MBJ PYTANIA I i II semestr :

1. Różnica między wyjaśnianiem u Bogusławskiego i Zgółki?

2. Kto i kiedy wprowadził kontekst odkrycia i kontekst uzasadniania i na czym polegał?

Hans Reichenbach 1949 r. ,,Doświadczenia i przewidywania”.

Kontekst odkrycia- jak ktoś wpada na pomysł postawienia hipotezy.

Kontekst uzasadniania- całokształt przedsięwzięć, których celem jest uznanie hipotezy za prawdziwą bądź fałszywą.

Istota tej opozycji sprowadza się do pytania czy oba te człony należy odkrywać czy uzasadniać. Czy wpadanie na pomysł hipotezy jest częścią metodologii badań czy jest poza nią. Pierwszy człon opozycji ( kontekst odkrycia) nie może być brany pod uwagę, bierze się tylko pod uwagę kontekst uzasadniania- to jest antypsychologizm.

Reichenbach proponował odróżnić to, co nazywamy wpadaniem na pomysł od argumentowania. Tylko uzasadnianie powinno być brane pod uwagę w metodologii badań.

3. Kryteria na których opiera się wyjaśnianie nomotetyczne i idiograficzne.

Wyjaśnianie- operacja, która ma na celu odpowiedzieć na pytanie ,,dlaczego jest tak a tak?”. Przedmiotem wyjaśniania naukowego jest ogólne zdanie, które można wyjaśniać w bardzo różny sposób.

WYJAŚNIANIE

Nomotetyczne Idiograficzne

Hipotetyczne konstatacyjno- rozwijające analizujące

Hipotetyczne inkorporujące specyfikujące

Wyjaśnianie idiograficzne- prawdziwość zdań, które są racją i następstwem musi być przesądzona. Nie może być zdań ogólnych negatywno-egzystencjalnych. O co tu chodzi?

Wyjaśnianie nomotetyczne- dąży do formułowania ogólnych twierdzeń

Istota wyjaśniania- szuka się racji logicznych, z których wynika twierdzenie, które względem racji jest następstwem. Racja to zdanie, z którego wynikałoby, dlaczego np, dąb traci liście, bo....z racji wynika następstwo, nie dowrotnie

4. Założenia metodologiczne Poppera dotyczące istoty falsyfikacjonizmu

Hipotetyzm i falsyfikacjonizm K.Poppera-1934 Logika odkrycia naukowego-1.Hipotetyzm-wszelkie twierdzenia naukowe mają char.hipotetyczny, podlegają krytyce i rewizji, mogą zostać odrzucone i zastąpione lepszymi 2.Racjonalny krytycyzm-rozwój ludzkiej wiedzy jest zdeterminowany przez racjonalizm i krytycyzm, wysuwa się problem badawczy, potem hipoteza sposobu rozwiązania problemu, hipotezę poddaje się krytyce, czyli dążeniu do obalenia tej hipotezy, a obalenie powoduje powstanie nowego problemu badawczego i od nowa 3. Pierwotność teorii względem doświadczenia-trzeba dysponować określonym aparatem teoretyczno-metodologicznym aby móc opisywać dane empiryczne. Same dane, bez wiedzy t-m nic nie daje. Z hipotetyzmu wynika odrzucenie dominacji doświadczenia nad teorią. 4.Realizm, historyzm i antypsychologizm. Realizm-każda teoria w naukach empirycznych(bez formalnych) ma swoje odniesienie przedmiotowe do rzeczywistości. Historyzm-postawa badacza względem nauki. Zanim postawi się hipotezę i ją uzasadni, trzeba najpierw poznać wszystkie konkurencyjne ujęcia tej teorii zarówno w przeszłości, jak i w teraźniejszości. Antypsychologizm-nie ma żadnej logicznie umotywowanej metody wpadania na pomysł. Badacz wykorzystuje intuicję która jest racjonalnie niewytłumaczalna. Nie musi zdawać sobie z tego sprawy (intuicjonizm) 5. Antyindukcjonizm, dedukcjonizm -P.jest przeciwnikiem indukcjonizmu, liczy się dedukcja-należy dążyć do krytycznego sprawdzania teorii poprzez wyprowadzenie wniosków, porównywanie z innymi i tworzenie nowych teorii. 6. Falsyfikowalność hipotez-podst kryterium rozstrzygającym o naukowości i empiryczności systemu teorii jest falsyfikacjonizm. Musi być możliwe obalenie systemu przez doświadczenie falsyfikowalności. 7. Asymetria weryfikacji i falsyfikacji-zdań uniwersalnych nie da się wyprowadzić ze zdań jednostkowych, zd jednostkowe mogą być sprzeczne z uniwersalnymi, więc fałszywość uniwersalnych stwierdza się na podstawie fałszywości jednostkowych Asymetria-jeden fakt zgodny nie potwierdza prawdziwości, ale jeden fakt niezgodny potwierdza fałszywość. 8. Niesprzeczność wewnętrzna teorii jakow arunek naukowości-nie może być sprzeczna wew,bo jest pusta informacyjnie i można wydedukować obojętnie jakie zdanie. 9. Uniwersalność, ścisłość i prostota teorii dają warunki do prawdziwości teorii 10. Obiektywizm i tymczasowość teorii-wszystkie teorie naukowe są tymczasowe i zawsze będą tymczasowe,bo nie można mieć całkowitej pewności prawdziwości. Całkowita pewność to stan psychiczny, który jest charakterystyczny dla subiektywizmu, a prawda nie jest subiektywna, tylko obiektywna. Subiektywne są przekonania, a prawda albo fałsz są obiektywne.

5. Na czym polega asymetria pomiędzy weryfikacjonizmem a falsyfikacjonizmem? Kto, kiedy i w jakim dziele (+ gdzie) zauważył i opisał to zjawisko?

Weryfikacjonizm- ukształtowanie w filozofii Koła Wiedeńskiego (lata XX przez M. Schlick, R.Carnap). Sądy ogólne, hipotezy w postaci zdań ogólnych . Dążył do potwierdzenia takich sądów za pomocą zdań szczegółowych.

Falsyfikacjonizm- ukształtowany przez K. Poppera lata 30 XX. ,,Logika odkrycia naukowego"-1934. Obalenie hipotez, które są z nimi sprzeczne.

Między falsyfikacjonizmem a weryfikacjonizmem zachodzi asymetria -jednostkowy fakt zgodny z hipotezą nie jest wystarczającym warunkiem jej prawdziwości, a fakt jednostkowy niezgodny z hipotezą jest wystarczającym warunkiem jej fałszywości

Która lepsza? Gdy hipotezy odnoszą się do zbiorów otwartych to weryfikacja hipotez skazana jest na niepowodzenie, bo szuka się faktów odpowiadających hipotezie, a wiadomo, że wszystkich faktów w tym wypadku wykryć się nie da

6. Różnice pomiędzy paradygmatami w językoznawstwie XX wieku.

7. 4 podstawowe paradygmaty

Cztery paradygmaty

1.Indukcjonizm - zgodnie z główną metodą badawczą (indukcją) istota polegała na przechodzeniu od zdań szczegółowych do ogólnych. Punkt wyjścia obserwacja i elementy dotyczące konkretnych faktów - i tak formułowano hipotezy ogólne.

2.Weryfikacjonizm- ukształtowanie w filozofii Koła Wiedeńskiego (lata XX przez M Schlick,R.Carnap). Sądy ogólne ,hipotezy w postaci zdań ogólnych . Dążył do potwierdzenia takich sądów za pomocą zdań szczegółowych

3.Falsyfikacjonizm- ukształtowany przez K.Poppera lata 30 XX. ,,Logika odkrycia naukowego"-1934. Obalenie hipotez, które są z nimi sprzeczne

4.Postmodernizm-lata 70 XX w. Różnice między nim a pierwszym paradygmatem- dla pierwszych podstawowy cel sprowadzał się do wyjaśnienia otaczającego ludzi świata. Postmodernizm dążenie do rozumienia i interpretowania rzeczywistości otaczającej człowieka .Ogólne- dekonstrukcjonizm, anarchistyczna koncepcja wiedzy .Takie szkoły badawcze, dla których podstawową rolę odgrywa indywidualne podejście badaczy.

8. Dlaczego Bogusławski nie uznaje wnioskowania nomotetycznego?

Wyjaśnianie to operacja mająca na celu odpowiedzieć na pytanie DLACZEGO JEST TAK A TAK. Wyjaśnianie nomotetyczne

( hipotetyczne i konstatacyjno- hipotetyczne) jest wyjaśnianiem idiograficznym. Wyjaśnianie nomotetyczne formułuje prawa ściśle ogólne ( wykrywanie i formułowanie ogólnych prawdziwości). Według Bogusławskiego nie ma praw ściśle ogólnych opisujących język. Istnieją reguły od których mogą być wyjątki. Nie może być zdań ogólnych negatywno-egzystencjalnych.

9. Klasyfikacja poprawna logicznie.

1. Musi być oparta na wielostopniowych podziałach logicznych

2. Podział logiczny musi być rozłączny i adekwatny (ja mam rozłączny i wyczerpujący)

3. Podział rozłączny i adekwatny jest podziałem dychotomicznym wg cech kontradyktorycznym.

Rozłączny czyli - żadne dwa podzbiory nie mogą mieć wspólnych elementów, suma podzbiorów, które powstaną musi być równa temu zbiorowi, który stanowił punkt wyjścia. Istotą podziału logicznego jest podział dychotomiczny - na 2 części wg cech wykluczających się (wzajemnie sprzecznych). Drugi człon podziału względem pierwszego to dopełnienie logiczne, jeżeli pierwszy człon jest bez negacji - drugi musi zawierać negację. Podziły oparte na wyliczeniu nie zgodne z podziałem logicznym, bo wyliczenie nie ma końca.

10. Teoria paradygmatów Kuhna.

Twórca teorii paradygmatu, ujmującej w sposób syntetyczny mechanizm rozwoju nauk.

Tezy:

- Rozwój nauki rozwija się wg ściśle określonych etapów i charakterystycznej dla nich powtarzalności,

- przechodzenie od paradygmatu do paradygmatu to efekt kryzysu danej dyscypliny,

etapy rozwoju nauk:

1. proces kształtowania się dyscypliny (pranauka)

2. kształtowanie się paradygmatu.

3. szczyt (nauka normalna)

4. kryzys,

5. rewolucja naukowa

6. kształtowanie się nowej nauki.

Powody: Badacze maja problem z rozwiązaniem problemów jakie stawia dyscylina, wcześniejsza metodologia dezaktualizuje się i trzeba wypracować nową - proces narasta. Metodologia humanistyczna może mieć w jednym czasie więcej niż 1 paradygmat (nauki przyrodnicze nie. Model Kuhna sprawdza się gł. w naukach przyrodniczych. Program Kuhna wykorzystywał spojrzenie L. Wittgensteina

11. Zasada redukcjonizmu - opisać oraz kto, kiedy i gdzie (w jakim dziele) ją wprowadził.

Redukcjonizm(brzytwa Ockhama)-W.Ockham angielski filozof XIVw Summa logiczna-należy eliminować z nauki byty pozorne, za których powoływaniem do życia nie przemawiają żadne racje logiczne, ani dane empiryczne.Dążenie w opisie języka do wyróżnienia jak największej liczby znaczeń jest z nią sprzeczne.

12. Wyjaśnianie naukowe i jego schemat.

W.naukowe-podstawą są empiryczne prawa nauki, uogólnienia. Zdanie nie musi być koniecznie prawdziwe, nie może być puste informacyjnie, między jego członami musi zachodzić związek natury logicznej, najlepiej wynikanie. Jeżeli ten warunek jest spełniony, to mówimy, że eksplanandum(to,co ma zostać wyjaśnione) jest następstwem eksplanansa(racja, wyjaśnianie właściwe), a samo wyjaśnianie określamy jako dedukcyjne.+informatywność-ani jedno ani drugie nie może być puste informacyjnie

13. Które założenia F. de Saussure'a dotyczą weryfikacjonizmu?

przejawem weryfikacjonizmu w jezykozn jest strukturalizm, którego przedstawicielem był FdeS, strukturaliści wprowadzili nowe zasady opisu lingwistycznego:klasyfikację synchroniczną, analizę dystrybutywną, formalizację, modelowanie, opis kwantytatywno-statystyczny, eksperyment psycholingwistyczny.

14. Destrukcjonizm (co to, kto i kiedy?)

15. Do jakiego działu językoznawstwa zastosujesz proporcję, wyjaśnij pojęcie i podaj przykład.

Proporcja wg Bogusławskiego- istnieją pewne inwarianty, które stoją w opozycji pierwotnej wobec użycia pierwotnego.

Kocur = Ogier inwariant

-------- ----------

Kotka Klacz wariant

Stosunek płci żeńskiej do męskiej to inwariant. Stosunek ten może być pokazywany przy użyciu odpowiednich leksemów, wówczas będzie wariantem ( zmienną).

Zjawisko proporcjonalności powstało w wyniku sporu animalistów z analogistami. Bogusławski wyróżnia proporcjonalność relatywna i bezwzględną.

F. de Saussure w proporcjonalności dostrzegł 4 kompozycje- samą istotę języka.

Działy językoznawstwa : dialektologia, fonetyka, fonologia, gramatyka, leksykografia, leksykologia, onomastyka, semiologia.

Sądzę, że zastosować proporcje można w fonologii (bada cechy dystynktywne fonemów i ich wzajemne stosunki).

16. Na czym polega eksplikacja semantyczna?

Eksplikacja semantyczna złożonej jednostki to ciąg zbudowany z jednostek prostych za pomocą elementarnych reguł gramatyki, mający znaczenie tożsame ze znaczeniem jednostki złożonej. Istnieje zbiór jednostek prostych, które służą do definiowania jednostek złożonych. Te proste jednostki to semy- jednostki podstawowe ( elementarne?), są niedefiniowalne. Tworzą one język myśli ludzkiej. Zbiór ten jest konieczny i wystarczający do dokonania eksplikacji semantycznej jednostek złożonych. Elementy tego zbioru nie są dane priori, wymagają ustalania metoda prób i błędów i weryfikacji opisu semantycznego jak największej liczby języków świata.

Warunki eksplikacji semantycznej:

1. A musi być tożsame znaczeniowo z B

2. B musi być bardziej rozczłonkowane niż A

3. B musi być zbudowane z semów

4. Eksplikacja musi być zbudowana z elementów schematów składniowych

5. Wyrażenie A i wyrażenia wchodzące w skład wyrażenia B muszą pochodzić z tego samego języka naturalnego

(Jednostka uniwersalna to uniwersalia, a jednostka elementarna to indefinibilia)

17. RÓŻNICE MIĘDZY KONOTACJĄ SKŁADNIOWĄ A KATEGORIALNĄ.

Konotacja składniowa- nadrzędnik otwiera, wyznacza miejsce składników w zdaniu, lub grup dla podrzędnika.

Konotacja kategorialna- określone kategorie, grupy wyrażeń mogą współwystępować w grupie wyłącznie dzięki innym wyrażeniom np. od przysłówka do czasownika. Podrzędnik nie może samodzielnie wystąpić, może pojawić się tylko w towarzystwie nadrzędnika.

18. UMIEJSCOWIENIE METODOLOGII W JEZYKOZNAWSTWIE

19. Wyjaśnij pojęcia: metodologia ogólna nauk

Metodologia to nauka, która bada logiczną strukturę ludzkiej wiedzy oraz sposoby formułowania hipotez i twierdzeń, oraz metody wyjaśniania i uzasadnianie. Metodologia odnosi się do właściwości ogólnych, które można odnieść do każdej nauki (teoria nauki). Ukierunkowanie: jak postępować, a nie co badać

20. WYMIEŃ BŁĘDY W DEFINIOWANIU I OPISZ JEDEN Z NICH

21. Definicja - jaka powinna być poprawna definicja i wymienić błędy w definicji

Definiowanie to dokonywanie przekładu nieprostego pojęcia na prostsze niż ono samo dla celów poznawczych.

Błędy w definiowaniu:

1. Błędne koło( bezpośrednie i pośrednie)- definiowanie słowa za pomocą tego samego wyrażenia np. Waha się ten, kto jest niezdecydowany, a zdecydowany jest ten, kto się nie waha. Występuje w definicji projektującej, sprawozdawczej, regulującej

2. Ignotum per ignotum- definiujemy wyraz nieznany za pomocą innego nieznanego słowa

3. Definicja sprzeczna- gdy jedno zdanie zaprzecza drugiemu np. Jan jest blondynem i Jan nie jest blondynem.

4. Nieadekwatność definicji- dotyczy tylko definicji sprawozdawczej- definicja może być zbyt wąska lub zbyt szeroka, gdy definiendum skrzyżuje się z definiensem- elementy z prawej strony występują również po lewej stronie. Zachodzi gdy zakres lewej strony definicji, definiendum, nie jest równy zakresowi prawej stroniy, definiensowi.

Nowela to epicki utwór literacki ( za szeroka definicja)

22. KOMPETENCJE BADACZA

23. POJĘCIE ZNAKU I JEZYKA WEDŁUG F. DE SAUSSURE

Język jest systemem zróżnicowania. Gdyby nie te różnice nie byłoby języka. To, co odróżnia znak jest tym, co go stanowi.

Znak jest bytem psychicznym mający dwa oblicza.

ZNAK

Signifie signifiant

Pojęcie obraz akustyczny

Treść forma

Ferdynand de Saussure nawiązywał do komunikacyjnego rozumienia znaku. Według niego znakiem nazywany połączenie pojęcia i obrazu akustycznego. Znak językowy łączy więc nie tyle rzecz i nazwę, ale pojęcie i obraz akustyczny. Ten ostatni nie jest dźwiękiem materialnym, czymś czysto fizycznym, ale psychicznym odbiciem dźwięku, wyobrażeniem, jakie daje nam o nich świadectwo zmysłowe. Słowo traktowane jako znak jest czymś dwoistym, powstałym ze złączenia dwóch składników. Obydwa te składniki zawarte w znaku językowym są zatem natury psychicznej, a połączone są więzią asocjacji.

Język jest systemem znaków. Znaki istnieją wyłącznie w systemie, nie mogą pojawiać się poza nim.

Język jes zmienny, ciągływ czassie. Język jest dwoistyZ: synchronia i diachronioa

24. Co to jest akt mowy, scharakteryzować jego komponenty.

Twórcą teorii aktów mowy był J.L Austin(1911-1960), ,,Jak działać słowami"-1962,pol.1993.

Akt mowy -zachowanie polegające na użyciu wypowiedzenia w danej sytuacji(Ktoś powiedział o czymś do kogoś).

Trzy podstawowe części:

a)lokucja-sposób mówienia (ktoś zwracając się do kogoś mówi o czymś)

-akt fonetyczny-wydawanie dźwięków mowy

-akt fatyczny- wypowiada się wyrazami zgodnie z ich znaczeniem i regułami gramatycznymi w danym języku (Poradź się w tych sprawach lekarza)

-akt setyczny- wypowiadamy wyrazy w sposób zgodny z ich określonym odniesieniem

b) illokucja- kiedy wygłaszam

c) perlokucja- skutek namowy

25. Co to jest konwencja. Opisać jej rodzaje.

Konwencja to zależność między klasami stanów rzeczy w danym świecie konstytuowanym przez daną zbiorowość i zależność ta polega na tym, że dana osoba należąca do zbiorowości, wie, że ta zależność istnieje i gotowa jest się do niej dostosować ,bo inni członkowie zbiorowości zrobią to samo.

Konwencje gramatyczne-dziedziną odniesienia jest system zależności formalnych między jednostkami języka(śliczna dziecko ,a powinno być śliczne dziecko)

Konwencje semantyczne- dziedziną odniesienia jest system zależności znaczeniowych między jednostkami języka ,należy mówić w sposób informatywny w sposób niesprzeczny wewnętrznie (żonaty kawaler)

Konwencje referencji(odniesienia)- relatywizowane do sytemu zależności między wyrażeniami językowymi a klasami obiektów i stanów rzeczy, do których wyrażenia się odnoszą.(jeżeli ktoś nazwie długopis szynką ,złamie konwencje referencji)

Konwencje pragmatyczne-wymagają odniesienia do sytemu zależności miedzy rodzajami zachowań językowych użytkowników ,a typami pozajęzykowych stanów rzeczy, które są za pomocą tych zachowań kreowane.(Ktoś je ,a ktoś inny mówi mu smacznego)

Dwie konwencje pozasytemowe: Fonetyczne, ortograficzne(mają wtórny charakter ,odnoszą się do substancji języka)

Konwencjami objęte są :nazwy własne, terminy z poszczególnych dziedzin wiedzy.

26. Konotacja a akomodacja, jakie tworzą związki w oddziaływaniach składniowych?

Konotacja jest to, zdaniem Buhlera, otwieranie pustych miejsc. To relacja uzupełniania zachodzi między dwiema jednostkami (każda traktowana bilateralnie),jedna jednostka wymusza ,dopuszcza wystąpienie obok siebie drugiej w odpowiedniej formie .Konotacja jest typem oddziaływań semantyczno-semantycznych. Występują dwa rodzaje konotacji :składniowa i kategorialna .W przypadku konotacji składniowej nadrzędnik wymusza na podrzędniku określonej formy, gdyż podrzędnik nie może samodzielnie występować w pozycji skłaniowej a jedynie współwystępować, a konotacja kategorialna zachodzi wtedy kiedy nadrzędnik określa podrzędnikowi kategorię i klasę ,w której musi wystąpić.

Akomodacja- przystosowanie formalne. Jest typem oddziaływań semantyczno-fleksyjnych i fleksyjno-fleksyjnych. Seman-fleks to akomodacja typu żądanie- nadrzędnik domaga się od podrzędnika określonej formy. Akomodacja typu fleks-fleks to uzgodnienie ,przystosowanie formalne podrzędnika do nadrzędnika, podrzędnik się podczepia.

27. Co to jest komutacja i przykłady.

Wywodzi się ze szkoły kopenhskiej, której przedstawicielem był L.Hjemslev twórca ,,prolegomeny do teorii języka"-1943. Zwrócił on uwagę na korelację między formą planu wyrażania a planu treści. Zmiana w planie wyrażania jeśli pociąga za sobą zmianę treści .Jednym z rodzajów takiej zmiany jest komutacja, która występuje wtedy ,gdy elementy różnią się składem , a składają z tych samych fonemów . Przykład KOT- TOK-KTO

28. Pojęcie redundancji i przykład

Zjawisko konieczne. W starożytności to odstępstwo od normy, nadmiar. Potem pojawiło się w związku z teorią komunikacji. Możemy o niej mówić na poziomie systemu językowego (system, kod) i na poziomie pragmatyki(użycie języka).

Rodzaje redundancji: fonologiczna, fleksyjna(abażuru- abażura), słowotwórcza(wybawca-wybawiciel), składniowa(ja idę, ja niepotrzebne), przedrostkowa(wjeżdżać-wyjeżdżać). Redundancja pragmatyczna(etykieta języka-życzenia(wszystkiego, wszystkiego dobrego; szczęścia, pomyślności; ksiądz biskup).Redundancja kanału, odbiorcy.

29. Na czym polega wnioskowanie analogiczne

Wnioskowanie polega na wyprowadzaniu jednych sądów z innych sądów, odpowiedzi na pytanie DLACZEGO, podanie reguły z której wynika sąd odpowiedni dla racji.. Wnioskowanie analogiczne należy do indukcyjnego wnioskowania ( polegającego na przechodzeniu od jednostkowych przesłanek do ogólnych wniosków), to sukcesywna generalizacja przedmiotu sądów jednostkowych) np. czerwony jak burak. Dlatego jest zawodne i efekty wnioskowań nie prowadza do przesądzających konkluzji..

30. Proporcja i analogia.

Analogia - rozumiana wąsko jest utożsamiana z proporcją, to równość stosunków między parami elementów. Źródło znajduje się w dialogach Platona i Arystotelesa. W opozycji stoi Sokrates, który pisał, że w języku są anomalie i to je należy opisywać(spór analogiści- anomaliści). W analogii następuje wykorzystanie w opisie fleksyjnym innych działań językowych(słwotwórstwo-sufiksy). Wykorzystywano ja w składnikowej analizie semantycznej przy szukaniu cech semantycznych jednostek leksykalnych. Analogia rozumiana szerzej to zależność oparta na prawdopodobieństwie elementów, nie nakłada się na nie żadnych warunków. Wnioskowanie przez analogię należy do indukcjonizmu i dlatego może być zawodne.

Nie można mówić o proporcjonalności bez odwołania się do analogii, która zakłada ,że istnieje wzór. Szkoła młodogramatyków wykorzystała analogię do stworzenia formuły wyrównania proporcjonalnego .Bogusławski wykorzystał proporcję do wyróżnienia jednostek języka.

31. Podaj przykłady klasyfikacji poprawnej logicznie.

Klasyfikacja poprawna logicznie jest oparta na wielostopniowych podziałach logicznych. Jest podziałem duchotomicznym(na dwie części, jest rozłączna-żadne 2 podzbiory nie mogą mieć wspólnych elementów i adekwatna-musi zawierać wszystkie elementy)wg cech kontradyktorycznych(wykluczających się) a Typologia nie stawia sobie kryterium wyróżniania logicznego, szuka tylko typów charakterystycznych, Przechodzi od zjawisk typowych do peryferyjnych na zasadzie skalacji np: matka biologiczna, matka in vitro, matka adopcyjna, teściowa.

32. Cechy językoznawstwa jako nauki

Językoznawstwo to nauka empiryczna, idiograficzna, podstawowa, humanistyczno-spoleczna. Na jakiej podstawie są ustalane cechy: 1. czy odkrywa prawidła, 2. czy ustala fakty, 3. czy służy praktycznej działalności człowieka.

33. Cechy językoznawstwa strukturalnego i tradycyjnego

J. Strukturalne -przyjmuje, że język jest strukturą tworzącą system. Wszystkie składniki systemu są od siebie zależne. J. ogólne analizuje teorie języków naturalnych jako systemów znakowych służących porozumiewaniu się i jest swoistą dyscyplina semiotyki.

34. Weryfikacjonizm i indukcjonizm jako paradygmaty.

Weryfikacjonizm- ukształtowanie w filozofii Koła Wiedeńskiego (lata 20 przez M. Schlik, R. Caruop). Sądy ogólne, hipotezy w postaci zdań ogólnych. Dążył do potwierdzenia takich sądów za pomocą zdań szczegółowych.

Indukcjonizm- zgodnie z główną metodą badawczą (indukcją) istota polegała na przechodzeniu od zdań szczegółowych do ogólnych. Punkt wyjścia- obserwacja i elementy dotyczące konkretnych faktów- i tak formułowano hipotezy ogólne.

35. Kto wprowadził pojęcia synchronia i diachronia? kiedy i w jakim dziele?

Wprowadził F. de Saussure w Kurs językoznawstwa ogólnego 1916r. jako opozycję językoznawczą. J. diachroniczne - bada język na przestrzeni czasu. J. synchroniczne- bada stan języka w danym momencie.

36. Najmłodszy paradygmat, kto i kiedy go określił?

37. Założenia badawcze I.Lacatosa.

Imre Lakatos-1961 doktorat u K.Poppera,1964 Dowody i refutacje-żadne twierdzenie nieformalnej matematyki nie może być uznane za doskonałe,nie możemy uznać go za ostateczną prawdę.gromadzenie wiedzy odbywa się przez ciąg dowodów i i8ch obaleń.hipotezy obalane są przez kontrprzykłady,próba wypracowania kompromisu między falsyfikacjonizmem Poppera a teorią rewolucji naukowych Kuhna

a)paradygmat nauk

Paradygmat nauk-rodzaj wspólnoty przekonań, założeń, modeli postępowania badawczego, char.dla przedstawicieli danej nauki w danym okresie jej rozwoju.

b) typologia a kwalifikacja

39. Popper i jego trójpoziomowa teoria nauki.

Trójpoziomowa teoria wiedzy K.Poppera: - 1972 Wiedza obiektywna. Rewolucyjna teoria epistemologiczna - 1.świat przedmiotów i stanów fizycznych. 2.świat stanów psychicznych człowieka. 3.świat obiektywny-wytwory ludzkiego myślenia(zbiorowość, ogół ludzkości

40. Pojęcia: weryfikacja, a konfirmacja

Weryfikacja-potwierdzenie hipotezy a Konfirmacja-częściowe potwierdzenie adekwatności danej hipotezy. Stopień konfirmacji zależy od ilości faktów, relacji do przewidywanego zbiory wielkości, ścisłości badań, stopnia zróżnicowania elementów itp.

41. Konotacja wg. Buhlera.

42. indukcja a dedukcja,

Metody dedukcyjne- wyprowadzanie jednych sądów z innych sądów na podstawie reguł wnioskowania logicznego(wyłącznie). Nie w każdej nauce i nie w równym stopniu możliwe do wykorzystania.

Metody indukcyjne-przechodzenie od sądów jednostkowych do sądów ogólnych(sukcesywna generalizacja)

43. wyj. pojęcia - hipoteza

Hipoteza naukowa- zdanie, które jest wypowiadane z przekonaniem o jego prawdziwości bądź fałszywości, jeśli spełnia dodatkowe warunki wymagane przez naukę. Musi mieć postać konstatacji i nie może być puste, wewnętrznie sprzeczne. Nie może być takim zdaniem, którego wartości logicznej nie da sie ustalić. Aby te wartości ustalić dokonuje sie uzasadnienia hipotezy. Służą temu odpowiednie metody.

44. Hjelmslev a de Saussure - co duński badacz uznał w wyróżnieniach desesira za zbędne (schemat, uzus lub norma)

45. de Saussure a Hjelmsev (podobienstwa i roznice)

46. Jak Hjemslev interpretuje system języka

47. Na czym polegała niejednoznaczność langue wg Hjemsleva

Język (langue) można rozpatrywać:

1) jako czystą formę, zdefiniowaną niezależnie od jej społecznej realizacji i od jej przejawów materialnych - schemat;

2) jako formę materialną, zdefiniowaną z uwzględnieniem określonej realizacji społecznej, ale wciąż jeszcze niezależnie od jej szczegółowych przejawów - norma;

3) jako po prostu zespół zwyczajów przyjętych w danym społeczeństwie i zdefiniowanych na podstawie obserwacji ich przejawów - uzus.

Norma determinuje uzus i akt mowy. Między uzusem a aktem mowy zachodzi zależność obustronna (interdependencja). Norma, uzus oraz akt mowy determinują schemat. Po analizie warstwy parole Hjelmslev mówi, że norma to fikcja i nie jest konieczna.

Dokonana analiza wskazała różnicę między schematem, a uzusem za jedyne podstawowe rozróżnienie konieczne w semiologii.

Hjelmslev rozbudowuje de Saussure'a - uważa, że znak i jego znaczenie trzeba rozpatrywać nie na dwóch, ale na czterech płaszczyznach

Czemu wg F de Saussure nie można łączyć synchronii z diachronią?

a) językoznawstwo synchroniczne

- zajmuje się badaniami opisowymi (określa stan języka w danym momencie)

- statyczny aspekt języka

b) językoznawstwo diachroniczne

- zajmuje się badaniami historycznymi (określa fazę rozwoju języka)

- rozwój języka

Są to przeciwstawne, rządzące się różnymi prawami, lecz RÓWNORZĘDNE aspekty języka; podlegają różnym metodom i zasadom badań.

Ferdinand de Saussure jako pierwszy mówi, że studia synchroniczne są możliwe, a nawet konieczne. Postuluje prymat synchronii nad diachronią - ponieważ, by móc porównywać różne etapy w rozwoju języka (diachronia), należy najpierw dokonać opisu tego języka w jakimś jego konkretnym stanie (synchronia).

48. Istota uzasadniania i sposoby uzasadniania w metodologii ogólnej

Uzasadnianie-to czynność racjonalnego przekształcania sądów pomyślanych w sądy wydane. Prowadzi do uznanie-asercji lub odrzucenia-negacji sądów, czyli do uznania zdań za prawdziwe lub fałszywe. 3 grupy: sądy afirmowane(z asercją), negowane, tylko pomyślane

49. czym różni się definicja naukowa od pojęcia leksykalnego w słowniku

Definicje dotyczą terminów w nauce, nie mają nic wspólnego z definicją słownikową. W definicji słownikowej należy w prosty sposób przekazać termin, nie ustala się sensu.

Wyraz słownikowy (wyraz leksykalny lub leksem) jest jednostką słownika, a nie tekstu. Jest to zbiór wszystkich form o tym samym znaczeniu leksykalnym. Reprezentantem (formą hasłową) danego leksemu jest jedna z form wyrazowych, np. bezokolicznik w wypadku czasowników lub mianownik liczby pojedynczej w przypadku rzeczowników. I tak np. leksem pani to zbiór wszystkich form przypadkowych pani (kilka form wyrazowych o różnych funkcjach), panią, panie, pań, paniom, paniami, paniach. Leksemy nieodmienne mogą także mieć więcej niż jedną formę wyrazową, np. leksem z ma dwie formy: z oraz ze.

Na charakterystyki znaczeniowe jednostek za pomocą definicji (w tym także na strukturę definicji) nie nakłada się z góry żadnych ograniczeń. Wszelkie definicje muszą jednak spełniać elementarne warunki poprawności dość powszechnie przyjmowane we współczesnej literaturze z zakresu semantyki leksykalnej.

50. cytat de Saussure'a: ,,Dlaczego różnice stanowią o tożsamości/istocie znaku językowego"

żaden element w języku nie istnieje pozytywnie. Wszystko należy rozpatrywać negatywnie szukając różnic. Ludzki umysł nie jest w stanie ogarnąć tych różnic, dlatego szuka czegoś realnego. „Nie ma w języku znaków, ani znaczeń, są tylko różnice znaków i różnice znaczeń”(opozycje), z których jedne istnieją dzięki drugim. Język jest systemem zróżnicowania, gdyby nie różnice nie byłoby języka.

Język - mówienie

Obraz - pojecie

Związki syntagmatyczne i paradygmatyczne

j. diachroniczne - synchroniczne

wewnętrzne - zewnętrzne

51. Co oznacza twierdzenie F. de Saussure'a, że język to forma, a nie substancja?

Forma dotyczy płaszczyzny fonicznej i pojęciowej. Do formy danej płaszczyzny należy tylko to,co wywołuje konsekwencje na płaszczyźnie przeciwstawnej, reszta należy do substancji.Wynika to z nierozerwalności signifie i signifiant i proporcjonalności między nimi. Język jest forma referencjalną-pośredniczy między dźwiękami a myslami. Kształtuje i porządkuje zakresy substancji fonicznej i pojęciowej.

53.Zasługi Leibniza dla semantyki współczesnej.

Był inspiracją dla polskiej szkoły semantycznej reprez. przez Annę Wierzbicką i Andrzeja Bogusławskiego. Pragnął stworzyć idealny język filozof. Efekty swej pracy zawarł w „Tablicach definicji”. Głosił istnienie uniwersalnych idei wrodzonych.

Wierzbicka za Leibnizem przyjmuje istnienie 2 typów jednostek językowych:

• infinibiliów (niedefiniowalnych) - semantyka redukcjonistyczna

definiowalnych (jednostek złożonych semantycznie

54.Założenia semantyki redukcjonistycznej.

Tw. Boguslawski 1965 -Wierzbicka, Grochowski - to jeden z wielu opisów znaczeń.

• jest możliwy rozkład znaczenia na elementy prostsze. Do wyjaśnienia służą wielkości proste niedefiniowalne (infinibia, semy) i ich należy używać do definiowania,

• wyższość monosemii nad polisemią „Brzytwa Okhama” - opis znaczenia wyrażeń za pomocą jednostek prostych. Zdania odzwierciedlają myśli ludzkie - temat - remat

• strukturalizm (szukamy różnic między jednostkami za F. de Saussurem,

• falsyfikacjonizm C. Poppera - stawiamy hipotezę i dążymy do jej obalenia (szukamy różnic) stawiamy nową i tak do skutku.

• Zestaw jednostek niedefiniowalnych otrzymujemy przez próby stawiania hipotez i stałe poszukiwania. Zestaw jest zmienny.

55.Róznica między interdependacją, determinacją a konstelacja (Daty, nazwiska, teorie) !!data Prolegomena do teorii języka 1943

To teoria glossematyki Hjemsleva. Jemu zawdzięczamy, że wszystkie zależności między elementami jezykowmi to:

• Interdependencja- współzależność < - > dwustronna,

• determinacja - > jednostronna,

• konstelacja - niezależna,

20.Elementarne pojęcie semantyczne - co to jest?

• (indefinibia) semy-to jednostki niedefiniowalne rozumiane same przez się a próba ich definiowania doprowadziłaby do zaciemnienia. (Wierzbicka, Bogusławski) np. ja, ty, ktoś, coś, chcę, mowie, część, czuje, myślę.

56.Na jakiej podstawie i w jaki sposób buduje się modele opisu języka

na podstawie:

• tekstów,

• kompetencji językowych badacza(wiedza jęz. z założenia idealnego nadawcy i odbiorcy mającego te wiedzę we własnej świadomości)

sposób:

• indukcyjny - systematyzujący oparty na danych empirycznych,

• dedukcyjny - (aprioryczny) najpierw opracowujemy model, a potem weryfikujemy na podstawie pewnych danych empirycznych.

generowanie - wyznaczanie i ustalanie nieskończonego zbioru zdań za pomocą skończonej liczby reguł gramatycznych. Muszą to być modele formalne.

Cechy: - gramatyka sformułowana w sposób jawny ( ukazuje proces tworzenia), - prognostyczność (ma przewidywać mo0żliwosci tworzenia zdań bez ograniczeń). Do budowania bierze się próbki, model musi być adekwatny do zdań różnych, nie tylko przykładowych wziętych do budowy.

• WYMIEŃ 4 CECHY ZWIĄZKÓW FRAZEOLOGICZNYCH, WYJAŚNIJ I PODAJ PRZYKAŁDY.

a) Nieciągłość- Nieciągłym połączeniem wyrazów nazywamy takie, którego składniki można zamieniać miejscami, albo między którego składniki można wstawić inne wyrazy. Nieciągłe są wyrażenia : ,,do domu” ( można wstawić zaimek ,,do mojego domu”), ,,na czas” ( można wstawić przymiotnik ,na odpowiedni czas”), ,,składać podanie” ( ,,składam na pana ręce podanie”)

b) Nieregularność znaczeniowa- asumeryczność, biorąc pod uwagę pierwszy element wraz z jego znaczeniem, drugi element z jego znaczeniem i doda do siebie to wyjdzie zupełnie inna sekwencja np. okrągły stół. Np. serce z kamienia

c) Społeczne utrwalenie- wchodzą w obieg, dana sekwencja jest rozpowszechniana np. kula u nogi

d) wielowyrazowość+ elementarna składnikowość np. zachowywać się jak słoń w składzie porcelany,

• WYRAŻENIE INHERENTNIE REMATYCZNE

Wyrażenie, które w strukturze tematyczno- rematycznej zajmuje określone miejsce, w tym wypadku jest rematem np. Powiedz mu raz a dobrze. ,,Raz a dobrze” jest rematem.

59 PRZYKŁAD KLAS POJĘĆ ZŁOŻONYCH, KTÓRE NIE NALEŻĄ DO BAZY SEMANTYCZNEJ

Pojęcia złożone wraz z ich definicją: pojęcia substancji naturalnych, , niektórych naturalnych przedmiotów fizycznych, stosunków przestrzennych, dźwięków, zjawisk świetlnych, rodzajów ruchu, różnych zjawisk fizjologicznych i psychicznych.

• WYJAŚNIANIE NAUKOWE. PODAJ RÓŻNICE MIĘDZY IDIOGRAFICZNYM A NOMOTETYCZNYM.

• CZEŚCI SKŁADNI- WYMIEŃ PRZEDMIOT BADAŃ I HIERARCHIĘ.

Składnia- opis relewantnych właściwości wyrażeń złożonych w poszczególnych językach naturalnych, tzn. właściwości istotnych z punktu widzenia sposobów ich tworzenia z wyrażeń prostych ich funkcjonowania w aktach komunikacji.

SKŁADNIA SEMANTYCZNA

SKŁADNIA STRUKTURALNA

SKŁADNIA SZYKU

Składnia semantyczna- reguły łączenia się i wykluczania się wzajemnego składników treści- relacyjne właściwości korelatów wyrażeniowych.

Składnia strukturalna- reguły łączenia się form wyrażeń o funkcji ekstratekstualnej.

Składnia szyku- fakty wzajemnego usytuowania wyrażeń w czasie lub w przestrzeni.

• NATURALNY JĘZYK METASEMANTYCZNY I KIERUNKI JEGO ROZWOJU

NMS nie wykorzystuje aparatu języka logiki terminologicznego z żadnej dziedziny nauki. Jest uniwersalny- z każdego języka naturalnego czerpie pewna liczbę jednostek odpowiadających sobie nawzajem, które spełniają warunek elementarności, powtarzają się w językach i służą do budowania eksplikacji. To język opisu za pomocą którego można opisywać i porównywać znaczenia. Jest tworem badacza, powstał na bazie języków naturalnych.

Kierunki rozwoju:

1. Proponowany zbiór jednostek elementarnych znacznie się powiększył od czasu kiedy został wprowadzony

2. Poszukiwanie jednego elementu zaczęło być utożsamianie z poszukiwaniem uniwersaliów leksykalnych

3. Poszukiwanie jednego elementu zaczęło być łączone z poszukiwaniem uniwersalnych struktur składniowych

4. Poszukiwanie najpierw jednostek elementarnych a potem sposobów ich łączenia rozrosło się w szerszy program opracowania pełnego NMS

5. Stopniowo coraz jaśniej zaczęły być formułowane teoretyczne podstawy z całego przedsięwzięcia

6. Znacznie powiększył się zakres domen języków i kultur do których stosowano i testowano teorię NMS.

• JEDENOSTKA INHERENTNIE TEMATYCZNA I INHERENTNIE REMATYCZNA

Jednostka inherentnie rematyczna- musi być akcentowana, nie może być przeniesiona na pierwszą pozycję w zdaniu.

Np. Chemia to jeszcze, gorzej z matmą.

Jednostka inherentnie tematyczna- występuje w wyrażeniu, które w strukturze tematyczno-rematycznej wypowiedzi zajmuje określone miejsce, w tym wypadku zawsze jest tematem. Nie narusza prawdziwości przyłączonego uzupełnienia.

Np. Niniejszym oświadczam… Z przykrością zawiadamiamy, że……

• NA CZYM POLEGA NIECIĄGŁOŚĆ ZWIĄZKÓW FRAZEOLOGICZNYCH. PODAJ PRZYKŁAD.

Nieciągłym połączeniem wyrazów nazywamy takie, którego składniki można zamieniać miejscami, albo między którego składniki można wstawić inne wyrazy. Nieciągłe są wyrażenia : ,,do domu” ( można wstawić zaimek ,,do mojego domu”), ,,na czas” ( można wstawić przymiotnik ,na odpowiedni czas”), ,,składać podanie” ( ,,składam na pana ręce podanie”)

• UZUPEŁNIANKA

TWORCA KONOTACJI BYŁ…MILL ……………NAPISAŁ „System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej” - chyba

W ROKU 1843, 1962 wydanie polskie TWÓRCĄ FALSYFIKACJONIZMU BYŁ Popper NAPISAŁ ,, Logikę odkrycia naukowego” W ROKU 1934…….PROPORCJĄ ZAJMOWAŁ SIĘ………Bogusławski………………

JEDNOSTKA POPRAWNA LOGICZNIE……………………………………………………………NAJNIŻSZY POZIOM SKŁADNI składnia szyku.

PIERWSZA SZKOŁA STRUKTURALISTYCZNA Praska W wokół Praskiego Koła Lingwistycznego w Czechach

TWÓRCA BILATERALNEJ KONCEPCJI ZNAKU JEST F. dfe Saussure W

TWORCĄ GENERATYWIZMU JEST Noam Chomsky KONCEPCJE PARADYGMATÓW W NAUCE STWORZYŁ Kuhn W ,,Strukturze rewolucji naukowych” w 1962 LEIBNIZ BYŁ Filozofem i matematykiem niemieckim sformułował zasadę racji __NAPISAŁ ,,Nowe  rozważania dotyczące rozumu ludzkiego” 1955

PRZEDSTAWICIELEM KOPENHASKIEJ SZKOŁY BYŁ Hjelmslev Twórca bilateralnej koncepcji języka to F. de Saussure

1916r. Najstarszy paradygmat w językoznawstwie to Językoznawstwo historyczno-porównawcze nosi nazwę językoznawstwa tradycyjnego Fonologia była w szkole praskiej data założenia 1926.

KTO WPROWADZIŁ KONTEKST ODKRYCIA I UZASADNIANIA Hans Reichenbach 1949 r. ,,Doświadczenia i przewidywania”.

NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA POPPERA ,,Logika odkrycia naukowego” 1934, ,,Wiedza obiektywna” 1972, ,,Nedza historycyzmu” 1957. NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA KUHNA ,,Struktura rewolucji naukowych” 1962, ,,Dwa bieguny: tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych” 1952. KIM BYŁ IMRE LAKATOS filozof i matematyk, kontynuował metodologie Poppera ,,Falsyfikacja a metodologia głównych problemów badawczych” 1970.

Teoria aktów mowy nosi nazwę teorii performatywów Twórcą był J.L. Austin Należy do działu lingwistycznego o nazwie pragmatyka językoznawcza. Twórcą falsyfikacjonizmu jest K. Popper, jego najważniejsze dzieło to „Logika odkrycia naukowego”1934r Twórcą związków syntaktycznych i paradygmatycznych jest F. de S. w 1916r.

Reprezentacja budowy zdania minimalnego to predykat+ wyrażenie argumentowe. Kuhn był przedstawicielem paradygmatu mechanizmu rozwoju nauk. Powstał on w roku 1962. Chomsky jest przedstawicielem ....amerykańskiej koncepcji semant. -generatywizmu Struktury syntaktyczne 1957

Pleonazm,- taki ciąg wyrażeń, w którym jedno będące hiperonimem drugiego, jest z tego powodu-jako cześć owego ciągu semantycznie puste.(ciągi niewspółrzędne), falsyfikacjonizm Poppera, Logika odkrycia naukowego 1934. Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistomologiczna- 1972 generatywizm- Chomsky 1957 Struktury syntaktyczne

66.Pojęcie redundancji i przykład

Zjawisko konieczne. W starożytności to odstępstwo od normy, nadmiar. Potem pojawiło się w związku z teorią komunikacji. Możemy o niej mówić na poziomie systemu językowego (system, kod) i na poziomie pragmatyki(użycie języka).

Rodzaje redundancji: fonologiczna, fleksyjna(abażuru- abażura), słowotwórcza(wybawca-wybawiciel), składniowa(ja idę, ja niepotrzebne), przedrostkowa(wjeżdżać-wyjeżdżać). Redundancja pragmatyczna(etykieta języka-życzenia(wszystkiego, wszystkiego dobrego; szczęścia, pomyślności; ksiądz biskup).Redundancja kanału, odbiorcy.

67 Cechy konwencjonalności języka naturalnego

Konwencjonalność, czyli arbitralność(dowolność). Język naturalny powstał na bazie konwencji. Pojęcie okno oznacza to samo co window, lecz wygląda inaczej. Synonimia (równoznaczny)-różnice pragmatyczne, chronologiczne , stylistyczne i terytorialne. Polisemia (wieloznaczność).

68.Nazwij dewiację:

On był wysokiego i niskiego wzrostu. Sprzeczność p&~p koniunkcja -to konieczny fałsz

To jest samochód i samochód.- tautologia pv~p - alternatywa - to konieczna prawdziwość

Ona jest rozwodka i nie jest rozwódką.- sprzeczność p&~p koniunkcja -to konieczny fałsz

Kupił jej na urodziny kota i zwierzę.- tautologia pv~p - alternatywa - to konieczna prawdziwość

Ten sweter jest czerwony i nie ma żadnego koloru.- Sprzeczność p&~p koniunkcja -to konieczny fałsz

On wciąż czyta gazetę i czyta.- tautologia pv~p - alternatywa - to konieczna prawdziwość

ona jest ładna i ładna - tautologia pełna, uzycie przez nadawce po raz drugi tego samego predykatu jest skrajnie nienformacyjne

Piotr śpi i czyta gazetę - niekompatybilność, czyli mówienie o tym samym rzeczy różnych - całkowita dewiacja

dobrze i źle - sprzeczność, dewiacja całkowita

Ona jest wciąż ładna i ładna (czyli się nie zmienia, mimo upływu czasu jest wciąż ładna) - więc zdanie poprawne

nie pada, leje - zdanie poprawne - istotne znaczenie ma tu użycie przecinka, gdyby był spójnik, zdanie byłoby dewiacyjne, przecinek to zmienia- pada to za mało powiedzieć, leje

ten mężczyzna to jest mężczyzna - tautologia pełna - bezsens mówienia tego samego o tym samym

69.Cechy językoznawstwa strukturalnego i tradycyjnego

Językoznawstwo strukturalne rozpatruje język jako strukturę, system. Wg strukturalistów język jest zbiorem uporządkowanym, którego elementy wchodzą ze sobą w relacje i są od siebie zależne, są zhierarchizowane względem siebie. Dla strukturalistów bardzo ważna jest opozycja to czym elementy różnią się od siebie. Opozycje strukturalistów: mowa: język(langue),mówienie (parole); znak: signifiant(obraz fonetyczny), signifie(pojęcie ,element oznaczony). Znaki wchodzą ze sobą w związki syntagmatyczne i paradygmatyczne. Natomiast cechy znaku to: dowolność, bilateralność, zmienność i niezmienność, linearność.

70.. Co to jest komutacja, permutacja - przykłady !!!

Permutacja - (kto, tok, kot) - zmiana kolejności elementów, zmiana na płaszczyźnie syntagmatycznej (jakościowa)

Komutacja - (on, ona) - zmiana ilościowa, na płaszczyźnie paradygmatycznej.

Hjemslev wyróżnia formę planu wyrażania i formę treści. Zmiana formy planu wyrażania pociąga za sobą zmianę formy treści, choć nie zawsze.

71 Podaj trzy nazwiska i 3 dzieła - pojęcia semantyczne

Austin „Jak działać słowami” A.Wierzbicka „Dociekania semantyczne” Hjemslev „Prolegomena do teorii języka”.

72. Motywacja użycia wyrażeń językowych.

1.Komunikatywna (cel-przekaz inf.)

a)obligatoryjna

b) fakultatywna

• środowiskowa (wybór determinowany przez środowisko)

• komunikatywno-społeczna (wybór stylistycznego typu wypowiedzi, tato-ojciec)

• społeczo-relacyjna (uzależniona od stosunku miedzy rozmówcami, ty-pan)

2. Pozakomunikatywna (wszystko oprócz przekazu informacji)

a)kontenplacyjna (użycie wyrażeń ze wzgl. na same wyrażenia, rymowanki, gwary, komizm

słowny, kalambury).

b)instrumentalna (aby coś osiągnąć)

• praktyczna (illokucja - inna niż zwykła inf.- gratulacje, podziękowania)

• emocjonalna (ujawnienie emocji za pomocą słów)

73. .Filozofowie, którzy mieli wpływ na rozwój semantyki językoznawczej.

Arystoteles, Platon, Kartezjusz, Kant, Look, Fde S.,W. Okham, Laibnitz, G. Frege, Wittgenstein

1. determinacja i interdependencja. wskaż różnice i kto to wprowadził

wprowadził je Hjelmslev

strukturę semiologiczną opisuje się przez opisanie funkcji - zależności między opisywanymi elementami języka

interdependencja - zależność obustronna, gdzie jeden element wymaga obecności drugiego

determinacja - zależność jednostronna, występowanie elementu A zakłada występowanie elementu B, ale nie odwrotnie, np., DYM determinuje OGIEŃ

innymi dwiema zależnościami są; komutacja i substytucja, które zachodzą w obrębie paradygmatu

komutacja - zachodzi między inwariantami (czynnikami stałymi, które nie podlegają zmianom), wymiana danego elementu powoduje zmianę sensu. (zmiana pociąga za sobą zmianę)

substytucja- zachodzi między wariantami: wymieniając dany element nie spowodujemy zasiany treści

• podaj przykłady i opisz konotacje składniową i kategorialną

Konotacja składniowa- nadrzędnik otwiera, wyznacza miejsce składników w zdaniu, lub grup dla podrzędnika.

Konotacja kategorialna- określone kategorie, grupy wyrażeń mogą współwystępować w grupie wyłącznie dzięki innym wyrażeniom np. od przysłówka do czasownika. Podrzędnik nie może samodzielnie wystąpić, może pojawić się tylko w towarzystwie nadrzędnika.

• utwórz proporcję: gołąb - gołębnik i powiedz do jakiej hipotezy się to odnosi

kura - kurnik

odnosi się chyba do gramatyki, szczególnie do słowotwórststwa

76 .Wyjaśnij pojęcie redundancji + przykład.

Nadmiar odstępstwo od norm stylistycznych -to samo słowo w tym sensie. Np. dziękuję, dziękuje bardzo, zdrowia szczęścia i wszystkiego najlepszego.

Pytania z ostatniego koła u Grocha i Żabowskiej :

77. Na podstawie jakich kryteriów Lewicki wyróżnia związki frazeologiczne.

Kryterium nieregularności i fakultatywności wyodrębnia szereg grup związków frazeologicznych. Pierwszą grupę stanowią połączenia wyrazów naruszające podstawowe zasady języka:

1. Zawierające jako komponent wyraz nieużywany poza tym połączeniem, np.: zbija z pantałyku

2. Związku naruszające reguły gramatyczne języka współczesnego:, np.: na miły Bóg, nie ma lekko

3. Związki złożone z wyrazów kształtowo tożsamych z wyrazami języka, ale niosące znaczenie, którego nie można wyinterpretować ze znanych sensów tych wyrazów, nawet poszerzonych o potoczną wiedzę o siewie i umiejętności interpretacji metafory, np.: nie zasypia gruszek w popiele smali cholewki

78. poziomy oddziaływań składniowych.

trzy poziomy równoczesnych oddziaływań:

1. Semantyczno-semantyczne - bierze się pod uwagę znaczenie obu współwystępujących elementów, np. czytać (ktoś co coś).

2. Semantyczno-fleksyjne - istnieje związek między znaczenia słowa czyta, np. czytać (coś)

3. Fleksyjno-fleksyjne - formy czasownika wymaga forma rzeczownika, np.

w zdaniu: CZYTAĆ (Vf): KTOŚ (Nn) oraz w grupie: COŚ (N): JAKIEŚ (ADJp,r,l)

79. Struktura tematyczno-rematyczna w słowniku

80. Różnica miedzy tautologią i sprzecznością...

81. . właściwości konotacyjne orzeczenia ...

składnik orzeczeniowy swymi semantyczno-składniowymi właściwościami ogarnia trzy jakości na raz:

• syntaktyczną - otwiera pozycję składniową

• semantyczną - wyznacza dla niej określony typ relacji składniowej

• fleksyjną - przewiduje dla tej pozycji określoną formę gramatyczną

82 Baza semantyczna u Bogusławskiego.

83. Wpływ teorii Leibniza na budowę bazy semantycznej u Bogusławskiego,

• Przy objaśnianiu bazy semantyczne należy posługiwać się wyrażeniami takimi samymi jak ona - neutralnymi oraz równorzędnymi słowotwórczo. Próba równoważnościowego zdefiniowania, polegająca na doborze definiensa, który będzie mówił to samo co definiendum, ale nie będzie z nim identyczny, w wielu przypadkach prowadzi do błędnego koła.

• Wyrażenia niedefiniowalne: wie, że; wie o…, że ktoś wie o czymś, że to i to sedno

• Podejście praktyczne i swoboda w konstruowaniu bazy semantycznej

84. W jaki sposób dewiacje pomagają w potwierdzaniu hipotez semantyki wyrażeń

85. czym różni się semantyka strukturalna od klasycznej

Semantyka strukturalna to novum w stosunku do wersji klasycznej:

-Sprzężenie semantyki ze składnią

-Otwarcie semantyki na strukturę tematyczno-rematyczną oraz na oceną adekwatności użycia danej jednostki; w tradycyjnym ujęciu semantyki te własności znajdowały się poza nią

-możliwość weryfikowania, potwierdzania hipotez

-korpusy tekstów(dzięki nim można opisywać zjawiska językowe)

-możliwość wykonywania testów semantycznych

86. Dlaczego Karolak nie zalicza morfologii do składni semantycznej?

morfologia nalezy do skladni form; przykład siostr|a, 'a' jako morfem gramatyczny nie wplywa wg karolaka na znaczenie danej jednostki dlatego nie ma zwiazku ze skladnia

87 Jak wyodrębnić główne komponenty struktury tematyczno- rematycznej.

88. Czym różniły się poglądy Leibniza i Wilkinsa (czy coś takiego - w sensie że naturalny i sztuczny metajęzyk)

• G. W. Leibniz 1646-1716 autor Tablic definicji (wydanych po raz pierwszy w Paryżu w 1903 r., 1975 - Polska, Słownik i semantyka definicji)

• Opozycja między Leibnizem (naturalny język semantyczny) a Wilkinsem (sztuczny język semantyczny) jego książka ukazała się w 1668 r. w Londynie

89. Na czym polegało u Bogusławskiego wyróżnianie jednostki języka.

Bogusławski wykorzystał proporcję do wyróżnienia jednostek języka

Proporcja wg Bogusławskiego - istnieją pewne inwarianty, które stoją w opozycji pierwotnej wobec użycia pierwotnego.

Kocur = Ogier inwariant

-------- ----------

Kotka Klacz wariant

Stosunek płci żeńskiej do męskiej to inwariant. Stosunek ten może być pokazywany przy użyciu odpowiednich leksemów, wówczas będzie wariantem ( zmienną).

90. Opisz jak można znaleźć centrum frazeologiczne (wg Bogusławskiego)

Centrum frazeologiczne wyznaczone przez cechę nieciągłości stanowią zwroty czyli predykaty frazeologiczne, zwłaszcza najbardziej typowe złożone z czasownika i jakichś członów nominalnych

91. Jakie zdolności naklada na jednostki języka STR

92. operacja asemantyczna wg. Bogusławskiego - co to i czemu służy,

Operacje to rodzaj opisu uzupełniania jednostek języka wszędzie tam gdzie istnieje możliwość dokonywania uogólnień

Semantyczne-np. stopniowanie przymiotników głupi-głupszy - różnica znaczeń między stopniem równym i wyższym jest oczywista

Asemantyczne: Że -iż, żeby-aby, zastąpienie nie powoduje zmiany znaczenia, ale iż jest książkowe

93. jakie elementy semsntyki strukturalnej służą wyjaśnianiu hipotez i dlaczego

94. dlaczego przysłowia i porównania wg Bogusławskiego nie są zw frazeologicznymi?

Przysłowia o ustalonej strukturze składniowej (z `jak') są konstrukcjami składniowymi trójelementowymi, czyli nie są związkami frazeologicznymi. Np. chudy jak szkapa - `chudy' i `szkapa'to elementy należące do klas otwartych, mają swoje znaczenie - chudy jest chudy, patyk jest patykiem, ale są opisywane jako związki frazeologiczne z przyzwyczajenia

Odniesienie przedmiotowe przysłowia jest dane, narzucone przez samą jego strukturę, nie mają odniesienia otwartego

95. W jaki sposób dewiacje pomagają w potwierdzaniu hipotez semantyki wyrażeń.

96. Podać przykłady klas wyrazeń semantycznie zlożonych według Bogusławskiego

Pojęcia złożone wraz z ich definicją: pojęcia substancji naturalnych, , niektórych naturalnych przedmiotów fizycznych, stosunków przestrzennych, dźwięków, zjawisk świetlnych, rodzajów ruchu, różnych zjawisk fizjologicznych i psychicznych.

97. związek konotacji i akomodacji

98. jak wyodrębnić remat z wypowiedzenia

99. Kryteria adekwatności wypowiedzi.

100. czynniki kształtujące szyk w języku polskim,

Szyk w języku polski ma dwojakie uwarunkowania:

• strukturalne - konsekwencje budowy języka

• komunikacyjne - struktura tematyczno-rematyczna

101. Jakie są konieczne warunki do tego, aby mówić o wyrażeniu, że jest dewiacją semant.,

102. na czym polega niereferencjonalność i kategorialność , które są podstawowymi elementami semantyki strukturalnej

niereferencyjność i mentalność - znaczeniem wyrażenia językowego jest jego odniesienie, trzeba scharakteryzować przedmiot odniesienia by opisać np. stół, -> G. Frege 1892 „Sinn Und Bedentung” nie zgadza się z tym, dla niego odniesienie i znaczenie to dwie różne rzeczy, znaczenie jest pojęciem, a nie obiektem odniesienia do rzeczywistości

103. Wymień wyznaczniki semantyki strukturalnej (opisz co najmniej jeden).

Semantyka strukturalna, wyznaczniki:

• niereferencyjność i mentalność - trzeba scharakteryzować przedmiot odniesienia by opisać np. stół,
  G. Frege Sinn i Bedeutung (sens i nominat) - przejście do rozumienia naturalnego

• uniwersalność - znaczenia pojmowane mentalnie mają charakter uniwersalny

• kompozycyjność - przyjmuje się założenie, że znaczenia są rozkładane na części

104. Jak bada się teorię języka wedle lingwistyki generatywnej w duchu "umiarkowanego" racjonalizmu?

Sąd musi:

• powstać dzięki ściśle określonej metodzie

• wynikać z innych sądów

racjonalizm umiarkowany wyznawany m.in. przez I. Bobrowskiego i Izydorę Dąmbską (szkoła lwowsko-warszawska). Charakteryzuje się on tym, że pewne założenia są wyrazem przyjętych z góry przekonań racjonalisty.

105. Coś było o sondzie słownikowej III verba polona abscondita

106.Pragmatyka - jej odniesienia do językoznawstwa!!!

P językoznawcza - nauka o aktach mowy warunkach użycia wyrażeń językowych, sposobach komunikacji za pomocą języka naturalnego i jej społecznych i psychologicznych uwarunkowaniach. Kluczowym pojęciem - akt mowy. P. obejmuje: socjolingwistykę, psycholingwistykę, stylistykę, etnolingwistykę, dialektologię, glottodydaktykę.

---