ZŁOTE MYŚLI
Omne principium dificile est - Każdy początek trudny jest
Festina lente - Śpiesz się po woli.
Quidquid discis, tibi discis - Czegokolwiek się uczysz- uczysz się dla siebie
Non schole sed vitae discimus - Nie dla szkoły się uczymy tylko dla życia
Homo homini lupus, homo homini deus - Człowiek człowiekowi wilkiem
Ut salutas, ita salutaris - Jak pozdrawiasz tak jesteś pozdrawiany
per aspeva ad asrta - Przez trudy do gwiazd
Omnia mea mecum porto - Wszystko moje noszę w sobie
Ubi concordia, ibi victoria - Gdzie zgoda tem zwycięstwo
Sibi imperare maximum imperium est, sibi servire gravissima servitus - Panowanie nad sobą jest największą władzą, służenie sobie najcięższą niewolą.
Dum spiro, spero - Dopóki oddycham, mam nadzieję.
Nihil novi sub sole - Nic nowego pod słońcem.
Errare humanum est - Błądzić rzeczą ludzką jest
Cras, cras et semper cras et sic dilabitur aetas - Jutro, jutro i zawsze jutro i tak upływa wiek
Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - Kropla drąży kamień, nie siłą lecz częstym kapaniem.
Verba docent, exempla trahunt - Słowa uczą, przykłady pociągają.
Historia est magistra vitae - Historia jest nauczycielką życia.
Faber est quisque fortunae suae - Każdy jest kowalem swojego losu.
Iracundiam qui vincit, hostem superat maximum - Ten który zwycięża złość, przezwycięża największego wroga.
Contentum suis rebus, esse maximae sunt divitiae - Być zadowolonym ze swojej sutuacji jest największym bogactwem.
Serba docent, exempla trahunt - Slowa uczą, przykłady pociągają.
Honor (-os) habet onus - Zaszczyt ma swój ciężar.
Homo lokum ornat, non lotus hominem - Człowiek zdobi miejsce, nie miejsce człowieka.
Nemo sapies nisi patiem - Nie jest mądry kto nie jest cierpliwy.
Nosce te ipsum - Poznaj samego siebie.
quantum scimus gutta est, ignoramus mare - to co wiemy jest kroplą, czego nie wiemy morzem.
vieni, idi, vici - przybyłem, zobaczyłem, zwycieżyłem
primum non nocere - po pierwsze nie zkodzić
audaces fortuna invat - szczęście sprzyja odważnym
de mortus mil ( nihil )misi bene. - o zmarłych nic albo wyłącznie dobrze
Nemo sine vitiis est. - nikt nie jest bez wad.
Nil desperandum. - Nie należy wątpić.
Facile dictu, difficile factu. - Łatwe do powiedzenia, trudne do zrobienia.
Dura lex, sed lex. - Twarde prawo ale prawo.
Są dwie liczby:
singularis - pojedyńcza
pluralis - mnoga
Są trzy rodzaje :
masculinum (m) - męski
femininun (f) - żeński
neutrum (n) - nijaki
OKREŚLANIE CZASOWNIKA
Narrat - 3 os. Sing. Koniugacja I, strona czynna, tryb oznajmujący, czas teraźniejszy
Narro, narrare - opowiadać
Formy podstawowe ( bezokolicznik i 1 os l.p.), znaczenie,osoba, liczba, koniugacja, strona, tryb, czas.
OKREŚLENIE RZECZOWNIKA
FABULAM - Acc, sing. Dekl I
fabula, -ae ( bajka) (f)
Formy podstawowe ( bezokolicznik i końcówka l.p. genetiwus), znaczenie, przypadek, liczba, deklinacja.
DEKLINACJA
O przynależności rzeczownika do deklinacji informuje nas końcówka dopełniacza (kogo? Czego?) l.p GENETIVUS
PRZYPADKI
Nominativus ( N, Nom, nom) - mianownik, (kto? co?)
Genetivus ( G, Gen, gen ) - dopełniacz, ( kogo? czego?)
Dativus ( D, Dat, dati) - celownik, ( komu? czemu?)
Accusativus ( Acc, acc) - biernik, ( kogo? co?)
Ablativus (Abl, abl ) - narzędnik, miejscownik, ( kim?, czym?)
Vocativus ( Voc, voc) - wołacz ( o!)
Jest pięć deklinacji
II |
II |
III |
IV |
V |
-ae |
-i |
-is |
-us |
-ei |
Tabula, -ae |
Dominus, -i |
Fater, -is |
|
|
DEKLINACJA I
Piękna róża
Singularis
N. ros-a pulchr-a
G. ros- ae pulchr-ae
D. ros- ae pulchr- ae
Acc. ros-am pulchr-am
Abl. ros-ă pulchr- ă
Voc. ros-a pulchr-a
pluralis
N. ros-ae pulchr-ae
G. ros-arum pulchr-arum
D. ros-is pulchr-is
Acc. ros-as pulchr-as
Abl. ros-is pulchr-is
Voc. ros-ae pulchr-ae
Do tej deklinacji należą głównie rzeczowniki r.ż. zakończone w Nom. Sing. Na -a i w Gen. Sing. Na - ae ,oraz niewielka grupa rzeczowników r. m. oznaczających nazwy przedstawicieli zawodów i narodów
DEKLINACJA II
RZECZOWNIKI ZAKOŃCZONE NA -US
Dobry pan
Singularis
N. domin-us bon-us
G. domin-i bon-i
D. domin-o bon-o
Acc. domin-um bon-um
Abl. domin-o bon-o
Voc. domin-e bon-e
RZECZOWNIKI ZAK. NA -ER
Zły chłopiec
Singularis
N. puer mal-us
G. puer-i mal-i
D. puer-o mal-o
Acc. Puer-um mal-um
Abl. Puer-o mal-o
Voc. Puer male
RZECZOWNIKI ZAK. NA -UM
Singularis
N. templ-um antiqu-um
G. templ-i antiqu-i
D. templ-o antiqu-o
Acc. templ-um antiqu-um
Abl. templ-o antiqu-o
Voc. templ-um antiqu-umPluralis
N. domin-i bon-i
G. domin-orum bon-orum
D. domin-is bon-is
Acc. domin-os bon-os
Abl. domin-is bon-is
Voc. domin-i bon-i
Pluralis
N. puer-i mal-i
G. puer-orum mal-orum
D. puer-is mal-is
Acc. puer-os mal-os
Abl. puer-is mal-is
Voc. puer-i mal-i
Pluralis
N. templ-a antiqu-a
G. templ-orum antiqu-orum
D. templ-is antiqu-is
Acc. templ-a antiqu-a
Abl. templ-is antiqu-is
Voc. templ-a antiqu-a
Do deklinacji II należą rzeczowniki zakończone w Nom. Sing. na -us, -er, r.m. i rzeczowniki na -um r.n. Genetiwus sing. zakończony jest na -
KONIUGACJA
Indicativus praesentis activi
Tryb oznajmujący czasu teraźniejszego strony czynnej
KONIUGACJA I
Amo, amare - kochać
1. amo 1. ama-mus
2. ama-s 2. ama-tis
3. ama-t 3. ama-nt
ama! ama-te!
KONIUGACJA II
Video, videre - widzieć
1. vide-o 1. vide-mus
2. vide-s 2. vide-tis
3. vide-t 3. vide-nt
vide! vide-te!
KONIUGACJA III (temat zakończony na spółgłoskę)
Scribo, scribere - pisać
1. scrib-o 1. scrib-imus
2. scrib-is 2. scrib-itis
3. scrib-it 3. scrib- unt
scrib-e! scrib-i-te!
KONIUGACJA IV
Audio, audire - słyszeć
1. audi-o 1. audi-mus
2. audi-s 2. audi-tis
3. audi-t 3. audi-unt
audi! audi-te!
sum - jestem
sum 1. sumus
es 2. estis
est 3. sunt
es! este!
III DEKLINACJA
Do III deklinacji należą rzeczowniki i przymiotniki trzech rodzajów. W obrębie tej deklinacji występują trzy typy odmiany.
|
Typ spółgloskowy |
Typ samogłoskowy |
Typ mieszany |
Ablativus singularis |
- e |
- i |
- e |
Genetivus pluralis |
- um |
- ium |
-ium |
Końcówką genetivu singularis rzeczowników III deklinacji jest "- is"
TYP SPÓŁGŁOSKOWY:
- Rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego:
ORATOR - mówca
SINGULARIS PLURALIS
N orator orator - es
G orator - is orator - um
D orator - i orator - ibus
Acc orator - em orator - es
Abl orato - e orator - ibus
Voc orator orator - es
- Rzeczowniki rodzaju nijakiego (neutra) i przymiotniki:
SIDUS, SIDERIS - gwiazda
SINGULARIS PLURALIS
N sidus sider - a
G sider - is sider - um
D sider - i sider - ibus
Acc sidus sider - a
Abl sider - e sider - ibus
Voc sidus sider - a
N = Acc = Voc
Według powyższego rodzaju odmieniają sie rzeczowniki trzech rodzajów nierównozgłoskowe (w genetivie singularis mają więcej sylab niż w nominativie), które bezpośrednio przed końcowką genetivu singularis "- is" mają wyłącznie jedną spółgoskę. Do tej grupy należy także kilka rzeczowników równozgłoskowych (tzw. rodzina z pieskiem: mater, matris - matka, pater, patris - ojciec, frater, fratris - brat, senex, senis - starzec, vates, vatis - wieszcz, iuvenis, iuvenis - młodzieniec, canis, canis - pies, parentes, parentum - rodzice)
Neutra w trzeciej deklinacji w nominativie, accusativie i vocativie liczby mnogiej zakończone są na "a"
TYP SAMOGŁOSKOWY:
Do tej deklinacji należą wyłącznie rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone w nominativie singularis na: "- e", "- al", "-ar"
Według tej deklinacji odmieniają się także przymiotniki trzeciej deklinacji w stopniu równym.
ANIMAL, -is - zwierzę
SINGULARIS PLURALIS
N animal animal - ia
G animal - is animal - ium
D animal - i animal - ibus
Acc animal animal - ia
Abl animal - i animal - ibus
Voc animal animal - ia
N = Acc = Voc
TYP MIESZANY:
Do tego typu deklinacji należą rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego nierównozgłoskowe, które bezpośredni przed końcówką genetivu singularis mają przynajmniej dwie spółgłoski.
URBS - miasto
SINGULARIS PLURALIS
N urbs urb - es
G urb - is urb - ium
D urb - i urb - ibus
Acc urb - em urb- es
Abl urb - e urb - ibus
Voc urbs urb - es
Według tego typu odmieniają się również rzeczowniki równozgłoskowe zakończone w nominativie singularis na "-is" lub "- es"
NAVIS - statek
SINGULARIS PLURALIS
N navis nav - es
G nav - is nav - ium
D nav - i nav - ibus
Acc nav - em nav - es
Abl nav - e nav - ibus
Voc navis nav - es
INDICATIVUS IMPERFECTI ACTIVI
Tryb oznajmujący czasu przeszłego niedokonanego strony czynnej.
Cechą czasową imperfectum jest cząstka "- ba", którą dodajemy do tematu praesentis.
KONIUGACJA I
SINGULARIS PLURALIS
1. ama - ba - m ama - ba - mus
2. ama - ba - s ama - ba - tis
3. ama - ba - t ama - ba - nt
KONIUGACJA II
SINGULARIS PLURALIS
1. vide - ba - m vide - ba - mus
2. vide - ba - s vide - ba - tis
3. vide - ba - t vide - ba - nt
KONIUGACJA III
SINGULARIS PLURALIS
1. scrib - e - ba - m scrib - e - ba - mus
2. scrib - e - ba - s scrib - e - ba - tis
3. scrib - e - ba - t scrib - e - ba - nt
KONIUGACJA IV
SINGULARIS PLURALIS
1. audi - e - ba - m audi - e - ba - mus
2. audi - e - ba - s audi - e - ba - tis
3. audi - e - ba - t audi - e - ba - nt
sum:
eram eramus
eras eratis
erat erant
INDICATIVUS FUTURI I ACTIVI
KONIUGACJA I
SINGULARIS PLURALIS
1. ama - b - o ama - bi - mus
2. ama - bi - s ama - bi - tis
3. ama - bi - t ama - bu - nt
KONIUGACJA II
SINGULARIS PLURALIS
1. vide - b - o vide - bi - mus
2. vide - bi - s vide - bi - tis
3. vide - bi - t vide - bu - nt
KONIUGACJA III
SINGULARIS PLURALIS
1. scrib - a - m scrib - e - mus
2. scrib - e - s scrib - e - tis
3. scrib - e - t scrib - e - nt
KONIUGACJA IV
SINGULARIS PLURALIS
1. audi - a - m audi - e - mus
2. audi - e - s audi - e - tis
3. audi - e - t audi - e - nt
sum:
ero erimus
eris eritis
erit erunt
PRZYMIOTNIKI III DEKLINACJI
PRZYMIOTNIKI O 3 ZAKOŃCZENIACH
Singularis pluralis
N. acer, acris, acre (ostry,-a,-e) N. acres, acres, acria
G. acris G. acrium
D. acri D. acribus
Acc. acrem, acrem, acre Acc. acres, acres, acria
Abl. acri Abl. acribus
Voc. acer! acris! ace! Voc. acres! acres! acria!
PRZYMIOTNIKI O 2 ZAKOŃCZENIACH
Singularis pluralis
N. brevis, brevis, breve (krótki,-a,-e) N. breves, breves,brevia
G. brevis G. brevium
D. brevi D. brevibus
Acc. brevem, brevem, breve Acc. breves, breves, brevia
Abl. brevi Abl. brevibus
Voc. brevis! brevis! breve! Voc. breves! breves! breves!
PRZYMIOTNIKI O 1 ZAKOŃCZENIU
Singularis pluralis
N. felix (szczęśliwy, -a, -e) N. felices, felicia
G. felicis G. felicium
D. felici D. felicibus
Acc. felicem, felix Acc. felices,felicia
Abl. felici Abl. felicibus
Voc. felix Voc. felices! felicia!
11