L l, BUDOWNICTWO, Geodezja, geodezja sciagi


L l!KŁADY WSPUŁŻĘDNYCH STOSOWANE W GEODEZJI.

W Polsce mamy cztery układy państwowe których pohjdniki osiowe maja następujące długości geograficzne 15.18,21,24°. Poszczególne układy określone są następującymi numerami od I do IV oraz nazwami pochodzącymi od nazw największych miast położonych w pobliżu południków osiowych a mianowicie układ I szczeciński, południk 15°, li bydgoski południk osiowy 18°, III warszawski 21°, IV białostocki 24°. Osią X każdego pasa trzystopniowego jest obraz południka środkowego ,a osią Y obraz r równika. Początek układu X=0, Y=0 znajduje się na równiku. Dodatni kierunek osi X biegnie od równika ku północy, a dodatni osi Y z zachodu na wschód. Przyjęty system układów zapewnia na obszarze całego kraju jednolitą podstawę do opracowania wyników pomiarów geodezyjnych sporządzenia map. Każdy pas południkowy dzielimy na sekcje wzdłuż osi X i Y o wymiarach dostosowanych do skali. Państwowe układy współrzędnych: I )odwzorowanie Gaussa Kmckera Różne państwowe układy wsp. można sklasyfikować przede wszystkim pod względem ich teoretycznej genezy tj. przyjętej matematycznej powierzchni odniesienia generalizującej lokalnie lub globalnie kształt geoidy oraz rodzaju i zasięgu obszarowego zastosowanego odwzorowania. Odwzorowanie Gaussa jest 4 strefowe dla map zasadniczych i jest bardzo podobne do systemu 1942. 2}Odwzorowanie na elipsoidzie Krasowskiego. Punkt przełożenia geoidy w elipsoidzie Krasowskiego znajduje się w Pułkowie i posiada lokalną orientację a/ymutalną. Hlipsoida Krasowskiego zastąpiła elip. Bessela. Elipsoida Krasowskiego w powiązaniu z siecią astronomiczną geodezyjną, stała się bazą odniesienia dla osnów i układów odwzorowawczych.

  1. System 1942

Układ ten powstał przez zastosowanie odwzorowania Gaussa K. na elipsoidzie Krasowskiego. Dzielił się na dwa systemy o pasach: a) południkowych o szerokości 6 stopni i z południkami środkowymi 15 i 21 stopni.

h) o pasach południkowych o szerokości 3st. System ten podzielił Polskę na 4 strefy z południkami środkowymi 15,18,21,24stopni.

  1. 1965 - jest to system pięcio strefowy oparty na elipsoidzie Krasowskiego. W pierwszych 4 strefach zastosowano odwzorowanie Quasi Stereograliczne, a w piątej strefie odwzorowanie zmodyfikowane Gaussa K.

  2. System GUGiK 80 Jest to układ jedno strefowy z odwzorowaniem quasi - stereogralicznym. Zostało ono zastosowane dla map przeglądowych w skalach do 1: 100000.

  3. Na elipsoidzie WGS-84 (grs-80) Jest to system odniesień przestrzennych ET RS ,który jest częścią światowego systemy 1TRS . Jest on oparty na stacjach bazowych Pomiary zostały wykonane techniką GPS.

  4. 1992 - jest to odwzorowanie jedno strefowe Gaussa K. z południkiem środkowym 19 stopni Jest to układ z bardzo dużymi odkształceniami.

  5. 2000 - oparty jest na odwzorowaniu Gaussa K. z podziałem na 4 strefy. Nawiązuje on do systemy 1992 różni się zastosowaniem innej elipsoidy i dodatkowej skali .Zniekształcenia rozkładają się od -7,7do +7cm.

£ ODWZOROWANIE GAlłSSA-KRliGERA DLA MAP GOSPODARCZYCH.

Jest to odwzorowanie konforemne(równokątne) walcowe poprzeczne, w którym punkty położone na kuli lub elipsoidzie rzutuje się na powierzchnie walca o osi prostopadłej do osi obrotu Ziemi. Stosuje się w Polsce do sporządzania map w skalach dużych i średnich. Polega ona na oddzielnym odwzorowaniu pasów południkowych o różnicy długości geograficznej 3 na pobocznicę walca stycznego do południka środkowego każdego odwzorowanego oddzielnie pasa. Po rozwinięciu walca południki styczności wyznaczają kierunek osi x, a równik jest osia y. Są to układy współrzędnych prostokątnych płaskich, o początkach na równiku. Dla obszaru Polski przypadają cztery pasy południkowe 3-stopmowe, co prowadzi do 4 niezależnych układów współrzędnych. Dla tak odwzorowanego pasa układ współrzędnych ma swój początek na równiku. Odcięte x liczone od równika na półkuli północnej są dodatnie, natomiast rzędne liczone od południka styczności są dodatnie na wschód. Aby uniknąć ujemnych rzędnych zwiększa się je o 500 OOOm , w celu odróżnienia układów dopisuje się przed rzędna liczbę charakterystyczna układu równą długości geograficznej południka styczności, podzielonej przez 3. x=x„ y=y„+{ X/3 )*10"* +500 000. W tym odwzorowaniu odwzorowuje się wiernie tylko południk styczności. Mapy gospodarcze - mapa to obraz, fizyczny powierzchni Ziemi na płaszczyźnie, przyjętym odwzorowaniu kartograficznym i założonej skali.Mapa gos. Należy do zespołu map społeczno - gospodarczych, do klasy II mapy tematyczne.

¿RODZAJE ODWZOROWAŃ KARTOGRAFICZNYCH.

Odwzorowanie kartograficzne polega na przeniesieniu położenia punktów z powierzchni na płaszczyznę mapy z zastosowaniem określonych reguł matematycznych. Wielkość i charakter zniekształceń na siatce zależy od skali mapy, rodzaju odwzorowania i położenia obszaru w stosunku do punktu lub linii styczności. W żadnym z odwzorowań nie można uzyskać wiernego przedstawienia odległości na całej mapie. Możliwe jest to tylko wzdłuż pewnych kierunków i takie odwzorowanie nazywa się wiemoodległościowym. Natomiast niektóre z odwzorowań mają taki rozkład zniekształceń odległości, że przedstawione są w nich wiernie kąty - są to odwzorowania wiemokątne - lub pola powierzchni figur - odwzorowania wiemopowierzchniowe. Ze względu na zastosowaną powierzchnię, na którą rzutuje się siatkę geograficzną, wyróżnia się odwzorowania i siatki kartograficzne: płaszczyznowe, waicowe i stożkowe. Ze względu na położenie na kuli ziemskiej punktu lub linii styczności płaszczyzny lub figury, na którą dokonuje się odwzorowania, wyróżnia się siatki kartograficzne w położeniu normalnym, poprzecznym lub ukośnym. W położeniu normalnym osie stożka i walca są zgodne z osią biegunową Ziemi, a płaszczyzna jest styczna do kuli na biegunie. Gdy osie stożka lub walca są zgodne zjedna z osi równika, a punkt styczności płaszczyzny jest położony na równiku, mamy wtedy do czynienia z. odwzorowaniem poprzecznym. Natomiast w odwzorowaniach ukośnych położenie osi walca oraz punktu styczności jest pośrednie - pomiędzy biegunami a równikiem. W siatce płaszczyznowej, w normalnym położeniu, południki odwzorowują się w postaci prostych rozchodzących się promieniście od bieguna; równoleżniki natomiast odwzorowują się w postaci współśrodkowych okręgów. W siatkach walcowych, w położeniu normalnym, południki i równoleżniki są liniami prostymi i tworzą sieć prostokątów. Wiernie odwzorowuje się równik (linia styczności) i na równiku odległości pomiędzy południkami odpowiadają rzeczywistym, przedstawionym w skali mapy. Bard«) dużym zniekształceniom ulegają obszary podbiegunowe. W siatce stożkowej, w położeniu normalnym, rozwinięty stożek ma kształt wycinka kola. Południki przedstawione są w postaci prostych zbiegających się we wspólnym punkcie, a równoleżniki w postaci współśrodkowych łuków Wybór rodzaju odwzorowania zależy od wielkości i położenia na Ziemi obszaru przedstawionego na mapie oraz przeznaczenia

charakterze prawnym, gospodarczym, politycznym. Zawiera w sobie dane geoprzcstrzenne, w tym informacje geograficzne, oraz metody i techniki służące systematycznemu zbieraniu, przetwarzaniu i aktualizowaniu danych geoprzestrzennych. Cechy SIT : posiada sprzężenie zwrotne, posiada elementy prawne, zawiera aktualizowaną bazę danych oraz odpowiada mapom "wiełoskałowym. Mapa numeryczna - mapa w formie cyfrowej, której obiekty przedstawione są w formie obrazów wektorowych lub rastrowych. Mapa numeryczna może być częścią Systemu Informacji Geograficznej. Pełni wtedy funkcję środka do wizualizacji danych geograficznych zawartych w bazie. Wprowadzenie technologii informatycznej do działu kartografii zajmującego się tworzeniem map zrewolucjonizowało sposób przedstawiania informacji na mapach oraz przetwarzania tych informacji Pierwsze mapy numeryczne były wyłącznie zbiorem elementów wektorowych (punktów, linii oraz poligonów). Później, po wdrożeniu obicktowości, wydzielone obiekty mapy numerycznej wiązano z odpowiadającymi im rekordami w bazie danych. W ten sposób ze zwykłego obrazka w komputerze mapa numeryczna stała się ważnym narzędziem w procesach decyzyjnych. Technologia Systemów Informacji Geograficznej rozszerzyła możliwości wykorzystania map numerycznych stosując w nich tematyczne warstwy rastrowe.

/A JEDNOSTKI miary kąta

W GEODEZJI.

Miara stopniowa - opiera się na

układzie sześćdziesiętnym, przez to w geodezji odgrywa coraz mniejszą rolę.

r= i/360 kąta pełnego = 60'= 3600"

r = 1760 = 60" r = 1760= 173600 Miara gradowa - dziesiętna miara. Jednostką podstawową podziału gradowego jest kąt prosty, który podzielono na sto równych części, zwanych gradami. Z kolei grad dzieli się na sto ccntygradów, zaś 100 centygradów na 100 decymiligradów. P= 1/400 kąta pełnego = 100" = 1000"'

r = 17100 = ioocc i" - r/ioo - p /iooo

Miara łukowa kąta na którym zatoczono luk kołowy ze środkiem w wierzchołku kata, jest to stosunek długości łuku J"

odciętego przez ramiona kąta do długości promienia „r" tego łuku. a = ł/r

Przeliczanie miar:

JZ_ OBLICZENIE POLA FIGUR NA PODSTAWIE DANYCH GEODEZYJNYCH.

Pole figur ( a należą do nich: pola powierzchni użytków rolnych, działek własnościowych, obszary inwestycji budowlanych) można liczyć na podstawie wyników terenowych i sporządzonej mapy terenu. W zależności o od potrzeb można dostosować odpowiednią dokładność:

Metoda analityczna: polega na obliczeniu pól na podstawie elementów liniowych i kątowych zmierzonych w terenie. Będą to figury geometryczne, takie jak: kwadraty, prostokąty, trójkąty trapezy, czworoboki nieregularne, wieloboki. Figury te dzielimy zwykle na trójkąty, a niektóre elementy odczytujemy z mapy albo mierzymy w terenie. Pola powierzchni trójkąta możemy wyznaczyć na podstawie różnych jego elementów geometrycznych. Pole figur bardziej złożonych obliczamy, dzieląc je na figury proste (trójkąty, trapezy). W celu kontroli i zwiększenia dokładności obliczeń należyje zawsze wykonywać dwukrotnie, na podstawie różnych elementów. Zając współrzędne prostokątne wierzchołków wieloboku, obliczamy pole ze współrzędnych, stosując wzory:

-i^ife+jJ-fa-*,)!

Metoda graficzna: obliczenie pó! polega na podziale obszaru na mapie na proste figury geometryczne. Ich boki mierzy się na mapie cyrklem i podziałką poprzeczną. Sposób ten jest mało dokładny ze względu na błędy naniesienia szczegółów mapy i błędy graficznego odczytania długości na mapie. Dlatego najczęściej stosuje się Graficzno- analityczny sposób obliczania pól, na podstawie pomiarów terenowych i graficznych.

Metoda mechaniczna: wyznaczania powierzchni polega na stosowaniu specjalnych przyrządów, zwanych planimetrami. P. pozwalają wyznaczyć pola figur o dowolnym kształcie. Najbardziej są ' rozpowszechnione są planimetry wodzików: biegunowe i wózkowe. Zasada ich działania polega na graficznym całkowaniu pola figury na mapie.

II PLANIMETR I MECHANICZNE SPOSOBY OBLICZENIA POLA FIGURY NA MAPIE.

Planimetr - to urządzenie mechaniczne służące do wyznaczania na mapach pola figur

*wy konać pomiar w dwóch położeniach mechanizmu liczącego *rozpoczynać obwodzenie figur w takim położeniu planimetru, w którym ramię wodzące i biegunów są w przybliżeniu prostopadłe *dokonać pomiaru ruchem ciągłym i wolnym, *kat między ramionami podczas pomiaru powinien zawierać się od 30-150° *nie używać planimetru na pogniecionym i śliskim materiale. *zmnięjszyć długość ramienia wodzącego przy pianimetrowaniu małych działek. *duzc figury podzielić na mniejsze o foremnych kształtach,

l£ KLASYFIKACJA BŁĘDÓW

POMIARÓW

INŻYNIERSKICH.

Przy wielokrotnym powtarzaniu pomiarów tej samej wielkości za pomocą tych samych narzędzi z tą samą dokładnością nic otrzymuje się tych samych wyników. Wszystkie pomiary obarczone są błędem spowodowanym zmiennymi czynnikami środowiska, sprzętu pomiarowego, zespołu. Błędy możemy podzielić na : błąd systematyczny - wpływa w ten sam sposób na wynik pomiaru wykonanego tą samą metodą i aparaturą. Wynika z określonej dokładności narzędzi pomiarowych , błędów osobowych

wibracje części przyrządów, omyłki -wartości jej wykracza wielokrotnie poza przdział rozrzutu najczcścicj zdarzających się odchyleń. Należy je wyeliminować i ponownie wykonać pomiar. Przekraczają one wartość błędów średnich określonych jako Wędy graniczne.

/IBŁĄD ŚREDNI I PRAWO PRZENOSZENIA SIĘ BŁĘDÓW ŚREDNICH.

Ponieważ wyniki pomiarów są zawsze obarczone błędami, zachodzi potrzeba podania charakterystyki dokładnościowej, określającej jakość prac pomiarowych. Przyjęto w geodezji, ze wielkością tą jest błąd średni, definiowany jako: VE( s2) .W praktyce błąd średni oblicza się : m,=V( Z e2 )/n . W kolejnych seriach pomiarów zarówno średnia jak i jej błąd średni będą się różniły, gdyż stanowią zmienne losowe.

Średni błąd pojedynczego pomiaru określa wzór : mO.=V(Iv2)/(n-l) Średni błąd średniej arytmetycznej wyraża wzór: mx=m„/Vn. Celem obliczenia średnich błędów pomiaru i średniej arytmetycznęj,obliczyć należy poprawki obserwacyjne v,a z nich sumę kwadratów. Przenoszenie błędów średnich. Jeżeli funkcja ma postać f=f(a,b,c,...) to wzor Gaussa ma postać

m,=V(5F/ óa)2 m.a 2 + =V(óF/ 6b)2 nit,2 +....+). Wzór określa zależność błędu średniego funkcji wielu zmiennych niezależnych od błędów tych zmiennych. Zadanie przykładowe. U b

AB przcciwprost. a2+b

2 a=50m ma=+- lcm=0.01 b=10l,28m m h=+-0,05 a

ma;ih=? ófab/6a=2a/.Va2+b2 =0,89 ótab/ób=2b/Va2+b 2=1,80 mJllb=V(0,89*0,01)2 +(1,80*0,05)2- 0,31

ODCHYŁKI POMIARÓW GEODEZYJNYCH I ZASADY OCENY ODCHYŁEK.

Odchyłka to różnica między wymiarem rzeczywistym a wymiarem nominalnym - ustalonym przez konstruktora; odchyłka może być górna (między największym wymiarem rzeczywistym a wymiarem nominalnym) lub dolna; oprócz odchyłek wymiarów są jeszcze odchyłki kształtu (np. prostoliniowości), położenia (np. równoległości).

/£. BŁĄD GRANICZNY I BŁĄD WZGLĘDNY. Błąd względny - jest różnicą pomiędzy miarą znaną i nie znaną. Wielkości zależą od wartości uzyskanego pomiaru. W=l/|e/l|* 1/1 m/11, gdzie e- błąd , m - empiryczna wartość odchylenia

W3'niki pomiarów z dokładnością 0,001, może być podawany w procentach: W%= 100%/1 m/l | Błąd graniczny: nip = k-m p = 0,997 => k - 3 k = 2

m,,, = 2m , p = 0,95

SPOSOBY OBLICZANIA ODCHYŁKI DOPUSZCZALNEJ W ZADANIACH GEODEZYJNYCH. Odchyłka - różnica pomiędzy wymiarem nominalnym a stwierdzonym. Różnice wymiarów nie mogą przekroczyć wymiarów dopuszczalnych. A[. = A jop 1%= 3 m

P(|s|<mgr) = 0,997 Założono, że odchyłka dopuszczalna jest dwukrotną wartością błędu średniego. Adop = 2m=>P(|s!<2m) = 0,95 Ao„p = 2,5 m => P( | s | < 2,5 m) = 0,9876

m = o,m = [(Xp,.v2)4i- l)]2 przykład określenia dopuszczalnej odchyłki:

=101*31' p2=98B68';

100*5 5C {54=99*44" IP=399S98C

- (n - 2). 200s = 399*98c - 400? = - 2C m[(=± V

m, = [Z(ff,./<yLi • m,,)2]"2 m,. = (4 nip2)2 = 2ni|, mi = ± T - błąd średni A,jci|- 3 . mv = 6C A(5<6<

M METODY POMIARÓW KĄTÓW POZIOMYCH:

Pomiar kątów lub kierunków poziomych może być wykonywana różnymi metodami, zależnie od wymaganej dokładności wyników pomiarów. Sama idea pomiaru kątów polega na wyznaczeniu wzajemnego położenia pólprostych pęku, wychodzących z jednego punktu zwanego wierzchołkiem pęku. Metoda kierunkowa pomiaru kątów poziomych polega na wyznaczeniu wzajemnego położenia wszystkich wychodzących ze stanowiska kierunków. Po ustawieniu teodolitu na stanowisku celujemy

kolejno do punktów, rozpoczynając od dowolnie wybranego i odczytując na limbusie kierunki. Zwykle za kierunek pomiaru przy położeniu i lunety obieramy kierunek zgodnie z ruchem wskazówek zegara, przy położeniu II kierunek przeciwny. Po zaobserwowaniu wszystkich kierunków celujemy ponownie do pierwszego, dokonując odczytu kontrolnego, zwanego odczytem zamykającym. Ma on na celu stwierdzenie, czy podczas pomiarów limbus nie zmienił swojego położenia. Pomiar taki nazywamy półserią. Po przechyleniu lunety przez zenit i obrocie ałidady o 180° rozpoczynamy pomiar położeniu 11 lunety, przy czym kierunkiem obranym za początkowy jest len sam kierunek, co w pierwszej półserii, a pomiar wykonujemy kierunku przeciwnie do ruchu wskazówek zegara, odwrotnie do poprzedniego. Otrzymane wyniki pomiaru dają drugą półserię, a cały pomiar w obu położeniach lunety nosi nazwę serii. Za ostateczne wyniki pomiaru w jednej serii przyjmujemy wartości średnie. Podstawowym warunkiem takiego pomiar jest stałość położenia iimbusa. Kontrolę stanowi odczyt zamykający pierwszy kierunek.

¿¿WARUNKI OSIOWE I SPRAWDZENIE TEODOLITU.

Sprawdzenie teodolitu obejmuje kilka czynności, ogólnie nazywamy je •ektyfikacją Badanie powinno być przeprowadzone w taki sposób aby liewykrytc błędy nie wpływały na wyniki pomiarów. Czynności te obejmują:

      1. Sprawdzenie osi alidadowcj (powinna ona :>yć prostopadła do osi obrotu instrumentu).

      2. Oś celowa lunety powinna być prostopadła do poziomej osi obrotu lunety.

      3. Oś obrotu lunety powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu.

      4. Oś celowa lunety powinna się przecinać z osią obrotu instrumentu (powinny leżeć w jednej płaszczyźnie). Kreski siatki w pionowym ustawieniu powinny być pionowe i poziome (błąd krzyża).

¿¿METODY TYCZENIA ODCINKÓW LINII PROSTEJ.

Tyczenie odcinków liny prostej to wyznaczanie dodatkowych punktów określających odcinek AB. Do sygnalizacji płożenia punktów używa się tyczek geodezyjnych, a zależnie od pionowego ukształtowania terenu oraz przeszkód sytuacyjnych stosuje się różne sposoby postępowania:

-Tyczenie w przód- stosuje się w terenach płaskich o dobrej

widoczności. Polega na tym, że po ustawieniu tyczek nad punktami początkowymi i końcowymi stosujemy za jedną z nich w płaszczyźnie pionowej przez nie wyznaczonej. Następnie rozpoczynając od punktu dalszego, tak ustawiamy kolejne tyczki aby ich położenie znajdowało się w tyczonej linii.

- Tyczenie ze środka- stosowane wówczas, gdy z punktu Anie widać tyczki stojącej w punkcie B ze względu na pionowe ukształtowanie terenu. Po ustawieniu tyczek w punktach A i B tyczymy jednocześnie dwa(P, Q) lub więcej punktów pośrednich prostej AB. Po obraniu przybliżonych położeń punktów P i Q wytyczamy kolejno punkty: P na prosta QA. O na prostą PB, P na prostą QA aż do uzyskania pokrycia się obrazów punktów. -Jeżeli z punku A nie widać punktu B za względu na występujące przeszkody sytuacyjne to w punktach A i B odmierzamy w przybliżeniu prostopadle równe odcinki b, otrzymując pomocniczą prostą CD. W punktach C i D sprawdzamy, czy odcinki b są prostopadłe do linii CD i ewentualnie wnosimy poprawki, otrzymując równoległą do prostej AB. Zależnie od sytuacji terenowej do wyznaczania punktów położonych na tyczonej lin stosuje się różne konstrukcje geometryczne, zawsze pamiętając o dokładności i prostocie wykonania w określonych warunkach terenowych.

21 ROZDAJE OSNÓW GEODEZYJNYCH I CEL ICH ZAKŁADANIA.

Pozioma osnowa geodezyjna stanowi usystematyzowany zbiór punktów ze stabilizowanych w terenie, których położenie na powierzchni odniesienia jest określone w przyjętym układzie współrzędnych. Najprostsza osnowa pomiarowa jest konstrukcją liniową. Osnowy w których elementami wiążącymi poszczególne punkty jest związek długości odcinków i kątów zawartych miedzy nimi, nazywamy sieciami kątowo-liniowymi. Z osnów tych omówimy szczegółowiej pojedyncze wcięcia i ciągi poligonowe, które w ogólnym ujęciu stanowią ciąg kolejno po sobie następujących punktów powiązanych ze sobą odcinkami zmierzonych długości i kątów zawartych pomiędzy sąsiednimi bokami.

Osnowy geodezyjne dzielą się na:

Osnowę poziomą, w której wzajemne położenie punktów na powierzchni odniesienia zostało określone w przyjętym układzie współrzędnych geograficzno - geodezyjnych. Osnowę wysokościową, w której wysokości punktów zostały wyznaczone

względem przyjętego poziomu odniesienia. Osnowy podstawowe są zbiorami punktów w sieciach geodezyjnych o najwyższej dokładności, przy czym rozmieszczenie ich powinno być równomierne na obszarze całego kraju. Osnowę szczegółową; stanowi rozwinięcie osnowy podstawowej, przy czym dokładność, stopień zagęszczenia i sposób rozmieszczenia punktów powinny być dostosowane do konkretnych zadań geodezyjno-kartograficznych i przyjętej technologii ich realizacji. Pod względem dokładności wyznaczania położenia punktów, osnowa podstawowa i szczegółowa dzieli się na trzy klasy, oznaczone cyframi rzymskimi. Punkty osnowy podstawowej zalicza się do I klasy, a punkty osnowy szczegółowej zalicza się do II i III klasy. Geodezyjna osnowa realizacyjna test to taka osnowa, założona w terenie i Aowiązana z projektem, która pozwoli na jednoznaczne wyznaczenie w terenie geometrycznych elementów projektu w układzie współrzędnych przestrzennych. W ogólności osnowy realizacyjne zakłada się jako sieci regularnych figur lub sieci dowolnego kształtu. Tyczenie lokalizacyjne wykonuje się w układzie osnowy realizacyjnej na podstawie miar zawartych la szkicu dokumentacyjnym. Tyczy się punkt główny i kierunek główny, następnie w nawiązaniu do nich zakłada się siatkę budowiano-montaźową zapewniającą dokładność wewnętrzną tyczenia, a na jej podstawie wytycza się wszystkie niezbędne punkty i osie realizowanego obiektu, pomiar)' przy wznoszeniu stanu zerowego budynku. Osnowa lokalizacyjna służy do wytyczenia położenia budynku w terenie, względem układu współrzędnych, który obowiązuje na danym obszarze. Wymaga się tyczenia lokalizacyjnego z dokładnością zewnętrzną tyczenia. Zlokalizowanie obiektu budowanego w terenie polega na wytyczeniu jego obrysu. Wytyczone w terenie punkty główne obrysu liindamentów stabilizujemy palikami z wbitymi w głowice gwoździami. Na przedłużeniu linii obrysów wyznaczyć w określonej odległości punkty zabezpieczają

2£ ZASADA NIWELACJI GEOMETRYCZNEJ-1 TRYGONOMETRYCZNEJ.

Jednym z zasadniczych działów pomiarów geodezyjnych są pomiary w y sokośc io we-n i we I acj a, której zadaniem jest wyznaczenie odległości punktów powierzchni terenu lub obiektów od przyjętego poziomu odniesienia Niwelacja polega na wyznaczeniu wysokości wybranych punktów terenowych, czyli ich odległości pionowych od

ustalonego i przyjętego poziomu odniesienia. Powierzchnią odniesienia dla pomiarów wysokościowych jest geoida zerową nazywana potocznie „poziomem morza". Jedną z metod pomiaru wysokościowego stanowi niwelacja geometryczna. Polega ona na obliczeniu różnie wysokości wybranych punktów na podstawie różnic odległości pionowych zawartych pomiędzy danymi punktami a zbudowaną nad powierzchnią terenu płaszczyzną poziomą. Do zbudowania nad terenem płaszczyzny poziomej służy instrument geodezyjny zwany niwelatorem. Płaszczyznę realizuje pozioma oś celowa lunety niwelatora, natomiast odległości pionowe wyznaczone są przez kreskę poziomą siatki celowniczej lunety na łatach niwelacyjnych. Dokładność wykonania odczytu maleje wraz ze wzrostem odległości łaty od niwelatora, więc nic powinna być ona większa niż 50 m. Niwelacja geometryczna ze środka polega na ustawieniu niwelatora nad punktem znajdującym się w środku odcinka wyznaczonego przez punkty, na których stoją łaty Dla wyeliminowania omyłek i zwiększenia dokładności pomiani, różnice wysokości dwóch punktów na każdym stanowisku niwelacji ze środka należy zawsze mierzyć dwukrotnie. Podczas pomiaru różnicy wysokości niwelacją geometryczną w przód, niwelator znajduje się na jednym końcu niwelowanego odcinka zaś na dmgim jego końcu jest ustawiona pionowo łata niwelacyjna. Niwelacja ta wykorzystywana jest do określania wysokości dużej ilości punktów z jednego stanowiska niwelatora zwykle jest połączona ze zdjęciem sytuacyjnym tych punktów w celu dokonania niwelacji powierzchniowej czyli wysokościowego zdjęcia rzeźby terenu. Zaletami niwelacji ze środka są: wyższa dokładność pomiaru, eliminowanie wpływów błędów nie poziomego ustawienia osi celowej i nie uwzględnienia wpływów krzywizny Ziemi i refrakcji. Natomiast niwelacja w przód może okazać się korzystniejsza przy określaniu wysokości większej ilości punktów z jednego stanowiska niwełatora lub podczas przekraczania przeszkód terenowych Niwelacja ze środka wykorzystywana jest do pomiaru różnic wysokości między punktami wiążącymi ciągów niwelacyjnych, natomiast niwelacja w przód - do pomiaru rzeźby terenu. Jednym z zasadniczych działów pomiarów geodezyjnych są pomiary wysokościowe- niwelacja której zadaniem jest wyznaczenie odległości punktów powierzchni terenu lub obiektów od przyjętego poziomu odniesienia. W pracach geodezyjnych określamy zwykle

wzniesienia punktów ponad poziom mórz, czyli tzw. wysokości bezwzględne. Do nawiązania pomiarów wysokościowych do poziomu morza służą zakładane na obszarze kraju osnowy wysokościowe różnych klas, których punkty są odpowiednio wyznaczone i utrwalone oraz mają dokładnie określoną wysokość ponad przyjętym w niwelacji państwowej poziomem mor/a (reper). Polega na określeniu różnic wysokości punktów zarówno bliskich jak i dalekich na podstawie pomierzonego kąta pionowego i odległości. Pomiar zaczynamy od poziomego i cenlrycznego ustawienia teodolitu. Po dokonaniu tych czynności dostosowujemy ostrość obrazu do własnego oka. Ustawiamy również ostrość siatki celowniczej. Po wykonaniu czynności przygotowawczych możemy przystąpić do pomiarów. Ustawiamy łatę na punkcie a następnie celujemy na określoną wysokość np. 1 metra i odczytujemy wartość kata. Należy również zmierzyć wysokość osi lunety od poziomu podłoża i odległość teodolitu od punktu do którego celowaliśmy przy pomocy ruletki lub taśmy. Wyniki wpisujemy do dziennika pomiarów. Po dokonaniu pomiarów obliczamy różnice wysokości pomiędzy punktami pomiarowymi za pomocą odpowiednich wzorów.

25. 26 . WARUNKI OSIOWE I SPRAWDZANIE NIWELATORA.

W niwelatorze sprawdzeniu podlega kilka elementów: 1}. Oś celowa lunety musi być równoległa do osi libelli niwelacyjnej lub do jej płaszczyzny głównej

        1. . Płaszczyzna główna libelli okrągłej musi być prostopadła do osi obrotu instrumentu. Jest to warunek mniej ważny, ponieważ lihella okrągła pełni role pomocniczy.

        2. . Nitka pozioma siatki celowniczej musi być prostopadła do pionowej osi obrotu niwelatora, a nitka pionowa prostopadła do nitki poziomej.

Aby sprawdzić równoległość osi celowej do osi libelli wykonujemy dwukrotny pomiar różnicy wysokości między tymi samymi punktami terenowymi. Jednym ze sposobów jest ustawienie niwelatora miedzy dwiema latami stojącymi na punktach A i B i wykonanie pomiaru różnicy wysokości. Jeśli odległość od obu łat do instrumentu jest taka sama, wtedy niwelacja ze środka nie jest obciążona błędem nie równoległości osi celowej do osi libełli. Po wykonaniu tego pomiaru niwelator przenosimy w pobliże jednej z łat i ponownie określamy różnice wysokości. Po usunięciu błędu nie równoległości dokonujemy ponownego sprawdzenia instrumentu. Błąd odczytu dla obydwu pomiarów nie powinien przekraczać 3mm.

TL NIWELACJA

GEOMETRYCZNA

REPERÓW

Osnową geodezyjną do nawiązywania pomiarów pionowych jest osnowa wysokościowa zwana siecią niwelacyjną lub siecią reperów. Sieć taka składa się z ciągów niwelacyjnych, łączących punkty sieci reperów. Ciąg łączący dwa sąsiednie repery nazywa się odcinkiem niwelacji. Niwelację ciągów pomiędzy reperami przeprowadza się dwukrotnie: tam i z powrotem. Suma różnic wysokości w takim przypadku ma być równa zero a ewentualna odchyłka wynikająca z niedoskonałości czynności pomiarowych jest wyrównywana według zasad rachunku wyrównawczego. Odchyłka ta jest zawsze porównywana z odchyłką dopuszczalną. Wyniki pomiarów ciągu niwelacyjnego zapisuje się w odpowiednim dzienniku niwelacji reperów. Sieć niwelacji reperów może być:

28, METODY POMIARÓW WYSOKOŚCIOWYCH DO BADANIA

UKSZTAŁTOWANIA TERENU

Metody pomiarów wysokościowych do badania ukształtowania terenu. Przedmiotem pomiarów wysokościowych najczęściej są: - charakterystyczne punkty powierzchni terenu na podstawie których rzeźba terenu zostanie przedstawiona na mapie za pomocą warstwie. - wybrane punkty powierzchni terenu w przypadku przedstawienia na mapie rzeźby terenu w postaci opisu rzędnych wysokości punktów. - naturalne i sztuczne formy ukształtowania terenu. - przekroje poprzeczne ulic i dróg. - elementy naziemne podziemnego uzbrojenia terenu. Wysokościową osnowę geodezyjną stanowią punkty wysokościowe sieci państwowej (repery) oraz utrwalone punkty osnowy szczegółowej który w wysokości zostały określone przez niwelację ciągów. Pomiary te wykonuje się metodą niwelacji ze środka w obu kierunkach. Wyznaczając dwukrotnie różnicę wysokości na

każdym stanowisku. Długości celowych nie powinny przekraczać 50m. Różnica dwukrotnego pomiaru różnic wysokości na jednym stanowisku nie powinna przekraczać 2 mm. Pomiary rzeźby terenu najczęściej realizuje się jedną z trzech metod. A) niwelacji punktów rozproszonych która zawiera elementy metody biegunowej stosowanej do pomiaru szczegółów polega ona na określeniu położenia i wysokości charakterystycznych punktów terenu metodą biegunową przy użyciu niwelatora i lad. B) metoda niwelacji siatkowej polega na wytyczeniu siatki kwadratów i przemierzeniu wysokości jej wierzchołków metodą niwelacji. Pomiar rzeźby terenu tą metodą wykonuje się dla niewielkich obszarów płaskich lub o niewielkich różnicy wysokości. Jest to metoda przydatna przy projektowaniu robót ziemnych. C.) Pomiar rzeźby terenu metodą niwelacji przekrojów podłużnych i poprzecznych. Punkty terenu dla których mierzy się wysokości uszeregowane są wzdłuż wybranych kierunków w terenie zwanych przekrojami podłużnymi oraz wzdłuż kierunków prostopadłych do kierunku przekroju podłużnego zwanych przekrojami poprzecznymi.

2£. CHARAKTERYSTYKA POMIARÓW

INWENTERYZACYJNYCH

Po zakończeniu budowy poszczególnych obiektów budowlanych należy sporządzić geodezyjną inwentaryzację powykonawczą w celu zebrania aktualnych danych o przestrzennym rozmieszczeniu elementów zagospodarowania działki lub terenu. Po zakończeniu prac budowlanych, a przed oddaniem obiektu do użytkowania, należy wykonać pomiar stanu wyjściowego obiektów wymagających w trakcie użytkowania okresowego badania przemieszczeń i odkształceń. Operat geodezyjny wchodzący w skład dokumentacji budowy powinien zawierać dokumentację geodezyjną sporządzoną na poszczególnych etapach budowy, a w szczególności szkice tyczenia i kontroli położenia poszczególnych elementów obiektu budowlanego. Wykonawca prac geodezyjnych przekazuje również kierownikowi budowy kopie mapy powstałej w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej.

Jft ZASADY AKTUALIZACJI MAP.

Możemy wyróżnić dwa rodzaje aktualizacji map: - bieżącą, - okresową. Mapa zasadnicza

podlega aktualizacji bieżącej i okresowej, a mapy topograficzne aktualizacji okresowej. Aktualizacji okresowej podlegają wybrane mapy tematyczne. Za aktualizacje bieżącą uważa się aktualizację dokonywaną w miarę zachodzących zmian, zaś aktualizację okresową w określonych odstępach czasu. Aktualizacja bieżąca obejmuje następujące elementy treści mapy: -obiekty budowlane ( pozwolenie na budowę)

Aktualizacja bieżąca opiera się na wynikach powykonawczych pomiarów inwentaryzacyjnych. W razie zmian granic działek i rodzajów użytków rolnych oraz zmian granic administracyjnych. Aktualizację przeprowadza się na podstawie dokumentacji technicznej. W procesie aktualizacji bieżącej mapy zasadniczej jest prowadzona mapa dyżurna. Jest ona kopią mapy zasadniczej, na której rejestruje się zmiany schematyczne zachodzące w terenie. Aktualizację okresową wykonuje się w zależności od wynikających potrzeb i doprowadza się w toku jej realizacji treść mapy zasadniczej do zgodności ze stanem taktycznym. W trakcie wykonywania aktualizacji okresowej ujawnia się zmiany nie zgłoszone w trybie aktualizacji bieżącej.

Aktualizację okresową wykonuje się na podstawie wyników pomiarów uzupełniających oraz istniejącej dokumentacji i informacji o aktualizacji okresowej zarejestrowanej w metryce map.

IL METODY FO TOG RA M ETRYCZN E ZASTOSOWANIE DO POZYSKIWANIA INFORMACJI O TERENIE. Stosowanie techniki fotograficznej do rejestracji i pomiarów badanych zjawisk oraz technologii pomiarów fotogrametrycznych mają wiele zalet, do których należą: *możłiwość rejestracji zjawisk przemijających nawet w bardzo krótkim czasie, *moż!iwość rejestracji jednocześnie bardzo dużej ilości punktów pomiarowych, w tym również punktów niedostępnych do bezpośredniego pomiaru, *duża częstotliwość rejestracji i pomiarów obiektów ruchomych, ♦możliwość automatyzacji opracowań (numerycznych i graficznych). Metody opracowań fotogrametrii jedno obrazowej

stosuje się główni do pomiarów inwentaryzacyjnych obiektów płaskich bądź wyznaczenia przemieszczeń w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny zdjęcia. Metodę ta ma zastosowanie np.: podczas badania zachowania dokładności montażu konstrukcji szkieletowej a dokładniej wyznaczenia kształtu i rozmiarów konstrukcji oraz odchyłek od nominalnych rozstawów elementów konstrukcji. Innym przykładem zastosowania fotogrametrii jedno obrazowej jest pomiar przemieszczeń punktów,. Zasada metody zawiera się na wykonaniu zdjęć badanego obiektu w danym odstępie czasu, w kolejnych stanach jego deformacji. Dla każdego zdjęcia powinna być zachowana ta sama orientacja zewnętrzna. Należy zaznaczyć, że zdjęcia wykonuje się w takim położeniu kamery, aby płaszczyzna zdjęcia była w przybliżeniu równoległa do płaszczyzny, w której zachodzą wyznaczone składowe przemieszczenia punktów budowli. Dokładność metody zależy od wymiarów i rodzaju sygnalizacji punktów. Gwarancją dużej dokładności są także rozmieszczone w obrębie fotogramu stałe punkty, które mogą posłużyć jako układ odniesienia i umożliwić wprowadzenie poprawek ze względu na niezachowanie stałości stanowiska Fotogrametryczne metody rejestracji i pomiaru maja szczególne znaczenie przy geodezji inwentaryzacji architektonicznej Ma na celu powiązanie obiektu z otoczeniem. Inwentaryzacja ta obejmuje: *mapę sytuacyjną- wysokościową obiektu lub kompleksu obiektów; * rzuty poziome wszystkich kondygnacji: *rzuty pionowe elewacji, przekroje; *rysunki detali arcli ¡tektonicznych.

31 METODY POMIARÓW SZCZEGÓŁÓW SYTUACYJNO WYSOKOŚCIOWYCH

Metoda pomiarów prostokątów polega na pomiarze odciętej i rzędnej mierzonego punktu sytuacyjnego względem linii, na którą rzutujemy dany punkt. Podstawą pomiaru sytuacyjnego sąciągi poligonowe i linie pomiarowe. Pomiar rozpoczynamy od wytyczenia w terenie linii pomiarowej wzdłuż której układa się taśmę, tak aby jej początek znajdował się w punkcie początkowym. Za pomocą węgielnicy rzutuje się prostopadle na linię pomiarową punkty szczegółów terenowych. Odczytywanie na taśmie odcięte zapisuje się la szkicu prostopadle do linii pomiarowej, natomiast rzędne -

pomierzone ruletką, zapisuje się równolegle do rzędnej. W ten sposób mierzymy po obydwu stronach linii pomiarowej wszystkie szczegóły. Wyniki pomiarów sytuacyjnych przedstawia się na szkicu polowym rysowanym w terenie, bez zachowania skali, lecz proporcjonalnie - w sposób możliwie zbliżony do stanu rzeczywistego. Dia każdej linii pomiarowej rysu je się co najmniej jeden szkic. Metoda biegunowa pomiaru sytuacyjnego szczegółów polega na wyznaczaniu współrzędnych biegunowych, L zw. odległości od stanowiska instrumentu do punktu celowania oraz kąta pomiędzy bokiem osnowy, a kierunkiem celu. Kąty mierzy się teodolitem, a odległości optycznie dalmierzem. Po ustawieniu instrumentu nad punktem w pierwszej kolejności mierzy się kierunki do dwóch sąsiednich punktów osnowy. Następnie mierzy się odległości i kierunki do punktów będących szczegółami sytuacyjnymi oraz na końcu, powtórnie, kierunki do punktów osnowy. Wyniki pomiarów notuje się w dzienniku, a rysunek sytuacji zdejmowanych punktów przedstawia się na szkicu polowym. Pewnym uproszczeniem przy późniejszym nanoszeniu punktów na mapę za pomocą nanośnika biegunowego jest zorientowanie podczas pomiarów terenowych limbusa instrumentu tak, aby przy lunecie skierowanej na punkt dowiązania odczyt na kręgu poziomym byl równy zero.

31 ZASADY PROWADZENIA POMIARÓW METODĄ BIEGUNOWĄ.

Biegunowa metoda pomiaru szczegółów polega na pomiarze współrzędnych biegunowych wyznaczonych punktów, w nawiązaniu do punktów osnowy pomiarowej. Z punktu o określonym położeniu sytuacyjnym, zwanym biegunem, mierzy się odległości do punktów szczegółów sytuacyjnych i kąty kierunkowe pomiędzy kierunkiem przyjętym za początkowy a mierzonym szczegółami. Do tych pomiarów służą instrumenty geodezyjne zaopatrzone w krąg poziomy i dalmierz. Instrument taki ustawia się nad punktem osnowy pomiarowej, aby zorientować limbus, a następnie do dowolnej liczby punktów widocznych z punktu stanowiska. Wyznacza się odległości i kierunki i wyniki zapisuje się w dzienniku oraz wykonuje się szkic sytuacyjny orientacyjnego rozmieszczenia mierzonych szczegółów. Na tym szkicu zaznacza się położenie mierzonego punktu, numerując go i znakami umownymi i opisem wyznacza się odpowiednie

obiekty, granice, nawierzchnie ulic i inne elementy.

3£ METODA DOMIARÓW PROSTOKĄTNYCH.

( Metoda rzędnych i odciętych lub Ortogonalna ) - metoda pomiaru szczegółów terenowych. Polega na pomiarze rzędnej i odciętej mierzonego szczegółu terenowego. Rzędna jest to miara od mierzonego punktu do rzutu prostokątnego tego szczegółu na osnowę geodezyjną. Odcięta jest to odległość rzutu szczegółu na osnowę od punktu osnowy, od którego wykonujemy pomiar. Długość odciętej jest ograniczona do 3 50 metrów. Długość rzędnej zależy od grupy szczegółów dokladnościowych której pomiar jest wykonywany (1,11, ill - dopuszczalna rzędna odpowiednio 25,50 i 70 m)

W czasie pomiarów należy dodatkowo mierzyć elementy kontrolne: przekątne mian,' czołowe, tzw. czołówki podpórki - stosuje się dla tych szczegółów grupy II i III, dla których przekroczone zostały dopuszczalne długości rzędnych.

31 METODY KLASYCZNE 1 METODY

TELEDETEKCYJNE PRZY POMIARACH SZCZEGÓŁÓW POMIAROWYCH.

Teledetekcja zajmuje się bezkontaktowym pozyskiwaniem, przetwarzaniem i interpretacją informacji o obiektach, zjawiskach i procesach zachodzących na powierzchni Ziemi. Metody teledetekcyjne :

elektromagnetycznego pomaga w uzyskaniu wiadomości o obiektach i zjawiskach zachodzących na powierzchni Ziemi i jej wierzchniej warstwie. W metodach

teledetekcji opartych na analizie promieniowania podczerwonego, mierzy się wielkość tego promieniowania za pomocą radiometrów, umieszczonych na pokładzie samolotu. Badania prowadzi się zarówno w dzień jak i w nocy.

5Z POMIARY REALIZACYJNE, CEL I METODY POMIARÓW.

M. METODA STAŁEJ PROSTEJ W POMIARACH REALIZACYJNYCH

Tyczenie osi montażowych metodą stałej prostej (pionowej płaszczyzny odniesienia) polega na odkładaniu od pionowej płaszczyzny odniesienia wyznaczonej za pomocą teodolitu określonych odcinków d. Płaszczyzna ta jest ustalana przez punkty ze stabilizowane w terenie lub na wznoszonym budynku, na jego konstrukcji podporowej. Osnowa zewnętrzna do tyczenia wskaźników konstrukcyjnych lub wskaźników przesuniętych na poszczególnych kondygnacjach metodą stałej prostej składa się z zespołów punktów: stanowisk teodolitu S i punktów celowania C, wyznaczających układ linii równoległych do siatki konstrukcyjnej wpasowanej w stan zerowy budynku. Linie taj osnowy przebiegają w bezpośrednim sąsiedztwie ścian zewnętrznych budynków i stanowią bazę tyczenia. Jednocześnie dostatecznie bliskie położenie baz od tych ścian powinna zapewniać wygodne warunki do pomiaru przy odkładaniu na stropie odległości d podczas tyczenia wskaźników osiowych lub przy przenoszeniu wskaźników przesuniętych.

39, SZKIC

DOKUMENTACYJNY.

stosowany podczas wznoszenia budynków. Na podstawie projektu technicznego sporządza się szkic dokumentacyjny, podający wzajemne rozmieszczenie osi konstrukcyjnych oraz ich położenie względem geodezyjnej osnowy realizacyjnej. Szkic zawiera obrys budynku i jego wymiary, punktu i boki osnowy realizacyjnej potrzebne do realizacji obiektu, miary wymagane do odłożenia i skontrolowania poprawności tyczenia, kontury obiektów sąsiednich i uzbrojenia podziemnego.

^OSNOWY REALIZACYJNE 1 TYCZENIE

LOKALIZACYJNE BUDOWLI INŻYNIERSKICH.

Osnowa realizacyjne- to taka osnowa geodezyjna, założona w terenie i powiązana z projektem, która pozwoli na jednoznaczne wyznaczenie w terenie geometrycznych elementów projektu w układzie współrzędnych przestrzennych(np. punktu i kierunku głównego). Osnowa realizacy jna jest osnową sytuacyjną - wysokościową szczegółową, wyjątkowo zadanie osnowy realizacyjnej może spełniać istniejąca na danym terenie osnowa pomiarowa. Projektowanie osnów realizacyjnych jest częścią geodezyjnego opracowania projektu inwestycji. W osnowie zakłada się jako sieci regularnych figur łub sieci dowolnego kształtu: *w dostosowaniu kształtu figur do projektu szczegółowego zagospodarowania terenu * zapewniające parametry dokładności owe tyczenia obiektów z wymaganą dokładnością tyczenia lokalizacyjnego. Kształt osnowy realizacyjnej jest zależny od warunków terenowych. Lokalizowanie w terenie poszczególnych obiektów budowlanych i urządzeń inżynierskich odbywa się często na rozległym terenie objętym planem zagospodarowania terenu w różnym czasie. Dlatego projekty sposobu lokalizowania poszczególnych obiektów muszą być opracowywane sukcesywnie, z uwzględnieniem aktuafnego stanu osnowy realizacyjnej, dostępczości terenu do odkładania miar tyczenia i innych geodezyjnych czynności. Obliczone miary niezbędne do zlokalizowania obiektu podaje się na tzw. szkicu dokumentacyjnym tyczenia. Szkic ten powinien zawierać: * elementy osnowy realizacyjnej, wykorzystywane do lokalizowania rozpatrywanego obiektu z danymi liczbowymi tej osnowy (współrzędne punktów, wysokości reperów, długości

boków) * Wybrane do tyczenia w terenie punkty obiektu i ich współrzędne oraz wysokości. *Oznaczone graficznie i wykazane miary służące do odłożenia i do skontrolowania poprawności wyznaczenia w terenie w pozycji tyczonych punktów. * Oznaczenia obrysu tyczonych obiektów oraz konturów znajdujących się obiektów i szczegółów uzbrojenia terenu, przydatnych do przeprowadzenia kontroli tyczenia. * Miary projektowane dotyczące tyczonych punktów i linii., podające ich wzajemne usytuowanie. Tyczenie lokalizacyjne wykonuje się w układzie osnowy realizacyjnej na podstawie miar zawartych na szkicu dokumentacyjnym projektu. Tyczy się punkt główny i kierunek główny obiektu, polem w nawiązaniu do nich zakłada się siatkę budowlano-montażową, zapewniającą dokładność wewnętrzną tyczenia, a na jej podstawie wytycza się wszystkie niezbędne punkty i osie realizowanego obiektu. Jeżeli osnowa ma więcej punktów należy dokonać pomiarów i nwentaryzacyjnych wytyczonych punktów.

41 SPOSOBY

WYZNACZANIA

WSKAŹNIKÓW

PROJEKTOWANYCH

WYSOKOŚCI.

Wskaźniki wysokościowe nanosi się na konstrukcji, deskowaniach i wskazują one określony poziom montażu elementów budowłj. Pomiary wysokościowe wykonuje się w odniesieniu do reperów sieci wysokościowej, a na placu budowy zakłada się repery tak, aby można było w łatwy sposób wyznaczyć lub skontrolować wysokości dowolnego punktu konstrukcji.

41 SPOSÓB TYCZENIA PROJEKTOWANYCH OSI OBIEKTÓW O ZAŁOŻONYM POCHYLENIU.

Sposób tyczenia projektowanych osi obiektów o założonym pochyleniu.

Tyczenie osi poprzedza opracowanie szkicu dokumentacyjnego zawierającego między innymi dane liczbowe określające wzajemne rozmieszczenie podłużnych o poprzecznych osi konstrukcyjnych a także nawiązanie geometryczne ramy geodezyjnej do osi konstrukcyjnych obiektu budowlanego. Tyczenie osi realizowane jest w dwóch etapach: I ) za pomocą teodolitów tarcz celowniczych i taśmy stalowej z nakładkami milimetrowymi wyznacza się na bokach ramy

geodezyjnej i utrwala palikami drewnianymi punkty osiowe. Jako punkty przecięcia się boków ramy geodezyjnej z płaszczyznami konstrukcyjnymi tyczonego obiektu . 2) Następnie korzystając z tak wyznaczonych punktów osiowych metoda przecięć kierunków wyznacza się i utrwala palikami osie. Kontrola poprawności wytyczenia osi polega między innymi na ponownym wytyczeniu punktów narożnych osi np.: metodą biegunową

i porównaniu położenia z miarami na szkicu dokumentacyjnym pomiarze odległości pomiędzy sąsiednimi osiami.

44 SPOSOBY KONTROLI POMIARÓW REALIZACYJNYCH .

W geodezji gospodarczej ważnym działem są pomiary kontrolne, czyli uzyskanie informacji o dokładności wykonania pomiarów, względnie dostarczenie danych o wykonaniu prac. Jeżeli inwestora interesują okresowe zmiany kształtu budowli, to zleca się wykonanie pomiarów kontrolnych. Najprostszym sposobem jest powtórzenie pomiarów tymi samymi metodami i tym samym sprzętem. Np. przy tyczeniu łuku kołowego wystarczy pomierzyć cięciwy. Moglibyśmy wykonać ponowny pomiar tyczenia, lecz norma zaleca wykonanie pomiarów punktów pośrednich. Dla budynków wykonujemy pomiar czołówek, pomiar jednej ze ścian, czyli długości ściany. Pomiary kontrolne, które pozwalają nam na uzyskanie kształtu budowli noszą nazwę pomiarów przemieszczeń .

41 DOKŁADNOŚĆ ZEWNĘTRZNA I WEWNĘTRZNA W POMIARACH REALIZACYJNYCH. Dokładność zewnętrzna - dokładność umieszczenia punktów zewnętrznych odnoszone do punktów osnowy realizacyjnej. Poszczególne detale wykonuje się z dokładnością wewnętrzną, znacznie dokładniej. Wykonuje się je z wcześniejszego tyczenia, np. osi drogi. W ten sposób zapewnia się dokładność wykonania.

4£ TYCZENIE OSI TRASY DROGOWEJ.

W budownictwie komunikacyjnym pomiary realizacyjne obejmują wytrasowanie w terenie osi danej budowli inżynierskiej czyli wyznaczenie tzw. trasy oraz wytyczenie w terenie wszystkich obiektów na trasie a w kolejnictwie również rozjazdów i skrzyżowań torów. Trasa (oś) budowli

inżynierskiej składa się z odcinków prostych i krzywych (łuków kołowych, parabolicznych i krzywych przejściowych). D!a mniejszych budowli stosuje się trasowanie (tyczenie osi) bezpośrednio w terenie podczas studiów trasy, natomiast dla budowli dużych trasowanie opiera się na uprzednio opracowanym projekcie na podstawie geodezyjnych podkładów topograficznych i inwetaryzacyjnych. Trasowanie budowli jest oparte na osnowie geodezyjnej stworzonej dla pomiarów topograficznych lub inwetaryzacyjnych. Przy tyczeniu trasy opieramy się na charakterystycznych punktach terenu oznaczonych na rysunkach projektu (mogą to być skrzyżowania, naroża domów, granice działek). Pizy tyczeniu punktów należy odwzorować w terenie określone punkty wyznaczone na podstawie istniejącej osnowy.

4Z ZASADY WYZNACZANIA PUNKTÓW GŁÓWNYCH I PUNKTÓW POŚREDNICH ŁUKU KOŁOWEGO.

Metoda biegunowa, przebieg tyczenia jest następujący mając dane promień r oraz punkt P obieramy dł. odcinka łuku np. 10,20 m korzystając z odpowiedniej zależności obliczamy kąt (p) .Obliczamy również dł. cięciwy odpowiadającej obranemu łukowi następnie ustawiamy teodolit w punkcie P i począwszy od stycznej łuku w punkcie P odkładamy kąt 9 i na jego ramieniu odkładamy obliczoną dl. cięciwy dla tego kąta. Następnie od stycznej w punkcie P odkładamy kąt 2 (p i zataczamy z punktu I łuk o promieniu równym pierwszej cięciwie. Kolejne punkty otrzymujemy w ten sam sposób. Tyczenie punktów głównych łuku kołowego. Do tyczenia łuków korzystamy z odpowiednich tablic w których zawarte są informacje o stałym promieniu i zmiennym kącie zwrotu. Przy tyczeniu punktów głównych łuku istnieją 2 przypadki, gdy wszystkie punkty są dostępne lub niektóre są niedostępne. Jeżeli wszystkie punkty są dostępne, mając dany promień r i kierunki styczności, obliczamy długości stycznych odkładamy na stycznych od punktu W i otrzymujemy punkty1 P i K, a następnie tyczymy punkty pośrednie łuku kołowego. Metoda biegunowa: mając dane promień r oraz punkt P obieramy dł. odcinka łuku np. korzystając z odpowiedniej zależności obliczamy kąt 9. Obliczamy również dł. Cięciwy odpowiadającej obranemu lukowi następnie ustawiamy teodolit w punkcie P i począwszy od stycznej łuku w punkcie P odkładamy kąt 9 i na j ego ramieniu odkładamy obliczoną dł. cięciwy dlatego kąta Następnie od stycznej w punkcie P odkładamy kąt 2 9 i zataczamy z

punktu t łuk o promieniu równym pierwszej cięciwie. Kolejne punkty1 otrzymujemy w ten sam sposób. W przypadku gdy punkt W jest niedostępny stosujemy wymiary pośrednie dla wyznaczenia kąta wierzchołkowego i długości stycznych.

i^TOLERANCJE WYMIAROWE I ICH ZW IĄZEK Z DOKŁADNOŚCIĄ POMIARÓW.

Aby była możliwość poprawnego zestawienia i połączenia elementów konstrukcyjnych budowli i wzajemnego zestawienia ich usytuowania w terenie w zakresie kształtów i wymiarów elementy konstrukcyjne, rozstaw osi montażowych, wzajemne położenie sytuacyjne i wysokościowe elementów budowlanych powinny mieć wymiary i kształty zgodne z wymaganiami dokumentacji technicznej, z uwzględnieniem tolerancji wymiarowych. Aspekty wymiarowania: *wymiar rzeczywisty Ik- to wartość wymiaru zrealizowanego elementu obiektu. *Wymiar stwierdzony I- to wynik pomiaru wymiarów lub kształtów elementów budowlanych lub konstrukcji.

Tolerancja - to różnica górnego i dolnego wymiaru tolerowanego T—{I()+g)-(Io-d)=g+d Wymiary rzeczywiste l ji muszą spełniać zależność: ll(+d=<lu=<I()+g Kontrola jakości dokładności wymiarowej produkcji elementów obejmuje: *pomiar wylosowanej próbki ^kwalifikowanie prtii wyprodukowanych el.

¿/.PRZEMIESZCZENIA WZGLĘDNE I

BEZWZGLĘDNE OBIEKTÓW INŻYNIERSKICH.

Budowle inżynierskie i ich otoczenie na skutek wzrostu obciążeń konstrukcji a także innych zew i wew czynników takich jak : zmiana warunków wodnych, parcie wiatru, zmiany termiczne i wilgotnościowe, dynamiczne oddziaływanie na grunt lub konstrukcję, eksploatacja obiektu lub jego otoczenia, ulegają różnym deformacjom geometrycznym, które ogólnie

określa się jako przemieszczenia i odkształcenia. Przemieszczeniem bryły sztywnej nazywamy zmianę jej przestrzennego położenia w stosunku do otoczenia (układu odniesienia), z zachowaniem kształtów i wymiarów, zaistniałej w określonym przedziale czasu. Wyróżnia się :

51 METODA STAŁEJ PROSTEJ.

Pomiar przeprowadza się w ten sposób ze w jednym z punktów stałej prostej ustawiamy teodolit, a w drugim tarcze celowniczą po zorientowaniu osi celowej lunety wzdłuż bazy tyczenia sprawdzamy stałość położenia punktów bazy przez pomiar odległości od wskaźników wyjściowych równych poziomowi gruntu.

5£_ SPOSOBY POMIARÓW OSIADANIA BUDOWLI I GRUNTÓW.

Obciążenie działające na grunt wywołuje jego dokształcenie, którego wielkość zależy od rodzaju gruntu. Budowle inżynierskie wywołujące obciążenia stałe i zmienne powodują odkształcenie podłoża. Proces jest zależny od rodzaju gruntu i warunków wodnych. Pomiary przemieszczeń w różnych jego warstwach są zróżnicowane, zależą od konstrukcji i stabilizacji reperów kontrolowanych. Do badania pionowych przemieszczeń wierzchniej warstwy gruntu można stosować znaki pomiarowe zagłębione w grunt na głębokość jednej warstwy (może to dotyczyć pomiarów osuwisk. Do badania ruchów pionowych płytkich warstw gruntu można stosować repery kontrolowane na głębokości tych warstw. Mogą to być repery gruntowe, gdzie płyta fundamentowa znaku jest osadzona na głębokości około 2 m. a pionowy pręt stalowy jest

wprowadzony na powierzchnię terenu w osłonie rurowej. Do wyznaczania wielkości osiadania bądź wypiętrzenia budowli i gruntów stosuje się metodę niwelacji geometrycznej, metodę niwelacji trygonometrycznej łub metody fotogrametrycznej, metodę niwelacji trygonometrycznej lub metody fotogrametryczne. Na badanym obiekcie zakłada się sieć znaków geodezyjnych zastabilizowanych w wybranych punktach. W bezpośrednim sąsiedztwie, w miejscach gdzie będzie zachowana stałość położenia, stabilizuje się punkty wyznaczające układ odniesienia. Repery odniesienia muszą mieć stabilizację zapewniającą ich stałość oraz muszą być osadzone poza strefą występowania dynamicznych obciążeń i naprężeń wywołanych przez badane obiekty. Zmiany wysokości punktów kontrolowanych można wyznaczyć dwoma sposobami:

W obu przypadkach wyrównaniu misi towarzyszyć badanie stałości punktów nawiązania reperów kontrolnych. Do mniej dokładnych badań stosuje się metodę niwelacji trygonometrycznej lub metodę fotogrametrii jednoobrazowej lub dwu obrazowej. Przy zastosowaniu tych metod dokładność wyznaczenia przemieszczenia punktu wynosi około kilku milimetrów. Przemieszczenie dla zapór wodnych jest uznawane za nie istotne poniżej 3 mm, dla pozostałych budynków (zależnie od typu i rodzaju podłoża) do I

51ZASADY GEODEZYJNEGO MONITOROWANIA TERENÓW OSUWISKOWYCH.

W procesie poznawania obiektów wykorzystuje się długofalowe promieniowanie podczerwone, emitowane przez te obiekty. Analiza lego rodzaju promieniowania elektro magnetycznego pomaga w uzyskaniu wiadomości o obiektach i zjawiskach na powierzchni Ziemi i jej wierzchniej warstwy. W metodach teledetekcji opartych na analizie promieniowania podczerwonego mierzy się wartość ego promieniowania za pomocą radiometrów, umieszczonych na pokładzie samolotu.

¿L mapa ewidencji

GRUNTÓW I BUDYNKÓW ORAZ MAPA ZASADNICZA

Mapa ewidencji gruntów i budynków ora/, mapa zasadnicza Mapa ewidencji gruntów i budynków-jej przeznaczenie jest uwarunkowane prawem do nieruchomości znajdujących się na terenie oraz służy jako podstawa do obliczania podatków od nieruchomości. 7. mapą ta związany jest rejestrowana w postaci baz danych działka i numery ewidencyjne, mapa ta jest podzielona na arkusze w systemie sekcji Do elementów ewidencji gruntów i budynków zalicza się: Granice jednostek terytorialnego podziału państwa Granice podziału ewidencyjnego Granice nieruchomości gruntowych i działek ewidencyjnych. Punkty graniczne Granice użytków gruntowych Kontury klas bonitacyjnych, obrysy budynków, numery oraz inne oznaczenia identyfikujące wyżej wymieniane obiekty. Źródłowym opracowaniem kartograficznym dla potrzeb inżynieryjno-gospodarczych a także jako podkład kartograficzny dia sporządzenia projektów i opracowania innych map jest mapa zasadnicza(podstawowa mapa inżynieryjno-gospodarcza). Można powiedzieć ze jest to wielko skalowe opracowanie kartograficzne zawierające aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólno geograficznych oraz o elementach ewidencji gruntów i budynków , a także sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych

i podziemnych. Mapa zasadnicza może być opracowana w postaci klasycznej lub numerycznej. Dla niej przyjęto skale 1/500 dla dużych miast 1/1000 pozostałe miast i osiedla typu wiejskiego o gęstej zabudowie, ł/2000 pozostałe tereny osiedli wiejskich o rzadszej zabudowie. 1/5000 tereny leśne. Mapa zasadnicza stanowi: Podstawowy element państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w rozumieniu art. 40 ustawy „Prawo Geodezyjne i Kartograficzne" Podstawowy materiał kartograficzny wykorzystywany do zaspokojenia różnorodnych potrzeb gospodarki narodowej a w szczególności zagospodarowania przestrzennego, katastru nieruchomości i powszechnej taksacji. - źródłowe opracowanie kartograficzne do sporządzania map pochodnych i innych wielkoskal owych map tematycznych oraz aktualizacji mapy topograficznej w skali

1/1000. Zasadniczymi kryteriami doboru skali zasadniczej mapy są: stopień zagęszczenia terenu, szczegółami sytuacyjnymi stanowiącymi treść mapy zasadniczej, stopień wyposażenia terenu w urządzenia podziemne, przewidywane zamierzenia inwestycyjne. Treść mapy zasadniczej dzieli się na część obligatoryjną i część fakultatywną.

6JMAPY I ICH KLASYFIKACJA

Mapa - graficzne przedstawienie na płaszczyźnie wybranych cech powierzchni Ziemi oraz zjawisk przyrodniczych i społecznych. Mapa charakteryzuje się