Zestawy egzaminacyjne: Metodologia badań językoznawczych,

prof. Grochowski, 2008-07-08

Jeżeli pytania pozbawione są odpowiedzi oznacza to, że są w zestawach dla literatury (kolokwium)

Zestaw I

1. uzupełnianka: to stworzył teorię aktów mowy Austin, w jakim dziele „Mówienie i poznawanie” w i kiedy 1962 r nazywała się teoria performatywów i jak nazywa się ją w lingwistyce pragmatyka . związki syntaktyczne i paradygmatyczne stworzył de saussure

2. utwórz proporcję: gołąb - gołębnik i powiedz do jakiej hipotezy się to odnosi

kura - kurnik

odnosi się chyba do gramatyki, szczególnie do słowotwórststwa

3. definicja - jaka powinna być poprawna definicja i wymienić błędy w definicji

najlepszą definicją jest taka, która zbudowana jest w oparciu o teorię dedukcyjną

trzy metody, wg Pawłowskiego budowania definicji, Groch nazywa je operacjami:

etymologiczna - wymaga znajomości wiedzy historyczno- językowej o wyrazie definiowanym. Sposób jej tworzenia:

1. Należy rozłożyć wyraz na części składowe, z których powstał,

2. odnaleźć sens każdej z jednostek, z wyróżnionych znaczeń cząstek składowych wyrazu definiowanego,

3. z tych cząstek utworzyć znaczenie całego wyrazu definiowanego.

trzeba znać kontekst wyrażenia definiowanego

indukcyjna - uzyskamy definicję rozpatrując wiele przypadków jej użycia

intuicyjna - tu należy tylko przypomnieć sobie jeden lub więcej przypadków potocznego użycia danego terminu, na tej postawie stworzymy definicję

celem definicji jest ustalenie sensu wyrażeń. Aby to osiągnąć musi być wolna od błędów, i zgodna a warunkami jej poprawności

rodzaje definicji:

projektująca -w prowadzanie nowych terminów, pojęć dla terminów już istniejących,

sprawozdawcza,

wprost - nic nie ma na miejscu wyrażenia definiowanego

regulująca - niewielka zmiana znaczenia już istniejącego, nie zmienia poprzedniej definicji radykalnie

kontekstowa - wyrażenie definiowane nie stoi po lewej stronie samo, ale w jakimś typowym dla niego kontekście

4. wyjaśnij: weryfikacjonizm hipotez i falsyfikacjonizm. które lepsze według Ciebie?

5. opisz teorię paradygmatów Kuhna -

„Struktura rewolucji naukowych” 1962. najważniejsze to wymienić i opisać powstanie nowej nauki (prenauka -nauka normalna - kryzys - rewolucja - nowa nauka normalna - nowy kryzys), opisać paradygmat i może narysować sinusoidę, przedstawiającą rozwój nauki

6. frazeologia według Bogusławskiego: jak jest w stosunku do fraz. współczesnej, jak się odnosi do fraz współczesnej?

Definicja związku frazeologicznego musi składać się z więcej niż jednej cechy, które wymienia w swojej pracy.

1. odtwarzalność

2. charakterystyczne połączenia wyrazów

3. wielowyrazowość

4. nieciągłość

5. oddzielna odmiana komponentów

6. asumaryczność znaczenia

7. obrazowość

8. ekspresywność

9. postać formalnie niedkończonego zdania

10. postać zdania niezamkniętego w sensie logicznym

11. elementarna składnikowość

4 główne kombinacje:

3 +6 (6 zawiera już1)

1+3+7

1+3+8

3+11 (11 narzuca 1) to podejście klasyfikuje frazeologizm jako jednostkę języka. Wg Bogusławskiego do frazeologii nie powinno zaliczać: złożeń jednostek języka, aforyzmów, przysłów, bo są to zdania odnoszące się do czegoś, a nie czekające, aż użytkownik odniesie się je sam do czegoś)

porównań typu : chudy jak szkapa

7. „Podłoga jest myta księżycowym światłem”. napisz czy to poprawne zdanie według składni pojęć Karolaka i uzasadnij

konkurencja - wzajemna łączliwość jednostek - składnia Karolaka

8. podaj przykłady i opisz konotacje składniową i kategorialną

Konotacja składniowa- nadrzędnik otwiera, wyznacza miejsce składników w zdaniu, lub grup dla podrzędnika.

Konotacja kategorialna- określone kategorie, grupy wyrażeń mogą współwystępować w grupie wyłącznie dzięki innym wyrażeniom np. od przysłówka do czasownika. Podrzędnik nie może samodzielnie wystąpić, może pojawić się tylko w towarzystwie nadrzędnika.

9. naturalny metajęzyk semantyczny i jego kierunki rozwoju

NMS nie wykorzystuje aparatu języka logiki terminologicznego z żadnej dziedziny nauki. Jest uniwersalny- z każdego języka naturalnego czerpie pewna liczbę jednostek odpowiadających sobie nawzajem, które spełniają warunek elementarności, powtarzają się w językach i służą do budowania eksplikacji. To język opisu za pomocą którego można opisywać i porównywać znaczenia. Jest tworem badacza, powstał na bazie języków naturalnych.

Kierunki rozwoju:

1. Proponowany zbiór jednostek elementarnych znacznie się powiększył od czasu kiedy został wprowadzony

2. Poszukiwanie jednego elementu zaczęło być utożsamianie z poszukiwaniem uniwersaliów leksykalnych

3. Poszukiwanie jednego elementu zaczęło być łączone z poszukiwaniem uniwersalnych struktur składniowych

4. Poszukiwanie najpierw jednostek elementarnych a potem sposobów ich łączenia rozrosło się w szerszy program opracowania pełnego NMS

5. Stopniowo coraz jaśniej zaczęły być formułowane teoretyczne podstawy z całego przedsięwzięcia

6. Znacznie powiększył się zakres domen języków i kultur do których stosowano i testowano teorię NMS.

10. modelowanie gramatyk. Jak to się robi? Którą badacz powinien stosować?

Zestaw II pytań było 10, brak uzupełnianki, więc może niektóre z pytań należą do uzupełń.

1. jakie warunki musi spełniać eksplikacja

Eksplikacja semantyczna złożonej jednostki to ciąg zbudowany z jednostek prostych za pomocą elementarnych reguł gramatyki, mający znaczenie tożsame ze znaczeniem jednostki złożonej. Istnieje zbiór jednostek prostych, które służą do definiowania jednostek złożonych. Te proste jednostki to semy- jednostki podstawowe ( elementarne?), są niedefiniowalne. Tworzą one język myśli ludzkiej. Zbiór ten jest konieczny i wystarczający do dokonania eksplikacji semantycznej jednostek złożonych. Elementy tego zbioru nie są dane priori, wymagają ustalania metoda prób i błędów i weryfikacji opisu semantycznego jak największej liczby języków świata.

Warunki eksplikacji semantycznej:

1. A musi być tożsame znaczeniowo z B

2. B musi być bardziej rozczłonkowane niż A

3. B musi być zbudowane z semów

4. Eksplikacja musi być zbudowana z elementów schematów składniowych

5. Wyrażenie A i wyrażenia wchodzące w skład wyrażenia B muszą pochodzić z tego samego języka naturalnego

(Jednostka uniwersalna to uniwersalia, a jednostka elementarna to indefinibilia)

Eksplikacja - pojęcie wprowadzone przez Rudolfa Carnapa (explication), oznaczające konstrukcję pojęcia P₂ mającego ten sam zakres, co pojęcie P₁, będącego jednak bardziej precyzyjnym (more exact). P₁, pojęcie uściślane, to explicandum. P₂, pojęcie uściślane, to explicatum. Jednym z przykładów eksplikacji podanych przez Carnapa jest pojęcie L-prawdy, stanowiące explicatum pojęcia analityczności.. Pojęcie "ekspilkacji" zbliżone jest do pojęcia "definicji regulującej". Definicja regulująca służy jednak przede wszystkim precyzyjnemu określeniu zakresu pojęcia, podczas gdy eksplikacja jest modyfikacją sensu pojęcia.

2. determinacja i interdependencja. wskaż różnice i kto to wprowadził

wprowadził je Hjelmslev

strukturę semiologiczną opisuje się przez opisanie funkcji - zależności między opisywanymi elementami języka

interdependencja - zależność obustronna, gdzie jeden element wymaga obecności drugiego

determinacja - zależność jednostronna, występowanie elementu A zakłada występowanie elementu B, ale nie odwrotnie, np., DYM determinuje OGIEŃ

innymi dwiema zależnościami są; komutacja i substytucja, które zachodzą w obrębie paradygmatu

komutacja - zachodzi między inwariantami (czynnikami stałymi, które nie podlegają zmianom), wymiana danego elementu powoduje zmianę sensu. (zmiana pociąga za sobą zmianę)

substytucja- zachodzi między wariantami: wymieniając dany element nie spowodujemy zasiany treści

3. wskaż podobieństwa w konotacji i akomodacji

jeżeli jest konotacja, będzie i akomodacja. Konotacja otwiera miejsca walencyjne, które uzupełnia akomodacja.

4. metodologia Poppera

5. jaka jest różnica pomiędzy kontekstem odkrycia naukowego a kontekstem uzasadniania

6. inherentnie tematyczne wyrażenia i rematyczne wyrażenia

7. co jest, a co nie jest jednostka językową:: czerwony jaki burak, wylewać za kołnierz. Uzasadnij (wg Karolaka, pierwsze nie może być jednostką)

8. cechy językoznawstwa jako nauki

9. pojęcie paradygmatu, kto je wprowadził, kiedy i w jakim dziele

10. czym się różnią wyjaśniania nomotetyczne od idiograficznego. Dlaczego to pierwsze nie może być w nauce?

11. z czego składa się składnia?

12. co to jest NMS?

Naturalny metajęzyk semantyczny (patrz wyżej)

13. wskaż podobieństwa w konotacji i akomodacji

14. jaka jest różnica pomiędzy kontekstem odkrycia naukowego a kontekstem uzasadniania

15. inherentnie tematyczne wyrażenia i rematyczne wyrażenia

16. co jest, a co nie jest jednostka językową: czerwony jak burak czy nie wylewać za kołnierz

17. cechy językoznawstwa jako nauki

18. pojęcie paradygmatu, kto je wprowadził, kiedy i w jakim dziele

19. czym się różnią wyjaśniania nomotetyczne od idiograficznego

20. z czego składa się składnia?

CZEŚCI SKŁADNI- WYMIEŃ PRZEDMIOT BADAŃ I HIERARCHIĘ.

Składnia- opis relewantnych właściwości wyrażeń złożonych w poszczególnych językach naturalnych, tzn. właściwości istotnych z punktu widzenia sposobów ich tworzenia z wyrażeń prostych ich funkcjonowania w aktach komunikacji.

SKŁADNIA SEMANTYCZNA

SKŁADNIA STRUKTURALNA

SKŁADNIA SZYKU

Składnia semantyczna- reguły łączenia się i wykluczania się wzajemnego składników treści- relacyjne właściwości korelatów wyrażeniowych.

Składnia strukturalna- reguły łączenia się form wyrażeń o funkcji ekstratekstualnej.

Składnia szyku- fakty wzajemnego usytuowania wyrażeń w czasie lub w przestrzeni.

1

---