Stawy kończyny dolnej.

Staw biodrowy (artixculatio coxae) łączy kość miedniczną z kością udową. Zbudowany jest podobnie do ramiennego, jednak tutaj ruchy są wykonywane tylko w jednym stawie biodrowym. Panewkę tworzy kość miedniczna położona na bocznej stronie, którą pogłębia wysoki obrąbek panewkowy występujący w postaci pierścienia włóknisto chrzęstnego dzięki niemu panewka otacza główkę poza równik. Pierścień ten przylega z obu stron do wolnego brzegu panewki obejmując ją dookoła. Jedynie w miejscu wcięcia panewki nie styka się z podłożem, przekracza wcięcie jako więzadło poprzeczne łopatki (ligamentum transversum acetabuli). Tylko odcinek obwodowy panewki z wyjątkiem części położonej powyżej wcięcia jest pokryta chrząstką, ma kształt półksiężycowaty. Nosi też nazwę powierzchni księżycowatej (facies lunata).

Główka stawowa utworzona przez głowę kości udowej ma kształt kulisty promień jej wynosi 2,5 cm i nieznacznie przewyższa promień kości ramiennej. Jest pokryta chrząstką szklistą i stanowi około ¾ powierzchni kuli. Poniżej środka znajduje się płytkie wgłębienie dołek głowy kości udowej (fovea capitis femoris) nie pokryty chrząstką do którego przyczepia się więzadło głowy kości udowej. Torebka stawowa jest krótka i napięta pod względem grubości i mocy przewyższa wszystkie torebki stawowe w ustroju. Przyczepia się do brzegu kostnego panewki, do kresy międzykrętarzowej i powyżej grzebienia międzykrętarzowego. Błona maziowa torebki pokrywa szyjkę kości począwszy od brzegu powierzchni stawowej głowy aż do połowy długości szyjki zarówno z przodu jak i z tyłu. Błona włóknista torebki przyczepia się do brzegu panewki na zewnątrz od obrąbka panewkowego.

Ze względu na rolę jaką spełniają kończyny dolne staw biodrowy wzmocniony jest silnymi więzadłami i są to:

• Więzadło biodrowo-udowe (ligamentum iliofemorale) jest najmocniejszym więzadłem ustroju. Jego grubość wynosi od 5-15 mm a wytrzymałość na rozciąganie od 300-350 kg. Biegnie od kolca biodrowego przedniego dolnego, a kończy się na kresie międzykrętarzowej. Wyróżnia się w nim dwa pasma, z których górne jest krótsze układa się wzdłuż szyjki i hamuje skręt uda na zewnątrz, nadwyprost uda i ruchy przywodzenia. Pasmo przednie przebiega podłużnie i hamuje głównie prostowanie uda oraz skręty do wewnątrz. Całe więzadło wpływa równie wybitnie na utrzymanie tułowia w pozycji pionowej ponieważ działa ustalająco na miednicę. Jest to tzw. ustalające działanie więzadła.

• Więzadło łonowo udowe (ligamentum pubofemorale) odchodzi od trzonu i górnej gałęzi kości łonowej, a kończy się w dolnym odcinku kresy międzykrętarzowej (powyżej krętarza mniejszego) częściowo wplata się do warstwy okrężnej. Wzmacnia dolną ścianę torebki stawowej. Ogranicza odwodzenie uda i częściowo skręt uda na zewnątrz. Jest to najsłabsze więzadło torebki.

• Więzadło kulszowo udowe (ligamentum ischiofemorale) jest grubym więzadłem odchodzącym od trzonu kości kulszowej (na tylnym brzegu panewki) do brzegu przedniego krętarza większego. Ogranicza skręt uda do wewnątrz szczegulnie przy zgiętym udzie oraz ogranicza ruch przywodzenia uda.

• Więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris) jest więzadłem śródstawowym. Rozpoczyna się od okolicy wcięcia panewki a kończy się na dołku głowy kości udowej. Pod względem rozwoju i wytrzymałości jest bardzo zmienne. W obrębie tego więzadła przebiegają naczynia krwionośne odżywiające głowę kości udowej.

• Warstwa okrężna (zona obturatoris) jest pasmem przebiegającym po wewnętrznej stronie torebki stawowej w najwęższym miejscu szyjki. Rozpoczyna się i kończy w okolicy kolca biodrowego przedniego dolnego. Do jej włókien wplatają się częściowo włókna wszystkich więzadeł stawu biodrowego. Warstwa okrężna współdziała w utrzymaniu głowy kości udowej w panewce.

• Więzadło poprzeczne panewki (ligamentum transversum acetabuli) przebiega pod wcięciem panewki i przekształca je w otwór. Przyczepia się do brzegów chrzęstnego obrąbka panewki. W mechanice stawu nie odgrywa żadnej roli.

Staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym. Ruchy mogą się odbywać w trzech płaszczyznach wokół trzech osi. Dla stawu biodrowego pionowa postawa ciała stanowi położenie krańcowe. W położeniu, w którym włókna torebki stawowej są rozluźnione udo jest lekko zgięte odwiedzione i skręcone na zewnątrz.

Zakres ruchów zginania i prostowania wynosi w całości ok. 135º (zginanie około 120 nadwyprost ok. 15º), a w położeniu lekkiego odwiedzenia dochodzi do 165º. Tak wybitne ruchy są możliwe przy zgiętym stawie kolanowym. Gdy kolano jest wyprostowane zakres ruchów znacznie się zmniejsza na skutek hamującego działania mięśni antagonistycznych. Przy ustalonych kończynach dolnych odbywają się ruchy pochylania miednicy do przodu i do tyłu w płaszczyźnie strzałkowej. W płaszczyźnie czołowej przy wyprostowanej postawie ciała zakres ruchów odwiedzenia i przywiedzenia wynosi około 40º w każdą stronę. W stawie biodrowym nogi podporowej miednica może pochylać się bocznie. W płaszczyźnie poprzecznej odbywają się ruchy skrętne uda do wewnątrz 35º i na zewnątrz 15º w pionowej postawie ciała. W położeniu zgięcia i odwiedzenia ruchy obrotowe wzrastają do 40º na zewnątrz i do 60 do wewnątrz.

Staw kolanowy (articulatio genus) jest największym stawem ustroju ludzkiego, a równocześnie jednym z najbardziej wrażliwych i ulegających uszkodzeniom. Łączy udo z golenią. Połączenie kości w stawie kolanowym odbywa się w ten sposób, że oba wypukłe kłykcie kości udowej , które stanowią głowę kości udowej, poruszają się na wklęsłych powierzchniach kłykci kości piszczelowej, stanowiących panewkę.

Dla zabezpieczenia ruchów panewki mają ruchome uzupełnienie w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto-chrzęstnych tzw. łąkotek.

Łąkotki (menisci) pogłębiają powierzchnię stawową kości piszczelowej. Znajdują się w obrębie torebki stawowej. Na obu swych końcach zwanych rogami (cornau menisci) obie są silnie złączone z kością piszczelową za pomocą pasm łącznotkankowych. W przekroju poprzecznym mają kształt klinowaty podstawa klina zwrócona na zewnątrz zrośnięta jest z torebką stawową powierzchnia dolna jest równa, górna wklęsła, przylega do kłykci kości udowej.

Łąkotka boczna (meniscus lateralis) jest nieco krótsza, silniej zakrzywiona, bardziej pierścieniowata rozpoczyna się nieznacznie do przodu od guzka międzykłykciowego bocznego koniec tylny przyczepia się od tyłu do guzka międzyklykciowego bocznego częściowo do guzka międzykłykciowego przyśrodkowego.

Łąkotka przyśrodkowa (meniscus medialis) jest dłuższa szersza słabiej zakrzywiona baardziej sierpowata rozpoczyna się z przodu przed polem międzykłykciowym przednim i kończy się z tyłu w polu międzykłykciowym tylnym.

Łąkotki dzielą jamę stawową na dwa piętra górne leżące między łąkotkami a kością udową i dolne między łąkotkami a kością piszczelową. W ruchach stawu kolanowego łkotki przesuwają się po panewkach kości piszczelowej, mianowicie przy prostowaniu przesuwają się do przodu przy zgięciu do tyłu. Droda ruchu wynosi co najmniej jeden centymetr, przesuwalność łąkotki bocznej jest większa. W zależności od nacisku za strony powierzchni stawowych łąkotki zmieniają swój kształt w stawie wyprostowanym łąkotki wydłużają się i zwężają, a podczas zgięcia stają się krótsze i szersze. Bardziej narażona na uszkodzenia jęst łąkotka przyśrodkowa jako mocniej przytwierdzona i mniej ruchoma. Łąkotki pełnią ważną rolę amortyzującą oraz lepiej dostosowują do siebie powierzchnie stawowe. Po ich usunięciu powierzchnie stawowe trą bezpośrednio o siebie, powstają w stawie wolne przestrzenie utrudniony jest ruch prostowania.

Torebka stawu kolanowego wzmocniona jest następującymi więzadłami:

• Więzadłem pobocznym strzałkowym (ligamentum collaterale fibullare) przebiegającym między nadkłykciem bocznym kości udowej a boczna powierzchnią głowy strzałki. To więzadło nie przyrasta do torebki stawowej ani do łąkotki bocznej.

• Więzadłem pobocznym piszczelowym (ligamentum collaterale tibiale) jest spłaszczone i szersze od poprzedniego. Biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do części przyśrodkowej brzegu podpanewkowego i stąd dalej ku dołowi do kości piszczelowej poniżej kłykcia przyśrodkowego. Łączy się z torebką stawową , przyczepia się do łąkotki przyśrodkowej.

Oba więzadła wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Przy kolanie wyprostowanym są silnie napięte i w tym ułożeniu wybitnie ustalają staw kolanowy. Przy zgiętym kolanie rozluźniają się i umożliwiają ruchy obrotowe podudzia.

• Więzadłem krzyżowym przednim (ligamentum cruciatum anterius) rozpoczynającym się na powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej a kończącym się na polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej.

• Więzadłem krzyżowym tylnym (ligamentum cruciatum posterius) odchodzącym od powierzchni wewnętrznej kłykcia przyśrodkowego kości udowej a kończącym się na polu międzykłykciowym tylnym kości piszczelowej.

Więzadła te występują wewnątrz stawu i objęte są błoną włóknistą torebki stawowej. Łączą bardzo silnie kość udową z piszczelową ponieważ poszczególne ich pasma są napięte prawie we wszystkich stawu. Zapobiegają przesuwaniu się kości udowej i piszczelowej względem siebie ograniczają ruchy obrotowe podudzia oraz zginanie i prostowanie. W ruchu skrętnym podudzia do wewnątrz więzadła krzyżowe owijają się wokół siebie.

• Więzadłem podkolanowym skośnym (ligamentum popliteum obliquum) wzmacniającym tylną ścianę torebki stawowej. Odchodzi od kłykcia bocznego kości udowej a kończy się w torebce stawowej i powięzi mięśniowej. Hamuje nadmierne prostowanie stawu i ruchy obrotowe.

• Więzadłem podkolanowym łukowatym (ligamentum popliteum arcuatum) które rozpoczyna się kłykciu bocznym kości udowej wplata się w torebkę stawową i wchodzi pod więzadło podkolanowe skośne.

• Więzadłem rzepki (ligamentum patella) jest to mocne pasmo więzadłowe będące przedłużeniem mięśnia czworogłowego uda. Przyczepia się do dolnego brzegu i przedniej powierzchni rzepki i wraz ze ścięgnem mięśniowym przyczepia się do guzowatości kości piszczelowej.

• Więzadłem poprzecznym kolana (ligamentum transversum genus) łczzącym najbardziej wysunięte do przodu punkty łąkotek. Napina się podczas ruchów obrotowych na zewnątrz.

• Więzadłami łąkotkowo udowymi tylnymi i przednimi (ligamentum meniscofemorale posterius et anterius) łączącymi łąkotkę boczną z zewnętrzną powierzchnią kłykcia przyśrodkowego kości udowej.

Staw kolanowy jest odmianą stawu zawiasowego (staw zawiasowy zmodyfikowany. Ruchy w tym stawie odbywają się wokół dwóch osi ustawionych względem siebie pod kątem prostym. W piętrze górnym odbywają się ruchy zginania (flexio) i prostowania (extensio) w płaszczyźnie strzałkowej. Zakres ruchów zgięcia czynnego wynosi ok. 130º, a zgięcia biernego ok. 170º. W piętrze dolnym zachodzą ruchy skrętne podudzia do wewnątrz i na zewnątrz w płaszczyźnie poprzecznej. Niezbędnym warunkiem do wykonania ruchów skrętnych jest zgięcie stawu kolanowego. Przy zgięciu o 30º skręt do wewnątrz wynosi około 10º a na zewnątrz ok. 30º, a przy zgięciu o 120º rotacja do wewnątrz ok. 10º a na zewnątrz ok. 50º. W ruchu obrotowym do wewnątrz łąkotka przyśrodkowa przesuwa się do przodu a boczna do tyłu w obrocie na zewnątrz zachodzą przeciwne ruchy łąkotek.

Połączenia kości goleni.

Kość piszczelowa i strzałka ściśle się ze sobą łączą. Na połączenie to składa się u góry staw: Staw piszczelowo strzałkowy (articulatio tibiofibularis) jest stawem półścisłym o bardzo małej ruchomości. Utworzony jest przez głowę strzałki i powierzchnię strzałkową na kłykciu bocznym kości piszczelowej. Jego torebka stawowa wzmocniona jest więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki (ligamentum capitis fibulae anterius et posterius). Nieznaczne ruchy tego stawu amortyzują odchylenie kostki bocznej w stawie skokowym górnym.

Więzozrost piszczelowo strzałkowy (syndesmosis tibiofibularis) łączy wcięcie strzałkowe piszczeli z dolnym końcem strzałki. Wzmocniony jest więzadłem piszczelowo strzałkowym przednim i tylnym (ligamentum tibiofibulare anterius et posterius) biegną one skośnie ku dołowi i ku bokowi na powierzchnię przednią lub tylną kostki bocznej. Więzozrost pozwala na pewną ruchomość tj. odchylenie boczne obu kostek co wpływa na mechanikę stawu skokowo goleniowego.

Błona międzykostna goleni (membrana interossea cruris) zamyka przestrzeń międzykostną. W dolnej części błona przechodzi w więzozrost piszczelowo strzałkowy. Błona hamuje przesuwanie się kości względem siebie i jest miejscem przyczepu dla mięśni.

Stawy stopy

W skład stopy wchodzą następujące połączenia stawowe:

1. Staw skokowo goleniowy

2. Stawy między kośćmi stępu

3. Stawy między kośćmi stępu i kośćmi śródstopia

4. Stawy między kośćmi śródstopia

5. Stawy śródstopno paliczkowe i międzypaliczkowe.

Staw skokowo-goleniowy (articulatio talocrularis) nazywany również stawem skokowym górnym. Powierzchnie stawowe stanowią bloczek kości skokowej i wcięcie utworzone przez nasady dolne kości piszczelowej i strzałkowej (wraz z dwiema kostkami). Torebka stawowa przyczepia się do brzegów chrząstek stawowych i tylko z przodu nieco zachodzi na szyjkę kości skokowej. Staw ten wzmocniony jest przez sześć więzadeł z których trzy odchodzą od kostki przyśrodkowej trzy zaś od kostki bocznej.

Więzadło przyśrodkowe (ligamentum mediale) czyli więzadło trójgraniaste (ligamentum deltoideum). Więzadła odchodzą od kostki przyśrodkowej stykają się ze sobą trójkątną blaszkę więzadłową w którym rozróżniamy części: pasmo przednie biegnie do części grzbietowej kości łódkowatej, pasmo boczne przyczepia się do podpórki kości skokowej, pasmo tylne przyczepia się do brzegu przyśrodkowego bloczka kości skokowej.

Więzadło skokowo strzałkowe przednie (ligamentum tibiofibulare anterius) odchodzi od brzegu przedniego kostki bocznej i biegnie do powierzchni stawowej bocznej bloczka kości skokowej. Jest bardzo silne.

Więzadło skokowo strzałkowe tylne (ligamentum tibiofibulare posterius) łączy kostkę boczną z tylnym wyrostkiem kości skokowej.

Więzadło piętowo strzałkowe (ligamentum calcaneofibulare) rozpoczyna się na wierzchołku kostki bocznej biegnie skośnie do powierzchni bocznej kości piętowej. Staw skokowo goleniowy jest typowym stawem zawiasowym.

Staw skokowo-piętowo-łódkowy (articulatio talocalcaneonavicularis) albo staw skokowy dolny stanowi połączenie między kością skokową z jednej strony a kością piętową i łódkowatą z drugiej. Więzadło skokowo piętowe międzykostne anatomicznie dzieli ten staw na dwie komory: staw skokowy tylny i przedni. Czynnościowo oba te stawy tworzą jedną całość. Staw skokowy tylny czyli staw skokowo-piętowy (articulatio subtalaris). Powierzchnie stawowe są utworzone przez wklęsłą owalną powierzchnie stawową piętową kości skokowej i przez wypukłą powierzchnię stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa jest cienka luźna i przyczepia się w pobliżu powierzchni stawowych.

Staw ten wzmacniają więzadła:

1. Więzadło skokowo piętowe tylne (ligamentum talocalcaneum posterius) odchodzi od guzków wyrostka tylnego kości skokowej do górnej powierzchni kości piętowej.

2. Więzadło skokowo piętowe przednie (ligamentum talocalcaneum anterius) łączy kość skokową z piętową do przodu od ich powierzchni stawowych tylnych.

3. Więzadło skokowo piętowe przyśrodkowe (ligamentum talocalcaneum mediale) biegnie od wyrostka tylnego kości skokowej do brzegu podpórki kości skokowej.

4. Więzadło skokowo piętowe boczne (ligamentum talocalcaneum laterle) biegnie od wyrostka bocznego kości skokowej do powierzchni bocznej kości piętowej.

5. Więzadło skokowo piętowe międzykostne (ligamentum talocalcaneum interosseum) biegnie od bruzdy kości skokowej do bruzdy kości piętowej. Wypełnia zatokę stępu, która zawiera tkankę tłuszczową.

Staw skokowy przedni czyli staw skokowo-piętowo-łódkowy (articulatio talocalcaneonavicularis) łączy kość skokową z kością piętową i łódkowatą. Kość skokowa ze swą głową tworzy wypukłą część powierzchni stawowej natomiast panewka jest utworzona przez kość łódkowatą i piętową oraz przez więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe rozpięte między nimi. Główka jest jednolita a panewka różnorodna.

Staw ten wzmacniają więzadła:

1. Więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (ligamentum calcaneonaviculare plantare) biegnie od podpórki kości skokowej i biegnie do dolnej i przyśrodkowej powierzchni kości łódkowatej. Dźwiga głowę kości skokowej. Jeżeli więzadło się rozluźnia głowa kości skokowej się usuwa się ku dołowi sklepienie stopy się spłaszcza i powstje płaskostopie.

2. Więzadło piętowo-łódkowe (ligamentum calcaneonaviculare) stanowi przyśrodkową część więzadła rozdwojonego. Więzadło rozdwojone (ligamentum bifurcatum) biegnie od powierzchni grzbietowej kości piętowej i dzieli się na dwie części. część silniejsza idzie w głąb do kąta bocznego kości łódkowatej. Część druga boczna (ligamentum calacaneocuboideum) biegnie do powierzchni grzbietowej kości sześćiennej. Wzmacniają one staw poprzeczny stępu (Choparta).

3. Więzadło skokowo łódkowe (ligamentum talo naviculare) biegnie z powierzchni grzbietowej szyjki kości skokowe do powierzchni grzbietowej kości łódkowatej.

W stawie skokowym górnym odbywają się ruchy kości skokowej w stosunku do goleni. Jest to typowy staw zawiasowy. W stawie skokowym dolnym odbywają się ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do goleni i kości skokowej. Staw ten w którym anatomicznie odróżniamy część przednią i tylną mechanicznie tworzy jeden staw. Oś ruchu biegnie od zewnętrznej części guza piętowego w kierunku palucha, układając się z dołu ku górze. Ruch w stawie skokowym dolnym polega na nawracaniu stopy czyli unoszeniu brzegu bocznego i odwracania stopy czyli unoszeniu brzegu przyśrodkowego. Ruch nawracania stopy łączy się z odwodzeniem stopy i prostowaniem w stawie skokowo goleniowym, a odwracanie stopy z przywodzeniem i zginaniem w tym stawie. Zakres ruchów odwracania i nawracania wynosi 30º w każdą stronę. Ruch zginania i prostowania stopy wynosi w całości ok. 100º przy czym na staw skokowy górny przypada ok. 40-50º a reszta na dolny. Przez współprace stawów skokowych górnego i dolnego można wykonywać ruchy obwodzenia.

Staw piętowo sześcienny (articulatio calcaneocuboidea) łączy kość piętową z sześcienną. Powierzchnie stawowe są utworzone przez siodełkowate powierzchnie kości piętowej i sześciennej. Torebka stawowa po stronie po stronie piszczelowej jest napięta po stronie strzałkowej luźna. Wzmacniają ją więzadła:

1. Więzadło piętowo-szęcienne (ligamentum calcaneocuboideum). Stanowi część boczną więzadła rozdwojonego.

2. Więzadło piętowo-sześcienne grzbietowe (ligamentum calcaneocuboideum dorsale) łączy kość piętową z powierzchni grzbietową kości sześciennej.

3. Więzadło podeszwowe długie (ligamentum plantare longum) jest najsilniejszym z więzadeł podeszwowych stopy. Biegnie od dolnej powierzchni kości piętowej do guzowatości kości sześciennej oraz do końców bliższych kości śródstopia II-V.

4. Więzadła piętowo sześcienne podeszwowe (ligamentum calcaneocuboideum plantare) biegnie od powierzchni dolnej kości piętowej do powierzchni dolnej kości sześciennej jest ono przykryte poprzednim i częściowo z nim zrośnięte.

Staw poprzeczny stępu (articulatio tarsi transversa) jest utworzony przez staw skokowo-łódkowy i piętowo sześcienny, którego szczelina biegnie esowato i poprzecznie do długiej osi stopy dawniej zwany stawem Choparta.

Staw klinowo łódkowy (articulatio cuneonavicularis) łączy wszystkie trzy kości klinowate z kością łódkowatą. Powierzchnie stawowe są utworzone przez powierzchnie dalszą kości łódkowatej, podzieloną na trzy oddzielne pólka i przez powierzchnie bliższe trzech kości klinowatych. Torebkę stawowa przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych, jest wzmocniona pasmami więzadłowymi klinowo-łódkowymi grzbietowymi i trzema podeszwowymi. Kość sześcienną z kością łódkowatą łączy więzadło sześcienno łódkowe grzbietowe i podeszwowe. Stawy międzyklinowe są wzmocnione więzadłami międzyklinowymi podeszwowymi, grzbietowymi i międzykostnymi.

Stawy stępowo-śródstopne (articulationes tarsometatarseae)łączą trzy kości klinowate i kość sześcienną z kośćmi śródstopia I-V. Zwykle te stawy tworzą trzy odrębne torebki stawowe. Są wzmocnione więzadłami stępowo-śródstopnymi grzbietowymi i podeszwowymi (ligamentum tarsometatarsea dorsalia et plantaria), oraz więzadła klinowo śródstopne międzykostne (ligamenta cuneometatarsea interossea).

Stawy międzyśródstopne (articulationes intermetatarseae) są utworzone przez skierowane do siebie powierzchnie podstaw kości śródstopia II-V. Torebki są wzmocnione więzadłami śródstopnymi grzbietowymi podeszwowymi i międzykostnymi (ligamenta metatarsea dorsalia plantaria et interossea). Są to stawy półścisłe.

Stawy śródstopno paliczkowe (articulationes metatarsophalageae) pić kości śródstopia łączy się z paliczkami bliższymi. Torebki stawowe są bardzo luźne po stronie grzbietowej i na powierzchniach bocznych. Wzmocniona jest więzadłami pobocznymi i podeszwowymi (ligamenta plantaria), oraz przez więzadło poprzeczne głębokie śródstopia (ligamenta metatarsea transversa profunda).

Stawy międzypaliczkowe stopy (articulationes interphalangeae pedis) są stawami zawiasowymi wzmocnionymi więzadłami pobocznymi. W torebce stawowej stawu śródstopno-paliczkowego palca I występują stale dwie trzeszczki.

Sklepienie stopy składa się z pięciu podłużnych łuków kostnych zbiegających się ku tyłowi i z łuków poprzecznych. Podłużne sklepienie stopy jest wzmocnione i ubezpieczone rozcięgnem podeszwowym i mięśniami podeszwowymi stopy. Sklepienie stopy jest utworzony również przez łuki poprzeczne. W części tylnej śródstopia i przedniej stępu łuk poprzeczny jest całkowity dalej ku tyłowi są one niekompletne wklęsłością skierowane ku dołowi i przyśrodkowo. Łuki poprzeczne sa głównie wzmocnione poprzecznie biegnącymi więzadłami podeszwowymi.

1

6

---