Logopedia - z gr. logos -słowo , phedos -nauka, jest to nauka zajmująca się całością zagadnień związanych z komunikacją językową.

Przedmiot badań logopedii

Logopedia jest nauką o kształtowaniu się prawidłowej mowy, usuwaniu wad mowy oraz nauczaniu mowy w wypadku jej braku lub utraty.

Mowa jest dźwiękowym porozumiewaniem się ludzi. Jest ona procesem jednolitym, ale zależnie od aspektu badań możemy w nim wyodrębnić czynności nadawania mowy i czynności odbioru mowy oraz wytwór mówienia i rozumienia, czyli tekst. ( Karczmarek L)

Zadania logopedii można podzielić na dwie grupy:

1. - kształtowanie prawidłowej mowy w przedszkolu i w szkole, czyli dbanie o jej prawidłowy i jak najlepszy rozwój pod względem fonetycznym, gramatycznym i językowym;

-doskonalenie wymowy już ukształtowanej;

2. - usuwanie wad wymowy

- nauczanie mowy (mówienia i rozumienia) w wypadku jej braku lub utraty;

- usuwanie zaburzeń głosu;

-usuwanie trudności w pisaniu i czytaniu;

Okresy rozwoju mowy dziecka

• Okres Melodii:

• Trwa od urodzenia do 1 roku życia

• Poprzez krzyk i płacz dziecko reaguje na ból, strach, głód, pragnienie itp.

• Pojawia się głużenie - przypadkowe dźwięki wydobywane z gardła, nie mające związku ze słuchem.

• Pojawia się gaworzenie czyli przypadkowe wymawianie prawie wszystkich samogłosek i wielu spółgłosek, najpierw przypadkowo, później świadomie. Głuche dzieci nie gaworzą.

• Około 7 miesiąca pojawia się reakcja na mowę.

• Pojawiają się słowa typu: mama, tata, baba, papu

• W ostatnim kwartale pojawia się rozumienie.

• Okres Wyrazu

• Trwa od 1 do 2 roku życia

• Dziecko uczy się mowy głównie metodą naśladowania

• U większości dzieci dostrzega się początki mowy spontanicznej

• Wyrazy zaczynają zastępować gesty.

• Słownik dziecka zawiera kilkadziesiąt wyrazów z czego większość to rzeczowniki w mianowniku

• Okres Zdania

• Trwa od 2 do 3 roku życia

• Dziecko coraz lepiej rozumie mowę

• Zaczynają pojawiać się zdania, na początku dwuwyrazowe i twierdzące.

• Dziecko poznaje coraz więcej słów

• Okres swoistej mowy dziecięcej

• Trwa od 3 do 7 roku życia

• Mowa trzylatka jest już w pewnym stopniu ukształtowana, acz może być ukształtowana wadliwie

• Głoski trudniejsze są nadal zastępowane łatwiejszymi

• Pojawiają się neologizmy dziecięce

• 7 latek powinien prawidłowo wypowiadać już wszystkie głoski

Przyczyny powstawania wad wymowy:

• Opóźnione dojrzewanie lub uszkodzenie określonych struktur korowych odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój mowy.

• Nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy, np. nieprawidłowa budowa języka

• Obniżona sprawność słuchowa

• Niska sprawność narządów artykulacyjnych uniemożliwiająca wykonywanie ruchów potrzebnych do uzyskania danej głoski lub zamykanie dopływu powietrza do jamy nosowej przy artykulacji głosek ustnych.

• Choroby dróg oddechowych

• Nieprawidłowy nawyk połykania, tzw. zespolenie językowo- wargowe (wsuwanie podczas procesu połykania języka między zęby, co powoduje utrwalenie międzyzębowej pozycji języka w czasie artykulacji).

• Naśladownictwo - nieprawidłowe wzorce wymowy, z którymi dziecko spotyka się w najbliższym otoczeniu.

Najczęściej spotykane wady wymowy

• Sygmatyzm - nieprawidłowa artykulacja głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Wyróżnia się sygmatyzm: międzyzębowy, palatalny, przydechowy.

• Rotacyzm - nieprawidłowa artykulacja głoski r. Wyróżniamy rotacyzm: języczkowy, wargowy, pararotacyzm.

• Jąkanie - zaburzenie artykulacji polegające na niepłynności mówienia. Wyróżnia się jąkanie:

• Kloniczne - kokokoperek

• Toniczne - kkkoperek

• Kloniczno-toniczne - kokokoppperek

• Afazja i dysfazja - Opóźnienie w nabywaniu zdolności językowych (ekspresji i/lub percepcji mowy)

• Dyslalia (gr. dys - zaburzenie; lalia - mowa) - ogólne pojęcie stosowane przy określaniu różnych postaci wad wymowy. Inne definicje:

Wg Demelowa 1978
Nieprawidłowość w realizacji jednej głoski, wielu głosek, a nawet wszystkich lub niemal wszystkich głosek od razu; krańcowy stan nazywa się bełkotem.

Wg Spionek 1969
Zaburzenie mowy polegające na niemożności prawidłowego wymawiania określonych dźwięków.

Wg Kaczmarka 1966
Wadliwa realizacja fonemów, odbiegająca od ustalonej przez tradycję normy.

• Giełkot jest mową bezładną (bez ładu i składu). Polega na : Szybkim tempie mówienia, powodujące opuszczanie albo powtarzanie sylab lub słów oraz Chaotycznym sposobie językowego formułowania myśli

Logopeda - osoba, która prowadzi badania i działania praktyczne w zakresie ogólnej diagnozy stanu rozwoju mowy i ogólnej terapii zaburzeń komunikacji człowieka na różnych etapach rozwoju i w różnych sferach aktywności: edukacyjnej, społecznej i zawodowej.

Specjalizacje:

1. Logopedia wychowawcza- zajmująca się profilaktyką logopedyczną ( mającą na celu zapobieganie zaburzeniom mowy i głosu przez właściwe kształtowanie mowy u dzieci),

2. Surdologopedia- zajmująca się kształtowaniem mowy u niesłyszących, niedosłyszących i głuchoniewidomych.

3. Logopedia korekcyjna ( zwana też logoterapią) - dążąca do usuwania zaburzeń mowy, głosu oraz trudności w czytaniu i pisaniu.

4. Logopedia artystyczna- dbająca o kulturę żywego słowa potocznego, publicystycznego i artystycznego.

Logopeda ogólny jest specjalistą w zakresie ogólnej diagnozy i ogólnej terapii zaburzeń komunikacji, a szczególnie w zakresie diagnozy, profilaktyki i terapii zaburzeń artykulacyjnych i fonacyjnych spowodowanych uszkodzeniami lub dysfunkcją obwodowych narządów mowy.

Surdologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii logopedycznej osób ( dzieci, młodzieży i dorosłych) z uszkodzeniem słuchu ( głuchych, niedosłyszących, głuchoniewidomych).

Neurologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii logopedycznej osób z afazją, alalią, dyzartrią oraz diagnozy i terapii mowy osób z porażeniem mózgowym.

Balbutologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii osób jąkających się, jak również z innymi zaburzeniami płynności mówienia ( giełkot, bradylalia, tachylalia).

Oligofrenologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii osób upośledzonych umysłowo, z zespołem Downa, osób autystycznych, osób z autyzmem, a także chorych psychicznie.

Ortoepik jest specjalistą w zakresie kultury żywego słowa, zajmującym się techniką mówienia, budowania i interpretacji tekstów.

Glottodydaktyk jest specjalistą w zakresie wychowania językowego dzieci, diagnozy profilaktyki i terapii dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu (dysleksja, dysgrafia, dysortografia).

Wśród zadań wykonywanych przez logopedę możemy wyróżnić:

• przeprowadzanie badań logopedycznych z wykorzystaniem różnych narzędzi badawczych w celu ustalenia stanu rozwoju mowy i zaburzeń w komunikowaniu;

• ocenianie i interpretowanie wyników badań oraz formułowanie wskazań logopedycznych;

• ustalanie logopedycznego postępowania korekcyjno - terapeutycznego;

• ocenę, diagnozę i terapię logopedyczną dzieci, młodzieży i dorosłych;

• opracowywanie, adaptowanie oraz weryfikowanie narzędzi badawczych do diagnozy i terapii logopedycznej;

• prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w celu likwidowania lub zmniejszania zaburzeń mowy i zaburzeń komunikacji językowej;

• prowadzenie pracy profilaktycznej i terapeutycznej w zakresie czytania i pisania;

• komunikowanie się z rodzicami i opiekunami dzieci, młodzieży oraz dorosłych objętych opieką logopedyczną.

Logopedą może zostać osoba, która:

• 1. ukończyła studia wyższe na kierunku lub w specjalności logopedia, obejmujące w programie nauczania co najmniej 800 godzin kształcenia w zakresie logopedii i uzyskała tytuł licencjata lub magistra;

• lub

• 2. ukończyła studia wyższe i uzyskała tytuł magistra oraz ukończyła studia podyplomowe z logopedii, obejmujące co najmniej 600 godzin kształcenia w zakresie logopedii.

---