Kwitnąca oaza, czyli motyli ogród Izabela Dziekańska
W świecie zdominowanym przez człowieka jest coraz mniej przestrzeni w których mogą żyć i rozwijać się inne, dzikie organizmy. Postępująca urbanizacja, intensyfikacja rolnictwa, nadmierne zalesianie przyczynia się do zubożenia zarówno flory jak i fauny. Dlatego tak ważne jest żeby w zmodyfikowanym przez człowieka świecie znalazło się miejsce też dla innych istot, które często przynoszą nam w zamian wiele przyjemności, a nierzadko również korzyści.
Ogrody na obszarach podlegających dużej antropopresji, mogą stać się swoistego rodzaju oazą zwłaszcza na miejskiej pustyni.
Ogród dla motyli jest nowa formą ogrodów tzw. ogrodów żyjących, przyjaznych środowisku. Po za podstawowa funkcja estetyczno-wypoczynkową jaką zwykle pełnią ogrody, ma za zadanie przywabienie jak największej liczby motyli różnych gatunków. Oraz zapewnienie wszystkim stadiom rozwojowym jak najdogodniejszych warunków do życia .
Ogrody te mają cieszyć oko nie tylko bogactwem i pięknem roślin, ale ukazać nam świat ich równie czarujących mieszkańców. Bo któż nie zachwyci się paletą barw motylich skrzydeł, lekkością ich lotu. Są niczym latające pośród kwiatów klejnoty.
Motyli ogród stanowi także schronienie dla innych często nie mniej fascynujących stworzeń.
Takie ogrody spełniają nie oceniona funkcję edukacyjną, przyczyniają się do rozpowszechniania wiedzy na temat motyli oraz uświadamiają ludziom sens i konieczność ochrony tych fascynujących stworzeń. Należy pamiętać, że motyle wraz z innymi małymi mieszkańcami naszych ogrodów spełniają nie oceniona funkcje jaką jest zapylanie roślin.
W krajach Europy zachodniej zwłaszcza w Anglii oraz w Ameryce Północnej motylowe oazy są bardzo popularną formą ogrodów. Powstają na ten temat liczne książki, pojawiają się również akcesoria np. domek dla motyli, bardzo podobny do budki dla ptaków (ma na celu stworzyć schronienie dla motyla, zwykle na okres zimowego spoczynku )
Według opracowanych przez angielską organizacje Butterfly Conservation wskazań, ogród najatrakcyjniejszy dla motyli powinien spełniać następujące warunki:
zawierać nie mniej niż 30 gatunków roślin nektarodajnych
zapewniać gąsienicom rośliny żywicielskie
powinien być skierowany na południe
osłonięty przed zimnymi wschodnimi i północnymi wiatrami (osłona najlepiej w postaci drzew lub krzewów posadzonych od północnej strony ogrodu)
powinien przez niego przechodzić tzw. ` korytarz nektarowy `
im większy będzie ogród tym więcej gatunków motyli go odwiedzi
korzystne jest usytuowanie ogrodu niedaleko różnych typów naturalnych siedlisk np. łąki kwietnej graniczącej z lasem.
w ogrodzie powinno unikać się stosowania pestycydów
należy zapewnić schronienie dla motyli na okres zimowania
Ogród dla motyli jest ogrodem specyficznym, dobór roślin, pielęgnacja, wymagania oraz forma samego ogrodu różni się od innych.
Rośliny które w zwykłym ogrodzie są niepożądane, w motylim mogą pełnić ważną funkcję. Przykładem jest choćby pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) która jest rośliną żywicielską wielu atrakcyjnych gatunków motyli ( rusałka pokrzywnik, pawik, ceik, admirał, osetnik) . Dlatego choć to może wydać się kontrowersyjnym pomysłem, nieocenioną okaże się pokrzywowa grządka w naszym ogrodzie.
Należy pamiętać, że ogród taki z założenia ma być przyjazny motylom, a co za tym idzie również innym, nie mniej zachwycajacym stadiom życiowym tych owadów np. gąsienicom, których pod żadnym pozorem nie wolno zwalczać. Jeżeli nie zapewnimy dogodnych warunków dla innych stadiów. Dorosłe motyle będę tylko gośćmi w naszym ogrodzie, a co za tym idzie będzie ich mniej i pozbawimy się niesamowitej przygody jaka jest obserwowanie całego cyklu życiowego tych przepięknych stworzeń.
Rośliny wykorzystywane w `Ogrodach dla motyli' oraz ich funkcja .
Nazwa łacińska |
Nazwa polska |
Funkcja rośliny N - nektarodajna Ż - żywicielska |
Ageratum sp. |
Żeniszek |
N |
Allium schoenoprasum |
Szczypiorek ogrodowy |
N |
Allium sp. |
Czosnek |
N |
Bellis perennis |
Stokrotka pospolita |
N |
Calendula officinalis |
Nagietek lekarski |
N |
Cardamine pratensis |
Żerzucha łąkowa |
Ż/N |
Ceanothus sp. |
- |
N |
Centranthus ruber |
Ostrogowiec czerwony |
N |
Ceratostigma willmottianum |
- |
N |
Cosmos sp. |
- |
N |
Dahlia sp. |
Dalia |
N |
Digitalis purpurea |
Naparstnica purpurowa |
N |
Dipsacus fullonum |
Szczeć pospolita |
N |
Echinops ritro |
Przegorzan pospolity |
N |
Echinops sp. |
Przegorzan |
N |
Endymion non-scriptus |
Glistnik jaskółczeziele |
N |
Eryngium sp. |
Mikołajek |
N |
Erysimum cheiri |
Lak pospolity |
N |
Escallonia sp. |
Eskalonia |
N |
Eupatorium cannabinum |
Sadziec konopiasty |
N |
Hebe sp. |
- |
N |
Helichrysum bracteatum |
Kocanka ogrodowa |
N |
Heliotropium sp. |
Heliotrop |
N |
Hesperis matronalis |
Wieczorek damski |
N/Ż |
Hyacinthus orientalis |
Hiacynt wschodni |
N |
Hyssopus officinalis |
Hyzop lekarski |
N |
Impatiens sp. |
Niecierpek |
N |
Inula sp. |
Oman |
N |
Knautia arvensis |
Świerzbnica polna |
N |
Lathyrus latifolius |
Groszek szerokolistny |
N |
Lavatera sp. |
Ślazówka |
N |
Leucanthemum vulgare |
Jastrun wczesny |
N |
Lobelia sp. |
Lobelja |
N |
Lotus corniculatus |
Komonica zwyczajna |
N/Ż |
Lunaria annua |
Miesiącznica roczna |
N/Ż |
Lythrum salicaria |
Krwawnica pospolita |
N |
Malcolmia maritima |
Malkolmia |
N |
Menthae sp. |
Mięta |
N/Ż |
Muscari sp. |
Szafirek |
N |
Myosotis sp. |
Niezapominajka |
N |
Origanum vulgare |
Lebiotka pospolita |
N |
Osteospermum sp. |
- |
N |
Petunia sp |
Petunia |
N |
Phaseolus multiflorus |
Fasola wielokwiatowa |
N |
Psylliostachys suworowii |
- |
N |
Pulicaria dysenterica |
- |
N |
Senecio sp. |
Starzec |
N |
Silene dioica |
Bniec czerwony |
N |
Tagetes erecta |
Aksamitka wzniosła |
N |
Tagetes petula |
Aksamitka rozpierzchła |
N |
Taraxacum sp. |
Mniszek |
N |
Trifolium repens |
Koniczyna biała |
N |
Tropaeolum majus |
Nasturcja większa |
N/Ż |
Verbena sp. |
Werbena |
N |
Achillea millefolium |
Krwawnik pospolity |
N |
Alyssum sp. |
Smagliczka |
N |
Aster novi-belgii |
Aster nowobelgijski |
N |
Aster sp. |
Aster |
N |
Aubrieta deltoidea |
Żagwin bordowy |
N |
Centaurea cyanus |
Chaber bławatek |
N/Ż |
Centaurea sp. |
Chaber |
N/Ż |
Chrysanthemum frutescens |
Złocień krzewiasty |
N |
Chrysanthemum segetum |
Złocień polny |
N |
Chrysanthemum sp. |
Złocień |
N |
Coreopsis grandiflora |
Nachyłek wielokwiatowy |
N |
Coreopsis tinctoria |
Nachyłek barwierski |
N |
Dianthus barbatus |
Goździk brodaty |
N |
Dianthus sp. |
Goździk |
N |
Echinacea purpurea |
Jeżówka purpurowa |
N |
Geranium sp. |
Bodziszek |
N |
Helenium sp. |
Dzielżan |
N |
Helianthemum sp. |
Posłonek |
N |
Iberis amara |
Ubiorek gorzki |
N |
Lavatera sp. |
Ślazówka |
N |
Leucanthemum superbum |
Złocień wielki |
N |
Lychnis coronaria |
Firletka kwiecista |
N |
Malva moschata |
Ślaz piżmowy |
N |
Nepeta sp. |
Kocimiętka |
N |
Phlox sp. |
Floks |
N |
Potentilla fruticosa |
Pięciornik krzewiasty |
N |
Primula vulgaris |
Pierwiosnek bezłodygowy |
N |
Ranunculus sp. |
Jaskier |
N |
Rubus fruticosus |
Jeżyna krzewiasta |
N/Ż |
Rudbeckia fulgida |
Rudbekia błyskotliwa |
N |
Sedum spectabile |
Rozchodnik okazały |
N |
Solidago sp. |
Nawłoć |
N |
Tanacetum parthenium |
Złocień maruna |
N |
Tropaeolum majus |
Nasturcja większa |
N/Ż |
Thymus sp. |
Macierzanka |
N/Ż |
Urtica dioica |
Pokrzywa pospolita |
N/Ż |
Viola sp. |
Fiołek |
N |
Buddleia sp. |
Budleja |
N |
Buddleia davidii |
Budleja dawida |
N |
Cotoneaster sp. |
Irga |
N |
Hydrangea macrophylla |
Hortensja drzewiasta |
N |
Lavandula angustifolia |
Lawenda wąskolistna |
N |
Ligustrum sp. |
Ligustr |
N/S |
Lonicera periclymenum |
Suchodrzew pomorski |
N/S |
Syringa vulgaris |
Lilak pospolity |
N |
Erica sp. |
Wrzosiec |
N |
Hedera helix |
Bluszcz pospolity |
N/Ż |
Lonicera sp. |
Wiciokrzew |
N |
Znaczenie poszczególnych roślin
Rośliny wykorzystywane w ogrodach dla motyli pełnią wiele funkcji mogą stanowić źródło nektaru, być rośliną żywicielską gąsienic bądź stanowić schronienie. Naturalnie nie koliduje to w spełnianiu przez nie innych funkcji jakie z pewnością by pełniły w zwykłym ogrodzie.
Byliny i rośliny zielne w ogrodzie dla motyli nie tylko zachwycą nas swoim nie kwestionowanym pięknem ale będą cennym źródłem nektaru.
Krzewy i żywopłoty w `Ogrodach motyli' stosowane są jako osłona przed niekorzystnym działaniem wiatrów. Ogrody powinno się chronić zwłaszcza przed zimnymi północnymi i wschodnimi wiatrami. Wybierając rośliny na ten swoistego rodzaju parawan dobrze pamiętać ,że może on równocześnie dostarczyć nektaru naszym małych mieszkańców. Lilak pospolity (Syringa vulgaris) z pewnością przywabi wiele gatunków motyli.
Jeżeli chcemy mieć w naszym ogrodzie żywopłot, posadzenie ligustru, głogu, ostrokrzewu czy lauru zapewni motylom kolejną atrakcyjna stołówkę na naszym małym motylim osiedlu.
Nie zaleca się natomiast stosowania na żywopłoty w ogrodach dla motyli iglaków. Nie dostarczają one tym owadom nektaru. Przypuszcza się, się nawet że wyciek żywiczny może je odstraszać. Należy pamiętać , że wszystkie krzewy ponadto są świetną kryjówką dla motyli.
Podobna funkcje pełnią pnącza są doskonałym schronieniem zwłaszcza na okres zimy. Zapewnienie miejsca na przezimowanie pozwoli nam podziwiać motyle w naszym ogrodzie, już w pierwsze ciepłe i słoneczne dni wiosny.
W ogrodach dla motyli zaleca się unikania typowych ekstensywnych trawników ogrodowych. Mogą się one ewentualnie pojawiać w formie ścieżki.
W przypadku dużych ogrodów znaczne powierzchnie które normalnie pokryte były by trawnikiem zastępuje się obsadzając teren specjalną mieszanką roślinną z której uzyskamy łąką kwietną. Czasami ze względu na usytuowanie ogrodu można wykorzystać łąkę naturalną którą ewentualnie można wzbogacić nowymi, zdatnymi do tego typu siedliska gatunkami roślin.
Trawy po skoszeniu trawnika nie wolno pod żadnym pozorem palić, należy ją pozostawić w ogrodzie w dowolnie wybranym miejscu, dzięki temu jaja, śpiące gąsienice lub poczwarki będą miały szanse na przetrwanie.
Powróćmy ponownie do kwestii wspomnianego już wyżej pokrzywiska.
Zwłaszcza w większych ogrodach powinna znaleźć się obszar obsadzony pokrzywą.
Miejsce na taką orginalną grządkę nie może być przypadkowe. Powinno być ustronne i słoneczne, dobrze nawożone azotem.( zaleca się stosowanie nawozów naturalnych) W czasie suszy pokrzywisko powinno być podlewane.
Jak już wiemy pokrzywa jest rośliną żywicielską kilku gatunków motyli, mają one jednak różne wymagania w stosunku do niej. Np. dla rusałki pokrzywnik (Aglais uricae) należy pokrzywę przycinać od czasu do czasu pod koniec czerwca i na początku lipca czyli po wylęgu pierwszego pokolenia motyli. Z kolei rusałka pawik (Inachis io)nie wylęga się później niż w lipcu, sierpniu. Dlatego przycinanie pokrzywiska powinno być odpowiednio zróżnicowane.
Właściwa pielęgnacja ogrodów motyli, ma duże znaczenie w utrzymaniu ich jako ozay dla motyli.
Nawożąc rośliny w Ogrodzie dla motyli najlepiej jest stosować naturalny, lekki, organiczny nawóz. Dobry jest do tego celu nawóz stajenny, czy kompost własnej roboty. Nie należy przesadzać z ilością nawozu.
Ogród dla motyli jak każdy inny ogród powinien być podlewany. Częstotliwość podlewania zależy od warunków atmosferycznych. W czasie suszy należy podlewać ogród bardzo obficie - ponieważ przesuszone rośliny nie produkują nektaru lub jest on zbyt gęsty i motyle nie mogą go pić.
W motylich ogrodach musimy spojrzeć w inny niż dotychczas sposób na odchwaszczanie Rośliny w ogrodzie powinny być odchwaszczane wyłącznie w przypadku gdy chwasty mogą wpłynąć niekorzystnie na stan zdrowotny rośliny. Wówczas chwasty powinny być usuwane zaraz po ich pojawieniu się. Niektóre rośliny tępione w zwykłych ogrodach są nie ocenione w ogrodzie dla motyli . Często są cennym źródłem pokarmu zarówno dla dorosłych motyli jak i gąsienic.
Nie powinno się również wykonywać zabiegów odchwaszczających na trawnikach. Należy pamiętać, że roślinność naturalna w przypadku ogrodu dla motyli jest czynnikiem sprzyjającym.
Poniżej znajduje się lista motyli które możemy spotkać w naszym ogrodzie ; Do najczęściej spotykanych należą
- Bielinek kapustnik ( Pieris brassicae)
- Bielinek rzepnik (Pieris rapae)
- Rusałka pokrzywnik (Aglais urticae)
- Rusałka admirał ( Vanessa atalanta)
- Rusałka pawik (Inachis io )
Motyle rzadziej spotykane w ogrodzie ;
- Czerwończyk żarek (Lycaena phlaeas )
- Bielinek bytomkowiec ( Pieris napi)
- Karłątek leśny (Thymelicus flavus)
- Latolistek cytrynek (Gonepteryx rhamni)
- Modraszek ikar ( Polyommatus icarus)
- Modraszek wieszczek (Celastrina argiolus)
- Osadnik egeria ( Pararge aegeria)
- Paź królowej ( Papilo machaon )
- Przestrojnik jurina ( Maniola jurtina)
- Rusałka ceik ( Polygonia c-album)
- Rusałka osetnik (Vanessa cardui )
- Przestrojnik trawnik (Aphantopus hyperanthus)
- Strzępotek ruczajnik (Coenonympha pamphilus)
- Zorzynek żerzuchowiec (Antocharis cardamines)
Spełniając te wszystkie wymogi stworzymy cudowny zakątek przepełniony barwą i życiem. Obserwacje motyli na pewno przysporzą nam wiele radości. Nie mniej zachwycające są gąsienice, które niemalże powalają z nóg paletą kolorów , różnorodnością kształtów i form. Poczwarki zaś, często przypominają drogocenne klejnoty rozwieszone po zakamarkach naszego ogrodu. Nie pozorne jajeczka mogą także stanowić swoistego rodzaju ozdobę, chociażby jaskrawo pomarańczowe jajeczka zorzynka żerzuchowca .
Motyle ogrody są doskonałym miejscem do fotografowania tych uroczych stworzeń, co może okazać się znacznie trudniejsze w ich naturalnym środowisku.
Podobnie jest z podglądaniem życia naszych małych mieszkańców. Jest to na pewno fascynujący reality show !
Pamiętajmy że ogrody dla motyli są oazą dla wielu stworzeń w naszym mocno zmodyfikowanymi świecie i mogą pełnić nieocenioną rolę w ich przetrwaniu.
Pozwólmy żyć i im bo dają nam wiele radości i są także mieszkańcami naszej planety.
Spis literatury:
- Vickery M. 1998 Gardering for butterflies. Butterfly Conservation
- Warren E.J.M 1988 The country diary book of creating a butterfly garden. Webb & Bower
- www.butterfly-conservation.org
- www.overthegardengate.net/default.asp
- www.butterflygarden.co.uk/plants/hyssop.htm
- www2.ville.montreal.qc.ca/jardin/en/info_verte/papillons/papillons.htm