1. CENTUM DARE SPONDES? SPONDEO. PROMITTIS? PROMITTO. STO DAĆ PRZYRZEKASZ? PRZYRZEKAM. OBIECUJESZ? OBIECUJĘ. centum - sto, / dare - inf., k1, do,dare daję spondes - ind.pr.act., sing., os2, k2, spondeo,-ere przyrzekam spondeo - ind.pr.act.,sing., os1, k2, spondeo,-ere przyrzekam promittis - ind.pr.act.,sing., os2, k3, promitto,-ere obiecuje promitto - ind.pr.act.,sing., os1, k3, promitto,-ere obiecuję 2. MORA TRAHIT PERICULUM. ZWŁOKA POCIĄGA NIEBEZPIECZEŃSTWO. mora - nom., d1, fem., sing., mora,-ae zwłoka, odroczenie trahit - ind.pr.act., sing., os3, k3, traho,-ere ciągnę periculum - acc., d2, neu., sing., periculum,-i niebezpieczeństwo 3. SUPERFICIES SOLO CEDIT. KTO JEST WŁAŚCICIELEM ZIEMI, JEST WŁAŚCICIELEM TEGO CO NA NIEJ JEST. superficies - nom., d5, fem., sing., superficies-ei powierzchnia solo - abl., d2, neu., sing., solum,-i grunt, ziemia cedit - ind.pr.act., sing., os3, k3, cedo,-ere iść, kroczę 4. NEGLEGENTIA CULPA EST. ZANIEDBANIE JEST WINĄ. neglegentia - nom., d1, fem., sing., neglegentia,-ae zaniedbanie culpa - abl., d1, fem., sing., culpa,-ae wina est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem 5. ACTORI INCUMBIT PROBATIO. NA POWODZIE SPOCZYWA CIĘŻAR DOWODU, actori - dat., d3, masc., sing., actor,-oris powód incumbit - ind.pr.act., sing., os3, k3, incumbo,-ere obciążam probatio -nom., sing., d3, probatio,-onis dowód 6. NULLUM CRIMEN SINE LEGE. NULLA POENA SINE LEGE. NIE MA PRZESTĘPSTWA BEZ USTAWY. NIE MA KARY BEZ USTAWY. nullum - nom., d2, neu., sing., adj., nullum,-a,-us żaden crimen - nom., d3, sing., neu., crimen,-inis przestępstwo sine - bez / lege - abl., d3, fem., sing., lex,legis przepis, ustawa nulla - nom., d1, fem., sing., nulla,-us,-um żadna poena - nom., d1, fem., sing., poena,-ae kara 7. QUID LEGES SINE MORIBUS? CZYM SĄ PRAWA BEZ OBYCZAJÓW? quid - co / leges - nom., d3, fem., plur., lex,legis przepis, ustawa sine - bez / moribus - abl., d3, masc., plur., mor,moris obyczaj zwyczaj 8. IMPOSSIBILIUM NULLA OBLIGATIO. ZOBOWIĄZANIE DO WYKONANIA ŚWIADCZENIA NIEMOŻLIWEGO JEST NIEWAŻNE. impossibilium - gen., d3, plur., adj., impossibilis,-e niemożliwy nulla - nom., d1, fem.,sing., adj., nulla,-um,-us żaden obligatio - nom., d3, fem.,sing., obligatio,-onis zobowiązanie 9. OMNIS DEFINITO IN IURE CIVILI PERICULOSA EST. WSZELKA DEFINICJA W PRAWIE CYWILNYM JEST RYZYKOWNA. omnis - nom., d3, sing., adj., omnis,-e każdy, cały, wszystek definitio - nom., d3, sing., fem.,definitio,-onis definicja in - w / iure - abl., d3, neu., sing., ius,iuris prawo civili - abl., d3, sing., adj., civilis,-e cywilny periculosa - nom., d1, sing., fem., adj., periculosa,-us,-um niebezpieczny est - ing.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem 10. EI INCUMBIT PROBATIO, QUI DICIT, NON EI, QUI NEGAT. OBOWIĄZEK PRZEPROWADZENIA DOWODU, SPOCZYWA NA TYM, KTO WYSTĘPUJE Z TWIERDZIENIEM, A NIE NA TYM, KTO TYLKO ZAPRZECZA (TEGO OBCIĄŻA DOWÓD, KTO TWIERDZI, NIE TEGO KTO ZAPRZECZA). ei -dat., sing., is,ea,id ten, ta, to (zaimek wskazujący) incumbit - ind.pr.act., os3, k3,sing., incumbo,-ere obciążam probatio - nom., d3, fem., sing., probatio,-onis dowód qui - (zaimek) kto, / dicit - ind.pr.act., os3, k3, sing., dico,-ere mówię non - nie / negat - ind.pr.act., os3, k1, sing., nego,-are zaprzeczam |
21. QUOD AB INITIO EST VITIOSUM NON POTEST TRACTU TEMPORIS CONVALESCERE. TO CO DO POCZĄTKU JEST WADLIWE NIE MOŻE BYĆ UZDROWIONE Z UPŁYWEM CZASU. quod - które(zaimek względny) nom., sing., neu. ab - abl. przez, od, z (przyimek) initio - abl., d2, sing., neu., initium,-ii początek, wstęp est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem vitiosum - nom., d2, sing., neu., vitiosum,-a,-us wadliwy potest - ind.pr.act., os3, sing., pos-sum mogę tractu - abl., d4, masc., sing., tractus,-us ciąg, przebieg upływ temporis - gen., d3, neu., sing., tempus,-oris pora, czas convalescere - inf.pr., k3, con-valesco,-ere staję się mocnym, nabieram sił 22. EXCIPIENDO REUS FIT ACTOR. POZWANY POPRZEZ PODNIESIENIE ZARZUTU SĄDOWEGO STAJE SIĘ POWODEM excipiendo - excipo,-ere zgłaszam zarzut reus - nom., d2, masc., sing., reus,-i pozwany fit - ind.pr.act, k3, os3, sing., fio, fieri staję się actor - nom., d3, masc., sing., actor,-oris powód 23. PACTA SUNT SERVANDA. UKŁADÓW TRZEBA DOTRZYMYWAĆ. pacta - acc. d2, neu., plur., pactum,-i porozumienie, układ sunt - ind.pr.act., os3, plur., sum,esse - jestem servanda - k1, gerundivum, servo -are chwieję 24. RES NULLIUS CEDIT PRIMO OCCUPANTI. RZECZ NICZYJA PRZYPADA TEMU KTO PIERWSZY JĄ ZAWŁASZCZY. res - nom., d5, fem., sing., res,rei rzecz nullius -gen., d2, adj., nullus,-a,-um żaden cedit - ind.pr.act., k3,os3, sing., cedo,-ere iść, kroczę primo - dat., sing., adj., primus,-a,-um najpierw occupanti - occupo,-are zajmuję 25. PRIOR TEMPORE, POTIOR IURE. PIERWSZY W CZASIE, LEPSZYM PRAWEM. Prior - nom., sing., adj., prior,prius pierwszy Tempore - abl., d3, sing., neu., tempus,-oris czas Potior - nom., sing., adj., potior,-ius lepszy, mocniejszy Iure - abl., d3, neu., neu., ius,iuris prawo 26. SALUS REI PUBLICAE SUPREMA LEX ESTO. DOBRO RZECZY POSPOLITEJ NIECH BĘDZIE NAJWYŻSZYM PRAWEM. salus - nom., d3, fem., sing., salus,-utis dobro rei - gen., d5, fem., sing., res,rei rzecz publicae - gen., d1, fem., sing., publicus,-a,-um publiczny suprema - nom., d1, fem., sing., supremus,-a,-um najwyższym lex - nom., d3, fem., sing., lex,legis prawo esto - imp.fut.act. słowa sum, os3, sing. Jestem 27. SERVITUTIBUS CIVILITER UTENDUM EST. SŁUŻEBNOŚĆ NALEŻY WYKONYWAĆ W SPOSÓB OGLĘDNY NAJMNIEJ UCIĄŻLIWY DLA WIERZYCIELA. servitutibus - abl., d3, fem., plur., servitus,-utis niewola, podległość civiliter - przysłwk., civilis,-e sprawiedliwy utendum - adj., est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem 28. MALE ENIM NOSTRO IURE UTI NON DEBEMUS. NIE POWINNIŚMY BOWIEM POSŁUGIWAĆ SIE ŹLE NASZYM PRAWEM. Male - adj., malus,-a,-um źle / enim - bowiem Nostro - alb., d2, sing., neu., noster,-tra,-trum nasze Iure - abl., d3, sing., neu., ius,iuris prawo Uti - aby / Non - nie / Debemus - ind.pr.act., k3, os1, plur., debeo,-ere posługuję 29. VIM VI REPELLERE LICET. SIŁĘ WOLNO ODEPRZEĆ SIŁĄ. vim - acc., d3, fem., sing., vis,vis siła vi - abl., d3, fem., sing., vis,vis siła repellere - inf.pr.act., k3, repello,-ere odpieram, odrzucam licet - ind.pr.act., k2, os3, sing., licet,-ere wolno, można |
11. IGNORANTIA IURIS NOCET. NIEZNAJOMOŚĆ PRAWA SZKODZI. ignorantia - nom., d1, fem., sing., ignorantia,-ae nieznajomość iuris - gen., d3, neu., sing., ius,iuris prawo nocet - ind.pr.act., os3, k2, sing., noceo,-ere szkodzę 12. ACTOR SEQUITUR FORUM REI. DLA POWODA WŁAŚCIWY JEST SĄD POZWANEGO. actor - nom., d3, masc., sing., actor,-oris powód sequitur - ind.pr.pas., os3., k4, sing., sequor, sequi podążam forum - acc., d2, neu., sing., forum,-i sąd, miejsce sądzenia rei - gen., d2, masc., sing., reus,rei pozwany 13. DA MIHI FACTUM, DABO TIBI IUS. UDOWODNIJ FAKT, A PRZYZNAM CI PRAWO, SPRAWIEDLIWOŚĆ (DAJ MI FAKT, DAM TOBIE PRAWO). da - imp.pr.act, sing., k1, do,dare daję mihi - dat. mnie, mi (zaimek osobowy „ego”) factum - acc., d2, neu., sing., factum,-i zdarzenie, fakt, czyn dabo - ind.fut.I.act., os1, k1, sing, do,dare daję tibi - dat. tobie, ci (zaimek osobowy „tu”) ius - nom., d3, neu., sing., ius,iuris prawo 14. SEMEL HERES, SEMPER HERES. KTO RAZ STAŁ SIĘ DZIEDZICEM NIE MOŻE PRZESTAĆ NIM BYĆ. semel - raz / heres - nom., d3, fem., masc., sing., heres,-edis dziedzic semper - zawsze / heres - nom., d3, fem., masc., sing., heres,-edis dziedzic 15. DIES INTERPELLAT PRO HOMINE. TERMIN WZYWA ZA CZŁOWIEKA. dies - nom., d5, fem., masc., sing., dies,diei termin, dzień interpellat - ind.pr.act., k1, sing., os3, interpello,-are wzywam pro - zamiast (przyimek) / homine - abl., d3, masc., sing., homo, hominis człowiek 16. QUI IURE SOU UTITUR, NEMINEM LAEDIT. KTO NIE PRZEKRACZA WŁASNYCH PRAW NIE NARUSZA PRAW DRUGIEGO. qui - kto (zaimek) / iure - abl., d3, neu., sing., ius,iuris prawo suo - abl., d2, sing., suus,-a,-um swój utitur -k4, ind.pr.pas., os3, używa neminem - acc. nikt (zaimek przeczący) laedit - ind.,pr.,act.,k3,sing.,os3,laedo,-ere kaleczyć, obrażać 17. MATER SEMPER CERTA EST, PATER QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT. MATKA ZAWSZE PEWNA JEST OJCEM JEST TEN NA KTÓREGO WSKAZUJE MAŁŻEŃSTWO. mater - nom., d3, sing., fem., mater,matris matka semper - zawsze / certa - nom., d1, sing., fem., certa,-um,-us pewny est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem pater - nom., d3., sing., masc., pater, patris ojciec quem - acc., sing., masc., qui,quae,quod (zaimek względny) nuptiae - nom., d1, plur., fem., nuptiae,-arum zaślubiny (tylko plur.) demonstrant - ind.pr.act., k.1, plur., demonstro,-are wskazuję 18. PRINCEPS LEGIBUS SOLUTUS. PANUJĄCY PRAWOM NIE PODLEGA (PIERWSZY SPOD PRAWA ZOSTAŁ WYŁĄCZONY). princeps - nom., d3, masc., sing., priniceps, cipis panujący, naczelny legibus - abl., d3, plur.,fem.,lex,legis prawo solutus - solvo,-ere wyzwalam 19. INDIVISA EST CAUSA PIGNORIS. PODSTAWA ZASTAWU JEST NIEPODZIELNA. indivisa - nom., d1, sing., fem., indivisa,-um,-us niepodzielna est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem causa - nom., d1, sing., fem., causa,-ae przyczyna pignoris - gen., d3, sing., neu., pignus,-oris zastaw 20. CONFESSUS PRO IUDICATO EST. KTO UZNAŁ POWÓDZTWO, UWAŻANY JEST ZA ZASĄDZONEGO. confessus - confiteor,-eri, wyznaję, przyznaję(fakt) pro - zamiast (przyimek) iudicato - abl., part.perf.pas., sing., iudicatus,-a,-um est - ind.pr.act., os3, sing., sum,esse jestem |
30. NEMO PLUS IURIS AD ALIUM TRANSFERRE POTEST QUAM IPSE HABET. NIKT NIE MOŻE PRZELAĆ NA DRUGIEGO WIĘCEJ PRAW NIŻ SAM POSIADA. nemo - nom., nikt (zaimek przeczący) plus - więcej iuris - gen., d3, neu.,sing., ius,iuris prawo ad - do, przy (przyimek) alium - acc., d2, adj., sing., alius,-a,-um inny transferre - inf.pr.act., k3, transfero,transferre przenoszę potest - ind.pr.act., os3, sing., pos-sum mogę quam - jak (partykuła porównawcza) ipse - ipse,-a,-um sam (zaimek wskazujący) habet - ind.pr.act., k2, sing., os3, habeo, -ere mam 31. IN DUBIO PRO REO. W WYPADKU WĄTPLIWYM (WYROKUJE SIĘ) NA KORZYŚĆ OSKARŻONEGO. in - w, na (przyimek) / dubio - abl., d2, sing., dubius,-a,-um niepewny, wątpliwy pro - na korzyść (kogo?)(przyimek) / reo - abl., sing., d2, masc., reus,-i pozwany 32. NE BIS DE EADEM RE SIT ACTIO. NIE MOŻNA WYTACZAĆ PONOWNEGO POWÓDZTWA W TEJ SAMEJ SPRAWIE, JUŻ RAZ ROZSTRZYGNIĘTEJ PRAWOMOCNYM WYROKIEM. Ne - nie / sit - sing., os3, sum,esse jestem Bis - dwa razy / de - w / eadem - tej samej Re - abl., d5, fem., sing., res,rei rzecz Actio - nom., d3, fem., sing., actio,-onis sprawa 33. AUDIATUR ET ALTERA PARS! NIECHAJ BĘDZIE WYSŁUCHANA I DRUGA STRONA! audiatur - ind.fut.pas., os3, sing., k4, audio,-ire słucham et - i (spójnik) / altera - nom., sing., d1, adj., alter,-a,-um inna, druga pars - nom., d3, fem., sing., pars,partis strona w procesie 34. NASCITURUS PRO IAM NATO HABETUR QUOTIENS DE COMMODIS EIUS AGITUR. DZIECKO POCZĘTE UWAŻA SIĘ ZA JUŻ URODZONE ILEKROĆ CHODZI O JEGO KORZYŚĆ. nasciturus - participium.fut.act., nascor rodzę się, powstaję pro - za iam - już nato - abl., d2, sing., adj., natus,-a,-um narodzony habetur - ind.pr.pas., k2, sing., os3, habeo,-ere mam quotiens - ilekroć / de - o (przyimek) commodis - abl., d2, neu., plur., commodum,-i wygoda, korzyść eius - gen., sing., zaimek wskazujący is,ea,id ten, ta, to agitur - ind.pr.pas., os3, sing, k3, ago,-ere gnam 35. FACTA PROBANTUR IURA NOVIT CURIA. FAKTY SĄ UDOWODNIONE PRAWA ZNA SĄD. facta - nom., d2, neu., plur., factum,-i fakty probantur - ind.pr.pas., k1, os3, sing, probo,-are udowadniam iura - acc., d3, plur., neu., ius,iuris prawo novit - ind.perf.act, os3,sing., nasco,-ere poznaję curia - nom., d1, fem., sing., curia,-ae sąd 36. SPECIES PERIT EI, CUI DEBETUR RZECZ OZNACZONA INDYWIDUALNIE PRZEPADA TEMU KOMU SIĘ NALEŻY, PRZEPADA WIERZYCIELOWI DŁUŻNIK STAJE SIĘ WOLNY. species - nom., d5, fem., sing., species,-ei wygląd, postać perit - ind.pr.act., k4, os3, sing., perio,-ire umierać wygasać ei - dat., sing., (zaimek wskazujący) is,ea,id ten, ta to cui - dat., komu, czemu (zaimek pytający) debetur - ind.pr.pas., os3, sing., k2, debeo,-ere powinieneś 37. GENUS PERIRE NON CENSETUR UWAŻA SIĘ ŻE GATUNEK NIE GINIE. genus - nom., d3, neu., sing., genus,-eris ród, plemię perire - inf.pr.act., k4, perio,-ire umierać wygasać / non - nie censetur - ind.pr.pas., os3, sing., k2, conseo,-ere szacować, oceniać
|