Łacina (czytanki), prawo I rok


  1. Servius in ludum cum amico properat.

  2. In ludo magister pueros docet.

  3. Audite, pueri, verba magistri!

  4. Audi et tu, Servi!

  5. Magister Marco librum dat: lege, Marce!

  6. Puer legit.

  7. Libri verba pueris placent.

  8. In ludo pueri etiam scribere discunt.

  9. Ludi negotia puerorum animos fatigant.

  10. E ludo pueri in campum currunt.

  11. In campo puero trochis ludunt.

  1. Serwiusz spieszy się z przyjacielem do szkoły.

  2. W szkole nauczyciel uczy chłopców.

  3. Słuchajcie chłopcy słów nauczyciela.

  4. Słuchaj i ty Serwiuszu.

  5. Nauczyciel daje książkę Markowi: “Czytaj Marku!”

  6. Chłopiec czyta.

  7. Słowa książki podobają się chłopcu.

  8. W szkole chłopcy także uczą się pisać.

  9. Zajęcia szkolne nużą umysły chłopców.

  10. Ze szkoły chłopcy biegną w pole.

  11. W polu chłopcy bawią się obręczami.

  1. Magister narrat:”Aeneas ab oris Toriae fugit et novam patriam querit.

  2. Procella nautas Troianos ad oras Libyae agit.

  3. Postremo Aeneas in Italiam navigat.

  4. Latinus, terrae domine, primo advenas armis propulsare cogitat, deinde amicitiam cum Aenea facit et pulchram filiam Troiano in matrimonium dat.

  5. Aeneas Romuli Provaus est.”

  6. Postea magister pueros interrogat:

  7. “Quis ab oris Troiae fugit?

  8. Cuius Aenas proavus est?

  9. Quid Aeneas quaerit?

  10. Quem procella ad oras Libyae agit?

  11. Quocum Aeneas in Italia amicitiam facit?

  12. Cui Latinus filiam in matrimonium dat?”

  1. Nauczyciel opowiada: “Eneasz ucieka z wybrzeża Troi i szuka nowej ojczyczny.

  2. Burza gna trojańskich żeglarzy ku wybrzeżom Libii.

  3. W końcu Eneasz płynie do Italii.

  4. Latynus, władca ziemi, początkowo zamierza przepędzić przybyszów bronią, później zawiera z Eneaszem przyjaźń i daje piękną córkę Trojańczykowi za żonę.

  5. Eneasz jest przodkiem Romulusa.”

  6. Potem nauczyciel pyta chłopców:

  7. “Kto ucieka z wybrzeży Troi?

  8. Czyim przodkiem jest Eneasz?

  9. Czego szuka Eneasz?

  10. Kogo burza gna ku wybrzeżom Libii?

  11. Z kim Eneasz zawiera przyjaźń w Italii?

  12. Komu Latynus daje córkę za żonę?”

0x01 graphic

zakończenie tematu

dek I

Nominativus

Genetivus

Dativus

Accusativus

Vocativus

Ablativus

rodz.

mianownik
kto co

dopełniacz
kogo czego

celownik
komu czemu

biernik
kogo co

wołacz
o

narzędnik
kim czym

Femininus lub M. -a

ancill-a (niewolnica)

ancill-ae

ancill-ae

ancill-am

ancill-a

ancill-a

Sin-f

ancill-ae (niewolnice)

ancill-arum

ancill-is

ancill-as

ancill-as

ancill-is

Plu-f

zakończenie tematu

dek II

Nominativus

Genetivus

Dativus

Accusativus

Vocativus

Ablativus

rodz.

mianownik
kto co

dopełniacz
kogo czego

celownik
komu czemu

biernik
kogo co

wołacz
o

narzędnik
kim czym

Masculinum. -us

serv-us (służący)

serv-i

serv-o

serv-um

serv-e

serv-o

Sin-m

serv-i (służoący)

serv-orum

serv-is

serv-os

serv-i

serv-is

Plu-m

Masculinum. -er

ager (rola)

ager-i

ager-o

ager-um

ager

ager-o

Sin-m

ager-i (role)

ager-orum

ager-is

ager-os

ager-i

ager-is

Plu-m

Neutrum. -um

oppid-um (mur)

oppid-i

oppid-o

oppid-um

oppid-um

oppid-o

Sin-n

oppid-a (mury)

oppid-orum

oppid-is

oppid-a

oppid-a

oppid-is

Plu-n

Nad utworami poetów

  1. In ludo gramatici Servius poetarum carmina legit.

  2. Homerus antiquorum certaminum destriptione puerum delectat, Terentius sermone puro admirationem Servii movet.

  3. Poetarum carmina puerorum animos excolunt.

  4. Poetae et terras et maria carminibus canunt et vitae magna exempla ostendunt.

  5. Magnos enim labores homines terra marique suscipiunt.

  6. Laboris onera suscipere hominibus laudi est.

  1. W szkole gramatyka Serwiusz czyta pieśni poetów.

  2. Homer zachwyca chłopca opisem antycznych walk, Terencjusz budzi podziw Serwiusza czystym językiem.

  3. Pieści poetów kształcą umysły chłopców.

  4. Poeci opiewają poematami ziemię i morza, oraz pokazują wielkie przykłady życia.

  5. Wielkie bowiem trudy podejmują ludzie na lądzie i na morzu.

  6. Podejmować uciążliwości trudu przynosi ludziom chwałę.

  7. In ludo gramatici Servius poetarum carmina legit.

    • ludo - Abl, 2D, l. poj. r. m.

    • grammatici - G, 2D, l. poj. r. m.

    • Servius - N, 2D, l. poj. r. m.

    • poetarum - G, 1D, l. mn. r. ż.

    • carmina - Acc, 3D, l. mn. r. n.

    • legit - 3K, 3 os. l. poj.

    Homerus antiquorum certaminum destriptione puerum delectat, Terentius sermone puro admirationem Servii movet.

    • Homerus - N, 2D, l. poj. r. m.

    • antiquorum - G, 2D, l. mn.

    • certaminum - G, 2D, l. mn.

    • descriptione - Acc, 3D, l. poj.

    • puerum - Acc, 2D, l. poj.

    • delectat - 1K, 3 os. l. poj.

    • Terentius - N, 2D, l. poj.

    • sermone - Abl, 3D, l. poj.

    • puro - Abl, 2D, l. poj.

    • admirationem - Acc, 3D, l. poj.

    • Servii - G, 2D, l. poj.

    • movet - 2K, 3 os. l. poj.

    Poetarum carmina puerorum animos excolunt.

    • poetarum - G, 1D, l. mn.

    • carmina - N, 3D, l. mn.

    • puerorum - G, 2D, l. mn.

    • animos - Acc, 2D, l. mn.

    • excolunt - 3K, 3 os, l. mn.

    Poetae et terras et maria carminibus canunt et vitae magna exempla ostendunt.

    • poetae - N, 1D, l. mn.

    • terras - Acc, 1D, l. mn.

    • maria - Acc, 3D, l. mn.

    • carminibus - Abl, 3D, l. mn.

    • canunt - 3K, 3 os. l. mn.

    • vitae - G, 1D, l. poj.

    • magna - G, 1D, l. poj.

    • exempla - Acc, 2D, l. poj.

    • ostendunt - 3K, 3 os. l. mn.

    Magnos enim labores homines terra marique suscipiunt.

    • magnos - Acc, 2D, l. mn.

    • labores - Acc, 3D, l. mn.

    • homines - N, 3D, l. mn.

    • terra - Abl, 1D, l. poj.

    • marique - Abl, 3D, l. poj.

    • suscipint - 3K, 3 os. l. mn.

    Laboris onera suscipere hominibus laudi est.

    • laboris - G, 3D, l. poj.

    • onera - Acc, 3D, l. mn.

    • suscipere - bezok. 3K,

    • hominibus - D, 3D, l. mn.

    • laudi - D, 3D, l. poj.

    • est - 3 os. l. poj.

    1. O początkach prawa

    1. Servius librum legit, magister autem libri verba explicat:

    2. “Urbem Romam ab origine reges gubernabant.

    3. Cives regum imperiis parebant.

    4. Initio populus Romanus sine lege, sine iure erat.

    5. Romulus primus iura populo dabat.

    6. Sanciebant leges et Numa et Ancus.

    7. Praecipuus legum sanctor Servius Tullius erat.

    8. Semper etiam Romani mores custodiebant.

    9. Ennii libro legimus:

    10. “Moribus antiquis res stat Romana virisque”.”

    1. Serwiusz czyta książkę, nauczyciel zaś wyjaśnia słowa książki:

    2. “Miastem Rzymem od powstania rządzili królowie.

    3. Obywatele byli posłuszni rozkazom królów.

    4. Początkowo lud rzymski istniał bez ustaw, bez prawa.

    5. Romulus pierwszy dawał ludowi prawa.

    6. Ogłaszali ustawy i Numa, i Arkus.

    7. Szczególnym twórcą ustaw był Serwiusz Tullius.

    8. Rzymianie zawsze przestrzegali także zwyczajów.

    9. W księdze Eniusza czytamy:

    10. “Państwo rzymskie stoi antycznymi zwyczajami i mężami (państwo rzymskie opiera się na zwyczajach i mężach).””

    Sanciebant leges et Numa at Ancus

    • sanciebant - l. mn. 3 os. 4K, indicativus imperfecti activi

    • Numa, Ancus - N, l. poj.

    • leges - Acc, l. mn. 3D,

    Praecipuus legum sanctor Servius Tullius erat

    • erat - 3 os. l. poj. indicativus imperfecti słowa sum

    • Servius Tullius - N, l. poj.

    • sanctor - N, l. poj. 3D,

    • legum - G, l. mn. 3D,

    • praecipuus - N, 2D, l. poj.

    Semper etiam Romani mores custodiebant

    • custodiebant - 4K, l. mn. 3 os. indicativus imperfecti activi

    • Romani - N, l. mn. 2D,

    • mores - Acc, l. mn. 3D,

    Enii libro legimus

    • legimus - l. mn. 1 os. 3K,

    • libro - Abl, l. poj. 2D,

    • Enii - G, l. poj. 2D,

    Moribus antiquis res stat Romana virisque

    • res Romana - N, l. poj. 5D

    • virisque - Abl, l. mn. 2D,

    • moribus - Abl, l. mn. 3D,

    • antiquis - Abl, l. mn. 2D,

    1. Nauka wymowy

    1. Iuris civilis scientia multis vero prodest.

    2. Ad summos tamen honores alios gloria militaris, alios eorum eloquentia provehit.

    3. Servius igitur oratoris laudem petit.

    4. Orator virios audaces oratione gravi arcere, supplicibus autem verbo eius alacri subvenire debet.

    5. Non est facile omnibus in causis bonus esse orator, tamen labor omnia difficilia superat.

    1. Znajomość prawa cywilnego naprawdę przydaje się licznym.

    2. Do największych zaszczytów jednych sława wojskowa, drugich ich wymowa wynosi.

    3. Serwiusz dąży więc do sławy mówcy.

    4. Mówca powinien powściągać zuchwałych mężów surową mową, zaś pokornym powinien przychodzić z pomocą swoim “szybkim słowem”.

    5. Nie jest łatwo być we wszystkich sprawach dobrym mówcą, lecz praca pokonuje wszystkie trudności.

    Iuris civilis scientia multis vero prodest.

    • prodest - 3 os, l. poj. prodsum, prodesse

    • scientia - N, 1D, l. poj.

    • iuris - 3D, G, l. poj.

    • civilis - 3D, G, l. poj.

    • multis - 2D, D, l. mn.

    Ad summos tamen honores alios gloria militaris, alios eorum eloquentia provenit.

    • provehit - 3K, 3 os. l. poj.

    • alios - Acc, l. mn. 2D,

    • ad summos - Acc, l. mn. 2D,

    • honores - l. mn. 3D, Acc,

    • gloria + eloquentia - N, 1D, l. poj.

    • militaris - N, l. poj. 3D,

    • eorum - G, l. mn. zaimek wskazujący

    Servius igitur oratores laudem petit.

    • petit - 3K, l. poj. 3 os.

    • Servius - 2D, l. poj. N,

    • laudem - Acc, 3D, l. poj.

    • oratoria - G, 3D, l. poj.

    Orator viros audaces oratione gravi arcere, supplicibus autem verbo eius alacre savenire debet.

    • debet - 2K, 3 os. l. poj.

    • orator - N, l. poj. 3D,

    • arcere - bezok. 2K,

    • viros - Acc, l. mn. 2D,

    • audaces - Acc, l. mn. 3D,

    • oratione Abl, l. poj. 3D,

    • gravi - Abl, l. poj. 3D,

    • suplicibus - D, l. mn. 3D,

    • verbo - Abl, 2D, l. poj.

    • eius G, l. poj. zaimek wskazujący

    • alacri - Abl, l. poj. 3D,

    • subvenire - bezok 4K,

    Non est facile omnibus in causis bonus esse orator...

    • est - 3 os. l. poj. sum, esse

    • facile - N, l. poj. 3D,

    • in causis - Abl, l. mn. 1D,

    • omnibus - Abl, l. mn. 3D,

    • esse - bezok. sum esse

    • bonus - N, l. poj. 2D,

    • orator - N, l. poj. 3D,

    ...tamen labor omnia difficilia superat.

    • superat - 1K, 3 os. l. poj.

    • labor - N, l. poj. 3D,

    • difficilia - 3D, Acc, l. mn.

    • omnia - 3D, Acc, l. mn.

    1. Spojrzenie w przyszłość

    1. Servius, iuvenis eloquentiae studiosus, orationes illustrium virorum in foro audire non cessat, brevi autem tempore peregrinationem faciet et Rhodum navigabit.

    2. Una cum Marco, ludorum socio vetere, Servius et arti rhetorum admirabili et Graecis litteris se dabit.

    3. “Apud Rhodios - inquit pater - novum et sine dubio pulchrum orationum genus cognosces.

    4. Virum bonum at oratorem semper cives Romani laudabunt.”

    5. Non deerunt iuveni neque ars nec magna eloquentiae exempla.

    6. Num tamen poterit sine iuris scientia causis in foro satisfacere?

    1. Serwiusz, młodzieniec zapalony do wymowy, nie przestaje słuchać na forum mów świetnych mężów, w krótkim zaś czasie odpędzie podróż i popłynie do Rodos.

    2. Razem z Marco, starym przyjacielem ze szkoły, Serwiusz odda się zdumiewającej sztuce retorów i greckiej literaturze.

    3. U Rodyjczyków - mówi ojciec - będziesz poznawał nowy i niewątpliwie piękny rodzaj mów.

    4. Męża dobrego i mówcę obywatele rzymscy zawsze będą chwalić.

    5. Nie będą obce młodzieńcowi ani sztuka, ani wielkie przykłady wymowy.

    6. Czy jednak będzie mógł podołać sprawom na forum bez znajomości prawa?

    Servius, iuvenis eloquentiae studiosus, orationes illustrium virorum in foro audire non cessat...

    • Servius - 2D, l. poj. N,

    • iuvenis - 3D, l. poj. N,

    • eloquentiae - 1D, l. poj. G,

    • studiosus - 2D, l. poj. N,

    • orationes - Acc, l. mn. 3D,

    • virorum - l. mn. 3D, G,

    • illustrium - l. mn. 3D, G,

    • in foro - Abl, l. poj. 2D,

    • audire - bezok. 4K,

    ...brevi autem tempore peregrinationem faciet et Rhodum navigabit.

    • faciet - 3K, l. poj. 3 os. futurum I activi

    • navigabit - 1K, l. poj. 3 os. futurum I activi

    • brevi - 3D, Abl, l. poj.

    • tempore - 3D, Abl, l. poj.

    • peregrinationem - 3D, l. poj. Acc,

    • Rhodum - 2D, l. poj. Acc,

    Una cum Marco, ludorum socio vetere, Servius et arti rhetorum admirabili at Graecis litteris se dabit.

    • se dabit - 3 os. l. poj. futurum I activi (zwrotny)

    • Servius - 2D, l. poj. N,

    • Marco - 2D, l. poj. Abl,

    • ludorum - G, l. mn. 2D,

    • socio - Abl. l. poj. 2D,

    • vetere - Abl, l. poj. 3D,

    • arti - D, 3D, l. poj.

    • rhetorum - G, l. mn. 3D,

    • admirabili - D, 3D, l. poj.

    • litteris - D, l. mn. 2D,

    • Graecis - D, l. mn. 2D,

    Apud Rhodios - inquit pater - novum at sine dubio pulchrum orationem genus cognosces.

    • cognosces - 2 os. l. poj. 3K, futurum I activi

    • inquit - 3 os. l. poj. (inquam)

    • Servius - N, l. poj. 2D,

    • pater - N, l. poj. 3D,

    • Rhodios - 2D, Acc, l. mn.

    • genus - Acc, 3D, l. poj.

    • novum - Acc, 2D, l. poj.

    • dubio - Abl, 2D, l. poj.

    • pulchrum - Acc, 2D, l. poj.

    • orationum - G, 3D, l. mn.

    Virum et oratorem semper cives Romani laudabunt.

    • laudabunt - 3 os. l. mn. 1K, futurum I activi

    • cives - N, l. mn. 3D,

    • Romani - G, l. poj. 2D,

    • virum - Acc, l. poj. 2D,

    • bonum - Acc, l. poj. 2D,

    • orationem - Acc, l. poj. 3D,

    Non deerunt iuveni neque ars nec magna eloquentiae exempla.

    • non deerunt - 3 os. l. mn. futurum I activi od desum, desse

    • iuveni - D, l. poj. 3D,

    • ars - N, l. poj. 3D,

    • exempla - N, l. mn. 2D,

    • magna - N, l. mn. 2D,

    • eloquentiae - G, l. poj. 1D,

    Num tamen poterit sine iuris scientia causis in foro satisfacere?

    • poterit - l. poj. 3 os. futurum I activi od possum

    • scientia - Abl, l. poj. 1D,

    • iuris - G, l. poj. 3D,

    • causis - D, l. mn. 1D,

    • foro - Abl, l. poj. 2D,

    • satisfacero - 1 os. l poj. 3K,

    1. O prawnikach i mówcach

    1. In iudicio causa non a iuris perito, sed ab oratore dicitur.

    2. In multis tamen causis iuris peritorum opiniones ab oratoribus adhibentur.

    3. Nam iuris nodos - ut vulgo dicitur - peritus iuris solvit.

    4. A iuris perito iuris nodi solvuntur, causa ab oratore defenditur.

    5. Sine defensione oratoris iuris peritorum opiniones saepe evertuntur.

    6. Iustum ac legitimum at inveniri et defendi debet:

    7. investigatur autem iuris periti prudentia, arte vero oratoris protegitur.

    1. W sądzie sprawa jest omawiana nie przez biegłego w prawie, lecz przez mówcę.

    2. Opinię doświadczonych w prawie są jednak w wielu sprawach używane przez mówców.

    3. Jak mówi się powszechnie, bowiem biegły w prawie rozwiązuje zawiłości prawne.

    4. Zawiłości prawne są rozwiązywane przez biegłego w prawie, sprawa jest broniona przez mówcę.

    5. Bez obrony mówcy opinie prawnicze są często obalane.

    6. To co słuszne i to co prawne, powinno być odkrywane i bronione.

    7. Mądrość biegłego w prawie ujawnia się, mądrość jest chroniona zaiste kunsztem mówcy.

    In iudico causa non a iuris peritio, sed ab oratore dicitur.

    • dicitur - 3 os. l. poj. 3K indicativus praesentis passivi

    • causa - N, l. poj. 1D,

    • iuris - G, l. poj. 3D,

    • perito - Abl, l. poj. 2D,

    • iudicio - Abl, l. poj. 2D,

    In multis tamen causis iuris peritorum opiniones ab oratoribus adhibentur.

    • opiniones - N, l. mn. 3D,

    • peritorum - G, l. mn. 2D,

    • iuris - G, l. poj. 3D,

    • multis - Abl, l. mn. 1D,

    • causis - Abl, l. mn. 1D,

    • oratoribus - Abl, l. mn. 3D,

    • adhibentur - 3 os. l. mn. 2K indicativus praesentis passivi

    Non iuris nodos - ut vulgo dicitur - peritus iuris solvit.

    • dicitur - 3 os. l. poj. 3K, indicativus praesentis passivi

    • solvit - 3 os. l. poj. 3K

    • iuris - G, 3D, l. poj.

    • peritus - N, 2D, l. poj.

    • nodos - l. mn. Acc, 2D,

    A iuris perito iuris nodi solvuntur, causa ab oratore defeuditur.

    • salvantur - 2 os. l. mn. indicativus praesentis passivi

    • nodi - N, l. mn. 2D

    • iuris - G, l. poj. 3D

    • perito - Abl, l. poj. 2D

    • defenditur - 2 os. l. poj. 3K indicativus praesentis passivi

    • causa - N, l. poj. 1D,

    • oratore - Abl, l. poj. 3D,

    Sine defensione oratoris iuris peritorum opiniones saepe evertuntur.

    • erertuntur - 3 os. l. mn. indicativus praesentis passivi

    • opiniones - N, l. mn. 3D,

    • peritorum - G, 2D, l. mn.

    • iuris - G, 3D, l. mn.

    • defensione - Abl, l. poj. 3D,

    • oratoris - G, l. poj. 3D,

    Iustum ac legitimum et inveniri et defendi debet:

    • debet - 3 os l. poj. 2K,

    • inveniri - 4K, bezok. indicativus praesentis passivi

    • defendi - 3K, bezok. indicativus praesentis passivi

    investigatur autem iuris periti prudentia, arte vero oratoris protegitur.

    • investigatur - 1K, 3 os. l. poj. indicativus praesentis passivi

    • protegitum - 3K, 3 os. l. poj. indicativus praesentis passivi

    • prudentia - N, l. poj. 1D,

    • arte - Abl, 3D, l. poj.

    • oratoris - G, l. poj. 3D

    1. Przed pretorem

    1. Aufidia (in foro): “In ius a me vocaris, o Messalla!”

    2. (in iure): “Aufidio vivo agris eius ego utebar av fruebar.

    3. Vix moritur Aufidius, cum agri a Messalla arripiuntur.

    4. Ego adoptionis causa filia ab Aufidio habebar et mihi hereditas dabetur.”

    5. Messalla: “Sine causa ad te, praetor, vocor.

    6. Aufidio nec heredes sui, nec agnati aderant:

    7. me gentilem lex ad hereditatem vocat.

    8. Agri iam dudum a me possidebantur”.

    9. Partium verba a praetore audiuntur.

    10. Aufidiae actio a praetore datur.

    1. Aufidia (na placu): “Jesteś przeze mnie wzywany przed oblicze pretora, o Mesalo!”

    2. (przed pretorem):”Użytkowałam z jego pól za życia Aufidiusza.

    3. Ledwo co umarł Aufidiusz, gdy pola zostały zagarnięte przez Mesalę!

    4. Z powodu przysposobienia byłam uważana przez Aufidiusza za córkę i mi należy się spadek.

    5. Mesala: “Bez przyczyny jestem wezwany do ciebie, pretorze.

    6. Aufidiusz nie miał ani swoich spadkobierców, ani agnatów.

    7. Ustawa powołuje mnie jako gentyla do spadku.

    8. Pola już od dawna były posiadane przeze mnie.

    9. Słowa stron są słuchane przez pretora.

    10. Skarga jest udzielona przez pretora Aufidii.

    Aufidia (in foro): In ius a me vocaris, o Mesalla!

    • vocaris - 1K, 2 os. l. poj. indicativus imperfecti passivi

    • Aufidia - 1D, l. poj. N,

    • foro - Abl, 2D, l. poj.

    • ius - Acc, l. poj. 3D,

    • me - Abl, zaimek osobowy

    • Mesalla - V, l. poj. 1D,

    Aufidio vivo agris eius ego utebar ac fruebar.

    • utebar - 1 os. l. poj. 3K, indicativus imperfecti passivi

    • fruebar - 1 os. l. poj. 3K, indicativus imperfecti passivi

    • Aufidio vivo - Abl, l. poj. 2D,

    • agris - Abl, l. mn. 2D,

    • eius - 3 os. l. poj. G, zaimek wskazujący

    • ego - N, zaimek osobowy

    Vix moritur Aufidius, cum agri a Messalla arripiuntur.

    • moritur - 3 os. l. poj. 3K, indicativus imperfecti passivi

    • Aufidius - N, l. poj. 2D,

    • arripiuntur - 3 os. l. poj. 3K, indicativus imperfecti passivi

    • Messalla - Abl, l. poj. 1D,

    Ego adoptionis causa filia ab Aufidia habebar et mihi hereditas debetur.

    • habebar - 1 os. l. poj. 2K, indicativus imperfecti passivi

    • Aufidio - Abl, l. poj. 2D,

    • ego - N, zaimek osobowy

    • causa - Abl, l. poj. 1D,

    • adoptionis - G, l. poj. 3D,

    • filia - N, l. poj. 1D,

    • debetur - 3 os. l. poj. 2K, indicativus imperfecti passivi

    • hereditas - N, l. poj. 3D,

    • mihi - D, zaimek osobowy

    Messalla: “Sine causa, ad te, praetor, vocor”.

    • Messalla - 1D, l. poj. N,

    • causa - Abl, l. poj. 1D,

    • te - Acc, zaimek osobowy

    • vocor - 1K, 1 os. l. poj. indicativus imperfecti passivi

    • praetor - V, l. poj. 3D,

    Aufidio nec heredes sui nec agnati aderant:

    • heredes - N, l. mn. 3D,

    • agnati - N, l. mn. 2D,

    • aderant - 3 os. l. mn. indicativus imperfecti activi (?)

    • Aufidio - D, l. poj. 2D,

    • sui - N, l. mn.

    me gentilem lex ad hereditatem vocat.

    • vocat - 1K, 3 os. l. poj.

    • lex - 3D, N, l. poj.

    • gentilem - Acc, 3D, l. poj.

    • me - Acc, zaimek osobowy

    • hereditatem - Acc, l. poj. 3D,

    Agri iam dudum a me possidebantur.

    • possidebantur - 3 os. l. mn. 2K, indicativus imperfecti pass.

    • agri - N, l. mn. 2D,

    • me - Abl, zaimek osobowy

    Partiumverba a praetore audiuntur.

    • audiuntur - l. mn. 3 os. 4K, indicativus imperfecti passivi

    • verba - l. mn. N, 2D,

    • partium - G, l. mn. 3D,

    • praetore - Abl, l. poj. 3D,

    Aufidiae actio a praetore datur.

    • datur - 3 os. l. poj. 1K, indicativus imperfecti passivi

    • actio - l. poj. N, 3D,

    • Aufidiae - D, l. poj. 1D,

    • praetore - Abl, l. poj. 3D,

    1. Przed sądem

    1. In iudicio Aufidia a Servio Sulpicio patrono iuvatur.

    2. Iam pro tribunali, iudices, sedetis.

    3. Mox orationes habebuntur, mox testes a partibus dabuntur.

    4. Post testationes causa a vobis cognoscenturet sententia dicetur.

    5. Nos sententiae verbis tenebimur.

    6. Servius Sulpicius dicit pro aufidia:

    7. “Qui adoptatur, patris sui heres esse desint et adoptatoris heres fit ut adoptatoris filius.

    8. Et eui arrogatur, arrogatoris fit filius et suus heres ut patris naturalis”.

    9. Tenebitur a nobis, Servi, memoria orationis tuae!

    1. W sądzie Aufidia jest wspierana przez Serwiusza Sulpicjusza, jako obrońcę.

    2. Już przed lożą sędziowską sędziowie siedzicie.

    3. Wnet mowy będą wygłoszone, wnet świadkowie będą przedstawieni przez strony.

    4. Po zeznaniach sprawa będzie przez was rozpoznawana i wyrok będzie ogłaszany.

    5. My będziemy związani słowami wyroku.

    6. Serwiusz Sulpicjusz mówi w obronie Aufidii:

    7. “Ten, który jest przysposabiany, przestaje być spadkobiercą ojca i staje się spadkobiercą przysposabiającego jako syn przysposabiającego.

    8. I kto jest przysposabiany, staje się synem przysposabiającego i jego spadkobiercą na takiej pozycji jak syn ojca.

    9. Zapamiętamy twoją przemowę, Serwiuszu!

    In iudicio Aufidia a Servio Sulpicio patrono iuvatur.

    • iudicio - Abl, l. poj. 2D,

    • iuvatur - 3 os. l. poj. 1K, indicativus imperfecti passivi

    • Aufidia - 1D, N, l. poj.

    • Servio Sulpicio - Abl, l. poj. 2D,

    • patrono - Abl, l. poj. 2D,

    Iam pro tribunali, iudices, sedetis.

    • sedetis - 2K, 2 os. l. mn.

    • iudices - V, l. mn. 3D,

    • tribunali - 3D, Abl, l. poj.

    Mox orationes habebuntur, mox testes a partibus dabuntur.

    • habebuntur - 3 os. l. mn. 2K, futurum I passivi

    • orationes - l. mn. N, 3D,

    • dabuntur - 3 os. l. mn. 1K, futurum I passivi

    • testes - l. mn. 3D, N,

    • partibus - Abl, l. mn. 3D,

    Post testationes causa a vobis cognoscetur et sententiam dicetur.

    • cognoscetur - 3K, 3 os. l. poj. futurum I passivi

    • causa - l. poj. 1D, N,

    • testationes - Acc, l. mn. 3D,

    • vobis - Abl, zaimek osobowy

    • dicetur - 3 os. l. poj. 3K, futurum I passivi

    • sententia - N, l. poj. 1D,

    Nos sententiae verbis tenebimur.

    • tenebimur - l. mn. 1 os. 2K, futurum I passivi

    • nos - N, zaimek osobowy

    • verbis - Abl, l. mn. 2D,

    • sententiae - G, l. poj. 1D,

    Servius Sulpicius dicit pro Aufidia:

    • dicit - 3 os. l. poj. 3K,

    • Servius Sulpicius - N, l. poj. 2D,

    • Aufidia - Abl, l. poj. 1D,

    Qui adoptatur, patris sui heres esse desinit, et adoptatoris heres fit ut adoptatoris filius.

    • adoptatur - 1K, 3 os. l. poj. indicativus imperfecti passivi

    • esse - bezok. sum, esse

    • desint - 3K, 3 os. l. poj.

    • patris - G, l. poj. 3D,

    • sui - N,

    • heres - N, l. poj. 3D,

    • adoptatoris - G, l. poj. 3D,

    • fit - 3 os. l. poj. 3K,

    • filius - N, l. poj. 2D,

    Et qui arrogatur, arrogatoris fit filius at suus heres, ut patris naturalis.

    • arrogatur - 1K, 3 os. l. poj. indicativus imperfecti passivi

    • arrogatoris - G, l. poj. 3D,

    • fit - 3 os. l. poj. 3K

    • filius - N, l. poj. 2D,

    • suus - 2D, N,

    • heres - N, l. poj. 3D,

    • patris - G, l. poj. 3D,

    • naturalis - N, l. poj. 3D,

    Tenebitur a nobis, Servi, memoria orationes tua.

    • tenebitur - 3 os. l. poj. 2K, futurum I passivi

    • nobis - Abl, zaimek osobowy

    • Servi - V, l. poj. 2D,

    • memoria - 1D, l. poj. N,

    • orationis - G, l. poj. 3D,

    • tuae - G, l. poj. 1D,

    1. U Kwintusa Mucjusza

    1. Servius Sulpicius, qui inter nobiles eloquentia eminebat, ad Quintum Mucium aliquando pervenit eumque de iure civili consuluit.

    2. Quintus respondit.

    3. Cuius verba ille parum intellexit.

    4. Itaque denuo iuris peritum interrogavit, cuius opinionem tamen iterum non percepit.

    5. Tum Quintus Servium, cui oratoris clari laus tribuebatur, obiurgavit et ita dixit:

    6. “Turpe est patricio et viro nobili et oratori ius, in quo versatur, ignorare!”.

    1. Serwiusz Sulpicjusz, który wyróżniał się wymową między znakomitymi, przybył kiedyś do Kwintusa Mucjusza i radził się go w sprawach prawa cywilnego.

    2. Kwintus odpowiedział.

    3. Tamten niewiele zrozumiał z jego słów.

    4. Toteż ponownie zapytał uczonego w prawie, którego jednak opinii powtórnie nie zrozumiał.

    5. Wówczas Kwintus, któremu przyznawano chwałę sławnego oratora, zganił Serwiusza i tak powiedział:

    6. “Niegodne jest patrycjuszowi i znakomitemu mężowi i oratorowi nie znać prawa, którym się obraca!”

    Servius Sulpicius, qui inter nobiles eloquentia eminebat, ad Quintum Mucium aliquando pervenit eumque de iure civile consuluit.

    • eminebat - 3 os. l. poj. 2K, indicativus imperfecti passivi

    • Servius Sulpicius - 2D, l. poj. N,

    • nobiles - l. mn. Acc, 3D,

    • eloquentia - Abl, l. poj. 1D,

    • Quintum Mucium - Acc, l. poj. 2D,

    • pervenit - 4K, 3 os. l. poj. indicativus perfecti activi

    • eumque - Acc, l. poj.

    • iure - Abl, l. poj. 3D,

    • civile - Abl, l. poj.

    • consuluit - 3 os. l. poj. indicativus perfecti activi

    Quintus respondit.

    • respondit - 2K, 3 os. l. poj.

    • uintus - 2D, l. poj. N,

    Cuius verba ille parum intellexit.

    • cuius - G, l. poj. zaimek względny

    • verba - Acc, l. mn. 2D,

    • ille - N, l. poj. 3D,

    • intellexit - 3 os. l. poj. indicativus perfecti activi

    Itaque denuo iuris peritum interrogat, cuius opinionem tamen iterum non percepit.

    • iuris - G, l. poj. 3D,

    • peritum - 2D, Acc, l. poj.

    • interrogarit - 1K, 3 os. l. poj. indicativus perfecti activi

    • cuius - G, l. poj. zaimek względny

    • opinionem - Acc, l. poj. 3D,

    • percepit - 3 os. l. poj. 3K, indicativus perfecti activi

    Tum Quintus Servium, cui oratoris clari, laus tribuebatur, obiurgavit et ita dixit.

    • Quintus - N, l. poj. 2D,

    • Servium - Acc, l. poj. 2D,

    • cui - D, l. poj. zaimek względny

    • oratoris - 3D, G, l. poj.

    • clari - G, l. poj. 2D,

    • laus - 3D, N, l. poj.

    • tribuebatur - 2K, 3 os. l. poj. indicativus imperfecti passivi

    • obiurgavit - 1K, 3 os. l. poj. indicativus perfecti activi

    • dixit - 3 os. l. poj. 3K, indicativus perfecti activi

    Turpe est patricio et viro nobili et oratori ius in quo versatur ignorare!

    • turpe - N, l. poj. 3D,

    • est - 2 os. l. poj. sum, esse

    • patricio - 2D, l. poj. D,

    • viro - 2D, l. poj. D,

    • nobili - D, l. poj. 3D,

    • oratori - D, l. poj. 3D,

    • ius - 3D, l. poj. Acc,

    • quo - Abl, l. poj. zaimek względny

    • versatur - l. poj. 3 os. l. poj. indicativus praesentis passivi

    • ignorare - 1K, bezok.

    1. Nauka prawa

    1. Qua velut contumelia tactus Servius iuri civili operam dedit, et eos imprimis audivit, qui tum praecipuae auctoritatis fuerunt:

    2. institutus a Balbo Lucilio, a Gallo Aquilio instructus est.

    3. Etiam Sexti Papirii et Gai Iuventii responsa magna cum diligentia a Servio audiebantur.

    4. Gallum aquilium, qui tum iuris scientia excellebat, Servius in Cercinam insulam secutus est.

    5. Cercinae multi eius libri scripti sunt.

    6. Haec taliaque fuerunt fundamenta laudis Servii futurae.

    1. Tą jakby zniewagą dotknięty, Serwiusz zajął się prawem cywilnym i słuchał w pierwszym rzędzie tych, którzy wówczas byli prawnikami szczególnego poważania:

    2. uczony przez Balbusa Luciusa, został wykształcony przez Gallusa Aquiliusa.

    3. Także odpowiedzi Sextusa Papiriusa i Gaiusa Iuventiusa były przez Serwiusza słuchane z wielką uwagą.

    4. Za Gaiusem Aquiliusem, który wówczas wyróżniał się znajomością prawa, Serwiusz poszedł na wyspę Cercynę.

    5. Na Cercynie wiele jego ksiąg zostało napisanych.

    6. I to oto były podstawy przyszłej chwały Serwiusza.

    Qua velut contumelia tactus Servius iuri civili operam dedit...

    • qua - Abl, zaimek względny

    • contumelia - 1D, Abl, l. poj.

    • tactus - 3 os. l. poj. 3K, participium perfecti passivi

    • Servius - 2D, l. poj. N,

    • iuri - D, l. poj. 3D,

    • civili - D, l. poj. 3D,

    • operam - Acc, l. poj. 1D,

    • dedit - 3 os. l. poj. 1K, (cz. prze. dok.) ??

    ...et eos imprimis audivit, qui tum praecipuae auctoritatis fuerunt.

    • eos - l. mn. Acc, zaimek wskazujący

    • audivit - 4K, 3 os. l. poj. (prze dok)?

    • qui - l. mn. N, zaimek względny

    • praecipuae - G, l. poj. 1D,

    • auctoritatis - G, l. poj. 3D,

    • fuerunt - l. mn. 3 os. (prze dok)?

    Institutas a Balbo Lucilio, a Gallo Aquilio instructus est.

    • institutus - l. poj. 3 os. participium perfecti passivi

    • Balbo Lucilo - Abl, l. poj. 2D,

    • Gallo Aquilio - Abl, l. poj. 2D,

    • instructus - l. poj. 3 os. 3K, (stro bier czas prze dok)

    • est - 3 os. l. poj. sum esse

    Etiam Sexti Papirii et Gai Iuventi responsa magna cum diligentia a Servio audiebantur.

    • Sextii Papirii - G, l. poj. 2D,

    • Gai Iuventii - G, l. poj. 2D,

    • responsa - l. mn. N, 2D,

    • magna - Abl, l. poj. 1D,

    • diligentia - Abl, 1D, l. poj.

    • Servio - l. poj. Abl, 2D,

    • audiebantur - 3 os. l. mn. 4K, (str bier czas przesz nied)

    Gallum Aquilium, qui tum iuris scientia excellebat, Servius in Cercinam insulam secutus est.

    • Gallum Aquilium - Acc, l. poj. 2D,

    • qui - N, l. poj.

    • iuris - 3D, l. poj. G,

    • scientia - Abl, l. poj. 1D,

    • excellebat - 3K, l. poj. 3 os. (cz przesz nied)

    • Servius - 2D, l. poj. N,

    • Cercinam - l. poj. Acc, 1D,

    • insulam 1D, l. poj. Acc,

    • secutus est - 3 os. l. poj. (str bier prze dok)

    Cercinae multi eius libri scripti sunt.

    • Cercinae - G, l. poj. 1D,

    • multi - N, l. mn. 2D,

    • eius - l. poj. G, zaimek wskazujący

    • libri - N, l. mn. 2D,

    • scripti - 3od l. mn. 3K, (str bier cza prze dok)

    • sunt - 3 os. l. mn. sum esse

    Haec talique fuerunt fundamenta laudis Servi futurae.

    • haec - l. mn. N,

    • taliaque - N, l. mn. 3D,

    • fuerunt - l. mn. 3 os. sum, esse, fui (prze dok)

    • fundamenta - l. mn. N, 2D,

    • laudis - G, l. poj. 3D,

    • Servi - G, 2D, l. poj.

    • futurae - G, l. poj. 1D,

    1. O urzędach i urzędnikach

    1. Servius Sulpicius filiosuo de magistratibus populi Romani narrat:

    2. “Exactis regibus Romae consules constituti sunt, penes quos domi bellique summum ius est.

    3. Postea populus Romanus consulibus alios etiam magistratus addidit, valut censores, qui censum agunt, et praetores.

    4. Magistratus, qui iura in civitate regunt, in magnis senatus consulta sequuntur.

    5. Leges consensu populi non magistratuum imperio constituuntur.

    6. Plebs autem tribunos sibi creavit, qui sunt velut magistratus plebeii.

    7. Dicti sunt tribuni a tribubos, quia tribuum suffragio creantur.

    8. Viri boni est magistratui praeesse.”

    Serwiusz Sulpicjusz opowiada swojemu synowi o urzędach ludu rzymskiego:

    “Po wypędzeniu królów w Rzymie powołani zostali konsulowie, przy których w czasie pokoju było największe prawo.

    Później lud rzymski dodał konsulowi także innych urzędników, na przykład cenzorów, którzy dokonywali spisu obywateli i pretorów.

    Urzędnicy, którzy stosują prawa w państwie, w sprawach ważnych idą za radami senatu.



    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    Łacina - Paremie, Prawo I rok UMK, Łacina
    Łacina - Skróty, Prawo I rok UMK, Łacina
    slownictwo2, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    paremie2, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    slownictwo, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    łacina -egz, Prawo, Prawo KUL I rok
    SENTENCJE, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    kolokwium I - zdania, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    lacina-kolo1, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    acina - sentencje, UMK, UMK Prawo, Rok I, łacina
    Łacina sentencje, Prawo, Łacina
    Kazusy - dowody, PRAWO, ROK 3, Prawo ROK IV - semestr I
    PAPALIZM+i+inne, Prawo- I rok
    HAN wiczenia, PRAWO, ROK 3, Prawo ROK IV - semestr I, HNA
    testy sprawdzone, Notatki Prawo, V rok
    2.OSOBY-zdolnosc, PRAWO RZYMSKIE skrypty prawo I rok
    testy z 24 styczen 2010 handlowe, Notatki Prawo, V rok
    Źródła+prawa+w+monarchii+patrymonialnej, Prawo- I rok

    więcej podobnych podstron