród sprawuje władze przez przedstawicieli)

4. Zasada jednolitej formy państwa

5. Zasada trójpodziału władzy

6. Zasada pluralizmu

7. Zasada subsydiarności

8. Społeczna gospodarka rynkowa jako podstawa ustroju gospodarczego

Władza ustawodawcza

Sejm

• 460 posłów

• kadencja 4 letnia

• bierne prawo: 21 lat

• 41 okręgów po 7 do 21 mandatów

• klauzule zaporowe: partie 5%, koalicje 8%

• wybory: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne

Senat

• 100 senatorów

• kadencja 4 lata

• bierne prawo: 30 lat

• 40 okręgów po 2 do 4 mandatów

• wybory: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, większościowe

Organizacja sejmu i senatu

Prezydium sejmu:

• marszałek (stoi na straży godności izby, zwołuje posiedzenie, zwołuje konwent seniorów)

• wicemarszałkowie - liczbę ustala sejm w drodze uchwały

• konwent seniorów (przewodniczący, vprzew., przew, klubów, posłowie, którzy zawierają porozumienie)

Przewodniczący sejmu - ustala regulamin, opisuje sprawy wniesione przez marszałka sejmu

Konwent seniorów - doradzanie ,opiniowanie czym ma zajmować się sejm. Zwoływany przez marszałka lub prezydium

Klub - 15 posłów

Koło parlamentarne - 3 posłów

Komisje:

• stałe

• nadzwyczajne (w tym śledcze - powoływane tylko przez sejm)

Funkcje sejmu i senatu:

• ustrojodawcza

• ustawodawcza

• kreacyjna (uczestniczy w formułowaniu rządu, wpływ na powołanie rządu)

• kontrolna (przysługuje tylko sejmowi, który kontroluje władzę wykonawczą)

Status polskiego parlamentarzysty:

• Tzw. wolny mandat, elektorat nie ma możliwości odwołania wybranego przez siebie posła, partia nie ma prawa wymuszać posłuszeństwa na swoich posłach, nie ma podstaw prawno - konstytucyjnych, gdyby zaistniała uchwała zmuszająca członków klubu parlamentarnego do zajęcia określonego stanowiska (dyscyplina partyjna) byłaby ona bezprawna. Wolny mandat ma służyć samodzielności.

• Incompatibilia: niepołączalność mandatu z określonymi funkcjami

- prezesa NBP
- prezesa NIK
- RPO
- RP Dziecka
- członka KRRiT
- ambasadora
- zatrudnienia w kancelarii sejmu, senatu, prezydenta, administracji rządowej

• Konstytucyjne ograniczenie w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej (poseł nie może korzystać z majątku państwowego czy wprowadzać uchwał korzystnych dla siebie jako przedsiębiorcy)

• Rejestr korzyści: majątkowe osiągane przez posłów, senatorów i ich małżonków, jawny rejestr prowadzony przez marszałków nie zwalnia od odpowiedzialności majątkowej

Immunitet

• materialny: nie dotyczy finansów, są to kwestie związanie z pełnieniem obowiązków posła czy senatora, jeśli naruszą zasady sprawowania mandatów, parlament (i tylko on) może wyciągnąć konsekwencje

• formalny: procesowy, bez zgody parlamentu poseł nie może stanąć przed sądem

• nietykalność: bez zgody izby poseł nie może być zatrzymany (wyjątek: gdy zostanie złapany na gorącym uczynku)

• uposażenie i dieta oraz dodatki: praca ze stażem do momentu zakończenia kadencji, jeśli poseł ma inną pracę to otrzymuje dietę (gratyfikacja finansowa za korzyści poniesione w trakcie pełnienia funkcji), dieta (30% uposażenia) zwolniona jest z podatku dochodowego, dodatki wiążą się z pracą w komisjach

Przywileje:

• uprzywilejowana informacja: poseł ma prawo do pewnych informacji od różnych organów administracji, samorządów)

• interwencja w organach władzy, przedsiębiorstwach i organizacjach społecznych

• bezpłatne przejazdy i loty

• korespondencja, dzienniki urzędowe i druki sejmowe

Przebieg procesu uchwalania prawa:

1. Inicjatywa ustawodawcza

• posłowie

• senat

• rada ministrów

• prezydent

• 100 tys. obywateli

2. Rozpatrzenie projektu przez sejm w 4 czytaniach

3. Przekazanie do senatu, który może:

• podpisać ustawę u zarządzić publikacje w dzienniku ustaw

• weto ustawodawcze - senat może oddalić weto 3/5 głosów

• skierować ustawę do TK

4. W większości przypadków ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni po ogłoszeniu (chyba że jest wyznaczony konkretny dzień)

Egzekucja:

• Prezydent

• Rada ministrów

Rada ministrów:

Proces powołania rządu:

3 kroki: prezydent desygnuje kandydata na prezesa rady, prezes formułuje gabinet, który musi uzyskać akceptację parlamentu, premier w ciągu 14 dni przedstawia expose, jeżeli w trybie podstawowym rząd nie zostanie powołany lub nie uzyska wotum zaufania, następny krok należy do sejmu, który przedstawia swojego kandydata, jeżeli to nie pomoże to inicjatywa wraca do prezydenta (większość zwykła głosów), jeżeli rząd nie ma poparcia to prezydent rozpisuje nowe wybory.

Struktura Rady Ministrów:

• Prezes RM (premier) - reprezentant, kieruje pracami, wydaje rozporządzenia, określa sposoby polityki RM, kontroluje pracę członków, zwierzchnik pracowników administracji rządowej

• wiceprezesi RM (wicepremierzy) - nie ma ograniczonej liczby, mogą być jednocześnie ministrami

• ministrowie, szefowie resortów - działów administracji jest 33, ministrowie mogą zajmować się kilkoma resortami jednocześnie

• ministrowie „bez teki” - członkowie RM ale nie kierują żadnym resortem

Odpowiedzialność parlamentarna rządu:

Ma aspekt czysto polityczny, sejm może wyrazić wotum nieufności wobec ministra (69 osób) zwykłą większością.

Konstruktywne wotum - z imiennym zgłoszeniem nowego kandydata na premiera

Odpowiedzialność konstytucyjna:

Za naruszenie konstytucji lub ustaw oraz za popełnienie przestępstwa związanego z zajmowanym stanowiskiem, ponoszą przed Trybunałem Stanu

Zadania Rady Ministrów:

• zapewnienie wykonania ustaw

• wydawanie rozporządzeń

• kierowanie administracją państwową

• uchwalenie budżetu i jego realizacja

• ochrona interesów skarbu państwa

• zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego

• sprawowanie ogólnego kierownictwa w zakresie obronności i stosunków międzynarodowych

Organy pomocnicze RM:

• kancelaria

• rządowe centrum legislacji

Prezes RM określa kompetencje ministrów.

Posiedzenia RM są niejawne

W skład RM wchodzą:

• departamenty - sprawy merytoryczne

• biura - sprawy organizacyjno - techniczne

• sekretariaty

• wydziały

Prezydent

• stoi na straży suwerenności państwa

• kompetencje ujęte są w konstytucji i ustawach

• jest „szefem rządu”

Wybory:

powszechne, równe, bezpośrednie, tajne

Kandydaci:

• obywatel Polski

• min. 35 lat

• pełnia praw wyborczych

• zgłoszony przez 100 000 obywateli (każdy kandydat musi mieć komitet wyborczy składający się z co najmniej 15 osób, kandydat może sam się wycofać)

Kadencja prezydenta:

• 5 lat

• maximum 2 kadencje dla tej samej osoby

• skrócenie kadencji: śmierć, zrzeczenie się urzędu, uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu, złożenie z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu

• w przypadku skrócenia kadencji, przejściowej niemożliwości pełnienia urzędu, nieważności wybory, prezydenta przejmuje tymczasowo marszałek sejmu, a jeśli on nie może - senatu

Odpowiedzialność prezydenta RP:

• brak odpowiedzialności politycznej (istnieje 30 prerogatyw, które nie wymagają kontrasygnaty)

• odpowiedzialność konstytucyjna: za naruszenie konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa (2/3 posłów może postawić prezydenta w stan oskarżenia)

Kompetencje prezydenta:

W stosunku do parlamentu:

• udział w procesie stanowienia prawa

• prawo inicjatywy ustawodawczej

• weto ustawodawcze

• kieruje ustawę do TK

• zarządzanie wyborów do sejmu i senatu

• zwołuje pierwsze posiedzenia

• zarządzanie referendum

• skracanie kadencji parlamentu

• zwracanie się z orędziem

W stosunku do rządu:

• desygnuje kandydata na premiera

• uczestniczy w odwołaniu ministrów

• zwoływanie Rady Gabinetowej

• może kierować do sejmu wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej premiera lub ministra

W stosunku do władzy sądowniczej:

• powołuje prezesa TK, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego

• ma prawo powołania 1 członka Krajowej Rady Sądowniczej

• odbieranie przysięgi od powołanych sędziów

• prawo łaski

W zakresie stosunków międzynarodowych:

• legacja - utrzymywanie stosunków dyplomatycznych z innymi krajami poprzez przedstawicieli

• ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych

• składanie oficjalnych wizyt i przyjmowanie przedstawicieli

W zakresie obronności państwa:

• sprawuje patronat nad wojskowością

• mianuje Szefa Sztabu Generalnego, dowódców sił zbrojnych (z kontrasygnatą) i na stopnie generalskie i oficerskie

• utrzymuje kontakty z armią

Tradycyjne uprawnienia głowy państwa:

• nadawanie obywatelstwa polskiego i zgody na zrzeczenie się go

• nadawanie orderów i odznaczeń (państwowe, nadawane w imieniu RP), może również odebrać odznaczenia; z własnej inicjatywy na podstawie złożonego wniosku, na wniosek premiera, order najwyższy Order Orła Białego, Virtuti Militari, Order Odrodzenia Polski, Order Zasługi RP, Krzyż Walecznych, Krzyż Zasługi

• nadawanie tytułów naukowych profesora

• stosowanie prawa łaski, z wyjątkiem osób skazanych przez Trybunał Stanu, postanowienie w sprawie ułaskawienia nie wymaga kontrasygnaty, nie wymaga się podania decyzji o ułaskawieniu

Władza sądownicza

Sądy i Trybunały

• wydają wyroki w imieniu RP

Typy sądów:

• Sąd Najwyższy

• Sądy Powszechne

• Sądy Administracyjne

• Sądownictwo Wojskowe

Sędziowie są nieusuwalni, immunitet sędziowski

Sąd Najwyższy: nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych

Izby SN:

• Cywilna

• Karna

• Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

• Wojskowa

Zadania SN

• rozpatrywania kasacji wnoszonych do prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie sądowe

• interpretacja przepisów prawnych budzących wątpliwość w praktyce orzekania

• udzielanie odpowiedzi na pytania prawne formułowane przez sądy

• orzekanie o ważności wyborów i referendów

Obsada SN:

• Pierwszego Prezesa SN i Prezesów SN powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

• Sędziów powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Izby Sądowniczej

Sądy Powszechne:

• Rejonowe (I instancja)

• Okręgowe

• Apelacyjne

Sady Rejonowe:

• możliwe jest tworzenie Sądów Grodzkich, jako wydziałów lub wydziałów zajmiejscowych sądów rejonowych, sąd cywilny, karny, rodzinny, pracy, wydział ksiąg wieczystych

Sądy Okręgowe:

• instytucje odwoławcze dla Sądów Rejonowych

• I instancja dla spraw karnych i cywilnych

Sądy Apelacyjne:

• instytucja odwoławcza dla spraw rozpatrywanych w sądach okręgowych

Sądy Administracyjne:

• Naczelny Sąd Administracyjny

• Wojewódzkie Sądy Administracyjnego

Zadania Sądu Administracyjnego:

• rozstrzyganie spraw spornych między obywatelami i organami administracyjnymi

• rozpatrywanie sporów kompetencyjnych między organami administracji samorządowej i urzędowej

• orzekanie oz godności z ustawami aktów

Sądownictwo Wojskowe - rozpatruje sprawy o przestępstwach popełnianych przez żołnierzy służby czynnej a także niektóre osób cywilnych i żołnierzy państw obcych

• Sądy Garnizonowe (I instancja)

• Sądy Okręgu Wojskowego (II instancja dla Garnizonowych I instancja w sprawach najpoważniejszych, instytucją odwoławczą dla SOW jest Izba Wojskowa SN)

Krajowa Rada Sądownicza: organ stojący na straży niezależności sądów i sędziów

Skład KRS: (kadencja członków: 4 lata)

• pierwszy prezes Sądu Najwyższego

• minister sprawiedliwości

• prezes NSA

• osoba powołana przez prezydenta RP

• 15 członków wybranych spośród sędziów SN, sędziów powszechnych, administracyjnych i wojskowych

• 4 członków wybieranych przez sejm spośród posłów, 2 przez senat spośród senatorów

Trybunał Konstytucyjny:

Podstawa prawna: konstytucja RP, ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z sierpnia 1997

Skład: 15 sędziów

Sposób powoływania: powołany przez sejm Prezes i Wiceprezes powołani przez Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK

Kadencja: 9 lat

Wnioskodawcy:

• komisje sejmowe

• prezydent RP

• Marszałek Sejmu i Senatu

• premier

• 50 posłów, 30 senatorów

• Pierwszy prezes SN, Prezesi NSA i NIK

• minister sprawiedliwości

• RPO

Zgromadzenie Ogólne:

• uchwala regulamin

• uchwala statu biura TK

• wybiera Prezesa i Wiceprezesów

• jeżeli orzeka w pełnym składzie to 9 sędziów, jeżeli jest 15 to Zgromadzenie Narodowe

Kompetencje:

• orzeka o konstytucjonalności ustaw i umów międzynarodowych

• orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

• orzeka o sprawach skarg konstytucyjnych

• orzeka w sprawach zgodności z konstytucją celów i o działalności partii politycznych

• rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi organami państwa, czyli spory o to, do którego z nich należą uprawnienia do rozstrzygania i wykonywania określonej sprawy (potrzebny pełny skład)

• stwierdza przeszkody w sprawowaniu przez prezydenta urzędu

Sprawy rozpatrywane w składzie 5 osób:

• inne akty normatywne - zwykłe ustawy

• zażalenia obywateli na sprawy którym TK nie nadaje biegu

• wyłączenie sędziego z jakiejś sprawy

Sprawy rozpatrywane w składzie min. 3 osób:

• do skargi konstytucyjnej, gdy obywatele składają wnioski o naruszenie czy niezgodność z konstytucją

Od początku działalności Trybunał rozpatrzył: 398 spraw dot. stwierdzenia zgodności ustaw z konstytucją, 166 podstawowych aktów normatywnych

Najwyższa Izba Kontroli:

Podstawa prawna - konstytucja, ustawa o NIK z 1994

Sposób powołania: prezesa NIK powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek marszałka sejmu lub grupy 35 posłów, odwołać prezesa NIK, wybranego na 6 lat, przed upływem kadencji może sejm. Prezes nie może zajmować innego stanowiska ani należeć do partii (członkostwo zawieszone)

Organizacja NIK:

• prezes

• 2-4 wiceprezesów

• kolegium NIK

• zespoły - odpowiednio do resortowego podziału administracji państwowej

• departamenty

• delegatury

Kompetencje NIK:

• kontrola wykonania budżetu państwa, ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej, administracyjnej

• kontrola organów administracji rządowej

• kontrola NBP

• państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych

• innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie w jakim wykorzystują środki państwowe

Kryteria kontroli NIK:

• przestrzeganie kryteriów, zasad

• prawidłowa i rzetelna dokumentacja

• udział systemów kontroli wewnętrznej

Konsekwencja kontroli NIK

• ocena pozytywna

• ocena pozytywna z uchybieniami o charakterze formalnym

• ocena pozytywna z nieprawidłowościami

• ocena negatywna

Rzecznik Praw Obywatelskich

Podstawa prawna: konstytucja, ustawa z 1987 o RPO (RPO może być również cudzoziemiec)

Powołanie i kadencja

• sejm za zgodą senatu na wniosek marszałka lub 35 posłów

• kadencja 5 lat

Odwołanie następuje gdy rzecznik:

• zrzekł się pełnienia obowiązku

• stał się trwale niezdolny do pełnienia

• sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu

Podjęcie czynności w sprawie naruszenia wolności i praw człowieka następuje:

• na wniosek obywateli lub organizacji

• na wniosek organów lub ich administracji

• na wniosek organów samorządów

• na wniosek RPD

• z własnej inicjatywy

Po zapoznaniu się z wnioskiem Rzecznik może:

• podjąć sprawę

• wskazać wnioskodawcy przysługujące środki działania

• przekazać sprawę według właściwości

• nie podjąć sprawy

Rzecznik:

• sprawdza stan faktyczny sprawy

• występuje do właściwego organu, na który jest skarga, z wnioskiem o usunięcie naruszenia

• może wystąpić o kasacje wyroku

• sam nie ma inicjatywy ustawodawczej ale może zwracać się do instytucji które ją posiadają

• jest uprawniony by występować do TK by zbadać zgodność z konstytucją

• może wystąpić do sądu o stwierdzenie nieważności orzeczeń dotyczących działalności antypaństwowej

• nie zastępuje innych organów np. sądu

• nie podejmuje działań jeżeli pewien organ czy urząd nie wypowiedział się w danej sprawie

• jeżeli ktoś nie korzystał z normalnej drogi odwoławczej to rzecznik nie może podjąć sprawy

• nie stosuje prawa łaski

• nie załatwia pomocy materialnej

• nie zajmuje się sprawami między obywatelami

• nie bierze udziału w sporach zbiorowych

• nie podejmuje spraw gdy brakuje dowodów czy zostało naruszone prawo człowieka

• nie interweniuje gdy sprawa toczy się w sądzie

• nie może rozpocząć postępowania jeżeli obywatel nie skorzystał z prawa odwołania się

• nie rozpatruje anonimów

We wniosku do Rzecznika należy zawrzeć:

• własne dane osobowe

• dowody

• skonkretyzowanie faktów

• zaleca się konsultację z prawnikiem

W przypadku stwierdzenia naruszenia wolności i praw człowieka Rzecznik występuje do organów właściwych w danej sprawie celem naprawienia sytuacji.

Rzecznik może podjąć działania mające na celu zwiększenie skuteczności ochrony praw i wiolności

Rzecznicy: Ewa Łękowska (1987-92), Tadeusz Zieliński (92-96), Adam Zieliński (96-00), Andrzej Zoll (00-06), Janusz Kochanowski (06-11)

Rzecznik Praw Dziecka

• stoi na straży prawa do życia i ochrony zdrowia oraz wychowania w rodzinie

• prawa do godnych warunków socjalnych

• prawa do nauki

• chroni dziecko przed przemocą, krzywdą, wyzyskiem

• szczególną troską obejmuje dzieci niepełnosprawne

• podejmuje działania z własnej inicjatywy biorąc pod uwagę wnioski o nieprzestrzeganie praw dziecka

• nie zastępuje innych organów

• może zwrócić się do instytucji z napomnieniem

• nie ma inicjatywy ustawodawczej

• musi raz w roku przedstawić sejmowi i senatowi raport ze swoich działań

Krajowa Rada Radiofonii i TV

Podstawa prawna: konstytucja, ustawa z 1992 o Radiofonii i TV, ustawa z 05 o opłatach abonamentowych

Cel istnienia KRRiT:

• stoi na straży wolności słowa oraz interesu publicznego w radiofonii i TV

Skład KRRiT:

• 5 członków, powołanych przez Sejm (2), senat (1), prezydenta (2)

• 6 letnia kadencja członków

Zadania KRRiT:

• kreowanie rzeczywistości medialnej

• określanie warunków do nadawania pewnych programów, przyznawanie koncesji

• kontrola działalności nadawczej

• przestrzeganie praw autorskich

• ustalenie wysokości opłat koncesyjnych

Samorząd terytorialny w Polsce

Zadaniem samorządu jest wykonywanie zadań publicznych nie zastrzeżonych przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych

Podstawową jednostką jest gmina

Struktura samorządu w Polsce:

Gmina -> jednostki pomocnicze

Powiat

Województwo

W województwie mamy tzn. dwuwładzę:

• wojewoda - przedstawiciel władz centralnych

• samorząd wojewódzki - organ samorządowy

Gmina:

Organ uchwałodawczo - kontrolny: Rada Gminy

Organ wykonawczy: Prezydent, Burmistrz, Wójt

Liczba radnych uzależniona jest od mieszkańców gminy:

Do 20 000 - 15 radnych

Do 50k - 21

Do 100k - 23

Do 200k - 25

Oraz po 3 radnych na każde rozpoczęte 100k mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 ogółem.

Każda gmina musi ustalić swój statut. Jeśli jest większa niż 300 000 statut musi być uzgodniony z premierem

Mieszkańcy gminy z mocy prawa stanowią wspólnotę samorządową.

Zadania własne:

• sprawy dotyczące ładu przestrzennego

• organizowanie ruchu drogowego, drogi i mosty

• zaopatrzenie w wodę, gaz, prąd, usuwanie odpadów

• transport zbiorowy, środki komunikacji

• ochrona zdrowia

• pomoc społeczna

• gminne budownictwo mieszkaniowe

• sfera edukacji publicznej, przedszkola i szkolnictwo podstawowe

• kultura, kultura sportowa

• regulowanie kwestii targowisk i hal targowych

• cmentarze gminne

• polityka prorodzinna

Rada Gminy:

• uchwala statut

• ustala wynagrodzenie wójta, burmistrza, prezydenta

• odwoływanie skarbnika

• kierunku gospodarowania przestrzennego

• uchwalanie programów gospodarczych

• ustalenie zakresu działania jednostek pomocniczych

• decyzje majątkowe

• decyzja o nadawaniu honorowego obywatelstwa

• Rada Gminy obraduje na sesjach, odbywających się na rzadziej niż na kwartał

• wójt, prezydent, burmistrz musi mieć polskie obywatelstwo

• do rady gminy trzeba mieć 18 lat, na prezydenta 25

POWIAT

Organ uchwałodawczo-kontrolny organ wykonawczy

RADA POWIATU ZARZĄD I STAROSTA ELEKTORAT

Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców powiatu

- Do 40000 15 radnych

- Oraz po 2 radnych na każde rozpoczęte 20 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż 29 radnych ogółem.

• Odwołanie starosty jest równoznaczne z odwołaniem zarządu

• Powiat jest odpowiedzialny za prowadzenie pomiarów geodezyjnych

• Ochrona przyrody, środowiska

• Obowiązek współpracy z organami pozarządowymi

• Powiatowa administracja zespolona - służby, inspekcje, straże

• Starostwo powiatowe

• Powiatowy urząd pracy

• Jednostki organizacyjne np. policja

MIASTO na prawach powiatu!! to gmina wykonująca zadania powiatu na zasadach okręsloncyh w ustawie o samorządzie powiatowym.

Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu określa ustawa o samorządzie gminnym.

RADA MIASTA PREZYDENT MIASTA

ELEKTORAT

Miasta na prawach powiatu:

• Miasta, które w dniu 31 grudnia 1998r. Liczyły więcej niż 100 000 mieszkańców

• Miasta, które z dniem 31 grudnia 1998r. Przestały być siedzibami wojewodów, chyba, że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu statusu powiatu

• Miasta, którym nadano ten status przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty

MIASTO STOŁECZNE WARSZAWA ma odrębną ustawę, zasadniczo uznaje Warszawę jako miasto na prawach powiatu, ale inne są regulacje na temat składu rady miasta. Oprócz bycia gminą i powiatem ma dodatkowe funkcje w zakresie społeczności. Utworzenie jednostek pomocniczych w postaci dzielnic jest obowiązkowe ( w przeciwieństwie do innych miast), Organem wykonawczym jest Zarząd Dzielnicy, ustawodawczym Rada Dzielnicy. Jeżeli zarząd nie powstanie musi stworzyć go prezydent.

WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE

SEJMIK WOJEWÓDZTWA -------------------------- ZARZĄD I MARSZAŁEK

ELEKTORAT

Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców do 2 000 000 30 radnych oraz po 3 radnych na każde rozpoczęte 500 000 mieszkańców

Zakres działań poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego:

1. Określa strategię rozwoju województwa, której celem jest w szczególności np. troska o świadomość narodową

2. Prowadzi politykę rozwoju województwa

REFERENDUM LOKALNE: stwarza możliwość mieszkańcom do odłownia organów ustawodawczych i wykonawczych (rada gminy, rada powiatu, sejmiku wojewódzkiego)

GRUPY INTERESU to organizacje, które:

• Reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych grup

• Przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym

• Oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na rozstrzygnięcia polityczne

TYPOLOGIA GRUP INTERESU

I ekonomiczne

1. Podstawowe

• Pracowników

• Pracodawców

2. Niepodstawowe

• Rolników

• Rzemieślników

• Konsumentów

• Spółdzielców

• Wolnych zawodów

II nieekonomiczne

• Kościoły i związki wyznaniowe

• Organizacje pozarządowe

ZWIĄZKI ZAWODOWE

Definicja ustawowa:

1. Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządową organizacją ludzi pracy powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych

2. Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały, podjętej przez co najmniej 10 pracowników. Konieczne jest następnie ustalenie statusu i uchwalenie komitetu założycielskiego (3-7 osób)

3. Związek zawodowy podlega rejestracji w KRS

4. Emeryci lub bezrobotni również mogą przystępować do działań w związku zawodowym

5. Specyficzne ograniczenia funkcjonowania związków zawodowych dotyczy policji, straży pożarnej, straży granicznej, członków NIK ograniczenia te odotycz:

1. Ilości związków zawodowych-może istnieć tylko 1

2. Nie mają prawa do strajku

FUNKCJE ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH

• Obronna: reprezentacja praw, interesów zawodowych i socjalnych pracowników

• Reprezentacyjna :udział w sporach i rokowaniach zbiorowych w imieniu pracowników

• Kontrolna: kontrola przestrzegania praw dotyczących pracowników i ich rodzin, opiniowanie założeń i projektów ustaw i aktów wykonawczych w zakresie dotyczących związków zawodowych

• Samopomocowa: kasy zapomogowo- pożyczkowe, organizacja wypoczynku

• Produkcyjna: troska o funkcjonowanie zakładu pracy

• Polityczna: udział w życiu politycznym kraju

SZCZEGÓLNE UPRAWNIENIA ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH

• Zawieranie zbiorowych układów pracy

• Wchodzenie w spór zbiorowy

• Rokowania- związek przedstawia pracodawcy żądania i rozpoczynają się rozmowy, do porozumienia może dojść lub nie

• Mediacje- poszukuje się bezstronnego mediatora

• Arbitraż- rozstrzyganie sporu przez osobę 3

• Strajk- można ogłosić strajk, gdy mediacje i arbitraż nie przynoszą efektu

• Uczestnictwo w pracach Trójstronnej Komisji ds. Społeczno- Gospodarczych

• Tworzenie:

• Federacji- ogólnokrajowych zrzeszeń

• Konfederacji: organizacji międzyzwiązkowych

• Tworzenie i wstępowanie do międzynarodowych organizacji pracowników

NAJWIĘKSZE ORGAZNIZACJE ZWIĄZKOWE W POLSCE

• Ogólnokrajowe Porozumienie Związków Zawodowych

• Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność

• Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych

KOŚCIOŁY I INNE ZWIĄZKI WYZANIOWE W POLSCE

Definicja ustawowa:

Kościoły i inne związki wyznaniowe to wspólnoty religijne zakładane w celach wyznawania i szerzenia wiary religijnej posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kultowe.

Wszystkie organizacje religijne są w Polsce jednakowo traktowane.

Podstawa prawna działania kościołów i innych związków wyznaniowych:

1. Konstytucja RP: srt. 25, 48, 53

2. Wpis do KRS po spełnieniu wymagań ustawy z dnia 17 maja 1989r. O gwarancjach wlności sumienia i wyznania

3. Odrębne regulacje prawne- ustawa i stosunku państwa do kościoła

Rejestrowanie kościołów i związków wyznaniowych:

• Rejestr do departamentu mniejszości etnicznych i narodowych prowadzi Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

• Wypełniony wniosek z podpisami min. 15 osób ( było tak do 1999r.)

• Doktryny nie były badane

• Obowiązkowe jest podanie statusu wyznani

• Od 1999r.: wniosek z podpisami 100 osób oraz opisem kultu, deklaracją celów i podstawowych zasad doktrynalnych oraz określeniem obrzędów

Związek ma szansę na rejestr jeżeli obrzędy i zasady nie są sprzeczne z prawem polskim

Statut zawiera sprawy finansowe, źródło finansowania, cele religijne, opis obrzędów.

Na podstawie odrębnych ustaw działają w Polsce:

• Kościół Katolicki

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• Kościół Ewangelicko- Reformowany w RP

• Kościół Ewangelicko- Augsburski w RP

• Kościół Ewangelicko- Metodystyczny w RP

• Starokatolicki Kościół Mariawitów w RP

• Kościół Katolicki Mariawitów w RP

• Wschodni Kościół Staroobrzędowy

• Muzułmański Związek Religijny w RP

• Kościół Polsko- Katolicki w RP

• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w RP

• Kościół Chrześcijan Baptystów w RP

• Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP

• Kościół Zielonoświątkowy w RP

PRAWA

• Państwo deklaruje, że nie będzie ingerować w zasady kultu danych związków wyznaniowych

• Związki mają prawo sprawować kult, ale jeżeli ma on ingerować w miejsce publiczne, to musi być ograniczone we współpracy Państwa z danym kościołem lub związkiem wyznaniowym

• Związki mają prawi zatrudniać/mianować duchownych i ich kształcić

• Związki mają prawo wydawać swoje czasopisma, audycje w radiu, lub telewizji

• Wszystkie związki mają prawo prowadzić akcje charytatywne

• Prawo do zakładania swoich cmentarzy oraz prawo do nauki religii w szkole

• Działalność naukowa i humanitarna

KONKORDAT „umowa” między państwami a Stolicą Apostolską. Konkordat z 1993 roku został ratyfikowany dopiero w 1998r.

Fundusz kościelny:

• działa w Departamencie Mniejszości Narodowych i Etnicznych

• nie jest to fundusz Kościoła Katolickiego ,ale wszystkich związków wyznaniowych

• pensje duchownych ( nie podlegających ubezpieczeniu)

• pensje i opieka misjonarzy

• akcje charytatywne, działalność charytatywna wyjątkowych przypadkach

• zwalczanie patologii, ośrodki opiekuńczo- wychowawcze

SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE

• wolne wybory

• możliwość zrzeszania się

Organizacjami pozarządowymi są, nie będące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie działające w celu osiągania zysku, osoby prane lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej, utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia (Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie)

Inne określenia organizacji pozarządowych:

• organizacje non-profit

• organizacje wolontariacie (ochotnicze)

• organizacje społeczne (obywatelskie)

• organizacje „Trzeciego sektora” ( I publiczny, II wolnorynkowy, III organizacje pozarządowe)

• NGO's

Funkcje organizacji pozarządowych

• Afiliacja- organizacja odpowiada na potrzebę przynależności

• Ekspresyjna- potrzeby, które jednostka chce wyrazić

• Pomocowa- wiele organizacji pomaga swoim członkom

• Integracyjna

• Opiekuńczo- wychowawcza

• Normalizacyjna- państwo nie przytłacza obywateli instytucjami, ale nie wyłącza się z ich działania

• Grupy nacisku (na władzę)

• Uspołecznienie państwa- obywatele czują się dobrze w swoim państwie, które stwarza ramy swobody obywatelskiej

PODSTAWOWE FORMY ORGANIZACYJNE W III SEKTORZE

• Stowarzyszenia

• Fundacje

• Ruchy społeczne (wiążą się często z jakąś ideą)

• Grupy samopomocy (najczęściej niesformalizowane)

STOWARZYSZENIA: są dobrowolnym, samorządnym trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych

1. Rejestrowane ( co najmniej 15 członków; wybrać władzę, opracować status)

2. Zwykłe (co najmniej 3 obywateli, mogą występować jako stowarzyszenie, ale nie mają osobowości prawnej)

FUNDACJA: może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami RP celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności tj.

• Ochrona zdrowia

• Rozwój gospodarki i nauki

• Kultura i sztuka

• Opieka i pomoc społeczna

• Ochrona środowiska

• Opieka nad zabytkami

Fundacja musi mieć status- w szczególności chodzi o zdobywanie pieniędzy na jej działanie.

Działalność pożytku publicznego

Działalność społecznie użyteczna, prowadzona w sferze zadań publicznych przez:

• Organizacje pozarządowe

• Osoby prane i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych, jeżeli ich cele statusowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego

• Stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego

Sfera zadań publicznych

• Pomoc społeczna

• Działalność charytatywna

• Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych

• Promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa

• Pomoc ofiarom katastrof

Co daje status organizacji pożytku publicznego?

• Prawo użytkowania nieruchomości na preferencyjnych warunkach

• Prawo do otrzymywania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych

• Zwolnienie podatku dochodowego od osób fizycznych

• Zwolnienie z podatku od nieruchomości

• Zwolnienie z opłat od czynności cywilno- prawnych

• Zwolnienie z opłat samorządowych i skarbowych

• Możliwość nieodpłatnego informowania na temat swojej działalności w mediach publicznych

• Możliwość korzystania z pracy poborowych skierowanych do odbycia służby zastępczej

FINANSOWANIE ORGANIZACJI

1. Źródła

• Budżet centralny

• Budżet samorządów

• Fundusze zagraniczne

• Środki z prowadzonej działalności gospodarczej

• Zbiórki publiczne, aukcje, sprzedaż cegiełek

• Członkowskie składki i opłaty od instytucji wspierających

• Majątek założycielski

• Darowizny, zapisy, spadki

2. Źródła

• Dotacje

• Grunty

• Kontrakty

• Nagrody i wyróżnienia

• 1% podatku tylko OPP

1

---