Psychologia - psyche z gr. znaczy dusza, duch. Zajmuje się zachowaniem i postawami człowieka, prognozuje zachowanie, nauka o procesach wewnętrznych warunkujących to zachowanie.

Socjologia zajmuje się ludźmi

Psychologia człowiekiem

Psychologia pracy - 3 działy:

1. przystosowanie pracy-warunków pracy do człowieka, do fizyczności

2. przystosowanie człowieka do sytuacji pracy. Rekrutacja, selekcja, dobór do pracy, szkolenia

3. przystosowanie człowieka do pracy z innymi ludźmi (budowanie systemów motywacyjnych, kwestia konfliktów, usprawnianie komunikacji).

Jak adekwatnie dostosować jednostkę do warunków pracy?

Musi występować adekwatność między potencjałem psycho-społecznym jednostki a środowiskiem pracy.

Model przystosowania zawodowego - Janina Karney

Model ten zakłada adekwatność między człowiekiem z sytuacją pracy.

• sprawność zawodowa (psycho-fizyczna), kompetencje potrzebne do wykonania pracy

• wymagania środowiska pracy (wymagania pracodawcy), zakresy obowiązków

Gdy występuje adekwatność między sprawnością a wymaganiami pojawia się przydatność zawodowa (1).

Gdy sprawność zawodowa przewyższa wymagania środowiska pracy to zachodzi decyzja nieracjonalna, jest to błąd demobilizacji

Gdy wymagania przewyższają sprawność zawodową to zachodzi błąd przeciążenia

• oczekiwania - potrzeby, aspiracje, które chce zrealizować

• wzmocnienie środowiska pracy, pojawia się satysfakcja z pracy (2), zadowolenie, poczucie spełnienia, stabilność wynagrodzenia, premie, nagrody

1. + (2) = przystosowanie zawodowe

Gdy jednostka jest nieprzystosowana życiowo, może wystąpić nieprzystosowanie zawodowe np. w przypadku choroby trwałej lub okresowej, kryzysu

częściowe przystosowanie zawodowe: zewnętrzne - gdy sprawność jest adekwatna do wymagań ale nie ma satysfakcji, wewnętrzne - sprawność wewnętrzna, ale nie adekwatna, nie ma kwalifikacji.

Poczucie sprawstwa - wewnętrzne umiejscowienie kontroli - umiejętność dostrzegania związku między własnym działaniem a skutkami teorii tegoż działania.

Sprawność interpersonalna

Pojawia się, gdy podejmując jakieś zachowanie mamy jakiś zamiar - gdy on się realizuje - mówimy o sprawności interpersonalnej. Niezbędne jest do tego posiadanie samoświadomości i samoakceptacji.

Samoświadomość - wiedza na temat swoich mocnych i słabych stron

Samoakceptacja - akceptuję siebie, zdrowe poczucie wartości

Jak budujemy samoświadomość?

„Okno Joehariego”

A, B - znane innym

A Ja dostępne	B Ja niewidome dla mnie
C Ja ukryte	D Ja nieznane

C, D - nieznane innym

A - obszar, który jest dostępny nam i innym, wiem jaki jestem i pokazuję to innym ludziom. Im bardziej poszerzamy A, tym większą mamy samoświadomość, większą adekwatność dokonywania wyborów.

B - inni wiedzą coś na mój temat ale ja nie zdaję sobie z tego sprawy, dla mnie obszar niedostępny

C - coś ukrywamy przed innymi, dotyczy aspektów wewnętrznych, wartości, postaw, myśli, uczuć

D - obszar nieuświadamiany przeze mnie i ukryty przed innymi, tzw. nieświadome ja.

Aktywność zadaniowa człowieka

Tadeusz Tomaszewski wyróżnia 3 kategorie sytuacji:

1. normalna - gdy mamy dobrze opanowany schemat wykonywania czynności, nie sprawia to nam trudności, powtarza się, nie wymaga nadmiernego zaangażowania i wysiłku

2. optymalna - gdy w sposób optymalny wykorzystujemy swoje możliwości do wykonania zadania

3. trudno - gdy przebieg naszych czynności zostaje zakłócony, maleje prawdopodobieństwo wykonania zadania na poziomie normalnym

Tadeusz Tomaszewski wyróżnia 5 typów sytuacji trudnych:

1. styl deprywacji - gdy czegoś brakuje do wykonania czynności, pojawia się bariera uniemożliwiająca jej wykonanie np. brak poczucia bezpieczeństwa w grupie, nakazy, ograniczenia, (aspekt psychologiczny),

2. styl przeciążenia - gdy poziom zadania stoi na granicy możliwości człowieka np., brak wiedzy, umiejętności (aspekt subiektywny),

3. utrudnienia - gdy możliwości są utrudnione przez pojawienie się zbędnych elementów bądź nieobecność potrzebnych np. zepsuty komputer, (aspekt zewnętrzny),

4. konfliktowy - gdy znajduje się w sytuacji działania przeciwstawnych sił (wartości), celów (preferencji) w nas, w ludziach, w relacjach międzyludzkich

5. zagrożenia - gdy istnieje prawdopodobieństwo naruszenia wartości cenionej przez człowieka w aspekcie psychofizycznym, psychospołecznym np. komunikat o zwolnieniach w zakładzie pracy, zaistnienie sytuacji zagrażającej naszemu życiu.

Postawy interpersonalne

Postawa - względnie trwały stosunek człowieka do obiektu

Odkrywcą naszych postaw interpersonalnych jest Tom Harris.

Samoakceptacja - typowe poczucie własnej wartości.

Układy akceptacji siebie i innych, dlaczego robię to co robię. Wiąże się to z poczuciem wartości i samoakceptacji. Są to wypadkowe bodźców od osób ważnych w życiu (wsparcie pozytywne i negatywne) np. osoby, od których dużo zależy w naszym życiu, rodzice. Sztuką jest przyjąć wsparcie. Wsparcie pozytywne podnosi naszą pewność siebie, podnosi się poczucie bezpieczeństwa i akceptacji.

Budowanie poczucia wartości innych ludzi oraz swoich:

Konstruktywna krytyka - w sposób nie obniżający poczucia wartości.

Lepsze jest jakiekolwiek wsparcie niż żadne. Brak wsparcia prowadzi do zaburzeń psychicznych i fizycznych.

2 kategorie wsparcia

1. pozytywne

• bezwarunkowe np. lubię Cię

• warunkowe np. lubię Cię ale tylko wtedy gdy mi nie przerywasz, jestem zadowolony z Pana pracy pod warunkiem, że Pan się nie spóźnia

2. negatywne

• warunkowe np. nie lubię kiedy na mnie krzyczysz

• bezwarunkowe np. nie lubię Cię i koniec

Do 8 roku życia tworzy się szkielet wartości. W późniejszym życiu kierujemy się schematami, które trudno zmienić.

Pozycje akceptacji, które mogą się pojawić:

Każdy z nas znajduje się na pewnym continuum.

1. JA OK

2. JA NIE OK

3. TY OK

4. TY NIE OK.

Z tych 4 pozycji powstają 4 układy akceptacji:

1. Ja OK. - Ty OK.

Wyraża się dużym poczuciem siebie i innych. Ja jestem OK., znam swoje prawa, swoje mocne i słabsze strony. Ty też jesteś OK. Są to ludzie, którzy żyją w zgodzie ze sobą i potrafią przyjąć potencjał innych ludzi. Rozumiem innych, ale też myślę o swoim.

2. Ja OK. - Ty nie OK.

Typowy dla osób agresywnych, zbyt pewnych siebie, aroganckich, intruzyjnych. Ja mam prawa Ty ich nie masz lub są one w drugiej kolejności.

3. Ja nie OK. - Ty OK.

Osoby, które uważają, że inni mają prawa przed nimi, lepiej się nie wychylać, osoby ulegle, wycofujące się z relacji, kumuluje się poczucie krzywdy, syndrom wielu uczuć negatywnych, brak pewności siebie, poczucia wartości.

4. Ja nie OK. - Ty nie OK.

Brak wiary w siebie i możliwości, oparcia w innych ludziach. Zachowania manipulacyjne, sprzyja mu zagrożenie, niepewność. Żeby sobie ulżyć obwiniamy drugich, poczucie winy, nałogi, samobójstwa.

Komunikacja

Komunikacja to proces, w którym ludzie wymieniają między sobą znaczenie, posługując się powszechnym zestawem symboli.

Elementy składowe komunikacji:

• kontakt społeczny

• wspólny środek przekazu - podobny lub ten sam zestaw symboli

• przekaz - informacje, które wysyłamy w procesie komunikacji

• zrozumienie

MODEL PROCESU KOMUNIKACJI

Zakłócenie

nadawca kodowanie kanał dekodowanie odbiorca skutek

kto? jak? komu? efekt

sprzężenie zwrotne

odbiór nadawanie

Przykład komunikacji:

• wykład, na którym słuchacze nie wykazują sprzężenia zwrotnego (dialogu, itp.)

KOMUNIKACJA JAKO AKCJA

prezentacja

komunikujący słuchacze

KOMUNIKACJA JAKO INTERAKCJA

przekaz

nadawca odbiorca

sprzężenie zwrotne

Komunikacja interpersonalna:

• skuteczna komunikacja zachodzi między osobami wtedy, gdy odbiorca rozumie informacje tak jak nadawca zamierzał

• skuteczność informacji zależy od:

• wiarygodności nadawcy

• wysyłania zrozumiałych informacji

• zdobywania informacji zwrotnych od odbiorcy

• dla zwiększenia prawdopodobieństwa większego zrozumienia komunikatu można:

• użyć więcej niż 1 kanału komunikacyjnego i powtórzyć informację więcej niż 1 raz

• komunikat jasny i całkowity z informacjami ubocznymi

• przedstawić informację jako własną, biorąc odpowiedzialność za jej treść

• zadbać o zgodność wypowiedzi werbalnych i niewerbalnych

Rodzaje przekazów

oralne niewerbalne

werbalne słowa mówione słowa pisane

niewerbalne ton głosu gesty

krzyk ekspresja

jakość wygląd

westchnienia dotyk

Komunikacja werbalna - słowa, którym nadajemy znaczenie

Komunikacja niewerbalna - sygnały pozasłowne, którym nadajemy znaczenie

Kompromis - rozwiązania zadowalające ale nie optymalne np. 1 + 1 = 1 ½ - ja daję 1 i Ty dajesz 1 ale każde z nas chce coś więcej

Poziom synergistyczny - ja OK. - ty OK.

Synergia - każda ze stron wygrywa, znajdujemy trzecie rozwiązanie

Warunki do wywołania efektu synergii:

• zaangażowanie

• motywacja

• wzajemne zaufanie

• akceptowanie różnic między ludźmi

• ryzyko

Bariery komunikacyjne

1. różnice w spostrzeganiu - są wypadkową różnego poziomu wiedzy i informacji, spostrzeganie zależy od sytuacji

2. różnice językowe - dane słowo nie zawsze oznacza to samo dla nadawcy i dla odbiorcy

3. szum - każdy czynnik, który zakłóca, powoduje zamieszanie lub w inny sposób utrudnia komunikowanie się

4. emocje - reakcje emocjonalne, gniew, miłość, odruchy obrończe, nienawiść, zazdrość, lęk, zakłopotanie - wpływają na zrozumienie przez nas cudzych komunikatów i na to, jak nasze komunikaty oddziaływują na innych

5. niezgodność komunikatów - gry komunikaty werbalne są niespójne z pozawerbalnymi (mowa ciała), wprowadzają zamieszanie w procesie komunikacji

6. nieufność - wiarygodność komunikatu jest w znacznym stopniu uzależniona od wiarygodności nadawcy (wiedza, uczciwość, wzajemne stosunki)

Kategorie barier komunikacyjnych

1. osądzanie - oceniam zachowanie drugiego człowieka:

• krytykowanie - wyrażanie negatywnej oceny

• przezywanie - etykietowanie, ma na celu poniżenie drugie osoby

• stawianie diagnozy - dotyczy analizowania zachowania człowieka, dlaczego ktoś tak zrobił?!

• chwalenie połączone z oceną (ocenianie narusza nasze poczucie wartości)

2. dawanie rozwiązań

• rozkazywanie - nakazywanie, co ma ktoś zrobić

• grożenie

• moralizowanie

• nadmierne wypytywanie

• doradzanie - podawanie gotowego rozwiązania

3. unikanie udziału w troskach drugiego człowieka

• odwracanie uwagi

• logiczne argumentowanie

• uspokajanie

Narzędzia konstuktywnego słuchania

• informacja zwrotna - zdanie przyczynowo-skutkowe

• parafraza - powtarzanie kluczowych sformułowań rozmowy

• pytania - otwarte (pogłębiające), zamknięte (porządkujące)

• odzwierciedlanie

Na poziomach języka, intonacji, norm społecznych, ciała 65-98% niewerbalne

Model ten dotyczy norm ciała.

Przekaz niewerbalny wiąże się też, oprócz mowy ciała z przedmiotami. Jest używany często w sposób nieświadomy. Siła przekazu niewerbalnego może ulegać zmianie pod wpływem siły emocji.

Funkcje komunikacji niewerbalnej

1. służą przekazywaniu znaczeń - przy pomocy emblematów - gestów, które są czytane w kulturze. Emblematy często nie mają symbolu pozakulturowego, warto je poznać

2. ilustrowanie wypowiedzi - uzupełnianie przy użyciu rąk, nóg, ciała

3. wyrażanie emocji - ekspresje

4. regulowanie zachowań - regulatory, strukturalizowanie relacji między ludźmi

5. dopasowanie do sytuacji - adaptatory, pukanie w stół, machanie nogą

W skład mowy ciała wchodzą:

• spoglądanie na rozmówcę

• spoglądanie podczas słuchania 75%

• podczas mówienia 41%

• wzajemne spoglądanie 31%

• przeciętna długość spojrzeń 2,95 sek.

• przeciętna długość wzajemnych spojrzeń 1,18 sek.

• gestykulacja - ruchy rąk, nóg, głowy

• wyraz mimiczny - grymas który wykonujemy przy pomocy mięśni twarzy (oczy, usta, brwi), całe ciało jest wyrażeniem naszych emocji

• postawa i ruchy ciała - sposób w jaki siedzimy, chodzimy

• dotyk, kontakt fizyczny - może być wyrazicielem intencji, ciepła, agresji. Zapamiętujemy lepiej, gdy ktoś nas dotknie

• pozycja ciała w trakcie rozmowy

• wygląd fizyczny

• głos - intonacja (akcentowanie, barwa głosu, rytm mówienia, szybkość, płynność wypowiedzi, czystość, siła głosu, dźwięki paralingwistyczne)

• dystans fizyczny - 4 strefy:

• strefa intymna - do 50cm

• osobista - 150cm

• społeczna - do 350cm

• publiczna - pow. 350cm

Wartości te są orientacyjne, każdy reguluje je w zależności od własnych potrzeb.

Aranżacja otoczenia

konwersacja współpraca

rywalizacja izolacja

Przekaz niewerbalny jest niejednoznaczny.

Symptomy kłamstwa:

• twarz i reszta ciała

• zmienia się autoprezentacja

najprawdopodobniej kłamstwo - gdy sygnał niewerbalny pojawia się wraz ze słowem lub po nim

• ruchy ręki przy ustach

• ruchy gałek ocznych - fakty- w lewą stronę

- fantazja - w prawą

• tzw. efekt Schopenhauera - niech mówi i brnie dalej w temat, aż w końcu sama się wygada

• zmiana zabarwienia skóry

Przestrzeń międzyludzka zależy od:

• zażyłości

• uwarunkowań kulturowych

• wychowania

USA, Austria, Nowa Zelandia - z dystansem do dotyku

Postawa

Postawa to względnie stały stosunek do obiektów, idei, wartości, trwała ocena ludzi, obiektów, idei. Mogą ulegać zmianie, ale nie są łatwe do zmiany.

Postawa zawiera 3 komponenty

1. emocjonalny - uczucia, które kojarzę z obiektem

2. poznawczy - myśli, moje przekonania na temat obiektu

3. behawioralny - zachowanie jakie przejawiam wobec obiektu.

Postawy powstają w wyniku oddziaływania społecznego. Człowiek, który nie podlega wpływom społecznym nie tworzy postaw. Zmiana postaw następuje pod wpływem innych ludzi. Reklama jest przykładem oddziaływania na zmianę postawy człowieka.

Nadawanie komunikatów perswazyjnych

Postawy u grup zmieniamy przy budowaniu komunikatów perswazyjnych.

Perswazja - ma na celu zmianę przekonań

Na skuteczność tego komunikatu wpływa:

• kto mówi?- atrakcyjność, wiarygodność nadawcy

• co mówi? - jakich argumentów używamy racjonalnych czy emocjonalnych, kryteria obiektywne czy bardziej na podświadomość

• do kogo mówi? - inteligencja, rodzaj publiczności, co słuchacz mówi do siebie kiedy słyszy to co ja do niego mówię - autoperswazja

O skuteczności komunikatów perswazyjnych nie decyduje tylko treść przekazu tylko jaką reakcję treść będzie wywoływała u słuchacza. Jeżeli wzbudzimy monolog wewnętrzny skierowany na akceptacje to przyczynimy się do zmiany postawy.

Jak powinien wyglądać skuteczny komunikat perswazyjny?

• należy umieć przewidzieć jakiej reakcji się spodziewać po swoich słuchaczach, nie namawiam ludzi do tego na co przewiduję opór

• trzeba wziąć pod uwagę logikę, siłę argumentów, właściwości przekazu, czynniki, które mogą wzmacniać pozytywną reakcję, elementy pozawerbalne

Wyróżniamy 2 rodzaje strategii perswazyjnej

1. słuchacze są pod wpływem treści komunikatu, im wyższa motywacja do zajmowania się sprawą, im ma większe znaczenie osobiste dla nich, im większa możliwość koncentracji, mogą się skupić na tym, co się do nich mówi - centralna strategia perswazji

2. ludzie nie mogą się skupić, mało czasu, brak motywacji, nie dotyczy nas osobiście, wtedy skuteczniejsza jest peryferyczna strategia perswazji czyli jak coś zrobić, jak to powinno być rozwiązane

Skutecznie obniżają wpływ przekazu perswazyjnego kontrargumenty, które przeciwstawiają się naszemu przekazowi, zmianie postaw. Jeżeli opierają się na badaniach, autorytetach to zaistnienie kontrargumentów jest mniejsze.

Gdy damy zbyt mało czasu na zastanowienie się to jest mniejsza szansa na poszukanie tych kontrargumentów.

Silna postawa - wynika z silnego systemu wartości jednostki, z silnego poczucia tożsamości, kiedy dana postawa rzutuje na wiele innych postaw, kiedy ludzie są bardziej w te postawy zaangażowani, mają wysoki poziom samoświadomości, przekonania o słuszności tej postawy.

Dysonans poznawczy

Dysonans poznawczy to napięcie emocjonalne, nieprzyjemny stan pobudzenia psychicznego wynikający z niespójności ważnych postaw, przekonań lub zachowań danej osoby. Dysonansu doświadczamy wówczas, gdy angażujemy się w działanie, które zagraża mojemu wizerunkowi jako osoby moralnej i racjonalnej.

Jak się tworzy napięcie dysonansowe?

1. pracownik „Polchemu”

2. „Polchem” jest trucicielem środowiska

3. czy ja jestem trucicielem środowiska?

4. co robić?

• Zwolnić się, zmienić politykę firmy

• Media kłamią

• Nasza produkcja jest ważna dla gospodarki

Jak redukujemy napięcie dysonansowe?

1. racjonalny sposób - zmiana zachowania na takie, które będzie zgodne z elementem wywołującym napięcie dysonansowe. Zmiana zachowania wymaga dużego nakładu psychologicznego, aktywizacji

2. szukanie uzasadnień przez:

• zaprzeczanie - negacja faktów, które słyszymy, to nieprawda

• usprawiedliwianie - dobudowywanie sobie nowych teorii

Uzasadnienia mogą być:

• zewnętrzne - wszystkie uzasadnienia wynikające z sytuacji (robię to, bo mi dobrze płacą, obawa przed oceną innych

• wewnętrzne - wynikające z moich myśli, uczuć, przekonań (robię to, bo ją lubię)

Jeśli zaangażowałam się w działanie, które wywołało u mnie napięcie dysonansowe i to napięcie zostało w 100% zredukowane to nie ma zmiany postawy (zrobiłam to, bo mi dobrze zapłacili), lub gdy napięcie jest w pewnym stopniu uzasadnione to mamy tendencję to wzbudzania w sobie zmiany postawy, poczucie dyskomfortu i może spowodować przesunięcie postawy. Zmiana postaw następuje tylko wówczas, gdy uruchomimy w sobie uzasadnienie wewnętrzne.

Efekt naduzasadnienia - pojawia się wówczas, kiedy uzasadnienie zewnętrzne tłumi (wypiera) uzasadnienie wewnętrzne które posiada jednostka. Jeżeli ludzie chcą lub nie chcą czegoś robić, to nie powinniśmy im zakazać lub nakazać czegoś. Jeśli ktoś nam czegoś zakazuje to my to robimy specjalnie, na przekór.

Napięcie podecyzyjne - dysonans podecyzyjny, pojawia się wówczas, gdy podejmujemy ważne decyzje, idące daleko w skutkach, dotyczące wielu ludzi, ważnych aspektów własnego funkcjonowania np. zmiana miejsca zamieszkania, wydanie dużej ilości pieniędzy.

Napięcie dysonansowe - czy moja decyzja była moralna, racjonalna i etyczna?

• czasami wystarczy nam uspokojenie z czyjejś strony np. podjął pan świetną decyzję, dobrze pan zrobił - uzasadnienie zewnętrzne, daje nam spokój

• zaczynamy chodzić i namawiać innych aby zaczęli robić to co ja (tak powstają sekty), jeżeli ja zrobiłem coś źle to namawiam innych żeby tez tak zrobili, nie będę sam

• poszukujemy sojuszników - ktoś to też zrobił, jeżeli on to zrobił i ktoś to robi to jest nas więcej, musi to być racjonalne

Osobowość

Osobowość to złożony i dynamiczny układ własności psychicznych, które wpływają na charakterystyczne wzorce zachowań, myślenia, uczuć jednostki, względnie stałe, sytuacyjne i czasowe. To wrażenie najbardziej wyraźne, jakie jednostka wywiera na innych ludzi.

Osobowość nie jest obserwowalna, obserwowalny jest skutek (zachowanie, opis). Do opisu osobowości wprowadza się abstrakcyjne sformułowania, jest ich ok. 18 tys. słów

Wyodrębniono 5 podstawowych wymiarów osobowości:

1. EKSTRAWERSJA - INTROWERSJA

Ekstrawersja opisuje poziom energii wewnętrznej i jej ukierunkowanie na niski poziom energii własnej, poszukuje tej energii

Introwersja ma wysoki poziom energii, brak otwartości

2. UGODNOŚĆ - NIEUSTĘPLIWOŚĆ (agresywność)

Typ usposobienia, postawy interpersonalne - mój stosunek, postawy wobec innych. Pojawia się agresywność, nieustępliwość w kontaktach z innymi. Osoby twórcze nie podlegają ustępliwości.

3. SKRUPULATNOŚĆ - CHAOTYCZNOŚĆ

Styl organizowania czynności celowych, sumienność lub nie

4. OTWARTOŚĆ - ZAMKNIĘTOŚĆ

Na idee, stosunek człowieka do świata informacji, idei

5. STABILNOŚĆ - LABILNOŚĆ EMOCJONALNA

Opisuje poziom neurotyzmu. Stopień adekwatności reakcji emocjonalnej w stosunku do siły bodźca. Reagujemy płaczem na złą sytuację, krzyczymy.

Czy możemy przewidzieć zachowanie?

1. neurotyzm - im wyższy poziom, tym lepiej potrafimy przewidzieć zachowanie jednostki (poziom istotności 0,22). Osoba o wysokim poziomie neurotyzmu wywołuje nieadekwatne zachowanie (złe funkcjonowanie osoby).

2. ekstrawersja - poziom istotności koreluje na poziomie 0,14. Niski współczynnik istotności. Osoby uzyskujące wysokie wyniki w neurotyźmie charakteryzują się wyższą depresyjnością, negatywny obraz samego siebie. Częściej skarżą się na dolegliwości zdrowotne. W sytuacji stresowej przeżywają emocjonalnie o niskim poziomie, o wysokim poziomie częściej obwiniają siebie o coś.

Ekstrawersja poszukuje wrażeń i sytuacji, lepiej dbają o własne prawa bez naruszania innych ludzi. Lepiej sobie radzą z szybkim przepływem informacji. Gorzej znoszą przetwarzanie rzadkich informacji, gorzej z refleksją.

3. skrupulatność - określa nasz poziom organizacji, czy robimy w sposób uporządkowany, sumienny.

Otwartość na informacje

Jeśli mają wyższy poziom otwartości długo tolerują rozbieżność informacji. Osoby te są bardziej elastyczne jeśli chodzi o opinie.

Jeśli zaś mają niski poziom są sztywne, o niskich poglądach, nie tolerują rozbieżnych informacji, są niekreatywne, trudno im wychodzić ze schematu.

Łatwość porównywania ludzi ze sobą

Dlaczego związek między cechami osobowości jest bardzo mały (słaby)?

Co wpływa na nasze zachowanie?

Role i normy, uwarunkowania sytuacyjne.

Rola - wzorzec zachowań, które mamy do wykonania, role nas różnicują

Norma - sposób realizacji wzorców zachowań

Funkcją normy jest integracja

np. norma jest, gdy kierownik udziela premii w oparciu o konsultację, o ankiety, itp.

Im bardziej sytuacja jest bardziej opisana przez rolę i normy tym one będą lepiej wyznaczały zachowanie jednostki. Mniejszy udział mają cechy osobowości. Sytuacja jest lepiej zinstytucjonalizowana. Autonomia, sytuacje kryzysowe - cechy osobowości będą lepszym predyktorem.

Teoria osobowości

Ekwipotencjalność - te same zachowania mogą zmierzać do zupełnie różnych celów jednostki np. idę na wykład aby się czegoś nauczyć, spotkać z kolegami

Ekwifinalność - te same cele przy pomocy różnych działań, zachowań

Struktura osobowości

Wg Rekowskiego - w skład osobowości wchodzą 4 układy:

REGULACYJNY MODEL OSOBOWOŚCI

1. temperament - determinuje rozkłady energii psychicznej i tempo aktywności

2. umysł - wyznacza sprawność przetwarzania informacji i style poznawcze

temperament i umysł to zasadnicza baza osobowości

3. charakter - określa stosunek do siebie i innych, wyznacza naszą tożsamość i poczucie wartości

4. wola - jest regulatorem energii, który faworyzuje jedne czynniki kosztem innych

WOLA - przyczyna celowego działania, od sformułowania celu do jego realizacji, pomimo zakłóceń, zwątpień i perturbacji po drodze. Siła woli różnicuje w nas wytrwałość i motywację osiągnięć. Wola integruje energię z wartościami.

CHARAKTER - zawierają się moje postawy interpersonalne, poczucie samoakceptacji, wartości.

TEMPERAMENT - to siła energii, która jest w nas, jest najbardziej zdeterminowany biologicznie i genetycznie. Trudno jest go zmienić. Temperament to względnie stałe cechy organizmu, przejawia się w formalnych cechach zachowania, różnice wynikają z poziomu energii własnej, różny poziom energetyczny, szybkość działania, tempo działania.

UMYSŁ - świat informacji, tu spotyka się siła z informacją

Temperament opisujemy przez 2 wiązki:

Energetyczna - opisuje siłę naszych reakcji, poziom energii

W skład wiązki energetycznej wchodzą:

• reaktywność - moja reakcja na bodziec zewnętrzny

• aktywność - moja inicjacja

Czasowa - tempo i szybkość reakcji.

W skład wiązki czasowej wchodzą:

• ruchliwość

• perseweratywność (sztywność)

Reaktywność - to stosunek progu wrażliwości do progu wydajności

• reaktywność niska - gdy próg wrażliwości jest niski a wydajności wysoki. Oznacza dużą wydolność osoby, dobrze funkcjonują w sytuacjach stresowych, nie są w stanie pracować w sytuacjach monotonicznych. Sprawdzają się w działach marketingu i public relations

• reaktywność wysoka - gdy próg wrażliwości jest wysoki a wydolności niski. Osoby takie lepiej funkcjonują w sytuacjach, gdzie jest potrzebna skrupulatność (sumienność) np. działy finansowe, laboratoria

Aktywność - determinuje ilość i zakres podejmowanych działań przez jednostkę, jest to regulator naszego zapotrzebowania na symulację bodźcową zewnętrzną.

• Osoba z bierną aktywnością - unika stymulacji, obciążeń psychicznych, ma tendencję do zmniejszania zakresu wynikającego z podejmowania ryzyka, wolne tempo przetwarzania informacji, wydłużony etap podejmowania decyzji, wyczekiwanie, ostrożność, bdb funkcjonują w sytuacji myślenia refleksyjnego, w sytuacjach liniowych

• Osoby z aktywną aktywnością - szybko podejmują decyzję, gdyż mają zapotrzebowanie na adrenalinę, lubią ryzyko

• Osoby z wysokim poziomem ruchliwości - mają łatwość przestawiania się z jednej czynności na druga, żywość zachowania, większą giętkość myślenia twórczego, duży poziom sprawności działania

• Perseweratywność - sztywność zachowania, tendencja do powtarzania reakcji i utrzymywania sił reakcji, pomimo, że przestały już działać bodźce, w których ta reakcja miała wartość adaptacyjną, małe tempo zmiany

UMYSŁ:

• inteligencja

• style poznawcze

inteligencja - to zdolność uczenia się na podstawie swoich własnych doświadczeń, człowiek ma prawo do robienia błędów ale nie ma prawa do ich powtarzania. To zdolność przystosowania się do otaczającego środowiska (osoba zachowująca się adekwatnie do sytuacji, elastyczna, (osoby kontestujące - zbuntowane)). To zdolność metapoznawcza - rozeznanie we własnych procesach poznawczych i zdolność ich kontrolowania (osoba jest w stanie w sposób bardziej świadomy wykorzystywać procesy wewnętrzne do lepszej adaptacji). Jest to przystosowanie się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji, korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami poznawczymi.

Podział inteligencji z punktu widzenia wykorzystania w życiu:

TYP A: - to nasze wrodzone możliwości, które posiadamy, nie wykorzystujemy w swoim życiu tego typu. Jesteśmy w stanie to wykorzystać w optymalnych sytuacjach

TYP B: - te możliwości, do których jesteśmy rzeczywiście zdolni o ile mamy spełnione optymalne warunki, to rzeczywisty poziom intelektualny, rzeczywiste możliwości jednostki

TYP C: - mierzalne możliwości jednostki ujawniają się przy istotnych badaniach

Zależność między inteligencją A, B, C

Style poznawcze (umysłowe)

Styl poznawczy to preferowany przez nas sposób funkcjonowania poznawczego, odpowiadający indywidualnym potrzebom jednostki.

1 wymiar

• refleksyjność - osoby mają tendencję do długiego namyślania się, do popełniania niewielkiej ilości błędów

• impulsywność - szybka reakcja, popełnianie większej ilości błędów, najpierw zrobi, potem pomyśli

2 wymiar

• abstrakcyjność - osoba taka bardziej posługuje się pojęciami

• konkretność - taka osoba posługuje się bardziej wyobrażeniami

style poznawcze

1. osoby zależne od pola, mają tendencje do spostrzegania globalnego sytuacji ale też bardziej powierzchownego i całościowego

2. osoby niezależne od pola, mają tendencje do wyodrębniania i postrzegania poszczególnych elementów sytuacji, spostrzega te elementy jako niezależne, jest to styl bardziej kreatywny.

Struktura osobowości w ujęciu analizy transakcyjnej

Twórcą teorii osobowości jest Eric Berne. Stworzył pierwszą teorię i opisał teorię gier w stosunku do innych ludzi - manipulacje.

Transakcja - wszelka wymiana na poziomie werbalnym i niewerbalnym między ludźmi.

W skład wchodzą 4 działy:

1. analiza struktury osobowości - poznać człowieka

2. analiza transakcji - zrozumieć relacje międzyludzkie

3. analiza gier - odpowiada na pytanie dlaczego ludzie manipulują

4. analiza skryptu - zrozumieć cel życia jednostki, scenariusz wg którego postępuje

wyróżniamy 3 elementy:

• nasze wewnętrzne dziecko Dz - zielony

• nasz wewnętrzny dorosły D - żółty

• nasz wewnętrzny rodzic R - czerwony

Dziecko - struktura, w której zawierają się nasze marzenia, potrzeby, emocje, chcenia, wolne, kolor zielony, (ludzie psychopaci)

3 wewnętrzne struktury:

1. naturalne, wolne, zbuntowane - szansa na spontaniczną zabawę, przeżywanie spontanicznych emocji, nie ulega barierom, emocjom

2. intuicyjne, mały profesor - twórcze, kreatywna część każdego z nas, myślenie holistyczne - przebłyski, przeskakiwanie myśli, opracowujemy nowe pomysły

3. adaptujące się, dostosowane - obszar, który jest odpowiedzialny za nasze posłuszeństwo, przeproszenie za złe zachowanie, uprzejmi wobec innych ludzi, tłumaczy się, dlaczego tak zrobił

Rodzic - przekaz kulturowy w nas, normy, zasady etyczne, określone standardy, zachowania, nasze wartości, sumienie. Umiejętność oceny sytuacji, krytyka , potencjał ten daje nam szanse na zachowanie, troska, opieka, wsparcie

3 wewnętrzne struktury:

1. opiekuńczy - troska, pielęgnowanie, chwalenie, opieka

2. wyznaczający standardy - rodzic normatywny, to wolno, tego nie wolno, wyznacza granice, bariery, zakazy, nakazy

3. krytyczny - ocena zjawisk, krytykowanie, rozkazy, kara, kontrolowanie zachowań innych ludzi

Dorosły - warunkowo możesz podejmować działania o ile dobrze je przemyślałeś, analizuje informacje, bierze odpowiedzialność za decyzje, to część analityczna każdego z nas, to poziom samopoznania, samoświadomości, odpowiedzialności

Analiza transakcji

Rodzaje transakcji:

prosta skrzyżowana ukryta

reakcja wywodzi się z tego jeżeli reakcja nie pochodzi pojawiają się dwie

stanu „ja” do którego została z tego stanu „ja” do którego płaszczyzny inicjowania

skierowana, jest równoległa, była skierowana transakcji: jawna społeczna,

bywa komplementarna to co widzimy gołym okiem

i ukryta psychologiczna,

powoduje w nas napięcie

emocjonalne.

I zasada komunikacji II zasada komunikacji III zasada komunikacji

Przykład transakcji prostej:

1. Koleżanka mówi do koleżanki: wiesz co, taks strasznie boli mnie głowa, mogłabyś zrobić mi herbatę? Wysyła z Dziecka wolnego do Rodzica Opiekuńczego.

2. Która godzina? 10:25. Transakcja Dorosły - Dorosły

Przykład transakcji skrzyżowanej:

1. która jest godzina? Wiesz co? Mogłabyś sobie wreszcie kupić zegarek!

Efekt: jesteśmy zaskoczeni, powoduje to blokowanie relacji, niedrożność komunikacyjną.

2. Wiesz co? Ten pomysł jest świetny. Dlaczego tak uważasz? (podaje przesłanki, relacja dorosły krytyczny do dorosłego)

Transakcje ukryte:

mogą być kątowe lub podwójne

Przykład transakcji ukrytej:

Po spotkaniu w interesach, wstępnych negocjacjach, Prezes firmy mówi do Pani, która jest głównym klientem: Wie Pani co? W domu mam prywatna kolekcję malarstwa, może wpadłaby Pani do mnie ją obejrzeć? (Dwuznaczna propozycja, próba flirtu, emocje odwołują się do Dziecka). Pani odpowiada tym samym: Oczywiście, zawsze chciałam zobaczyć prywatną kolekcję obrazów. (flirt).

Transakcje ukryte są wstępem do prowadzenia manipulacji i gier psychologicznych.

Przykład transakcji kątowej:

Przymierzam płaszcz w sklepie a sprzedawczyni mówi: proszę pani, ale ten płaszcz kosztuje 1500 zł! Przekazuje mi, że mnie na to nie stać. Ja w myślach: a co, pokażę jej, że mnie stać i na przekór kupuję go, chociaż tak na prawdę wcale mi się nie podoba.

Mamy większą tendencję do przypisywania większego znaczenia znakom niewerbalnym, nie do treści tylko do formy.

O sile przekazu stanowią wg Narabiana:

7% siła przekazu werbalnego

36% siła przekazu wokalnego (też jest niewerbalny)

42% werbalny

inny model

35% przekaz werbalny

65% niewerbalny

im więcej jest przekazów niewerbalnych tym bardziej zbliżamy się do modelu Narabiana.

Spostrzeganie społeczne

Dotyczy ludzi

3 kryteria opisujące spostrzeganie społeczne:

1. wnioskujemy o przyczynach zachowań innych ludzi na podstawie samych siebie

2. zakładamy, że każdemu działaniu drugiego człowieka możemy przypisać jakąś intencję

3. działania innych ludzi układają się w sekwencję przyczynowo-skutkową, przypisywanie przyczyn zachowaniom innych ludzi, coś z czegoś wynika

Cechą charakterystyczną spostrzegania społecznego jest stosowanie metod oszczędności poznawczej, staramy się jak najmniejszym wysiłkiem dostać to, co chcemy tzw. ekonomia poznawcza, oszczędność poznawcza.

Błędy oceniania

„Efekt halo”- efekt aureoli

Na podstawie jednego elementu zewnętrznego jednostki (wygląd, twarz, elementy materialne) powoduje, że nasz stosunek do tego atrybutu obejmuje całą jednostkę.

Negatywny „Efekt halo” zdegraduje wizerunek drugiej osoby. Ma dużą wagę, gdyż są to pierwsze spostrzeżenia, które zauważamy. Pojawia się w sytuacji rekrutacji.

Można temu zaradzić poprzez:

• ocenę danej osoby przez kilka osób

• kiedy będziemy oceniali właściwość danej osoby (np. umiejętność obsługi komputera)

Efekt świeżości

Ostatnie informacje bywają dla nas istotne. Wydarzenia końcowe mają duży wpływ na końcową ocenę.

Program zaradczy

• zwiększenie częstotliwości oceniania

• wiedza o tym efekcie

• zapisywanie poziomu efektywności zadań

• sytuacje negocjowania

Błąd braku informacji

Szef ocenia pracownika nie znając go na tyle dobrze, aby ta ocena była usprawniona. Należy protestować przed tego rodzaju presją.

Błąd powściągliwości

Korzystanie ze środka skali przy ocenach ludzi. Należy wspierać się innymi przy ocenach innych. Aspekt ten należy uwzględniać przy kontaktach interpersonalnych.

Procesy poznawcze, które leżą u podstaw oceny

Kategoryzacja wg cech osobowości - tworzymy pewne systemy oszczędnościowe, bo analiza sytuacji wymaga dużego wysiłku, przeceniamy cechy osobowościowe, bo mamy tendencję do upraszczania. Istnieją 2 płaszczyzny: wokół umiejętności intelektualnych i społecznych (interpersonalnych).

Zjawiska dotyczące stereotypów:

1. złudzenie korelacji - pojawia się, gdy 2 rzadkie zjawiska pojawiają się razem np. holenderski żołnierz w barze wszczyna bijatykę - wyciągamy wnioski o Holendrach

2. efekt wewnętrznej homogeniczności (jednorodności) grupy - spostrzegamy, że inne grupy są do siebie podobne np. klub wędkarski

Efekt pierwszego wrażenia

I ETAP - kategoryzacja

Specyficzną cechą myślenia jest myślenie kategoriami, posługiwanie się stereotypami, wynika to z powszechnie stosowanej metody oszczędności poznawczej. Każda pierwsza inf. będzie bardzo istotna, ważna w stosunku do funkcjonowania w relacji

II UKRYTE TEORIE OSOBOWOŚCI (UTO)

Określonym cechom przypisujemy znaczenie, odbywa się to wokół intelektu i emocjonalności tak, aby wypełnić luki poznawcze. Powstają w ten sposób spójne wizerunki osobowościowe, ale nadal w oparciu o stereotypy społeczne.

III NASTAWIENIE

Przyjmujemy postawę „do” lub „od” rozmówcy. Robimy to, aby wiedzieć jak nastawić się „do” drugiej osoby. Czy mam nastawić się pozytywnie „do”, czy negatywnie „od”.

IV SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO

Mam pewne oczekiwania wobec człowieka, one wpływają na moje postępowanie w stosunku do niego, co powoduje, że osoba zachowuje się zgodnie z moimi oczekiwaniami. Jest moim oczekiwaniem, że drugi człowiek zachowa się w określony sposób, co powoduje zainicjowanie przeze mnie takich działań, które potwierdzą moje stałe oczekiwania.

Kategoryzacja wg stereotypów

Stereotyp zawiera więcej informacji niż cecha, jest komponentem cech, grup społecznych z którymi identyfikujemy danego człowieka. Stereotypy niosą informacje:

• jakie zdolności interpersonalne ma osoba

• informacje dotyczące jej intelektu

• stylu życia

• przekonań politycznych, kulturowych, światopoglądowych

ATRYBUTY

Przypisywanie przyczyn ludzkiego zachowania (dlaczego tak zrobiła).

Przyczyny zachowań:

• zewnętrzne (sytuacyjne) - zmusiła mnie sytuacja, żebym coś zrobiła (pieniądze, zła pogoda)

• wewnętrzne (dyspozycyjne, osobowościowe) - zachowuje się tak, ponieważ taki już jest (spóźnia się, bo jest niesolidny)

np. Pan Kowalski źle wykonał raport, bo:

bo było to trudne

mało informacji uwarunkowania sytuacyjne

choroba, itp.

jest niesolidny

nie ma kompetencji pojawiają się bezpośrednie konsekwencje względem

źle ocenił zadanie Kowalskiego

Atrybucja w służbie EGO

ja	Sukces wewnętrzny	Porażka zewnętrzny
ty	zewnętrzny	wewnętrzny

Podstawowy błąd atrybucji:

Polega na tendencji nadmiernego przypisywania przyczyn wewnętrznych w zachowaniu innych ludzi.

Ja wyzbyć się błędu?

Uwzględniamy różnorodne czynniki sytuacyjno-dyspozycyjne

• szkolić kadrę

• tworzenie obiektywnych kryteriów różnych wobec wszystkich

• udzielanie sprzężenia zwrotnego, inf. zwrotna

Ocena szans wystąpienia jakiegoś zjawiska

Złudzenia HEURYSTYCY - nieformalna metoda rozumowania, metoda kciuka, wnioskujemy o rozwiązanie jakiegoś problemu, wnioskujemy, że tak ma być

Algorytm - metodyczna procedura, gdzie krok po kroku wykonujemy działanie, gwarantuje pewny wynik. Jest to metoda na skróty. Nie zawsze da się to zastosować. Może zawierać błędy.

1. Heurystyka reprezentatywności

2. Heurystyka zakotwiczenia

3. Heurystyka dostępności

Ad.1

Upraszczająca strategia, metoda umysłowa, polegająca na klasyfikacji jakiegoś zjawiska do danej kategorii, na podstawie tego jak bardzo przypomina ono typowy przykład z tej kategorii (tak nam się wydaje). Pierwsza tendencja wykonywania wyboru.

Ad.2

Upraszczająca strategia umysłowa polegająca na tym, że ludzie oceniają prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zjawiska na podstawie tego, z jaką łatwością przychodzą im do głowy przykłady tego wydarzenia (ostatnie skojarzenia na dany temat), np. młodzież w autobusie - pani redaktor), przykład nieudanego absolwenta danej uczelni.

Ad. 3

Upraszczająca strategia umysłowa, polegająca na tym, że ludzie najpierw ogólnie oceniają sytuację a następnie dostosowują tę ocenę biorąc pod uwagę szczególne cechy danej sytuacji. To co spostrzegamy, spostrzeganie rzutuje na końcową ocenę

Motywacja

Mechanizmy odpowiedzialne za uruchomienie, podtrzymanie i zakończenie czynności

uruchom - podtrzymaj - zaniechaj - zakończ

Wiąże się z pobudzeniem emocjonalnym.

Pobudzenie emocji - jest chwilowym stanem organizmu charakteryzującego się pobudzeniem fizjologicznym i zawężeniem pola świadomości.

Mamy ograniczone pole świadomości. Zarówno niski jaki i wysoki poziom pobudzenia emocjonalnego są niekorzystne z punktu widzenia efektywnego wykonania działania. Funkcjonowanie jednostki jest optymalne przy średnim poziomie pobudzenia emocjonalnego.

Pierwsze prawo Yerkesa-Dotsona dotyczące związku między sprawnością działania a siła motywacji.

Sprawność działania

Natężenie motywacji

W raz ze wzrostem pobudzenia emocjonalnego następuje spadek efektywności zadania. Różny poziom pobudzenia emocjonalnego jest konieczny do optymalnego funkcjonowania przy rożnym poziomie trudności zadania.

Kiedy wykonujemy łatwe zadania występuje wysokie pobudzenie. Trudne zadanie mniejsze pobudzenie emocjonalne potrzebne do optymalnego rozwiązania.

Strefa optymalna siły motywacyjnej

2 poziomy pobudzenia emocjonalnego.

To, który poziom zostanie uruchomiony i który będzie korzystny z punktu widzenia funkcji jednostki, zależy od tego na co jesteśmy zorientowani, nastawieni w sytuacji zewnętrznej.

Jeśli jesteśmy nastawieni na działalność

cel - poziom teliczny - skierowana na cel, niski poziom pobudzenia emocjonalnego gwarantuje efektywne działanie, im zadanie trudniejsze tym niższy poziom

poziom parateliczny

sama aktywność jest pobudzająca

np. jadę na ryby dla przyjemności, wymaga wyższego pobudzenia

Procesy poznawcze jako mechanizmy motywacyjne

Nasze myślenie programuje nasze emocje i nasze zachowanie. Procesy motywacji regulują:

1. oczekiwania - są to nasze sądy na temat tego jak jest

2. ciekawość poznawcza - im wyższy poziom, wyższe preferencje, nowości lub zmiany tym ma silniejsze dążenie do zaspokojenia ciekawości, dążenie jest silnym motywatorem działania

3. aspiracje - są to pragnienia oparte na naszych własnych działaniach

4. fantazje i marzenia - dotyczą pragnień w wyniku zdarzeń losowych, na które nie mamy wpływu

5. dysonans poznawczy

Poziom oczekiwań ściśle koreluje z motywacją do realizacji wyniku

Aby dysonans poznawczy miał funkcje motywującą, wymaga to zaangażowania interesu motywującego. Im większa siła niezgodności poznawczej, tym większa motywacja do zmian.

Czasami niezgodność poznawczą likwidujemy przez modyfikację otoczenia.

Specyficzne ludzkie zjawiska związane z motywacją:

1. Motywacja wewnętrzna

Tendencja podmiotu do podejmowania działania ze względu na treść aktywności, na istotę działania.

• osiągnięć

• do ochrony poczucia własnej wartości

• do samo urzeczywistnienia się

2. Motywacja zewnętrzna

Tendencja do podejmowania działania ze względu na zewnętrzne czynniki, które są konsekwencją wykonania tego działania np. gotuję, bo chcę nakarmić rodzinę

Wpływ nagród zewnętrznych na motywację wewnętrzną - redukcja motywacji wewnętrznej

Jak spostrzegamy nagrody

Jeśli nagroda ma charakter informacyjny o ile jest wyrażona w sposób konstruktywny.

Taka nagroda nie zmniejsza motywacji wewnętrznej. Gdy ma charakter sterujący - materialny - redukuje motywację wewnętrzną.

Nagroda, która ma charakter niespodzianki, nie obniża motywacji.

Nagrody mogą mieć charakter:

1. egzogenny - jest czymś extra, zewnętrzna wobec istoty zadania (kupno roweru za naukę)

2. endogenna - immanentny czynnik tego działania, nie spada motywacja wewnętrzna.

Wynagrodzenie za pracę nie ma charakteru reduktora motywacji wewnętrznej, ponieważ sytuacja pracy w swej istocie posiada elementy wynagrodzenia za pracę.

Sposób, w jaki zachowuje się przełożony, jeśli szanuje podwładnych:

• używa kar i nagród w celach informacyjnych, wymaga to motywacji wewnętrznej, sytuacja przeciwna obniża ją

Prawo Premacka

Zlecamy czynność niekorzystną a za tym atrakcyjność co wzbudza motywację wewnętrzną. Szybciej wykonujemy zadanie. Czynność atrakcyjna jest dla nas nagroda za czynność nieatrakcyjną.

21

C

B

A

---