1. POJĘCIE i ISTOTA INTEGRACJI MIĘDZYNARODOWEJ

Integracja to splot procesów ekonomicznych
i politycznych w stosunkach wzajemnych państw, ich gospodarek i instytucji, które prowadzą do powstawania nowych struktur
i powodują zmiany w stosunkach międzynarodowych;

Potocznie: scalanie, zespalanie, łączenie się kilku elementów w całość;

2. Przyczyny i motywy skłaniające państwa do zawiązywania ugrupowań integracyjnych:

• Bardziej efektywne wykorzystywanie czynników produkcji, korzyści większej skali rynku;

• Poprawa ekonomicznych i instytucjonalnych warunków gospodarowania;

• Wspólne dążenie grupy państw do polepszenia własnej pozycji konkurencyjnej oraz zdobycia większych korzyści w międzynarodowej wymianie gospodarczej;

• Świadomość przynależności do tego samego kręgu tradycji gospodarczych, cywilizacyjnych, zachowań rynkowych;

• Tworzenie struktur dla wspólnego rozwoju w warunkach pokoju i bezpieczeństwa;

• Dążenie do wspólnej kontroli nad działaniami politycznymi i ekonomicznymi państw, które w przeszłości odegrały negatywną rolę w historii.

3. Kryteria definiowania i mechanizmy integracji

Kryteria definiowania integracji:

• kryterium horyzontu integracji - pytanie czy integracja jest nie kończącym się procesem, czy też osiąga stan nasycenia;

• kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji - czy powinien to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się państw;

• kryterium korzyści z integracji - czy korzyści integracyjne powinny być dzielone po równo między integrujące się kraje, czy też mogą im przypadać w nierównych częściach.

Mechanizmy integracji:

Można wskazać na dwa główne mechanizmy pełniące rolę sprawczą w procesie integracji:

• mechanizm rynkowy - reakcja podmiotów gospodarczych na sygnały mechanizmu rynkowego i dostosowywanie się ex post procesu integracyjnego na poziomie makroekonomicznym;

• mechanizm administracyjny - ustalanie ex ante przez organy centralne, narodowe bądź międzynarodowe charakteru i przebiegu procesu integracyjnego.

4. Integracja formalna i nieformalna, integracja negatywna i pozytywna

• integracja formalna (zinstytucjonalizowana forma, zmiany prawne, administracyjna nadbudowa np. : struktury i funkcjonowanie UE);

• integracja nieformalna (naturalne procesy konwergencji i zmian, najczęściej gospodarczych: większość stref wolnego handlu występujących na świecie.

• integracja negatywna to znoszenie barier, które ograniczają swobodny przepływ dóbr, usług, kapitału i siły roboczej;

• integracja pozytywna to tworzenie wspólnych praw i realizacja wspólnej polityki; tworzenie nowych struktur.

5.Formy integracji gospodarczej

• Strefa wolnego handlu (obniżanie ceł i barier ilościowych w handlu między państwami strefy, aż do ich całkowitego zniesienia, niski poziom integracji ekonomicznej i politycznej);

• Unia celna (wspólna zewnętrzna taryfa celna w handlu z krajami trzecimi, wspólna polityka handlowa, unifikacja instrumentów wykorzystywanych w polityce handlowej);

• Wspólny rynek (swobodny przepływ między krajami członkowskimi towarów, usług, ludzi i kapitału; swoboda prowadzenia działalności gospodarczej i osiedlania się ludzi; harmonizacja ustawodawstwa dla wdrażania czterech swobód);

• Unia gospodarcza i walutowa (koordynacja narodowych polityk gospodarczych, wypełnianie kryteriów makroekonomicznych; wspólna polityka monetarna, wspólna waluta; wyskoki poziom integracji w dziedzinie: fiskalnej, walutowej, produkcyjnej i społecznej; wysoki poziom integracji ekonomicznej i politycznej;

• Pełna integracja gospodarcza i polityczna (wspólna polityka gospodarcza scalonego (całkowicie zintegrowanego) obszaru; ponadnarodowe instytucje ekonomiczne i polityczne, działające także w sferze polityki zagranicznej i obronnej; rodzaj jednolitego państwa federalnego ).

Przykłady realnie istniejących regionalnych ugrupowań integracyjnych na różnych poziomach:

• Strefa wolnego handlu: Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Północno-Atlantyckie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (NAFTA);

• Unia celna: MERCOSUR ugrupowanie gospodarcze zrzeszające większość państw Południowej Ameryki;

• Wspólny Rynek: Europejski Rynek Wewnętrzny (European Internal Market) zrzeszający 27 państw UE;

• Unia gospodarczo-walutowa: European Monetary Union (EMU), do której należą państwa strefy euro UE.

6. Europa jako pojęcie geograficzne ,polityczne, wspólny obszar cywilizacyjny, kulturowy

• Europa jako pojęcie geograficzne - kontynent ze wschodnią granicą wyznaczoną przez Ural i Kaukaz; w świadomości Europejczyków granice Europy niedookreślone; Europa jako subkontynent kontynentu azjatyckiego;

Europa jako wspólny obszar cywilizacyjny i kulturowy - najczęstsze formy kontaktów kulturowych: religia i wartości, nauka, handel, zwyczaje i prawo, wojny, sport. Kulturowo kontynent europejski wyodrębniony bardzo wyraźnie

7. Źródła cywilizacji zachodniej i wspólne korzenie Europy

Wspólne korzenie Europy: grecka filozofia, rzymskie prawo, chrześcijańskie wartości i tradycje;

Źródłosłów nazwy „Europa„ nie do końca rozpoznany:

• w starożytnej babilońskiej cywilizacji Wschodu, Zachód oznaczał świat mroczny i nierozpoznany (ereb);

• imię żeńskie w języku greckim, którym obdarzano postacie z mitologii; Europa - córka władcy miast Sydonu i Tyru uprowadzona na Kretę przez byka, w którego wcielił się Zeus (mit o Europie);

• wyznawcy i obrońcy religii chrześcijańskiej z czasów wojen z Arabami ( europenses);

8. Ważniejsze europejskie idee i działania integracyjne okresu od starożytności do I Wojny Światowej

Starożytna Grecja

Fundamenty cywilizacji europejskiej - kultura grecka jako źródło rozwoju cywilizacji i tożsamości europejskiej;

Kultura, sztuka, filozofia i nauka ( Sokrates, Platon, Arystoteles);

Polityka (różne formy władzy); państwa - miasta (polis) jako zalążek federacji z jednoczącymi działaniami (np. igrzyska panhelleńskie); Imperium ateńskie zaczątkiem europejskiej idei „integracji przez dominację”;

. Starożytny Rzym

Kontynuacja i wzbogacenie dorobku kultury greckiej (literatura: Owidiusz, Horacy, Cyceron) oraz rozbudowa zasad funkcjonowania państwa i prawa (prawo rzymskie); Pax Romana - porządek pokojowy;

Rozszerzenie wpływów w Europie od Atlantyku po Zatokę Perską; Imperium Romanum integrowane przez wspólne prawo, wspólnotę cywilizacyjną (wysoki poziom kultury materialnej: drogi wewnętrzne imperium, wodociągi i akwedukty, amfiteatry, świątynie, łuki triumfalne, stadiony); znacząca rola integrująca armii - legionów rzymskich;

Chrześcijaństwo głównym czynnikiem integracji ludów europejskich;

Papiestwo i Kościół odgrywały w Średniowieczu rolę instytucji ponadnarodowej, rozjemczej i zwierzchniej wobec państw feudalnych. Umacnianie się władzy europejskich królów i cesarzy prowadziło do nasilenia rywalizacji „tiary„ i „korony”;

Z czasem w Europie powstawały monarchie narodowe o różnych interesach, następował rozwój języków i kultury narodowej

. Europejskie idee oraz projekty integracyjne okresu Odrodzenia i Oświecenia

Jerzy z Podiebradu, król czeski (XV w. ) wysunął koncepcję związku chrześcijańskich państw europejskich, Ligi Pokoju, z dwoma organami pondpaństwowymi: Trybunałem (ustawodawstwo) i Radą (reprezentacja wszystkich państw) i wspólną walutą

William Penn, brytyjski współtwórca religijnego ugrupowania kwarków (XVII w.) proponował utworzenie ogólnoeuropejskiego związku państw z ponadnarodowym parlamentem dla stanowienia norm prawnych i rozstrzygania sporów;

Wielki Plan króla Francji Henryka IV (XVII w.) stworzenia związku 15 państw europejskich (bez Rosji i Turcji) skupionych w trzech grupach: sześciu monarchii dziedzicznych, pięciu monarchii elekcyjnych (Polska) i czterech republik europejskich. Władza sprawowana przez Radę (Wielką) Europy, plan budowy wspólnej armii koalicyjnej;

Próby Napoleona Bonaparte integracji Europy przez podbój (XVIII/ XIX w.) - od Portugalii po granice Rosji utrwalane wpływami dynastycznymi, kulturowymi, językowymi; w państwach podporządkowanych - nowy system władzy, nowy kodeks cywilny (Kodeks Napoleona) oraz konstytucje wzorowane na francuskiej

Idee jedności europejskiej w polskiej myśli politycznej - XVIII/ XIX

Kajetan Józef Skrzetuski, pijar i myśliciel Oświecenia - projekt Rzeczpospolitej Europejskiej z Sejmem Generalnym (władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza, zarządzanie wspólnym skarbem);

Stanisław Staszic, filozof, praktyk gospodarczy, pisarz polityczny - federacja europejskich narodów; panslawistyczna koncepcja współdziałania narodów słowiańskich

Adam książę Czartoryski, polityk, minister spraw zagranicznych Rosji - na emigracji projekt Ligi Europejskiej z brytyjskimi rozwiązaniami ustrojowymi i ponadnarodowymi organami: Radą, Senatem, Kongresem; prymat Wielkiej Brytanii i Francji oraz federacje regionalne: słowiańska, bałkańska, niemiecka , włoska;

Wojciech Bogumił Jarzębowski, ekonomista, biolog, pisarz polityczny - równoprawne stosunki między narodami europejskimi, przestrzeganie zasad prawa, stopniowe znoszenie granic; Konstytucja dla Europy z 77 artykułami: zasady funkcjonowania wspólnych instytucji, relacje między narodami a władzą wspólnotową; wspólna polityka zagraniczna i obronna

9. Koncepcje integracji europejskiej okresu międzywojnia i II Wojny Światowej

Konferencja wersalska 1919 r. po I Wojnie Światowej - Traktat z Niemcami (ograniczenie ambicji i wpływów niemieckich, rygorystyczne warunki pokoju, ograniczenie terytorium Rzeszy, reparacje wojenne, utrata kolonii); Projekt nowej organizacji bezpieczeństwa - Ligi Narodów;

Unia Paneuropejska - twórca austriacki arystokrata, polityk i wydawca Richarda Coudenhove-Kalergi; Idea utworzenia jednego państwa europejskiego - zaprezentowana w 1923 r. w pracy Pan - Europa i propagowana przez ruchy paneuropejskie z centralą we Wiedniu - przewidywany udział wszystkich państw europejskich, poza Wielką Brytanią (ambicje imperialne) i Związkiem Sowieckim ( cywilizacja turańska); UP jako federacja państw działająca w ramach Ligii Narodów z układem rozjemczym, unią celną, konstytucją, dwuizbowym parlamentem; wykluczała konflikty wewnątrzeuropejskie i miała bronić przed zagrożeniami zewnętrznymi; Projekt UP - głośna, ale nieskuteczna inicjatywa;

Projekty Stanów Zjednoczonych Europy - propagowane przez polityków francuskich, w tym:

Aristide Brianda: wielokrotny minister spraw zagranicznych i premier Francji; w 1929 r. propozycja utworzenia Unii Federalnej jednoczącej państwa europejskie; projekt zmodyfikowany w 1930 r. jako Unia Europejska o strukturze: Konfederacja Europejska - stały organ z przedstawicielami wszystkich państw członkowskich Ligi Narodów, Stały Komitet Polityczny - organ wykonawczy, Sekretariat; propozycja utworzenia unii celnej i wspólnego rynku, systemu wspólnego bezpieczeństwa

Eduarda Herriota: premier i minister spraw zagranicznych Francji ; w 1930 opublikował studium: Stany Zjednoczone Europy, popularyzując idee integracji europejskiej w oparciu o doświadczenia USA; zarządzanie miały zapewnić stałe konferencje, sekretariat i system arbitrażowy;

Obie propozycje zapewniły zbliżenia niemiecko-francuskie; jednak w warunkach światowego kryzysu gospodarczego uznane za przedwczesne; brak poparcia politycznego; krytyka ze strony Rosji Sowieckiej (kordon sanitarny);

Projekty integracyjne organizacji i stowarzyszeń (np. Międzynarodowe Stowarzyszenie Współpracy Europejskiej); propozycje federacji regionalnych; ruchy intelektualne;

Myśl europejska w okresie II Wojny Światowej

Swoistą ideę „nowego ładu” europejskiego w ramach Tysiącletniej Rzeszy miały hitlerowskie Niemcy; realizacja zamierzeń Adolfa Hitlera z Mein Kampf (Moja Walka);

Dążenie do zapewnienie Niemcom potęgi - początkowo drogą „pokojowych agresji dyplomatycznych”, a z czasem - podboju i przemocy (koncepcja Lebensraum); klęska i bezwarunkowa kapitulacja Niemiec kończyć miały ostatnią próbę siłowego jednoczenia Europy;

Aktywność Wielkiej Brytanii w tworzeniu przyszłej wizji powojennej Europy

Winston Churchill, premier W.Brytanii:

wysunął w 1940 r. projekt unii anglo-francuskiej (wspólny parlament, rząd, obrona, finanse); odrzucony przez Francję;

przedstawił w 1943 r. ideę utworzenia Rady Europy jako strefy pośredniej między USA a ZSRR; W. Brytania po wojnie mediatorem i „jednoczycielem” Europy;

Londyn miejscem aktywności rządów emigracyjnych w prezentacji ich koncepcji integracyjnych ( np. konfederacja polsko-czechosłowacka, konfederacja bałkańska, model integracyjny Beneluxu);

USA i ZSRR - brak wsparcia dla europejskich idei integracyjnych; uwaga skupiona na problemach strategii i taktyki wojennej przeciw państwom Osi; w końcowej fazie wojny koncentracja na zakreślaniu stref wpływów w Europie, bazujących na udziale zbrojnym obu państw w walce z faszyzmem

10. Podział Europy po II Wojnie Światowej; konflikt zimnowojenny Wschód-Zachód, Przyczyny i przejawy

Narastanie konfliktu zimnowojennego

Deklaracja współpracy w końcowej fazie wojny ustępuje dążeniu do maksymalnego zabezpieczenia własnych interesów mocarstw;

USA i ZSRR zaznaczają swoje strefy wpływów w Europie, wynikające z udziału wojsk obu państw w walce zbrojnej z faszyzmem

USA - wsparcie dla europejskich koncepcji integracyjnych; współpraca z Europą instrumentem amerykańskiej polityki zagranicznej na czas narastających napięć zimnowojennych;

ZSRR - objęcie wpływami około jednej trzeciej Europy; narzucanie rozwiązań ustrojowych i eliminowanie sił opozycyjnych; oddziaływanie na międzynarodowe ruchy społeczne, partyjne, związkowe;

Przejawy:

• duże straty ludzkie i materialne,

• spadek o 30% produkcji przemysłowej w porównaniu z 1938 r.,

• zmniejszenie udziału państw europejskich w gospodarce światowej,

• osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich (wsparcie procesów dekolonizacji przez USA i ZSRR),

• utrata możliwości samodzielnego oddziaływania Europy na skutek podziału kontynentu na dwa konfrontacyjne bloki: W - Z,

• kryzys gospodarczy i demograficzny Europy zniszczonej wojną.

11. Pierwsze powojenne zachodnioeuropejskie Koncepcje i dokonania integracyjne: koncepcje W. Churchilla

. Od idei do działania

Elitarny charakter większości ruchów integracyjnych: ideowych, naukowo-badawczych, zawodowych, społecznych (np. Europejska Unia Parlamentarna);

Masowy charakter:

Europejska Unia Federalistów (1946); cel - szybkie zjednoczenie Europy (Unia Europejska), projekt konstytucji, Rada Związkowa z prezydentem, wieloizbowy parlament; szeroki zasięg oddziaływania ruchu poprzez federacje regionalne;

Koncepcje zjednoczeniowe Winstona Churchilla

• wystąpienie w Fulton, marzec 1946 r.: słynne określenie „żelazna kurtyna”;

• przemówienie na Uniwersytecie w Zurychu, wrzesień 1946 r.: wezwanie do pojednania francusko-niemieckiego i utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy - uznawane za impuls integracyjny o historycznym znaczeniu

12. Znaczenie planu Marschalla i Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC); Organizacja Współpracy gospodarczej i rozwoju (OECD)

Plan Marshalla - wsparcie USA dla europejskich procesów integracyjnych

Wystąpienie amerykańskiego sekretarza stanu George Marshalla na Uniwersytecie Harvarda, czerwiec 1947 r., z zapowiedzią pomocy dla powojennej odbudowy gospodarki państw Europy i zahamowania wpływów komunistycznych - wewnętrznych i zewnętrznych

Cele Planu Marshalla:

• łagodzenie następstw wojny dla społeczeństw europejskich,

• zapewnienie stałego tempa rozwoju i podniesienie poziomu życia ludności,

• wpływanie na stabilizację wewnętrzną państw europejskich,

• ograniczenie warunków dla rozwoju partii radykalnych, zwłaszcza w państwach zagrożonych przez komunizm (np. Grecja)

Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), kwiecień 1948 r.,

jako instytucjonalna forma koordynacji rozdziału pomocy amerykańskiej oraz wzajemnej współpracy gospodarczej państw uczestniczących; Najwyższy organ OEEC - Rada (na szczeblu ministrów) oraz komitety techniczne i agencje wyspecjalizowane dla koordynacji polityki gospodarczej państw członkowskich ;

Przy OEEC powstały:

• Europejska Unia Płatnicza (1950),

• Europejska Agencja Energii Jądrowej (1957),

• Bank Rozrachunków Międzynarodowych (1959),

• W 1961 r. OEEC przekształcona w OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju);

13. Powstanie Benelux'u i Unii Zachodnioeuropejskiej

Benelux, styczeń 1948 r., ustanowienie unii celnej Belgii, Holandii i Luksemburga, „poligon doświadczalny” i promotor działań wspólnotowych;

Komitet Koordynacyjny europejskich ruchów integracyjnych i Kongres Europy w Hadze, maj 1948 r., z udziałem najważniejszych polityków zachodnioeuropejskich, w tym przyszłych Ojców Założycieli Wspólnot Europejskich; trzy rezolucje: kulturalna, polityczna i społeczno-gospodarcza nt. przyszłości integracji w tych obszarach

Unia Zachodnia, Bruksela marzec 1948 r., powstanie pierwszej zachodnioeuropejskiej organizacji o charakterze polityczno-militarnym zobowiązującej państwa do udzielenia sobie wzajemnej pomocy na wypadek jakiejkolwiek agresji; międzypaństwowy sztab wojskowy; zapobieganie przez władze o pomoc wojskową ze strony USA; prace nad projektem Paktu Północnoatlantyckiego;

14. NATO

Powstanie -kwiecień 1949

15. Rada Europy

Powstanie-maj 1949

16. Specyfika integracji gospodarczej i militarnej państw środkowej Europy Środkowo-Wschodniej, RWPG (powstanie-rozwiązanie), Układ Warszawski (powstanie-rozwiązanie)

• Federacja Bałkańska, 1947 r.,

• Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, RWPG, styczeń 1949 r.,

• Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, Układ Warszawski, maj 1955 r.

17. Początki Wspólnot Europejskich: Deklaracja R Schuman, Traktat Paryski i powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

Francja

• Inicjatywa Jean Monneta (1950) zawiązania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) i stworzony na jej podstawie

• Plan Roberta Schumana utworzenia EWWiS - objęcie francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali ponadnarodową kontrolą tzw. Wysokiej Władzy

• Wielka Brytania - niechęć do ponadnarodowych rozwiązań i federalizowania Europy, odmowa uczestniczenia w pracach EWWiS; ograniczona współpraca ze wspólnotą na mocy specjalnego porozumienia;

• RFN - aktywne podjęcie przez Konrada Adenauera inicjatyw integracyjnych jako sposobu wyjścia z powojennej izolacji politycznej; Rezolucja Bundestagu (1950) ws. utworzenia europejskiego paktu federalnego i ponadpaństwowej władzy federalnej w Europie

• podpisanie Traktatu Paryskiego (1951) o powstaniu EWWiS - modyfikacja pierwotnych projektów federacyjnych poprzez włączenie struktur międzypaństwowych jako reprezentacji państw członkowskich (Wspólne Zgromadzenie, Rada Ministrów, Trybunał);

18. Starania o utworzenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP)

1950 r. - Plan premiera Francji, Rena Plevena, na forum francuskiego Zgromadzenia Narodowego w październiku 1950 r. utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO);

EWO - federacyjna struktura wojskowa państw „szóstki” (Benelux, Francja, Niemcy Włochy) z wojskowym udziałem niemieckim w obronie Zachodu, a jednocześnie - blokada w odbudowie samodzielnej armii zachodnioniemieckiej;

V 1952 r. - podpisanie w Paryżu przez ministrów spraw zagranicznych „szóstki” traktatu o Europejskiej Wspólnocie Obronnej (EWO):

• uzgodniono utrzymanie narodowych struktur wojskowych w ramach armii europejskiej:

• przyjęto deklarację o zobowiązaniu USA i W. Brytanii do obrony integralności EWO,

• przewidziano utworzenie Europejskiego Komisariatu Obrony (status niezależny od rządów), Rady Ministrów, Zgromadzenia i Trybunału,

• zadecydowano o stacjonowaniu wojsk USA i Kanady na kontynencie europejskim.

Ratyfikacja EWO:

• Benelux, RFN i Włochy - po dyskusjach w latach1953-1954 ratyfikacja,

• Francja - odrzucenie traktatu przez Zgromadzenie Narodowe w VIII 1954 r.,

• W. Brytania - wsparcie dla armii europejskiej, ale brak zgody na członkostwo w EWO (warunek uczestnictwa - ograniczenie struktur ponadnarodowych);

Efekt: upadek koncepcji Europejskiej Wspólnoty Obronnej

III 1953 r. projekt utworzenia Wspólnoty Europejskiej (ewolucja pierwotnego projektu EWP) - połączenie EWWiS z planowaną EWO dla umocnienia bezpieczeństwa państw „szóstki” i koordynacji ich polityki zagranicznej;

Planowane powołanie w ramach wspólnoty takich organów jak:

• Parlament z dwoma izbami: Senatem i Izbą Ludów,

• Europejska Rada Wykonawcza,

• Rada Ministrów Narodowych

Fiasko powołania EWO przekreśliło plany powołania Wspólnoty Europejskiej (d. EWP);

Przyczyny:

• opór wobec remilitaryzacji Niemiec,

• brak doświadczeń państw europejskich w tworzeniu wspólnych sił zbrojnych,

• brak zgody wielu środowisk polityków na rozwiązania ograniczające suwerenne uprawnienia państw,

• spadek napięcia w sytuacji międzynarodowej (śmierć Stalina i rozejm w Korei 1953 r.).

19. Powstanie Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE)

Inicjatywa W. Brytanii (tzw. Plan Edena) rozszerzenia Unii Zachodniej o RFN oraz Włochy i utworzenia Unii Zachodnioeuropejskiej;

X 1954 r. podpisanie w Paryżu 21 układów i protokołów (układy paryskie; ratyfikacja 1955 r.) decydujących o:

• utworzeniu Unii zachodnioeuropejskiej (UZE),

• przyjęciu RFN do NATO,

• dostarczeniu przez RFN do UZE i NATO kontyngentu wojskowego,

• porozumienia ws. plebiscytu w Saarze,

• rozwiązywania przez RFN spornych problemów z sąsiadami jedynie droga pokojową

20. Traktaty Rzymskie, utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EUROATOM), cele, struktura i organizacja władz

Cele EWG

• stworzenie wspólnego rynku,

• stopniowe zbliżenie polityki państw członkowskich,

• zwiększenie stabilności gospodarczo-walutowej,

• zapewnienie stałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego,

• wzrost stopy życiowej społeczeństwa

Struktura ( organy) władz EWG:

• Zgromadzenie Parlamentarne o celach konsultacyjnych i kontrolnych,

• Rada Ministrów o głównych uprawnieniach decyzyjnych,

• Komisja z funkcją wnioskodawczą i wykonawczą,

• Trybunał do realizacji funkcji sądowniczych.

EUROATOM

Celem Euroatomu było stworzenie dogodnych warunków powstania i rozwoju przemysłu jądrowego państw członkowskich oraz rozwój wymiany z państwami trzecimi

21. Stanowisko prezydenta Francji Ch. De Gaulle'a wobec integracji europejskiej, plan Foucheta, wyjście Francji ze struktur militarnych NATO

Charakterystyka:

• eksponowanie w procesach integracji zasadniczej roli państw narodowych,

• podkreślanie wspólnej tożsamości narodów europejskich (przejściowo podzielonych różnicami ideologicznymi),

• sprzeciw wobec europejskich koncepcji federalistów jako zamiaru tworzenia „sztucznej Ojczyzny zrodzonej z mózgu technokratów”,

• dążenie do konfederacyjnej struktury zjednoczonej Europy („Europa państw”/ „Europy Ojczyzn” ),

• blokowanie dążeń W. Brytanii do członkostwa we Wspólnotach Europejskich („koń trojański” USA w Europie ),

• sprzeciw wobec ponadnarodowych ambicji w działaniach Komisji EWG,

• preferowanie większej samodzielności „Europy europejskiej” (bez protekcji USA),

• postulowanie szerszego rozwoju współpracy ogólnoeuropejskiej („od Atlantyku po Ural”),

• opowiadanie się za polityką równowagi

Stanowisko Francji de Gaulle'a z lat 1958 - 1969 uznawane za przełomowe w dziejach integracji europejskiej:

• wpływ na osłabienie spójności Wspólnoty Atlantyckiej w relacjach USA - Europa Zachodnia,

• oddziaływanie na narodowe ambicje i resentymenty państw „szóstki”,

• negatywny wpływ na europejskie procesy integracyjne,

• wprowadzenie do dyskursu politycznego koncepcji współpracy ogólnoeuropejskiej.

• mocarstw europejskich, wspartej na dwóch filarach: Francji i ZSRR.

Plan Foucheta (1962) jako emanacja idei gaullistowskiego konfederalizmu:

• inicjatywa regularnych posiedzeń szefów państw i rządów „szóstki” dla uzgadniania i koordynowania zasadniczych posunięć politycznych dla zachowania jedności Europy (unia polityczna);

• Plan odrzucony jako zakamuflowana opozycja wobec NATO, utrzymywanie „starych” koncepcji struktur międzypaństwowych w miejsce wymaganych przez integrację rozwiązań ponadpaństwowych; zaakceptowana idea stałych spotkań szefów państw i rządów;

Wyjście Francji ze struktur militarnych NATO (1966) -

• podważenie utrzymywania amerykańskiego protektoratu w Europie „pod przykrywką NATO”, nakaz opuszczenia terytorium Francji przez Kwaterę Główną NATO, tworzenie samodzielnej polityki obronnej (od 1960 Francja dysponentem broni jądrowej);

22. Układ fuzyjny i łączenie struktur Wspólnot europejskich

Podobne główne organy Wspólnot (EWWiS, EWG,Euroatom), choć o różnych możliwościach działania;

EWG najbardziej wpływową organizacją utożsamianą z działaniami całej „szóstki”:

• liberalizacja przepływu towarów, znoszenie ceł i ograniczeń ilościowych,

• realizacja pierwszych polityk wspólnotowych: rolnej, handlowej, transportowej,

• ustanowienie unii celnej (1968),

• wypracowanie wspólnej polityki handlowej (1970)

Głównymi organami decyzyjnymi Wspólnot Europejskich początkowo były:

• Rada EWG,

• Rada EWWiS

• Rada Euroatomu

• Połączenie rad trzech wspólnot na mocy układu fuzyjnego z kwietnia 1965 r. i działalność jednej Rady Ministrów od 1 lipca 1967 r.

Rada:

• organ przedstawicieli rządów państw członkowskich z ilością głosów odpowiadającą potencjałowi demograficznemu poszczególnych państw,

• występowanie jednej Rady Ministrów w zmiennych składach szefów różnych resortów, w zależności od tematyki obrad,

• przewodnictwo Rady zmieniane co pół roku

Utworzenie wspólnej Rady w 1967 roku

RADA EWG + RADA EWWiS + RADA EUROATOMU = RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Głównymi organami wykonawczymi wspólnot europejskich początkowo były:

• Komisja EWG,

• Komisja Euroatomu

• Wysoka Władza EWWiS

• Połączenie komisji trzech wspólnot na mocy układu fuzyjnego z kwietnia 1965 r. i działalność jednej Komisji Wspólnot Europejskich od 1 lipca 1967 r.

• Komisja początkowo składała się z 9 członków ( po jednym z państw Beneluxu i po dwóch z RFN, Francji, Włoch) z rozbudowanym aparatem urzędniczym; Komisja w coraz większym zakresie reprezentowała wspólnoty wobec państw trzecich i organizacji międzynarodowych;

Utworzenie wspólnej Komisji w 1967 roku

Komisja EWG + Komisja Euroatomu + Wysoka Władza EWWiS = Komisja Wspólnot Europejskich

23. Pierwsze rozszerzenie wspólnot o Wielką Brytanię, Danię i Irlandię

• Rozpoczęcie w czerwcu 1970 r. negocjacji akcesyjnych z czterema kandydatami: Danią, Irlandia, Norwegią, Wielką Brytanią;

• Podpisanie w styczniu 1972 r. traktatów o przystąpieniu państw kandydujących do wspólnot;

• Ratyfikacja traktatów i ich wejście w życie 1 stycznia 1973 r.; odrzucenie w referendum przez Norwegię członkostwa we wspólnotach;

• Rozszerzenie Wspólnot Europejskich „na Północ” wzmocnieniem procesu integracji europejskiej; zwłaszcza integracja Wielkiej Brytanii z ze wspólnotami (po kilku nieudanych próbach) wsparła dalszy rozwój integracji i zwiększyła rolę Wspólnot Europejskich w świecie.

24. Rozszerzenie Wspólnot Europejskich „na Południe” - Grecja , Hiszpania, Portugalia

Grecja - układ stowarzyszeniowy 1961 r.; wniosek o członkostwo 1975r. problemy: konflikt z Turcją, krytyczna ocena przez Komisję stanu greckiej gospodarki;

• akcesja do Wspólnot Europejskich 1981 r. jako dziesiątego członka WE (siedmioletni okres dostosowawczy);

Hiszpania - wniosek o członkostwo 1977 r.;

• problemy: zagrożenie dla Włoch i Francji konkurencją hiszpańskimi artykułami rolnymi na rynku EWG, obawy bogatych krajów o wysokie transfery socjalne z budżetu UE dla Hiszpanii jako kraju o dużym potencjale ludnościowym;

• akcesja do Wspólnot Europejskich 1986 r. (dziesięcioletni okres przejściowy na dostosowanie się do wymogów WE);

Portugalia - wniosek o członkostwo 1977 r.;

• problemy: mniejsze obawy rolniczych państw WE o konkurencję z portugalskim rynkiem artykułów rolno-spożywczych; większy sprzeciw opozycji wewnętrznej wobec członkostwa w WE (protest ugrupowań narodowych ,eksponowanie interesów kolonialnych);

• akcesja do WE 1986 r.; (dziesięcioletni okres przejściowy w zakresie artykułów rolnych);

25. Jednolity Akt Europejski (JAE) i jego postanowienia

II 1986 r. podpisanie w Hadze Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE) przez państwa WE; ratyfikacja VII 1967 r.

JAE:

• potwierdził wolę tworzenia przez państwa członkowskie WE Unii Europejskiej,

• formułował traktatowe ramy dla wspólnej polityki zagranicznej państw WE,

• rozszerzał uprawnienia WE w zakresie polityki gospodarczej i walutowej,

• wdrażał coraz szersze stosowanie czterech swobód na jednolitym rynku WE,

• znosił ostatecznie wewnętrzne bariery celne, ujednolicał taryfy komunikacyjne

• wprowadzał do Traktatu o ustanowieniu EWG postanowienia o sprawy technologii, badań naukowych (programy ramowe) i ochrony środowiska,

• wskazywał na potrzebą zachowania działań społecznych i ekonomicznych,

• potwierdził konieczność tworzenia jednolitego rynku europejskiego do 1992 r.,

• stanowił nowy etap w rozwoju ściślejszej integracji europejskiej;

26. Porozumienie EWG - RWPG

Podział W-Z przyczyna kształtowania się dwu różnych modeli integracyjnych w Europie;

• Handel z RWPG stanowił 4% ogólnej sumy obrotów handlowych EWG; zaś handel z EWG stanowił 20 % obrotów handlowych RWPG;

• Twierdza „Europa” versus „Wspólny Europejski Dom” kluczem do zmiany sytuacji w Europie;

• Układ między USA i ZSRR z 1987 r. o likwidacji rakiet jądrowych średniego i krótkiego zasięgu na terytorium obu części Europy i w konsekwencji odprężenie w stosunkach W-Z warunkiem procesu nawiązywania oficjalnych stosunków między EWG a RWPG;

• VI 1988 r. podpisanie w Luksemburgu deklaracji między WE a RWPG o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i współpracy między obu stronami;

27. Porozumienie z Schengen - założenia i realizacja

14 VII 1985 r. zawarcie w Schengen porozumienia między Francją, Niemcami oraz krajami Beneluxu o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach i wprowadzaniu swobodnego przepływu osób - obywateli państw sygnatariuszy i pozostałych państw członkowskich UE;

• Różnica stanowisk (Wielka Brytania, Dania) w sprawie realizacji porozumienia przyczyną wprowadzenia dodatkowych uzgodnień z VI 1990 r. i przesunięcia realizacji porozumienia o pięć lat , na III 1995 r.;

Podpisanie w 1996. r. porozumienia z Schengen przez kolejne państwa członkowskie - poza Wielką Brytanią i Irlandią, które obawiały się naruszenia suwerenności i napływu cudzoziemców;

Zasadnicze ustalenia porozumienia z Schengen zakładały:

• zniesienie kontroli paszportowej na wewnętrznych granicach państw sygnatariuszy,

• wprowadzenie ściślejszej kontroli na zewnętrznych granicach obszaru Schengen,

• ustanowienie wspólnej polityki azylowej i wizowej,

• wprowadzenie specjalnego systemu informacyjnego dla władz państw członkowskich (centrala komputerowa z danymi o osobach niepożądanych)

28. Traktat o Unii Europejskiej (TUE)

. Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej (TUE)

Traktat o Unii Europejskiej (TUE) ustanawiający Unię Europejską podpisany w Maastricht (Holandia) 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie 1. XI.1993 r.)

• „Parasol” nad Wspólnotami Europejskimi i współpracą między państwami członkowskimi;

• Nie wprowadza ustaleń co do podmiotowości prawno-międzynarodowej UE;

• zamienia nazwy „EWG” na „Wspólnota Europejska” (WE);

TUE składa się z siedmiu części, zwanych tytułami:

• pierwszy: ogólne cele i zasady działania UE,

• drugi, trzeci, czwarty : modyfikacja traktatów założycielskich Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG, Euroatom), wprowadzenie numeracji liczbowej i literowej,

• piąty, szósty: współpraca państw -sygnatariuszy w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości spraw wewnętrznych;

• siódmy: postanowienia końcowe;

• Ponadto 17 protokółów i 33 deklaracje

29. Trzy filary Unii Europejskiej - zakresy, procedury decyzyjne

I Filar:

Wspólnoty Europejskie, Wspólnota Europejska (dawna EWG), EUROATOM, EWWi S (do 2002)

Procedura decyzyjna: na mocy traktatów Wspólnot Europejskich (metoda wspólnotowa, tzw. otwarta metoda koordynacji)

II Filar:

Wspólna Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, Polityka zagraniczna , Polityka bezpieczeństwa

Procedura decyzyjna: współpraca międzyrządowa

III Filar:

Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne , Walka z przestępczością zorganizowaną, Współpraca sądowa w sprawach karnych

Procedura decyzyjna: współpraca międzyrządowa

• Filar II: Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB)

Cele WPZiB ( wg TUE):

• zachowanie niezawisłości i integralności Unii zgodnie z zasadami Karty ONZ;

• umacnianie bezpieczeństwa UE we wszystkich formach;

• zachowanie pokoju;

• umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego zgodnie z zasadami Karty ONZ;

• popieranie współpracy międzynarodowej;

• umacnianie demokracji;

• poszanowanie praw człowieka

Mechanizm decyzyjny WPZiB:

• jednomyślność jako zasada, z możliwością tzw. konstruktywnego wstrzymywania się od głosu;

• większość kwalifikowana (na mocy Traktatu Amsterdamskiego) w sprawach, które nie dotyczą kwestii polityczno-obronnych;

Ustanowienie współpracy w III Filarze (wg TUE)

Pierwotne dziedziny współpracy:

• polityka azylowa,

• zasady przekraczania granic zewnętrznych,

• polityka imigracyjna,

• zwalczanie narkomanii,

• zwalczanie przestępczości międzynarodowej,

• współpraca sądowa w sprawach cywilnych i karnych,

• współpraca policyjna (terroryzm, handel ludźmi, korupcja ),

• wymiana informacji policyjnych poprzez utworzenie Europejskiego Biura Policji (Europol);

30. Powstanie, struktura i kompetencje instytucji europejskich

• Rada Europejska,

• Komisja Europejska,

• Rada Unii Europejskiej

• Parlament Europejski;

Inne instytucje:

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

33. Układy Europejskie o Stowarzyszeniu Wspólnot Europejskich z państwami kandydującymi z Europy Środkowo - Wschodniej (EŚW)

Układy stowarzyszeniowe:

• pośredni etap przed rozpoczęciem procesów akcesyjnych do UE;

• wsparcie transformacji ustrojowej i procesu reform;

• przygotowanie podstaw do przyszłych traktatowych uregulowań;

• „szkoła” integracji i praktycznej wiedzy o funkcjonowaniu integracji

• pomoc gospodarcze ( fundusze przedakcesyjne) i wsparcie techniczne dla reform;

• szeroki zakres treści gospodarczo - społecznych układów stowarzyszeniowych:

- swobodny przepływ towarów i pracowników,

- zakładanie przedsiębiorstw,

- zasady konkurencji,

- współpraca finansowa,

- procedury przeglądowe;

Podpisanie układów europejskich:

• 1991 r. - Polska, Węgry,

• 1993 r. - Bułgaria, Rumunia,

• 1994 r. - Czechy, Słowacja

• 1995 r. - Litwa, Łotwa, Estonia,

1996 r. - Słowenia

Wejście w życie układów stowarzyszeniowych

• I etap - tzw. umowa przejściowa ( handel i sprawy związane z handlem),

• II etap: wszystkie postanowienia układu;

• Powołanie struktur pomocniczych: Rada, Komitet Stowarzyszenia, podkomitety (np. Podkomitet ds. Rolnictwa i Rybołówstwa , Podkomitet ds. Finansowych.

34. Rozszerzenie UE o Austrię, Szwecję, Finlandię

Austria - wniosek o członkostwo 1989 r.

Problemy: poprzez EFTA związki z EWG od 1972 r., proces wdrażania aktów prawnych, zachowanie statusu neutralności;

sporne kwestie: przejazdy tranzytowe, zakup nieruchomości przez cudzoziemców, sprzeciw Wolnościowej Partii Austrii (ÖFP);

Szwecja - wniosek o członkostwo - 1991 r.

Problemy: kontakty z EWG poprzez EFTA, intensywne kontakty handlowe, utrzymanie standardów środowiskowych, brak zgody na przystąpienie do UGW;

Finlandia - wniosek o członkostwo 1992 r.

Problemy: kontakty z EWG poprzez EFTA, korzystne warunki gospodarcze, utrzymanie wsparcia dla regionów o trudnych warunkach życia; rekordowo szybkie przeprowadzenie negocjacji;

Norwegia wniosek o członkostwo 1992 r. (po raz drugi )

1995 r. - akcesja Austrii, Finlandii, Szwecji do UE;

Norwegia w referendum odrzuca wniosek o członkostwo w UE;

35. Rola i zadania Konferencji Międzynarodowych (IGC)

• IGC to forum negocjacji państw członkowskich UE w celu określenia zmian traktatowych zwoływane na wniosek państwa członkowskiego lub Komisji Europejskiej; dotychczas (2009) odbyło się dziewięć posiedzeń IGC

• Traktat o Unii Europejskiej z 1992 r. inaczej Traktat z Maastricht to efekt dwu IGC (czwarta: UGW; piąta: sprawy polityczne) również zakładał możliwość dokonywania zmian traktatów na których opiera się UE;

36. Traktat Amsterdamski

Priorytetowe cele Traktatu Amsterdamskiego:

• Unia dla obywateli: wspieranie zatrudnienia i zagwarantowanie obywatelom ich podstawowych praw,

• usunięcie pozostałych przeszkód w przepływie osób i wzmocnienie ich bezpieczeństwa (uwspólnotowienie polityki wizowej, migracyjnej i azylowej,

• usprawnienie struktury instytucjonalnej UE (np. wzmocnienie stanowiska przewodniczącego Komisji, wprowadzenie zasady tzw. bliższej współpracy);

37. Traktat Nicejski

• Traktat Nicejski; podpisany II 2001 r.,

• wszedł w życie II 2003 r. w

Priorytetowe cele Traktatu Nicejskiego:

• postanowienia związane z przyjęciem nowych członków, dotyczące składu danej instytucji, reprezentacji liczebnej poszczególnych państw {np. liczba komisarzy KE (od 2004 r. zasada: jeden komisarz dla jednego państwa członkowskiego), członków Parlamentu Europejskiego oraz ich podział między państwa członkowskie},

• raz z aneksami i deklaracjami w różnych sprawach;

• zmiany instytucjonalne w procedurze decyzyjnej: sposób ważenia głosów w Radzie UE przy podejmowaniu decyzji kwalifikowaną większością głosów, zakres przedmiotowy podejmowania decyzji w Radzie UE na zasadzie większości kwalifikowanej,

• wypracowanie procedur zawieszania określonych praw w sytuacji trwałego naruszania przez państwo członkowskie podstawowych zasad UE

38. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Traktat Konstytucyjny)

Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy (Traktat Konstytucyjny) podpisany w Rzymie w X 2004 r.;

wyznaczenie dwuletniego terminu na ratyfikację traktatu, ratyfikowany przez 19 państw, Parlament Europejski (V 2005 r.), odrzucenie traktatu przez Francję i Holandię w drodze referendum (V 2005 r.); nie wszedł w życie

Priorytetowe cele Traktatu Konstytucyjnego:

• uproszczenie traktatów mające na celu zwiększenie ich przejrzystości i zrozumiałości,

• bardziej przejrzyste ustalenie podziału kompetencji między UE a państwami członkowskimi, zgodnie z zasadą pomocniczości,

• włączenie do preambuły traktatu wartości chrześcijańskich jako elementu tożsamości europejskiej,

• uzgodnienie statusu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej,

• wzmocnienie roli parlamentów narodowych w architekturze integracji europejskiej

39. Kryteria członkowstwa w UE państw Europy Środkowo - Wschodniej (kryteria kopenhaskie)

Kryteria członkostwa w UE dla państw Europy Środkowo-Wschodniej (tzw. kryteria kopenhaskie):

• demokracja, praworządność, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochrona praw mniejszości;

• istnienie funkcjonującej gospodarki rynkowej, zdolność do walki z presją konkurencyjna i siłami rynkowymi;

• zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, włączając w to podzielanie celów unii politycznej oraz gospodarczo-walutowej

40. Partnerstwo dla członkowstwa

jednolite ramy dla wszystkich form pomocy dla państw kandydujących;

priorytety dostosowawcze określone indywidualnie dla każdego państwa;

pomoc finansowa zależna od postępów w procesie dostosowawczym, zwłaszcza w zakresie Narodowych programów wdrażania acquis;

41. Grupy negocjacyjne państw Europy Środkowo - Wschodniej; Grupa luksemburska i Grupa helisińska

• luksemburska (początek negocjacji 1998): Czechy, Cypr, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry

• helsińska (początek negocjacji 2000): Bułgaria, Litwa, Łotwa, Malta, Rumunia, Słowacja;

42. Fundusze pomocowe dla państw EŚW

: PHARE, ISPA, SAPARD

43. Referenda akcesyjne w państwach kandydujących EŚW

Referenda akcesyjne:

odbyły się w okresie od III/ 2003(Malta) do IX 2003 (Łotwa); Polska-VI 2003;

wykazały zróżnicowane poparcie dla integracji: najwyższy odsetek- Litwa, Słowacja (ponad 90%), najniższy - Malta (53,60%); Polska (77,45%);

44. Rozszerzenie Unii Europejskiej na wschód

Akcesja do Unii Europejskiej:

V/ 2004 - 10 państw: Czechy, Cypr, Estonia, Malta, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry;

I/2007 - Bułgaria, Rumunia.

45. Kalendarium akcesji: Polski do UE podpisanie i wejście w życie układu stowarzyszeniowego (Europejskiego), wniosek o członkowstwo, rozpoczęcie negocjacji, Podpisanie traktatu akcesyjnego przez prezydenta RP, akcesja do UE

8 kwietnia 1994, Ateny
Minister Spraw Zagranicznych Andrzej Olechowski złożył na ręce przedstawiciela prezydencji greckiej wniosek o członkostwo Polski w Unii Europejskiej.

31 marca 1998, Bruksela
Zainaugurowano obrady pierwszej sesji dwustronnych Akcesyjnych Konferencji Międzyrządowych będących forum dla rokowań akcesyjnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz państwami Grupy Luksemburskiej, w tym z Polską. Strona polska i unijna przedstawiły Oświadczenia wstępne, które otworzyły proces akcesyjny Polski. Oświadczenie Rządu RP na otwarcie negocjacji o członkostwo Polski w Unii zostało zaprezentowane przez Ministra Spraw Zagranicznych Polski Bronisława Geremka.

7-8 czerwca 2003, Polska
odbyło się ogólnokrajowe referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

1 maja 2004
Polska została państwem członkowskim Unii Europejskiej.

16 kwietnia 2003, Ateny
Nastąpiło uroczyste podpisanie Traktatu Akcesyjnego przez przedstawicieli 25 państw - 15 państw członkowskich i 10 kandydujących do członkostwa, które tym samym stały się państwami przystępującymi do Unii Europejskiej. Od momentu podpisania Traktu Akcesyjnego przyszłe państwa członkowskie bowiem uzyskały status "aktywnych obserwatorów", który upoważnia je do uczestnictwa w pracach Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego z prawem zabierania głosu, ale bez prawa weta i udziału w głosowaniach. Pod Traktatem Akcesyjnym po stronie polskiej złożyli podpis: Premier Leszek Miller, Minister Spraw Zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz oraz Sekretarz Stanu do Spraw Europejskich Danuta Hübner.

15

---