CZASZKA

twarzoczaszka- (np) żuchwa, lemiesz, kość gnykowa (p) nosowe, szczeki, łzowe, podniebienne, jarzmowe, małżowiny nosowe dolne

mózgoczaszka- (to taka kość, która najmniejszym swoim fragmentem styka się z mózgowiem, za pośrednictwem opon) (np) czołowa, klinowa, potyliczna, sitowa (p) skroniowa, ciemieniowa

U płodu ciemiączka: nieparzyste przednie, nieparzyste tylne, 2 parzyste boczne; 2 kości czołowe.
kości twarzy- gnykowa, żuchwa, podniebienna, jarzmowa, nosowa, szczeka
kości pneumatyczne- przestrzeń wysłana błoną śluzową wypełniona powietrzem (czołowa, sitowa, klinowa, szczęki), maja za zadanie zmniejszania ciężaru czaszki.

połączenia: wielozrosty- szwy, staw skroniowo-żuchwowy (ruchy: opuszczania, podnoszenia, cofania, wysuwania, ruchy boczne), chrzastkozrosty.

Doły czaszki:

-przedni- położony najwyżej, utworzony przez kości czołowa, sitowa i część kości klinowej. z jamą nosową komunikuje się przez blaszka sitowa kości sitowej (nici węchowe) Granica między dołem przednim a środkowym jest brzeg tylny skrzydeł mniejszych kości klinowej i krawędź klinowa.

-środkowy- utworzony przez skrzydła większe kości klinowej i kość skroniową. Granica między środkowym a tylnym jest grzbiet spoidła (krawędź) i brzeg górny piramidy kości skroniowej.

-tylny- utworz. przez kość klinowa, potyliczną i pow. tylną piramidy kości skroniowej.

KRĘGOSŁUP

-szyjne(7)- pierwszy nie ma trzonu, drugi wyjątkowo duży trzon- ząb kręgu obrotnika; wyrostki poprzeczne zbudowane z 2 listewek kostnych, zrastających się na końcach i obejmujących otwór wyrostka poprzecznego; widełkowato rozdwojony wyrostek kolczasty

7- przejściowy miedzy szyjnymi a piersiowymi, cechy piersiowych: posiada dołki żebrowe dla głów 1-szej pary żeber, wyr. kolczysty nie jest rozdwojony, ale wystający

-piersiowe(12)- trzony kręgów są większe, wyrostki kolczyste nachodzą na siebie dachówkowato, wyst. dołków żebrowych (powierzchnie stawowe), wyrostki

-lędźwiowe(5)- najwyższe, duże, o płaskim, nerkowatym kształcie pow. górnej i górnej, nie maja właściwego wyrostka poprzecznego; wyrostek stawowy- ustawiony pionowo w płaszczyźnie strzałkowej, na pow., którego jest wyrostek suteczkowaty

-krzyżowe(5)- kształt klina, powst. ze zrośnięcia 5 kręgów krzyżowych (kościozrost); podstawa skierowana ku górze, wierzchołek do dołu, powierzchnia przednia miedniczna praktycznie gładka z otworami krzyżowymi przednimi, tylna pofałdowana z grzebieniami.

-g. krzyż. pośrodkowy(zrośnięte wyrostki kolczaste)

-g. krzyż. pośredni(zrośnięte wyrostki stawowe górne i dolne)

-g. krzyż. boczny(zrośnięte wyrostki poprzeczne)

powierzchnie boczne posiadają stawowe pow. uchowate do połączenia z kością biodrowa

-guziczne(3-4)- wyst. w postaci szczątkowej, tylko 1-szy posiada cechy kręgów(trzon, szczątkowe wyrostki poprzeczne, wyr. stawowe górne (różki guziczne, które łączą się z różkami krzyżowymi), pozostałe- okrągławe kostki. u osób starszych zrastają się w poj. kość guziczną, kostnieje również poł. między kością guziczka i krzyżowa.

krzywizna fizjologiczna kręgosłupa - są to naturalne krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, które wykształcają się na skutek naturlnego rozwoju dziecka np., kiedy dziecko zaczyna podnosić główkę lub chodzić: lordoza szyjna i lędźwiowa oraz kyfoza piersiowa i krzyżowa.
Wyrostki:

-kolczysty (sterczący do tyłu, ustawiony w płaszczyźnie pośrodkowej)

-poprzeczne

-stawowe górne i dolne (służą do stawowego połączenia kręgów między sobą)

Połączenia: za pomocą krążka międzykręgowego (odc. przedkrzyżowy)- dookoła pierścień włóknisty zbudowany z tkanki włóknistej, w środku jądro miażdżyste; stanowią 1/3 wys., przytrzymywany za pomocą więzadła podłużnego przedniego i podłużnego tylnego; łuki i wyrostki połączone stawami(prawy i lewy; wyrostek stawowy dolny i górny) i więzadłami; dzięki temu kręgosłup jest ruchomy: ruchy zgięcia prostowania, boczne, obrotowe. zakres ruchu zależy od tego w ilu stawach się odbywa.

Połączenie kręgosł. z czaszką- 1-szy nie posiada trzonu, tylko łuki przedni i tylny, połaczone są one czesciami bocznymi. kreg szczytowy laczy się z podstawa czaszki (koscia potyliczną) i tworzy staw szczytowo-potyliczny, utworzony przez kłykcie potyliczne. Do dołków stawowych dolnych przyczepione a kłykcie potyliczne. Niewielkie ruchy potkiwania.

2-gi posiada b. duży trzon, ku górze od niego sterczy ząb obrotnika na którym znajdują się 2 pow. stawowe (przednia i tylna) dzieki nim utworzony jest drugi staw głowy szczytowo-obrotowy. Ruchy obrotowe - ruchy przeczenia.

Więzadła (miedzy łukami i wyrostkami)

-żółte- łuki dwóch sąsiednich kręgów i zamykają kanał kręgowy od strony bocznej, ale najbardziej z tyłu

-międzykolcowe- brzegi dwóch sąsiednich wyrostków kolczastych

-międzypoprzeczne- brzegi dwóch wyr. poprzecznych

-nadkolcowe- szczyty wyr. kolczastych

-karkowe- szczątkowe

KLATKA PIERSIOWA

Mostek- kości płaska, skł. się z 3 części:

-rekojeść mostka- posida wciecia szyjne i obojczykowe; do bocznych pow. przyczepiaja się 1-sze żebra.

-trzon mostka- łczy się z rękojeścią chrzastkozrostem górnym mostka. Kąt mostka- kąt miedzy trzonem a rekojescia, miejsce przyczepu 2-go żebra.

-wyrostek mieczykowaty- na granicy z trzonem przyczepia się 7-me żebro

Żebra- prawdziwe (każde osobno łączy się bezpośrednio z mostkiem I-VII), rzekome (pośrednio VIII-X - za pomocą chrząstek łącza się z VII i tworza łuk żebrowy) i wolne (nie łacza się z mostkiem XI iXII)

Z kręgosłupem łącza się w 2 stawach:

-staw głowy żebra- głowa żebra ma pow. stwowa łączaca się z dołkami żebrowymi trzonu kregu

-staw żebrowo-poprzeczny- guzek żebra łaczy się z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego odpowiedniego kregu piersiowego.

TKANKA ŁĄCZNA

Czerwony szpik kostny- ma właściwości krwiotwórcze, potem zostaje zastąpiony przez szpik żółty-nieaktywny. u dorosłego człowieka powst. w sklepieniu czaszki, mostku, żebrach, nasadach kości długich, krgach kręgosłupa.

staw- ruchome połączenie między częściami szkieletu, spełniające 3 warunki: dwie powierzchnie stawowe, szczelina stawowa, torebka stawowa(zewn. włóknista i wewn. maziowa)

staw biodrowo krzyżowy- staw płaski łączący obie kości miedniczne z kością krzyżową, w ten sposób wytwarza się obręcz miedniczna

OPONY MÓZGOWIA

twarda- zbud. z dwóch zrośniętych ze soba blaszek zew. skierowanej do kości czaszki i wew. znajdującej się od strony mozgu. wysciela ona jamę kości czaszki i zatoki opony twardej (zatoka strzałkowa górna, zatoka strzałkowa Hudałowa). Jako okostna doprowadza naczynia krwionośne do kości i jako osłona mózgu.

Pajęczynówka- w niej znajduja się naczynia i nerwy, wypełniona płynem mózgowo rdzeniowym. przestrzeń podpajęczynówkowa - jest to przestrzeń między oponą miękką i pajęczą wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.

miekka (naczyniowa)- okrywa dokładnie powierzchnie mózgowia, wchodzi we wszystk bruzdy, w niej przebiegają naczynia biorące udział w unaczynieni mózgowia

Płyn mózgowo- rdzeniowy- wytwarzany w splotach naczyniówkowych w wyniku przesaczenia się wody i skł. osocza krwi. (zawiera również glukozę, białko i sole mineralne) i z komór dostaje się do jamy podpajęczynówkowej i dalej przez oponę twardą do zatok i do układu żylnego. powoduje, że opona pajęcza jest dociskana do blaszki wewnętrznej opony twardej. powinien być przezroczysty. chroni mózg i rdzeń kręgowy przed urazami mechanicznymi, a także przyczynia się do równomiernego rozkład ciśnienia w jamie czaszki.

MÓZGOWIE

Ośrodkowa cześć ukł. nerwowego, znajdująca się w jamie czaszki.

-pień mózgu (rdzeń przedłużony, most, śródmózg., międzymózg.)-jądra n. czaszkowych (III-XII)

-móżdżek (2 półkule, robak- cześć środkowa)

-mózg (półkule mózgu- kresomózg. parzyste: płaty, spoidła mózgu- kresomózg. nieparzyste: spoidło wielkie, przednie i sklepienie)

Rdzeń przedłużony- najniżej położony odcinek mózgowia, ma kształt ściętego stożka rozszerzającego się stopniowo ku górze. granica pomiędzy rdzeniem kręgowym, a rdzeniem przedłużonym znajduje się na dolnym brzegu skrzyżowania piramid lub w poziomie otworu wielkiego kości potylicznej.

Wzgórze (miedzymózg.)- blaszka rdzenna wewnętrzna - znajdują się w niej jądra śródblaszkowe, które kontrolują czuwanie; jądro grzbietowo - przyśrodkowe - łączy informacje dotyczące nastroju i instynktu; jądro boczne tylne - zaangażowane w łączenie informacji czuciowych; poduszka - łączy odczucia somatyczne oraz informacje słuchowe i wzrokowe; ciało kolankowate boczne - przekazuje informacje wzrokowe do kory mózgowej płata potylicznego; jądro brzuszne tylno - boczne - przekazuje informacje dotyczące bólu, dotyku ucisku, temperatury, wibracji do obszarów czuciowych kory mózgowej; jądro brzuszne boczne oraz przednie - Biorą udział w kontroli ruchów zamierzonych; jądro przednie - uczestniczy w procesach związanych z pamięcią i emocjami.

Podwzgórze- znajduje się na pow. brzusznej mózgowia. w jego tylnej części znajdują się półkoliste wyniosłości- ciała suteczkowate. Do przodu od ciał suteczkowatych wypukła się guz popielaty. Z jego przedniej części wyrasta zwężający się ku dołowi lejek, który łączy guz popielaty przysadką. Przed guzem popielatym znajduje się skrzyżowanie wzrokowe.

Most- tworzy poprzeczne, szerokie wypuklenie wyraźnie odgraniczone na pow. brzusznej mózgowia od r. przedłużonego. Zawiera jądra nerwów czaszkowych (V-XII)

Móżdżek- skł. się z nieparzystej części środkowej- robaka i parzystych półkul móżdżku; podzielone szeregiem poprzecznie przebiegających szczelin; pokryty jest istota szara, leży ponad komora IV i jest narządem biorącym udział w koordynacji ruchowej i utrzymaniu postawy ciała. wypełnia większą część dołu tylnego. Od góry przykrywają go półkule mózgu.

3 pary konarów: górne, środkowe, dolne.

położenie torebki wewnętrznej - w istocie białej półkul mózgu, jest skupiskiem dróg wstępujących i zstępujących. Jest to szeroka, skośnie ustawiona blaszka istoty białej, oddzielająca jądro soczewkowate od wzgórza i jądra ogoniastego.

OŚRODKI

ośrodek ruchu - w obrębie płata czołowego, okolicy przedśrodkowej, obejmującej zakręt przedśrodkowy i przednią część płacika okołośrodkowego

korowy ośrodek wzroku- znajduje się w korze dookoła bruzdy ostrygowej przebiegające poziomo w płacie potylicznym na przyśrodkowej powierzchni

ośrodek oddechowy- znajduje się w rdzeniu przedłużonym.

KOMORY: ściany komór pokryte są warstwą nabłonka tworzącego wyściółkę.

boczna-parzysta, znajduje się w przodomózg. w półkulach mózgu, ma kształty nieregularnej szczeliny, składającej się z części środkowej i trzech rogów: przedniego, tylnego i dolnego. przez parzysty otwór międzykomorowy płyn m-r dostaje się do komory III

III - położona jest w międzymózgowiu, otoczona przez oba wzgórza (prawe i lewe), oraz podwzgórze. Komorę II i IV łączy wodociąg mózgu- wąski kanał w śródmózgowiu.

IV- ma kształt piramidy, której podstawa jest skierowana do przodu, do mostu i rdzenia przedłużonego, a wierzchołek wcina się w móżdżek. W tylnej ścianie komory IV znajdują się 3 otwory: parzysty boczny i nieparzysty pośrodkowy. przez nie płyn m-r wydostaje się z wnętrza mózgowia do jamy podpajęczynówkowej, oddzielającej oponę miękką od pajęczej.

UNACZYNIENIE:

- t. kregowa- odchodzi od t. podobojczykowej, przebiega przez otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych i wchodzi przez otwór wielki potyliczny do tylnego dołu czaszki, gdzie łączy się w przeciwległą tętnicę podstawy mózgu

-t. szyjna wewn.- powst. z podziału t. szyjnej wspólnej(na wys. górnego brzegu chrząstki tarczowatej krtani). Koło tętnicze Willisa leży na podstawie mózgu, otacza twory międzymózgowia, zabezpiecza centralny system nerwowy przed spadkiem dopływu krwi.

KOŁO TĘTNICZE WILLISA

Pierścień naczyń tętniczy vcfch mózgu:

-Od przodu: tętnice przednie mózgu połączone t. łączącą przednią

-Od tyłu tętnice tylne mózgu

-Po bokach t. szyjna wew. i t. łącząca tylna.

RDZEN KRĘGOWY

Posiada opony; siega od L1 do L2, a nastepnie są korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych (ogon koński), które wychodzą przez otwory leżące poniżej.

Każdy odcinek ma parę nerwów rdzeniowych - n.rdzeniowy - mieszany (ruch - czuć )

Gałęzie:

Przednie: m. Tułowia, kończyny g i d - n. ruchowe

skóra boczna i przednia tułowia - n. Czuciowe

Tylne: m. głębokie grzbietu, skóra tylnej powierzchni ciała

Oponowe gałęzie łączące: wraca z powrotem unerwia opony rdz. kręg

Kanał kręgowy ograniczony:

Przód- trzony kręgów i krążki międzykręgowe, więzadło podłużne.

Bok- łuki

Tył- blaszki łuków, więzadła żółte

granica pomiędzy rdzeniem kręgowym, a rdzeniem przedłużonym - granica znajduje się na dolnym brzegu skrzyżowania piramid lub w poziomie otworu wielkiego kości potylicznej

NERWY

nerw- skupisko zarówno dendrytów jak i neurytów razem ze wszystkimi osłonkami

CZASZKOWE:

I węchowy- zmysłowy, receptor węchu, jama nosowa; osłabienie/brak powonienia, płynotok; złamanie podstawy przedniego dołu czaszki

II wzrokowy- zmysłowy, czopki i pręciki; osłabienie ostrości wzroku/całkowita ślepota po str. uszkodzenia, poszerzenie źrenic, zachowana reakcja na swiatło; uszkodzenia okolicy czołowo-skroniowej, złamania tropu oczodołu/kanału n. wzrokowego.

III okoruchowy- ruchowy/parasymp.; m. oka (dźwigacz powieki, skośny dolny, prosty przyśrodkowy i dolny; zwieracz źrenicy, ciała rzęskowego); opadniecie powieki, rozbieżny zez, poszerzenie źrenicy, brak reakcji na światło, podwójne widzenie; uszkodzenie podstawy przedniego dołu czaszki, złamanie skrzydeł mniejszych kości klinowej.

IV bloczkowy- ruchowy; m. skośny oka górny; podwójne widzenie przy patrzeniu w dół, problemy ze schodzeniem po schodach, zaburzenia widzenia; złamanie skrzydeł mniejszych kości klinowej

V trójdzielny- czuciowy/ruchowy

1-nerw oczny- cz. oczodoły

2-nerw szczękowy- cz. dół skrzydłowo podniebienny

3-nerw żuchwowy- cz. dół podskroniowy ruch. m. żwacze

VI odwodzący- ruchowy; oczodół- m. prosty oka boczny; zez zbieżny jedno/obustronny i podwójne widzenie; złamanie piramidy/spoidła tureckiego

VII twarzowy- cz./ruch./parasymp.; porażenie m. mimicznych ˝ twarzy; złamania piramidy kośi skroniowej i wyrostka sutkowatego/urazy tkanek miękkich bocznej okolicy twarzy.

VIII przeds.- ślimak.- zmysłowy; ucho wewn.; uszkodzenie słuchu, zawroty głowy, oczopląs; złamania piramidy kości skroniowej

IX język.-gardł.- ruch./cz./parasymp.; język, podniebienie miękkie, jama ustna, ślinianka przyuszna; zaburzenia połykania, utrata smaku, porażenie ˝ podniebienia; urazy X, XI, XII, złamania podst. tylnego dołu czaszki

X błędny- ruch./cz./parasymp.; krtań, gardło, przełyk; ucho zewn.; czucie smaku z kubków smak.; porażenie m. krtani, zaburzenia smaku, zaburzenia połykania

XI dodatkowy- ruchowy; m szyi, m. mostkowo-obojcz.-sutk, czworoboczny; porażenie m. mostkowo-obojcz.-sutk. i czworoboczny

XII podjęzykowy- ruchowy; język; porażenie połowy m. języka.

zmysłowe- I, II, VIII.

czuciowe- V, VII, VIII, IX, X,

ruchowe- III, IV, V, VI, VII, IX, X, XI, XII

parasympatyczne- III, VII, IX, X

RDZENIOWY- powstaje w otworze międzykręgowym z połączenia korzenia przedniego (ruch.) i tylnego (czuć.); ma charakter mieszany, dzieli się na gałęzie (przednia, tylną i oponową oraz łączącą białą w odcinku C8-L2 o charakterze symp. przedzwojowym)

korzeń przedni- część n. rdzeniowego zbudowana z włókiem odśrodkowych- ruchowych

wychodzących w rdzenia kręgowego i biegnących do otworu międzykręgowego, do nerwu rdzeniowego. Następnie włókna ruchowe biegną z gałęzią przednia i tylną n. rdzeniowego.

korzeń tylny- część n. rdzeniowego zbudowana z włókien dośrodkowych- czuciowych wnikające do rogu tylnego i do sznura tylnego rdzenia kręgowego.

jądro- skupisko ciał kom. w CSN

zwój nerwowy- skupisko ciał kom. poza CSN

­­­­___________________________________________________

KOŃCZYNA GÓRNA- obręcz barkowa: (obojczyk, łopatka), kość ramienna, łokciowa, promieniowa; ręka: 8 kości nadgarstka, 5 śródręcza, kości palców: 3 paliczki (bliższy, środkowy, dalszy), kciuk (bliższy, dalszy)

KOŃCZYNA DOLNA- kości miedniczne, guziczna, krzyżów, rzepka, udowa, piszczelowa, strzałkowa, stepu, śródstopia, palców.

M. DWUGŁOWY RAMIENIA- leży powierzchownie, na pow. przedniej ramienia, posiada 2 głowy: głowa długa- przyczepia się do guzka nadpanewkowego łopatki w jamie stawu ramiennego, głowa krótka- przyczepia się do wyrostka kruczego łopatki; obie głowy łączą się tworząc wspólny brzusiec przyczepiający się na guzowatości kości promieniowej. Funkcja: zgina staw łokciowy, ramienny, odwraca kość promieniową i bierze udział w odwodzeniu ramienia.

M. RAMIENNY- leży na ramieniu, pod m. dwugłowym, jest dużym, płaskim mięśniem, przyczepia się do powierzchni przedniej kości ramiennej i do guzowatości kości łokciowej; Funkcja; zgina staw łokciowy

M. KRUCZO-RAMIENNY- rozpoczyna się na wyrostku kruczym łopatki i kończy na pow. przyśrodkowej k. ramiennej w połowie jej dł., w połowie dł. przebija go n. mięśniowo- skośny. Funkcja: zgina staw ramienny i bierze udział w przywodzeniu ramienia.

M.CZWOROGŁ. UDA- leży na pow. przedniej uda, posiada 4 głowy, które stanowią oddzielne jednostki morfologiczne:

-m. prosty uda- rozpoczyna się na kolcu biodrowym przednim dolnym oraz na brzegu panewki i torebce stawu biodrowego, łączy się z pow. przednia rzepki i kończy się na guzowatości kości piszczelowej

-m. obszerny przedni- leży pod m. prostym, rozpoczyna się na 2/3 pow. przedniej trzonu kości udowej, kończy się we wspólnym ścięgnie m. czworogłowego

-m. obszerny przyśrodkowy- rozpoczyna się na wardze przyśrodkowej kresy chropowej, łączy się ze ścięgnem m. obszernego pośredniego(przedniego), a najniższe ścięgna z rzepką;

-m. obszerny boczny- rozpoczyna się na krętarzu większym i kończy się w błonie ścięgnistej nad rzepką

funkcja: prostuje staw kolanowy, zgina staw biodrowy, umożliwia pionowy ruch rzepki w osi kończyny.

M. KRAWIECKI- rozpoczyna się pod kolcem biodrowym przednim górnym, kończy się w okolicy guzowatości piszczelowej; funkcja: zgina staw biodrowy, kolanowy, przywodzi, obraca na zewn., i do wewn. udo.

STAW RAMIENNY- kulisty wolny

-wydrążenie stawowe łopatki; pow. stawowa głowy k. ramiennej (panewka stawu pogłębiona przez obrąbek stawowy)

-więzadła: kruczo-barkowe, kruczo-ramienne, obrąbkowo- ramienne

-ruchy: zgięcie w przód i w tył, prostowanie, odwodzenie do 90, przywodzenie, obrót na zewn. i do wewn., nałożenie wszystkich ruchów na siebie- obwodzenie

STAW ŁOKCIOWY-zawiasowy zmodyfikowany

-1)ramienno-łokciowy: bloczek k. ramiennej, wcięcie bloczkowe k. łokciowej 2)ramienno-promieniowy: główka k. ramiennej, dołek głowy k. promieniowej 3)promieniowo-łokciowy bliższy: obwód stawowy głowy k. promieniowej, wcięcie promieniowe k. łokciowej

-więzadła: pierścieniowate k. promieniowej, poboczne łokciowe, poboczne promieniowe,

-ruchy: zginanie, prostowanie, nawracanie, odwracanie

STAW KOLANOWY-zawiasowy zmodyfikowany

-1)udowo-piszczelowy: kłykcie k. udowej, kłykcie piszczeli 2)udowo- rzepkowy: pow. rzepkowa k. udowej, rzepka 3)piszczelowo-strzałkowy: pow. stawowa strzałkowa k. piszczelowej, pow. stawowa piszczelowa k. strzałkowej.

-więzadła: rzepki, poprzeczne kolana, krzyżowe przednie, krzyżowe tylne, poboczne piszczelowe, poboczne strzałkowe, podkolanowe skośne, podkolanowe łukowate.

-ruchy: zgięcie, prostowanie, obrót na zewn. i do wewn.

STAW SKOKOWY GÓRNY(skokowo-goleniowy)-bloczkowy, zawiasowy jednoosiowy

-bloczek k. skokowej, pow. stawowa dolna piszczeli, pow. stawowe kostki bocznej i przyśrodkowej

-więzadła: przyśrodkowe (trójgraniaste), skokowo-strzałkowe przednie i tylne, piętowo-strzałkowe, piszczelowo-skokowe tylne,

-ruchy: zgięcie grzbietowe i podeszwowe

MIEDNICA KOSTNA- kość biodrowa, kość kulszowa, kość łonowa połączone kościozrostem.

SĄSIEDZTWO NACZYŃ I NERWÓW

Obojczyk- poniżej obojczyka przebiega ż. podobojczykowa i od tyłu od żyły, t. podobojczykowa; splot ramienny

K. ramienna- głowa: sąsiaduje z naczyniami pachowymi i pęczkami części podobojczykowej splotu ramiennego; trzon: na pow. przedniej z t. ramienną, żyła ramieniową, n. pośrodkowym; na pow. tylnej z n. promieniowym i t. głęboką ramienia; koniec dalszy: n. łokciowy, n. promieniowy.

K. promieniowa- koniec dalszy sąsiaduje z t. promieniową.

Miednica kostna- sploty żylne, n. kulszowy

Kość udowa (nasada)- t. podkolanowa

K. strzałkowa- n. strzałkowy wspólny

MIEJSCA BADANIA TĘTNA:

kończyna górna- t. ramienna- bruzda przyśrodkowa m. dwugłowego ramienia, w dole łokciowym, na pow. przedniej

t. promieniowa- dystalny koniec przedramienia, w dolnej rozszerzonej pow. przedniej k. promieniowej

t. łokciowa- dystalny koniec przedramienia, na pow. przedniej, przyśrodkowo od ścięgna m. ramienno-promieniowego

kończyna dolna - t. udowa- poniżej więzadła pachwinowego, w górnej części trójkąta udowego

t. podkolanowa- przyśrodkowo, w dole podkolanowym przy zgiętym kolanie

t. piszczelowa tylna- kanał kostki przyśrodkowej

t. grzbietowa stopy- 1-sza przestrzeń międzykostna śródstopia, na grzbiecie stopy, przyśrodkowo od ścięgna m. prostownika długiego palucha.

Miejsca pobierania krwi tętniczej;

-t. promieniowa- w tabakierce anatomicznej, [tam gdzie tętno]

-t. udowa- [tam gdzie tętno]

Tętnice kończyny górnej;

T. podobojczykowa na poziomie brzegu zewn. I żebra przechodzi w t. pachową, która dochodząc do poziomu ścięgna m. najszerszego grzbietu przechodzi w t. ramienną, biegnącą na tylnej pow. trzonu kości ramiennej. Dzieli się na t. promieniową i łokciową w głębi dołu łokciowego po stronie przyśrodkowej ścięgna dwugłowego T. promieniowa- przebiega wzdłuż k. promieniowej, aż do pow. przyśrodkowej wyrostka rylcowatego k. promieniowej, kończy się w łuku głębokim dłoniowym. T. łokciowa- biegnie wraz z nerwem łokciowym ku stronie łokciowej przedramienia, następnie po str. promieniowej k. grochowatej kończąc się w łuku dłoniowym powierzchownym.

Tętnice kończyny dolnej;

T. udowa biegnie w przedłużeniu t. biodrowej zewn. i zmienia nazwę pod więzadłem pachwinowym, przechodząc w dole podkolanowym w t. podkolanowa. T. podkolanowa biegnie najbardziej przyśrodkowo i dzieli się na t. piszczelowa przednią i tylną, od której odchodzi t. strzałkowa. T. piszczelowa tylna przechodzi następnie przez kanał piszczelowy kostki przyśrodkowej. T. piszczelowa przednia biegnie miedzy mięśniami po stronie przedniej. jej przedłużeniem jest t. grzbietowa stopy.

NERWY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Splot ramienny- powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych od C4-C8 lezących po tej samej stronie rdz. kręgowego, leży na szyi w szczelinie tylnej mięśni pochyłych. Wyróżniamy część nadobojczykową i podobojczykową- wytwarza 3 pęczki:

-boczny- leży do boku od tętnicy pachowej, wychodzi z niego: n. mięśniowo-skórny (m. przedramienia: dwugłowy, kruczo-ramienny, ramienny; boczna pow. przedramienia) i korzeń boczny nerwu pośrodkowego.

-przyśrodkowy- wychodzi z niego n. łokciowy (przedramię, ręka; czuciowo-skóra palca V, łokciowa strona palca IV, druga połowa grzbietu ręki), korzeń przyśrodkowy nerwu pośrodkowego, n. skórny przyśrodkowy ramienia, n. skórny przyśr. ramienia.

-tylny- n. pachowy (wchodzi do otworu czworobocznego pomiędzy szyjkę kości ramiennej a głowę długą m. trójgłowego ramienia, wychodzi spod tylnego brzegu m .naramiennego unerwiając go), n. promieniowy (wychodzi ze splotu ramiennego poniżej m. obłego większego, wchodzi do bruzdy na tylnej pow. k. ramiennej od str. przyśrodkowej i góry, ku dołowi i bocznie, gdzie oddaje gałęzie mięśniowe do gr. tylnej m. ramienia, unerwia: m. trójgłowy, m. łokciowy

NERWY KOŃCZYNY DOLNEJ

Splot lędźwiowy powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych L1 do L3 leżących po tej samej stronie. Jest to splot parzysty, leżący na tylnej ścianie jamy brzusznej:

-n. udowy- m. czworogłowy uda, m. krawiecki, ˝ m. grzebieniastego

-n. zasłonowy- ˝ m. grzebieniastego, m. przywodziciele, m. smukły uda

Splot krzyżowy powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich leżących poniżej L3, czyli od L4 przez L5 wszystkie krzyżowe i guziczne. Splot krzyżowy jest największym splotem ustroju człowieka. Leży w jamie miednicy.

-n. pośladkowy górny i dolny- m. pośladków

-n. skórny tylny uda

-n. sromowy- wchodzi do kanału sromowego

-n. kulszowy- największy nerw ustroju

a)n. piszczelowy: mm grupy tylnej podudzia: powierzchowny (brzuchaty łydki i płaszczkowaty) i głęboki (piszczelowy tylny, zginacz długi palców, zginacz długi palucha); mm. grupy tylnej uda (m. dwugłowy uda, m. półścięgnisty, m. półbłoniasty), nerw podeszwowy przyśrodkowy i boczny i unerwia wszystkie mięśnie podeszwy.

b)n. strzałkowy wspólny:

-głęboki- mm. grupy przedniej podudzia (m. piszczelowy przedni, m. prostownik długi palców, m. prostownik długi palucha, m. prostownik krótki palców, m. prostownik krótki palucha)

-powierzchowny- mm. grupy bocznej podudzia (m. strzałkowy długi i krótki), rozgałęzia się na n. skórny grzbietu stopy pośredni i n. skórny grzbietu stopy przyśrodkowy;

Czuciowo nerw kulszowy unerwia skórę podudzia i stopy za wyjątkiem brzegu przyśrodkowego podudzia i stopy unerwianych przez nerw udowo - goleniowy- najdłuższą gałąź nerwu udowego.

Ścięgno Achillesa - ścięgno piętowe, największe i najsilniejsze ścięgno; leży z tyłu stawu skokowego i przyczepia się na guzie piętowym, utworzone z mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego.

Kanał nadgarstka- znajduje się na granicy przedramienia i ręki, utworzony przez 2 szeregi kości nadgarstka, przechodzą przez niego 4 ścięgna zginacza palców powierzchownego i 4 głębokiego, ścięgno zginacza dł. kciuka, n. pośrodkowy

Trójkąt udowy- okolica uda, której podstawę stanowi więzadło pachwinowe, ścianę przyśrodkowa m. przywodziciel długi, boczną- m. krawiecki, wierzchołek odpowiada otworowi górnemu kanału przywodzicieli.

Dół łokciowy- ma kształt rombu ograniczonego: przegrodą międzymięśniową ramienia przyśrodkowa, m. dwugłowym ramienia, m. nawrotnym obłym, m. ramienno-promieniowym. Zawiera t. ramienną (t. promieniowa i łokciowa), t. boczną łokciową dolna, t. wsteczną promieniową, n. chłonne głębokie, węzły chłonne łokciowe głębokie, n. żylne, n. pośrodkowy, gałęzie n. promieniowego.

___________________________________________________

UKŁAD ODDECHOWY

górne drogi oddechowe - jama nosowa, gardło

dolne drogi oddechowe- krtań, tchawica, oskrzela, płuca,

JAMA NOSOWA

-przedsionek nosa (pokryty skórą)

-j. nosowa właściwa- granica pomiędzy nimi jest próg nosa

Nozdrza przednie, ściana boczna nosa (ujścia zatok przynosowych) przedzielona jest przez małżowiny nosowe (dolną i górną) na przewody nosowe: dolny, środkowy i górny.

Ściana dolna: szczęka, wyrostek podniebienny szczęki i blaszka pozioma k. podniebiennej.

Ściana górna: k. nosowa, kolec nosowy k. czołowej i blaszka sitowa kości sitowej (wyciek płynu m-r), k. klinowa; Przy przejściu ściany górnej w tylną wyróżniamy zachyłek klinowo-sitowy; ku tyłowi przez nozdrza tylne j. nosowa łączy się z nosową cz. gardła.

Przegroda nosa jest gładka, utworzona przez blaszkę pionowa k. sitowej, lemiesz, cz. chrząstek skrzydłowatych większych i chrząstkę przegrody nosa.

J. nosowa kostna: szczęka, k. sitowa, fragment k. łzowej, małżowina nosowa dolna, k. podniebienna i k. klinowa; uzupełniona jest przez chrząstki.

Zatoki przynosowe: czołowa, szczękowa, klinowa

GARDŁO

Położenie: leży na szyi do przodu od kręgosłupa szyjnego, ku tyłowi od jamy nosowej, jamy ustnej i krtani. Sięga od podstawy czaszki do C6, gdzie przechodzi bezpośrednio w przełyk. Jest wspólnym odcinkiem przewodu pokarmowego i oddechowego. Dł 13-14 cm, szer. 4-5cm; wyróżniamy 3 cz.:

-nosową: sięgającą od podstawy czaszki do podniebienia miękkiego

-ustną: od podn. miękkiego do nagłośni

-krtaniową: sąsiaduje od przodu z krtanią.

Sąsiedztwo: ku przodowi z:

-j. nosową- przez nozdrza tylne

-j. ustną- przez cieśń gardzieli

-krtanią- przez wejście do krtani

-j. bębenkową- przez trąbkę słuchową

ku dołowi przechodzi w przełyk.

Budowa: niewielka ściana górna, gdy przechodzi w tylną (jest gładka) - migdałek gardłowy (trzeci); Ściana boczna jest gładka, w jej cz. nosowej znajduje się ujście gardłowe trąbki słuchowej.

Ściana gardła ma budowę warstwową- błona śluzowa, podśluzowa, mięśniowa i na zewn. przydanka łacznotk.

KRTAŃ

Położenie: C4 - C6, poniżej nasady języka i kości gnykowej; leży bezpośrednio od gardła a do tyłu od gruczołu tarczowego, przechodzi w tchawicę, przykryta przez m. podgnykowe.

Wejście do krtani ograniczone jest głównie przez nagłośnię i fałdy nagłośniowo-nalewkowe.

Budowa:

-przedsionek krtani- sięgający od wejścia do krtani do fałdów przedsionkowych

-cz. pośrednia- od fałdów przeds. do głosowych.

-cz. podgłośniowa- pon. fałd. głos.

Szkielet: chrząstki p.: nalewkowate, różkowate, klinowate; chrząstki np.: nagłośniowa, tarczowata, pierścieniowata.

Szpara głośni- dolna cz. pietra pośredniego krtani, znajduje się pomiędzy więzadłami głosowymi i dzięki temu, że napinają się one symetrycznie i że są ruchome możemy mówić.

Unerwienie: dochodzą 2 odgałęzienia n. błędnego:

-krtaniowy górny (przebija błonę tarczowo-gnykową i unerwia bł. śluz. 2 górnych pięter krtani i oddaje gałąź do m. pierścienno-tarczowego)

-krtaniowy dolny (unerwia cz. podkrtaniową bł. śluz. i pozostałe m. krtani; uszkodzenia powodują: bezgłos, zwiotczenie strun głosowych, duszności)

TCHAWICA

Położenie: łączy krtań z oskrzelami; leży przed przełykiem i nieco na prawo od niego. Od przodu znajduje się tarczyca. Po bokach znajduja się: t. szyjna wspólna, ż. szyjna wewn. i n. błędny. Zaczyna się na szyi na wysokości C6, następnie wchodzi przez otwór górny klatki piersiowej, gdzie układa się w śródpiersiu górnym za rękojeścią mostka. Na wysokości Th4 dzieli się na oskrzela główne prawe i lewe.

Budowa: Zbudowana z bł. śluz., podśluz., podkowiasto ułożonych chrząstek tchawicy (z przodu i z boku) połączonych więzadłami pierścieniowatymi, tylna ściana zbudowana z mięśnia gładkiego (tchawicznego).

OSKRZELA

Położenie: rozpoczynają się od rozdwojenia tchawicy na wysokości Th4 i dzielą się na prawe i lewe.

Budowa: podobna do tchawicy, ściana zbudowana z podkowiastych chrząstek, których końce łączy ściana błoniasta. Błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem migawkowym i posiada gruczoły surowiczo-śluzowe i kom. kubkowe.

Oskrzele prawe: krótsze i szersze, większa śr., dł. 2,5 cm., biegnie bardziej pionowo - kąt odejścia od tchawicy 20-45st, wchodzi do wnęki płuca na wys. Th5, objęte od góry łukiem żyły nieparzystej, biegnie początkowo nad oskrzelem a następnie do przodu, dzieli się na trzy oskrzela płatowe: nadtętnicze i podtętnicze.

Lewe oskrzele jest dłuższe i węższe, biegnie bardziej poziomo - 30-55st, gdyż musi dopasować się do serca, do wnęki płuca wchodzi na wys. Th6, biegnie pod łukiem aorty i krzyżuje od początku przełyk, przewód piersiowy i aortę zstępującą. Tętnica płucna prawa biegnie początkowo nad oskrzelem a następnie nieco przed nim, dzieli się na dwa oskrzela płatowe: górne i dolne.

Dzielą się tworząc drzewo oskrzelowe:

Drzewo oskrzelowe- mocna ściana, zbudowana z chrząstek, słuzy do transportu powietrza do drzewa oddechowego, dzieli się 16 razy: chrząstki w ścianie, przewodzi powietrze; oskrzela główne, płatowe, segmentowe, podsegmentowe, oskrzeliki, oskrzeliki końcowe

unaczynienie: tętnice płucne od pnia płucnego czynnościowo (2 prawe i 2 lewe t. płucne, utlenowanie krwi). Tętnice oskrzelowe od aorty odżywczo

Drzewo oddechowe- cieńsza ściana, brak chrząstek, dochodzi w nim do wymiany gazowej; oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe i pęcherzyki płucne

unaczynienie: t. oskrzelowe lewe (od cz. wklęsłej łuku aorty). zyła nieparzysta (po str. P) i nieparzysta krótka (L)

PŁUCA

Położenie: w klatce piersiowej, na przeponie, otoczone opłucną

jama opłucnej - szczelina włosowata, ograniczona wszystkimi rodzajami opłucnej, zawierająca niewielką ilość płynu surowiczego.

-opłucna ścienna- wyściełająca wewn. pow. klatki piersiowej; unerwiona czuciowo, n. przeponowe i międzyżebrowe; przeponowa, śródpiersiowa, żebrowa

-opłucna płucna- bezpośr. pokrywająca płuca; unerwiona czuciowo

-opłucna krezkowa- miejsce przejścia opłucnej płucnej w krezkową

Budowa:

-szczyt płuca- skierowany do góry

-podstawa płuca- pow. przeponowa

-brzegi: tylny, przedni, dolny.

-powierzchnie: wypukła (żebrowa), śródpiersiowa, dolna (przeponowa)

wnęka płuca- znajduje się na pow. śródpiersiowe, nie jest pokryte opłucną, jest to miejsce wejścia i wyjścia wszystkich tworów płuca: oskrzela, t. płucna, t. oskrzelowe, sploty nerwowe, 2 żyły płucne (górna i dolna), ż. oskrzelowe n. chłonne

płuco PRAWE- 3 płaty: górny (oddzielony szczelina poziomą, rozpoczynającą się w lini pachowej tylnej), środkowy i dolny (oddzielony szczelina skośną)

płuco LEWE- 2 płaty: górny i dolny; chartka. języczek płuca- struktura widoczna poniżej wcięcia.

korzeń płucny- P wnęka płuca: oskrzele główne, t. płucna prawa, oskrzele nadtętnicze, oskrzele podtętnicze, ż. płucna górna prawa, ż płucna dolna prawa;

L wnęka płuca: t. płucna lewa, oskrzele główne lewe, ż. płucna lewa, ż.płucna dolna lewa;

nerwy są splotu płucnego, tętnice i żyły oskrzelowe, węzły chłonne oskrzelowo- płucne

PIEŃ PŁUCNY- leży wewn. jamy osierdzia, biegnie ku górze i ku tyłowi, leżąc początkowo do przodu, a następnie po str. lewej aorty wstępującej i dochodzi do powierzchni dolnej łuk aorty. Na wys. krążka międzykręgowego Th5-Th6 dzieli się na tętnice płucne prawą i lewą; dł. 5 cm, śr 30 mm, odprowadza krew żylną odtlenowaną z prawej komory do płuc.

PRZEPONA- unerwiona przez n. przeponowe (prawy i lewy)- ruchowo i 6 par n. międzyżebrowych

SERCE

Położenie: w klatce piersiowej, w śródpiersiu środkowym dolnym na środku ścięgnistym przepony w worku osierdziowym, na wys. Th5 - Th9. Oś serca biegnie od podstawy serca (utworzonej przez oba przedsionki) do koniuszka serca (leżącego w LK), nachylona jest do głównych płaszczyzn pod katem 45 i biegnie od góry str. P i ku tyłowi do przodu i na str. L.

Worek osierdziowy zbudowany jest z 2 warstw: zewn. włóknistej i wewn. surowiczej.

Ściana serca zbudowana jest z 3 warstw: od wewnątrz wyścielone nasierdziem, śródsierdzie i wsierdzia. Śródsierdzie jest najgrubszą warstwą ściany serca. Zbudowane jest ze szkieletu serca, mięśnia sercowego i układu bodźcowo- przewodzącego (węzeł zatokowo - przedsionkowy SA (Keitha -Flacka), węzeł przedsionkowo - komorowy AV (Aschoffa - Tawary), pęczek przedsionkowo - komorowy (Hisa), włókna Purkinjego.)

Szkielet serca zbudowany z 4 pierścieni, stanowi część błoniasta przegrody.

Mięśniówka serca w obrębie przedsionków zbudowana jest z 2 warstw: wewn. osobnej dla każdego P, zewn. wspólnej dla obu P. w obrębie komór jest 3-warstwowa: skośna, okrężna i podłużna. W koniuszku nie ma warstwy okrężnej, skośna przechodzi bezpośrednio w podłużną wytwarzając wir serca.

Zastawki:

-przedsionkowo - komorowa prawa (trójdzielna)- zbudowana z 3 płatków (prawego, lewego i przegrodowego). w każdym płatku wyróżniamy pow. przedsionkową i komorową oraz brzeg wolny i brzeg przytwierdzony do szkieletu serca. Do pow. komorowej i brzegu wolnego dochodzą struny ścięgniste mięsni brodawkowatych PK, utrzymują one zastawkę w zamknięciu w czasie skurczu komory.

-przedsionkowo-komorowa lewa (mitralna)- złożona z dwóch płatków przedniego i tylnego, które podstawami są umocowane na pierścieniu włóknistym, umożliwia ona przepływ krwi z lewego przedsionka do lewej komory i zapobiega cofaniu się krwi. w każdym płatku wyróżniamy pow. przedsionkową i komorową oraz brzeg wolny i brzeg przytwierdzony do szkieletu serca. Do pow. komorowej i brzegu wolnego dochodzą struny ścięgniste mięsni brodawkowatych LK, utrzymują one zastawkę w zamknięciu w czasie skurczu komory.

-Aorty- leży na granicy stożka tętniczego KL płucnego aorty wstępującej. Zbudowana z 3 płatków (tylnego, P i L). Każdy płatek posiada pow. komorową (wypukłą) i pow. naczyniową (wklęsłą) oraz brzeg przytwierdzony i wolny. Na brzegu wolnym znajduje się aparat uszczelniający zastawkę: guzek Arancjusza i odchodzące od niego obłączki płatka. Płatek P i L wraz ze ścianą aorty ograniczają zatoki aorty- płucnego nich odchodzą t. wieńcowe.

-Pnia płucnego- leży na granicy stożka tętniczego KP i pnia płucnego. Zbudowana z 3 płatków (tylnego, P i L). Każdy płatek posiada pow. komorową (wypukłą) i pow. naczyniową (wklęsłą) oraz brzeg przytwierdzony i wolny. Na brzegu wolnym znajduje się aparat uszczelniający zastawkę: guzek Arancjusza i odchodzące od niego obłączki płatka.

do PP: ż. główna górna i dolna, zatoka wieńcowa, ż. serca przednie, ż. serca najmniejsze

do LP: - od tyłu uchodzą od niego 4 ż. płucne, po dwie z każdej strony, ż. serca najmniejsze

z LK: aorta wstępująca

z PK: pień płucny

Unaczynienie:

2 tętnice wieńcowe - prawa i lewa od początkowego odcinka aorty

T. wieńcowa prawa w bruździe wieńcowej, w prawo i ku tyłowi pod uszkiem prawym, dochodzi do bruzdy międzykomorowej tylnej, do koniuszka serca jako gałąź międzykomorowa tylna.

T. wieńcowa lewa między uszkiem lewym a pniem płucnym, krótki pień dzieli się na gałąź miedzykomorową przednią ( w bruździe międzykomorowej przedniej) oraz gałąź okalającą (w bruździe wieńcowej ).

Układ naczyń żylnych:

Zatoka wieńcowa: szeroki pień żylny długości ok.3 cm w tylnej części bruzdy wieńcowej; zbiera krew z większej części serca. Wchodzą do niej: ż. wielka, mała, średnia, tylna komory lewej, skośna przedsionka lewego.

Ż. przednie  - 3 lub 4; zbierają krew ze ściany przedniej komory prawej, wchodzą do przedsionka prawego.

Drobne żyły - ż. najmniejsze serca, zarówno do prawego przedsionka jak i do innych jam.

Unerwienie:

Ukł. Autonomiczny - splot serca u podstawy  utworzony przez nerwy serca: górny, środkowy, dolny oraz piersiowy.

-odchodzą do zwojów części szyjnej pnia współczulnego

-do cz. piersiowej pnia wsp.

Gałęzie  ( przywspółczulny): górna, środkowa i dolna do nerwu błędnego.

Mięśnie:

Przedsionek: m. grzebieniaste

Komora prawa: m. brodawkowate przednie, tylne, komorowe

Komora lewa: m. brodawkowate przednie i tylne

UKŁAD CHŁONNY

Chłonka: płyn miedzykom. przedtk., pozanaczyniowy; nie znajduje się w żadnej zamkniętej przestrzeni; uchodzi w katach żylnych:

Naczynia chłonne:

-powierzchniowe- leżą na powięzi, towarzysza naczyniom żylnym powierzchownym

-głębokie

Zbiornik mleczu: leży w j. brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej, dopływy:

-dwa pnie lędźwiowe wychodzące z węzłów lędźwiowych, które zbierają chłonkę ze ścian j. brzusznej, miednicy, przestrzeni zaotrzewnowej oraz k. dolnych.

-pień jelitowy, zbierający chłonkę z narządów przew. pok.

przewód piersiowy

położenie: największe naczynie chłonne, rozpoczyna się w j. brzusznej w przestrzeni zaotrzewnowej na wysokości L2, wychodzi ze zbiornika mleczu, przechodzi przez przeponę na wys. Th12, biegnie na przednio-prawej pow. kręgosłupa piersiowego ku górze w klatce piersiowej i przez otwór górny klatki piersiowej wchodzi na szyje i uchodzi do lewego kata żylnego, utworzonego przez ż. szyjną, wewn. z ż. podobojczykową- ujście jest nieco rozszerzone i zawiera zastawkę dwupłatkową;

Budowa: Śr. 2-4 mm, dł. 38-45 cm; dopływy:

-pień szyjny- zbiera chłonkę z połowy głowy i szyi, wychodzi z węzłów chłonnych szyjnych głębokich

-pień podobojczykowy- zbiera chłonkę ze ścian klatki piersiowej i kończyn górnych, wychodzi z węzłów chłonnych pachowych szczytowych, biegnie wzdłuż ż. podobojczykowej

-pień oskrzelowo- śródpiersiowy- zbiera chłonkę z narządów klatki piersiowej

ograniczenie śródpiersia - to przestrzeń leżąca pomiędzy jamami opłucnej, kręgosłupem i mostkiem. Dzieli się na 4 cz.: śródpiersie górne (ograniczone od przodu rękojeścią mostka, od dołu płaszczyzną przeprowadzoną od połączenia rękojeści i trzonu mostka do Th4.

Przednie(ograniczone od przodu mostkiem, od tył workiem osierdziowym i po bokach blaszką śródpiersiowe opłucnej ściennej.

Środkowe

Tylne(ograniczone od przodu workiem osierdziowym i przeponą, od tyłu-trzonami Th4-12, po bokach-opłucną śródpiersiową

___________________________________________________

NARZĄD WZROKU

Części składowe oka:

>>Błona Włóknista:

1) Twardówka - zabarwiona na biało, grubsza w tylnej części, zbudowana z pasm włókiem tkanki łącznej, posiada otwory dla n. wzrokowego, tętnic rzęskowych i żył wirowatych; granica z naczyniówką - blaszka brunatna, zawierającą wiotką tkankę łączną wraz z licznymi kom. barwnikowymi. Granica z rogówką - okrężny kanał - zatoka żylna, przez która odpływa z komór gałki ocznej ciecz wodnista oka.

2) Rogówka - część przednia, przezroczysta, gładka, nie posiada naczyń krwionośnych, dobrze unerwiona, jednolite załamywanie promieni świetlnych, pokryta wielowarstwowym nabłonkiem przednim.

>>Błona naczyniowa:

1) Naczyniówka - stanowi tylna część błony naczyniowej, biegną w niej rozgałęzienia tętnic rzęskowych oraz naczynia żylne, zawierają gęsta siec n. włosowatych, pokryta od zewnątrz częścią wzrokową - siatkówką; granica z siatkówką-blaszka podstawna

2) Tęczówka - przednia część błony naczyniowej, posiadający w środku otwór -źrenicę, posiada dwa mięśnie zwieracz i rozwieracz źrenicy umożliwiając zmianę wielkości źrenicy. Zawiera również barwnik, który nadaje kolor oczom.

Worek spojówkowy - szczelina włosowata między spojówką powiek i gałką oczną

Twory widoczne na dnie oka:

- Plamka żółta - obszar najprecyzyjniejszego widzenia. Znajdują się w niej głównie czopki, pozwalające na tworzenie obrazów ostrych i barwnych. Czopki różnią się od siebie wrażliwością na fale światła. Kombinacja pobudzeń różnych czopków daje pełne wrażenie odbioru barw, natomiast równomierne pobudzenie wszystkich - wrażenie bieli. Zakres fal światła widzialnego dla człowieka to 400-700 nm

- Plamka ślepa - jest to miejsce, w którym włókna nerwowe tworzą nerw wzrokowy. Brak elementów światłoczułych.

Drogę promienia świetlnego na siatkówkę - fala świetlna przechodzi przez rogówkę, komorę przednia oka(wypełniona płynem), źrenicę, ulega załamaniu na soczewce, przechodzi przez galaretowate ciało szkliste. Ostatecznie światło pada na siatkówkę -dając obraz rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony. Promień świetlny pobudza rozmieszczona na siatkówce fotoreceptory. W zewnętrznych cz. kom. wrażliwych na światło znajduje się purpura wzrokowa-rodopsyna, która pod wpływem światła rozpada się na cześć białkową - opsyne i niebiałkowy retinen, który wywołuje impulsy elektryczne w błonie komórkowej receptora. Następnie biegnie w nerwie wzrokowym, który w dole środkowym czaszki ulega skrzyżowaniu. Po skrzyżowaniu droga tworzy pasmo wzrokowe docierające do ciała kolankowatego bocznego. Ciało to jest podkorowym ośrodkiem wzroku. Dalej droga tworzy promienistość wzrokową i dociera do korowego ośrodka wzroku.

Struktury oka biorące udział w procesie

akomodacji - tęczówka, twardówka, soczewka; mięsień rzęskowy, włókna obwódkowe

Akomodacja- przystosowanie się oka o obserwacji obiektów z różnej odległości zmieniając kształt soczewki. Jeśli jakiś obiekt znajduje się w odległości większej niż punkt dali(6m), oko nie akomoduje i jednocześnie się nie męczy. Mięsień rzęskowy jest w stanie rozkurczu, włókna obwódkowe napinają się i rozciągają obwód torebki soczewki. Soczewka jest spłaszczona. W miarę zbliżania się odległości od obiektu następuje odruchowy skurcz mięśnia rzęskowego, który rozluźnia włókna obwódkowe, wskutek czego zmniejsza się napięcie torebki, a soczewka przyjmuje kształt coraz bardziej kulisty(ogniskowa zmienia się w taki sposób, że obraz cały czas skupiony jest na siatkówce).

Krótkowzroczność - gdy siła refrakcyjna oka jest zbyt duża i promienie skupiane są przed siatkówką - powstaje obraz rozmazany. Korekta -soczewki rozpraszające, laserowa modyfikacja krzywizny rogówki.

Dalekowzroczność - siła ref. jest zbyt mała i promienie skupiane są za siatkówką. Korekta - soczewki skupiające.

Astygmatyzm - siła łamiącą oka nie jest równomierna (przyczyna może być nieprawidłowa krzywizna rogówki). Powstające obrazy na siatkówce są rozmazane ze względu na nierównomierność skupiania fal świetlnych..

Zaćma - zmętnienie soczewki gałki ocznej. Choroba może być wrodzona, występować na skutek urazu lub starzenia

Jaskra- wzrost ciśnienia śródgałkowego, ucisk siatkówki, zwyrodnienie fotoreceptorów

Aparat ochronny oka - brwi, rzęsy, powieki, gruczoł łzowy, drogi odprowadzające łzy

Mięśnie zewnętrzne gałki ocznej - oka proste: górny, dolny, przyśrodkowy, boczny
oka. Skośne - górny i dolny poruszają symetrycznie oczami podlegają naszej woli są unerwione przez nerwy czaszkowe IV-skośny oka górny, VI-prosty boczny, III resztę

Nerwy czaszkowe dochodzące do gałki ocznej :II wzrokowy, III okoruchowy, IV bloczkowy, VI odwodzący

NARZĄD PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWY

Ucho zewnętrzne:

-małżowina uszna - kształt wydłużonej, powyginanej płytki, szkielet zbudowany z chrząstki sprężystej, dzięki czemu daje się łatwo odkształcić stale powracając do pierwotnej formy, bogato ukrwiona, m. szczątkowe (m. górny ucha),

-przewód słuchowy zewn. - chrząstkowy: utworzony przez chrząstkę przewodu słuchowego- w bocznej 1/3 części; kostny: w 2/3 przebiega w kości skroniowej; bocznie rozpoczyna się otworem słuchowym zewn., na końcu przyśrodkowym przewodu kostnego znajduje się bruzda bębenkowa, wysłany skórą, na której w części chrzęstnej wyrastają grube, krótkie włosy (gruczoły łojowe- wydzielina+ złuszczony nabłonek-> woskowina), zamyka go błona bębenkowa, przebieg śrubowaty-ku górze a nast. ku dołowi, otoczony ślinianką przyuszną od przodu i dołu, V3 i n. błędny X

Błona bębenkowa - zbudowana z promienistych i okrężnych włókien tkanki łącznej. Od zewn: nabłonek płaski, Od wewn: błona śluzowa, kształt owalny, ustawiona skośnie, unaczyniona przez gałązki tętnicze, zaopatrujące przewód słuchowy zewn. oraz gałązki naczyń jamy bębenkowej

Ucho środkowe:

-jama bębenkowa- szczelinowata przestrzeń zamknięta bocznie błoną bębenkową, od str. przyśr. - ścianą kostną błędnikową, tworzącą wzgórek (wewn. wzgórka znajdują się początkowe części ślimaka) od tyłu i ku tyłowi od wzgórka leży okienko ślimaka zawierające błonę bębenkową wtórną, a powyżej wzgórka okienko przedsionka

-kosteczki słuchowe - drgania błony bębenkowej są przenoszone na ucho wewn. drogą łańcucha kosteczek słuchowych:

*młoteczek- drobna kosteczka posiadająca część zgrubiałą (głowa młoteczka), która za pośrednictwem szyjki łączy się z rękojeścią; wyrostki (boczny i przedni) służą do umocowania młoteczka w jamie bębenkowej

*kowadełko- złożone z trzonu i odchodzących od niego odnóg: długiej zakończonej wyrostkiem soczewkowatym oraz krótkiej.

*strzemiączko- posiada głowę oraz 2 odnogi (przednia i tylną), łączące głowę z podst. strzemiączka, która znajduje się w okienku przedsionka.

Dzięki połączeniu młoteczka z kowadełkiem obie kosteczki stanowi dzwignie.

Ucho wewnętrzne:

- błędnik kostny

- błędnik błoniasty

trąbka słuchowa - jest przewodem o długości 3-4 cm, łączy gardło z uchem środkowym, rozpoczyna się w jamie bębenkowej, biegnie ku przodowi i przyśrodkowo uchodząc do części nosowej gardła. Służy do doprowadzania powietrza z gardła do jamy bębenkowej w celu wyrównania ciśnień wewnątrz i na zewnątrz błony bębenkowej oraz do odprowadzania śluzu i innych wydzielin z ucha środkowego do gardła.

TARCZYCA - zajmuje przednią część szyi w jej dolnej połowie. Górne brzegi sięgają do dolnej części chrząstki tarczowatej, a dolne do dolnej części gardła. Jest to nieparzysty gruczoł wydzielania wewn. Składa się z dwóch płatów bocznych (prawego i lewego) połączonych węziną, które leżą na górnym odcinku tchawicy.

SMAK - nerwy czaszkowe VII, IX, X, kubki smakowe (język), brodawki liściaste i okolne (n. X), brodawki grzybowate(n VII struna bębenkowa), (pod językiem) n. X podniebienie i policzki, unerwienie języka n. XII podjęzykowy - ruchowe, V - trójdzielny, IX, X - czuciowa.

ŻYŁA SZYJNA WEWNĘTRZNA - podstawowe naczynie żylne głowy, odprowadzające krew z mózgowia, łączy się z żyłą podobojczykową w żyłę ramienno-głowową po jednej i po drugiej stronie, z tym że po str. prawej jest krótka i biegnie pionowo w dół, a lewa jest dwukrotnie dłuższa, bo musi przejść na stronę prawą, gdzie łączy się z lewą w żyłę główną górną uchodzącą do PP.
Żyła główną dolną: 1)gałęzie ścienne:

żż. przeponowe dolne, żż. lędźwiowe, ż. biodrowe wspólne,

2)gałęzie trzewne: żż. wątrobowe, ż. nerkowa, ż. nadnerczowa prawa, ż. jądrowa/ jajnikowa
Kąt żylny - znajduje się na szyi w miejscu połączenia żyły szyjnej wewnętrznej z żyłą podobojczykową.

Miejsce badania tętna na szyi - na tętnicy szyjnej wspólnej.

AORTA

Wychodzi z LK tworząc cześć wstępującą, przechodzącą w łuk aorty i zstępującą piersiową, przechodzącą przez klatkę piersiową. Granicą miedzy aorta a łukiem jest worek osierdziowy. Od łuku aorty odchodzą kolejno: pień ramienno-głowowy (dzielący się na wysokości stawu mostkowo-obojczykowego prawego na: t. szyjną wspólną P i t. podoboj. P), t. szyjna wspólna L i t. podoboj. L. Tętnica szyjna wspólna dzieli się obustronnie na wysokości górnego brzegu chrząstki tarczowatej na t. szyjną wewn. i zewn. Tętnice podobojczykowe, przechodzą łukiem wypukłym ku górze i na wysokości brzegu zewn. I-szego żebra zmienia nazwę na t. pachową , która dochodząc do poziomu ścięgna m. najszerszego grzbietu przechodzi w t. ramienną, biegnącą na tylnej pow. trzonu kości ramiennej. Dzieli się na t. promieniową i łokciową w głębi dołu łokciowego po stronie przyśrodkowej ścięgna dwugłowego T. promieniowa - przebiega wzdłuż k. promieniowej, aż do pow. przyśrodkowej wyrostka rylcowatego k. promieniowej, kończy się w łuku głębokim dłoniowym. T. łokciowa - biegnie wraz z nerwem łokciowym ku stronie łokciowej przedramienia, następnie po str. promieniowej k. grochowatej kończąc się w łuku dłoniowym powierzchownym.

Aorta zstępująca piersiowa (od Th4) przechodząc przez otwór w przeponie na wysokości Th 12 zmienia nazwę na aortę brzuszną, biegnie wzdłuż kręgosłupa i na wysokości L 4 dzieli się na dwie t. biodrowe wspólne, które potem na wysokości stawów udowo-biodrowych dzielą się na t. biodrowe wewn. wchodzące do miednicy i zewn., które biegną w kończynie dolnej i pod więzadłem pachwinowym zmieniają nazwę na t. udowe, które biegną w przedłużeniu t. biodrowej zewn., przechodząc w dole podkolanowym zmieniają nazwę na t. podkolanowe. T. podkolanowa biegnie najbardziej przyśrodkowo i dzieli się na t. piszczelowa przednią i tylną, od której odchodzi t. strzałkowa. T. piszczelowa tylna przechodzi następnie przez kanał piszczelowy kostki przyśrodkowej. T. piszczelowa przednia biegnie miedzy mięśniami po stronie przedniej. jej przedłużeniem jest t. grzbietowa stopy.

JAMA USTNA

Położenie: jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego otwartym od przodu szparą ust, którą ograniczają wargi.

Budowa:

-przedsionek jamy ustnej- podkowiasta, pionowa szpara, znajdująca się pomiędzy policzkami i wargami (od zewnątrz) a dziąsłami i zębami (od wewnątrz). Do przedsionka jamy ustnej uchodzi na brodawce próchniczej większej, gruczoł ślinowy - ślinianka przyuszna (na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego) i szereg drobnych gruczołów ślinowych.

-jama ustna właściwa- w niej znajdują się ujścia dwóch gruczołów ślinowych: ślinianki podżuchwowej i podjęzykowej (na fałdzie podjęzykowym i między językowym).

Połączenie miedzy przedsionkiem a jama ustna właściwą znajduje się miedzy ostatnimi zębami a gałęzią żuchwy przez przestrzeń zazębową.

Unaczynienie: t. szyjna wewn., t. podjęzykowa, t. językowa…

Unerwienie: n. językowo-gardłowy IX

Język- trzon, wierzchołek i nasada (unerwiona czuciowo IX)

ruchowo-XII podjęzykowy; czuciowo-III gałąź trójdzielnego V

Przejście jamy ustnej w j. gardła stanowi cieśń gardzieli (,która ogranicza od góry wolny brzeg podniebienia miękkiego, z boków po dwa fałdy błony śluzowej: luk podniebienno- językowy i podniebienno- gradowy, od dołu zaś nasada języka).

GARDŁO

Położenie: leży od podstawy czaszki C6 do wysokości Th 6, do przodu od kręgosłupa szyjnego, do tyłu od jamy nosowej, jamy ustnej i krtani. Jest wspólnym odcinkiem przewodu pokarmowego i oddechowego

Budowa: ma budowę mięśniową mięśnie gardła: m. poprzecznie prążkowany, 3 mm. dźwigacze gardła, dł. 13-14 cm, szer. 4-5cm. Wejście gardła do jamy nosowej przez nozdrza tylne, przez cieśnie gardzieli do jamy ustnej i przez wejście krtani do krtani. Przez ścianę boczną komunikuje się z uchem środkowym, czyli z jamą bębenkową, przez trąbkę słuchową.

Gardło na wysokości C6 przechodzi ku dołowi w przełyk.

Unaczynienie: gałąź t. szyjnej wewn.- t. gardłowa wstępująca i jej gałęzie migdałkowe, t. podniebienna zstępująca (od t. szczękowej) i wstępująca (od t. twarzowej), gałązki t. tarczowatej górnej, t. gardłowa najwyższa; Żyły tworzą sploty i uchodzą do ż. szyjnej wewn.

Unerwienie: n. błędny X i językowo-gardłowy IX

PRZEŁYK

Położenie: leży pomiędzy kręgosłupem a tchawicą. Przełyk rozpoczyna się na wysokości dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej na wysokości C6, leży w linii pośrodkowej, na szyi przesuwa się w stronę lewą, biegnie do przodu od kręgosłupa ku dołowi, w śródpiersiu tylnym oddalając się od kręgosłupa, wchodzi przez otwór górny klatki piersiowej do klatki piersiowej. W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo uchodzi do żołądka w miejscu wpustu.

Budowa: Ściana boczna i ściany tylne są gładkie, za wyjątkiem górnej części ściany bocznej - ujścia gardłowego trąbki słuchowej.

Zwężenia przełyku: na wysokości C6 na poziomie chrząstki pierścieniowatej krtani, w miejscu połączenia z gardłem- zwężenie krtaniowe, Th4 w miejscu przejścia miedzy aorta i oskrzelem lewym- zwężenie aortowe, Th10 w miejscu przejścia przełyku przez przeponę.

Unaczynienie: gałązki tętnicze od t. tarczowatej dolnej, aorty zstępującej, t. żołądkowej lewej i t. przeponowej dolnej lewej; żyły uchodzą do ż. tarczowatej dolnej, ż. nieparzystej i ż. nieparzystej krótkiej do ż. głównej górnej i do ż. żołądkowej lewej.

Unerwienie: mięsnie poprzecznie prążkowane- n. błędny za pośrednictwem n. krtaniowego wstecznego. włókna przywspółczulne n. błędnego wytwarzają splot przełykowy i zaopatrują m. gładkie.

ŻOŁĄDEK

Położenie: leży w jamie brzusznej podprzeponowo, w piętrze górnym gruczołowym, wewnątrzotrzewnowo, w nadbrzuszu właściwym i podżebrzu lewym.

Budowa: duży zbiornik, w którym pokarm zostaje poddany procesom mechanicznym i chemicznym. rozróżniamy w nim 2 otwory: górny- ujście wpustowe (wpust) łączące przełyk z żołądkiem, następnie najwyżej położona część żołądka zwrócona wypukłością ku górze- dno żołądka, poniżej leży trzon żołądka, i dolny- ujście odźwiernikowe, łączące jamę żołądka z dwunastnicą, leżący w okolicy odźwiernika;

-ściany: przednia i tylną,

-krzywizny: mniejsza żołądka, większa żołądka,

Unaczynienie: krew biegnie z aorty brzusznej, następnie t. przeponowymi dolnymi, przechodzącymi w pień trzewny, dzielący się na t. śledzionowa, t. żołądkowa lewa i t. wątrobowa wspólna. odpływa do serca prawego przez żyły żołądkowe tworzące ż. wrotna uchodząca do wątroby

Unerwienie: ukł. autonomiczny; n. błędny X

JELITO CIENKIE

jest to najdłuższa część przewodu pokarmowego (4-5 m), zachodzi w nim trawienie białek, tłuszczów i węglowodanów pod wpływem enzymów wytwarzanych głównie przez trzustkę. Jelito cienkie dzielimy na: dwunastnicę jelito krezkowe, które z kolei dzieli się na jelito czcze i kręte.

Dwunastnica- pierwszy odcinek j. cienkiego, zachodzą w niej procesy trawienia chemicznego, rozpoczyna się od odźwiernika, leży pozaotrzewnowo, ma kształt podkowy, dzieli się na 4 części

-górną- biegnie od str. lewej, początkowy jej odcinek- opuszka dwunastnicy jest rozszerzony. Na wys. L1 tworzy zgięcie górne dwunastnicy, od którego zaczyna się kolejna część

-zstępującą- biegnie pionowo po prawej stronie kręgosłupa, przykrywając pośrodkowy brzeg prawej nerki. Na wys. L3 tworzy zgięcie dolne dwunastnicy, które daje początek kolejnej.

-poziomą (dolną)- po krótkim przebiegu ku stronie lewej po poprzedniej stronie kręgosłupa przechodzi w cześć wstępującą.

-wstępującą- biegnie po stronie lewej i ku górze dochodzi do wysokości L2, gdzie tworzy zgięcie dwunastniczo-czcze, od którego zaczyna się jelito krezkowe.

Unaczynienie: t. trzustkowo-dwunastnicza górna z pnia trzewnego i t. trzustkowo-dwunastnicza dolna od t. krezkowej górnej, żyły uchodzą do ukł ż. wrotnej.

Jelito krezkowe- zachodzi w nim wchłanianie produktów trawienia, dł. ok. 5m. Powierzchnia wewn. zawiera fałdy okrężne, biegną one spiralnie, zanikając w połowie długości j. krętego. Zwiększają one pow. wewn. jelita o ok. 35%. Znajdują się na nich kosmki jelitowe- wypustki błony śluzowej o 0,3-1 mm wys., jest ich ok. 10 mln, lecz ich gęstość zmniejsza się w kierunku końca j. cienkiego. Dzięki nim pow. chłonna zw. się o 600%. Kosmki pokryte są nabłonkiem walcowatym jednowarstwowym.

Dzieli się na:

-j. czcze- początkowe 2/5 części

-j. kręte- uchodzi do j. grubego

Unaczynienie: t. jelita czczego i t. jelita krętego od t. krezkowej,

Unerwienie: n. błędny X,

JELITO GRUBE

końcowy odcinek przewodu pokarmowego, odwadnia treść jelita i formuje kał,

Położenie: okala jamę brzuszną, zaczynając się w prawym dole biodrowym i kończąc w miednicy mniejszej,

Budowa: 135-150 cm dł. Błona śluzowa nie posiada kosmyków, ale znajdują się fałdy półksiężycowate. Jelito posiada również liczne otworki, stanowiące ujścia gruczołów jelitowych. Dzieli się na:

*jelito ślepe (kątnica)- jest to ślepy uchyłek jelita grubego w miejscu ujścia j. cienkiego do grubego, leży na talerzu biodrowym prawym. Unaczyniony przez t. kątniczą przednią i tylną, krew odprowadza żyła krezkowa górna.

Z dolnego końca j. ślepego wewnątrzotrzewnowo uchodzi do miednicy ślepo zakończony silnie zwężony odcinek jelita- wyrostek robaczkowy. Jest to narząd szczątkowy. Unaczyniony przez t. wyrostka robaczkowego, a krew odprowadza ż. wyrostka robaczkowego.

*okrężnicę- dalszy odcinek j. grubego, dzieli się na część:

-wstępująca- dł. 15-20cm, leży po prawej stronie jamy brzusznej, pozaotrzewnowo, wstępuje do pow. trzewnej wątroby, gdzie kieruje się w stronę lewą, tworząc zgięcie prawe okrężnicy

-poprzeczną- kieruje się ku ścianie przedniej brzucha do krzywizny większej żołądka, zataczając łuk skierowany wypukłością ku przodowi i dołowi, biegnie w kierunku końca przedniego śledziony, gdzie tworzy zgięcie lewe okrężnicy (leży wyżej od prawego)

-zstępująca- przylega do mięśnia czworobocznego lędźwi i poprzecznego brzucha, na poziomie grzebienia biodrowego lewego przechodzi w ostatni odcinek okrężnicy

-esowatą- koniec krezki esowatej określa granice dolna okrężnicy

*odbytnicę- rozpoczyna się na wys. S2 i przylegając do pow. miedniczej kości krzyżowej tworzy zgięcie krzyżowe. Po dojściu do wierzchołka kości guziczne zawraca ku tyłowi i dołowi, tworząc zgięcie kroczowe, leży pozaotrzewnowo.

WĄTROBA

Położenie: W jamie brzusznej wewnątrzotrzewnowo, w piętrze górnym gruczołowym, pod przepona po stronie prawej, w nadbrzuszu właściwym, częściowo w lewym podżebrzu, sięgając po lewą linię śr-obojczykowa.

Budowa:

-powierzchnie: przeponowa, trzewna, tylna

-płaty: prawy, lewy, ogoniasty, czworoboczny;

-wyciski narządów: przełyk, żołądek, dwunastnica, pęcherzyk żółciowy, okrężnica, nerka, nadnercza

-wewn: zrazili, wewnątrz pośrodkowo żyła środzrazikowa, zatoki wątrobowe, do których uchodzą żyły środzrazikowe, hepatocyty leżą pomiędzy zatokami

-siec mniejsza: więzadło wątrobowo- przełykowe, w. w- żołądkowe, w. w-dwunastnicze

Unaczynienie: odżywcze, t. wątrobowa wspólna od pnia trzewnego od aorty brzusznej

DROGI ŻÓŁCIOWE

Wewnątrz wątrobowe: żółć jest produkowana przez kom. wątrobowe, miedzy, którymi zaczynają się kanaliki żółciowe, wychodzące ze zraziła do przewodzików międzyzrazikowych. Łączą się one ze sobą tworząc przewód wątrobowy prawy, (który ma 2 dopływy: gałąź przednia i gałąź tylna) oraz przewód wątrobowy lewy (gałąź boczna i przyśrodkową). Przewody płata ogoniastego uchodzą do obu przewodów,. które potem łączą się w przewód wątrobowy wspólny, wyprowadzający cala żółć z wątroby.

Zewnątrz wątrobowe: Przewód wątrobowy prawy i lewy wytwarzają przewód wątrobowy wspólny, który nieco poniżej wnęki wątroby łączy się z przewodem pęcherzykowym wytwarzając przewód żółciowy wspólny. Przewód pęcherzykowy u swego końca uwypukla się w pęcherzyk żółciowy. Przewód żółciowy wspólny przed ujściem do dwunastnicy łączy się z przewodem trzustkowym wytwarzając bańkę wątrobowo - trzustkową. Wspólnie uchodzą na brodawce większej dwunastnicy.

ŻYŁA WROTNA

-zbiera krew z: nieparzystych narządów jamy brzusznej, z całej cewy pokarmowej tj.: brzusznego odcinka przełyku, żołądka, trzustki, śledziony, pęcherzyka żółciowego, dwunastnicy, j. czczego i krętego, kątnicy wraz z wyrostkiem robaczkowym, sieci większej i mniejszej, okrężnicy i górnej 1/3 części odbytnicy.

-dzieli się na gałąź prawa i lewą. Prawa oddaje gałąź przednia i tylna a lewa gałęzie płata ogoniastego i gałęzie boczne i przyśrodkowe. Gałęzie segmentowe rozchodzą się na coraz mniejsze i kończą się żyłami międzyzrazikowymi, przechodzącymi następnie w żyły okołozrazikowe i wreszcie w siec naczyń włosowatych.

KRĄŻENIE OBOCZNE

powstaje, gdy dochodzi do zaburzenia przepływu krwi przez:

-żyłę wrotna przepływu (ucisk przez guz nowotworowy, zakrzep w żyle)

-miąższ wątrobowy (marskość wątroby)

-żyły wątrobowe

krew z żyły wrotnej cofa się i może odpływać kilkoma drogami

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY

Położenie: leży w jamie brzusznej w dole pęcherzyka żółciowego, w piętrze górnym gruczołowym, wewnątrzotrzewnowo, na powierzchni trzewnej wątroby, w części przedniej bruzdy strzałkowej prawej. Dno pęcherzyka żółciowego sąsiaduje z przednią ścianą jamy brzusznej w miejscu skrzyżowania brzegu zewn. m. prostego brzucha z prawym łukiem żebrowym.

Budowa: Kształt spłaszczonej gruszki. Dno przylega do okrężnicy poprzecznej i zwrócone jest ku przodowi i wychodzące spod brzegu dolnego wątroby. Trzon pęcherzyka przechodzi w szyjkę (przylegającą do opuszki dwunastnicy), której dalszym ciągiem jest przewód pęcherzykowy.

Ściana pęcherzyka składa się z:

-błony surowiczej- zapobiega ona ocieraniu się ściany pęcherzyka o powierzchnie narządów j. brzusznej.

-błony mięśniowej- skł. się ze skośnie krzyżujących się ze sobą włókien mięśni gładkich

-błony śluzowej- posiadającej liczne fałdy zwiększające jej pow.

JAMA BRZUSZNA

Otoczona:

-od góry: kopułą przepony, która sięga po prawej do wysokości IV międzyżebrza, po lewej o 2,5 cm niżej, w ten sposób jama brzucha wchodzi do kl. piersiowej

-u dołu: kości należące do obręczy dolnej kończyny

Budowa: kształt owalny, wysłana otrzewną, ściany:

-skóra

-tkanka podskórna

-m. skośny brzucha zewn.

-m. skośny brzucha wewn.

-m. poprzeczny brzucha

-m. prosty brzucha (wraz ze smugami ścięgnistymi)

Przepuklina:

OTRZEWNA

błona surowicza wyściełająca jamę brzucha, zbudowana z tkanki łącznej włóknistej, zawierajęcej liczne włókna sprężyste, jest rozciągliwa i przesuwalna, pokryta niewielka il. płynu otrzewnowego, który zmniejsza tarcie miedzy narządami jamy brzusznej.

-ścienna- blaszka pokrywająca ściany jamy brzusznej

-trzewna- otaczająca narządy

-krezkowa- przytrzymuje przy ścianie j. brzusznej wpuklone do niej narządy, składa się z 2 blaszek otrzewnej

jama otrzewnej - to przestrzeń ograniczona otrzewną ścienną, trzewną i krezkową, zawierająca niewielką ilość płynu. U mężczyzn przestrzeń ta jest hermetycznie zamknięta, a u kobiet jest otwarta przez światło jajowodów, macicy i pochwy, znajdują się w niej jajniki.

zachyłki:

-torba sieciowa

-dolny torby sieciowej

-śledzionowy

-dwunastniczy górny

-dwunastniczy dolny

-zakątniczy

NARZĄDY LEŻACE

Wewnątzotrzewnowo - żołądek, opuszka dwunastnicy, jelito czcze i kręte, kątnica, okrężnica poprzeczna, esica.

Zewnątrzotrzewnowo - narządy lezące w jamie brzusznej miedzy jej ścianą a warstwa otrzewnej:

-przedotrzewnowo

-podotrzewnowo

-zaotrzewnowo

(okrężnica wstępująca i zstępująca, odbytnica, kątnica, trzustka)

Powyżej przepony - przełyk, gardło, jama ustna.

Droga sondy do żołądka - przedsionek jamy ustnej, jama ustna, cieśń gardzieli, gardło, przełyk, wpust żołądka, żołądek.

Dopływ żyły głównej dolnej - ścienne: ż. przeponowe dolne, ż. lędźwiowe, trzewne: ż. wątrobowe, ż. nerkowe, ż nadnerczowa prawa, ż jądrowa lub jajnikowa prawa.

---