Kierunki psychologii klinicznej

prof. dr hab. Andrzej Jakubik

Kierunki psychologii klinicznej

Prof. dr hab. Andrzej Jakubik

Wykład I

01.10.08

Egzamin pisemny 5-6 tematów- piszemy na temat wybrany.

SZKOŁA Z PALO ALTO

W latach `30 Levy- matki pacjentów chorych na schizofrenię przejawiają cechy wspólne czyli nadzwyczajna nadopiekuńczość. Wprowadził pojęcie matki nadopiekuńczej.

Sulivan oraz Prieda From Reichman wprowadzili pojęcie matki schizofrenogennej, czyli matki, która bierze udział w procesie tworzenia się schizofrenii, sama nie choruje ale ma bardzo duży udział.

Bardzo lękowa postawa, pewna nieumiejętność wypełniania roli matki, coś co jest sprzeczne z obrazem matki w społeczeństwie. Matka powinna dążyć dziecko pozytywnym uczuciem.

W Palo Alto powstała grupa uczonych (1952-1967):

• Mózgiem był socjolog i antropolog Bateson

• Haley- psycholog terapeuta

• Jackson (nie od padaczki skroniowej) zajmował się terapią rodzinną

• Weakland- zajmował się schizofrenią

• Najważniejszy Watzlawick- teoria komunikacji i zaburzeń komunikacji

Problem schizofrenogennej matki na podstawie teorii komunikacji. Doszli do wniosku że główną przyczyną jest zaburzenie komunikacji między matką a dzieckiem. Można przedstawić te rodzaj komunikacji na trzech płaszczyznach:

I werbalna- słowna

II para werbalna- to co towarzyszy przekazowi słownemu (intonacja i akcentacja)

III prewerbalna- (przed rozwojem komunikacji słownej-bezsłowna) pantomimikę, gestykulację, postawa ciała (pozawerbalna)

Aby dziecko rozumiało komunikaty musi być jedność między płaszczyznami. Zaburzona komunikacja będzie się przejawiała sprzecznością między płaszczyznami np: mimika jest sprzeczna ze słowami i postawa ciała

Metakomunikacja- komunikacja o komunikacji, otrzymujemy dodatkowe informacje o otrzymanym komunikacie, tłumaczenie jak należy rozumiec pewne żeczy

Podstawową przyczyną jest zaburzenie komunikacji i chory musi się znaleźć w odpowiednich warunkach- nazwali oni to teorią podwójnego wiązania (double baid) czyli sytuacja bez wyjścia, bądź podwójnego impasu.

Warunki które musza być spełnione aby powstała teoria podwójnego wiązania:

• Częstość komunikatów- zbyt duża ilość

• Dziecko w sytuacji „ofiary”- nie może uciec od komunikatów, niemożność zejścia z pola (Levin)

• Zaburzenia komunikacji- sprzeczności na poszczególnych płaszczyznach

• Niemożność metakomunikcji

Kierunki dynamiczne są to takie które zakładają continuum od zdrowia do choroby psychicznej.

Matka przeżywa negatywne odczucia do dziecka np.: lek gdy jej przeszkadza i wpada we wściekłość( za każde zachowanie dziecko jest karane).

Uczenie się - uczenie się po przez nagradzanie- za zakceptowane zachowanie(dążenie do nagrody)

Unikanie kary-wcale ni chodzi nam o nagrodę tylko unikanie kary- w kontakcie z matka schizofreniczka uczenie się po przez unikanie kary

Następuję kwestia ojca, co jest z ojcem? Ojciec w całej tej sytuacji nie ma żadnego znaczenia, posiada następujące cechy:

• Submisyjność

• Zależność od żony

• Niektórzy popadają w alkoholizm

• Pozbawiony całkowitego autorytetu

Zaburzenia w zakresie uczuć i emocji (w społeczeństwie wzorcem tego powinna być matka), zaczyna przeżywać ambiwalentnie, coraz większy problem z nawiązaniem pozytywnych związków, nie umieją okazywać swoich uczuć zarówno pozytywnych jak i negatywnych. Następują zmiany w procesie internalizacji (uwewnętrznienia norm), kłopoty w tworzeniu hierarchii wartości, jeżeli już istnieje jest mało racjonalna bądź nadmiernie idealistyczna. Proces identyfikacji- przyswojenie określonych cech od najbliższego otoczenia (psychiczne poczucie płci).Proces identyfikacji- przysfajanie sobie pewnych cech od najbliższych osób, mogą się sprowadzic do zaburzenia płci, homoseksualizmu gdy nie sa identyfikowane z rodzicami nie posaiadaja odpowiedniego wzorca. Niespełnione potrzeby związków z innymi ludźmi, osoby takie są bardzo ostrożne, postawa zgody by tylko uniknąć krytyki. Urojenia trucia (myślą że matka chce ich otruć) następuje ostra, gwałtowna reakcja pogorszenia stosunku z matką, nagle staje się wulgarny. Schizofrenia jest to wypowiedzenia światu prawdy, taki człowiek nie ma zahamowań.

Proces internalizacji-( proces uwewnętrznienia normom). Ojciec powinien narzucic normy, nakazy, zakazy. Jeżeli tak nie jest wystąpi zaburzenie hierarchizacji.

I praca z pojedynczym pacjentem w formie leczenia psychoterapeutycznego, w związku z tym stawiają bardzo wyraźne żądania przed psychoterapeutami, to znaczy że ma przejąć role prawidłowych komunikatów tzn. sam musi nie mieć problemów, muszą dysponować prawidłową komunikacją, muszą być dojrzali uczuciowo, emocjonalnie, dojrzałości osobowościowej.

II oderwać młodego pacjenta od rodziny, powstały tzw. hostele (zbiorowe mieszkania) w takim mieszkaniu mieszkają 3-4 osoby, życie w tzw rodzinie zastępczej.

Wprowadzono terapię rodzinną, konieczna jest zmiana struktury rodziny, by osoba chora nie musiała wracać do zaburzeń komunikacji. Rodziny bardzo się bronią przed ingerencją specjalistów. Zaczęto robić spotkania rodziny z chorymi na terenie ośrodków w których leczono chorą osobę.

Nierozstrzygnięte wątpliwości:

1. Zaobserwowano że u rodzin wielodzietnych jedno z dzieci tylko choruje

2. Zaburzona komunikacja powstaje bo dziecko rodzi się z zaburzeniem- jest to pierwotna przyczyna.

Zrobiono badania na matkach schizofrenicznych, neurotycznych i zdrowych.. Dawano im dzieci od 3 do 7 lat. Eksperyment uznano za nieetyczny gdyż chore kobiety otrzymywały zdrowe dzieci. Jednak okazało się że szkodliwe dla zdrowia psychicznego dziecka są matki neurotyczne.

Wykład II

08.10.08

PSYCHOANALIZA KLASYCZNA- FREUDYZA

(koncepcja, nurt, psychoanaliza ortodoksyjna)

Simgund Freud- (zm. 1939) lekarz, neurolog dziecięcy, miał możliwość obserwacji klinicznej małego dziecka, a z drugiej strony neurologia dawała próbę logicznego rozumowania. Zajmował się neuroanatomią, czyli anatomią OUN. Chorował na raka szczęki. Pochodził z rodziny żydowskiej co odbiło się na jego zainteresowaniach dziedzina kulturowych ograniczeń seksualnych, życie seksualne i tematy tabu. Użył określenia aparat psychiczny, a nie jak większość źródeł podaje osobowość. Większość uważa że koncepcja Freuda jest koncepcją biologiczną, jednak jest jej energetyczna podstawa, a mianowicie budowa strukturalna i budowa topograficzna (lokalizacja).

Budowa strukturalna

SUPEREGO

EGO

ID

Przychodzimy na świat ze strukturą id, popęd psychoseksualny (eros) i niszczycielski (tanatos). Z popędami musi być związana jakaś energia libido- w ogóle seksualność, żaden popęd, jest to swoista energia psychiczna ściśle związana z popędem psychoseksualnym; mortido- to samo co libido tylko związane z popędem niszczycielskim. Cała energia w id wzięła się z normalną przemianą materii, jest to również źródło energii psychicznej. Jeżeli ta energia będzie się nadmiernie gromadziła to prowadzi od odczucia dyskomfortu, lęku, poczucia zagrożenia. Występuje dążenia do zaspokojenia potrzeb popędu i to może prowadzić do rozładowania nagromadzonej energii. Działanie tej struktury jest zgodne z zasadą przyjemności, dąży do gratyfikacji. Nadmiar sprawia że struktura jest silniejsza.

W okresie 3 r.ż. pojawia się struktura ego. Proces rozładowania musi być przez coś lub kogoś rozładowany (obiektem może być osoba, przedmiot lub czynność). Kateksja- nadawanie wartości, obiekt kateksji jest niezwykle ważny i znaczący (matka). Osoby znaczące to osoby biorące udział w procesie kateksji, kieruje się zasadą rzeczywistości.

Nacisk ze strony id, ego musi się bronić, ale pojawiają się naciski ze strony superego (przyjęte wartości) które składa się z: sumienia i ego idealnego- energia prowadząca do doskonałości. Sumienie- w naszej kulturze, my kontrolujemy nasze zachowania przez poczucie winy i dorosłość określa się przez umiejętność odczuwania winy, pojawia się mechanizm ekspiacji, czyli odkupienia i pokuty.

Najsilniejsza powinna być struktura ego. Jeżeli ego będzie słabe a zwycięży:

• Id- prawdopodobnie wystąpi psychonerwica

• Superego- krańcowym ujęciem będzie depresja, poczucie winy aż do urojenia włącznie

• Nakazy, zakazy świata zewnętrznego- kiedy granice się zacierają- schizofrenia

Budowa topograficzna (lokalizacja)

Wyróżnia trzy rodzaje procesów psychicznych:

• Nieświadome

• Przedświadome

• Świadome

Pojęcie podświadomości wprowadził francuski psycholog Pierre Janet.

Co Freud rozumiał przez te procesy?

Za świadome uważał wszystko to co potrafimy omówić, co da się opisać. Przedświadomość są to treści które aktualnie sobie nieuświadamiany, ale w każdej chwili możemy sobie uświadomić. Nieświadomość to takie które bardzo trudno sobie uświadomić. Nieświadomość zawiera wszystkie negatywne przeżycia małego dziecka, również przeżycia traumatyczne (urazowe)- przeżycia o charakterze seksualnym małego dziecka (molestowanie, bycie biernym albo czynnym obiektem seksualnym), różnorodne kompleksy. Były one świadome i zostały one przesunięte do nieświadomości (wyparcie), może być przesunięcie ze świadomości do przedświadomości- mechanizm stłumienia. Na początku nazwał to obroną ego, później przez córkę Annę nazwał to mechanizmami obronnymi.

• Mechanizm projekcji inaczej notowanie swoje negatywne cechy na inne osoby. Ten mechanizm w ramach tworzenia urojeń prześladowczych schizofrenia paranoidalna.

• Identyfikacja z agresorem. Ważny w koncepcjach Anny Freud

• Mechanizm racjonalizacja. Racjonalne tłumaczenie zachowań które są krytykowane i nie do przyjęcia przez otoczenie.

Rozwój psychoseksualny człowieka. Fazy rozwoju psychoseksualne zostały wyodrębnione przez dwa elementy:

• Strefy erogenne- te w których gromadzi się nadmiar energii libidynalnej

• Obiekt kateksji

I FAZA (do 1 r.ż.)

Faza oralna, nadmiar energii libidynalnej zgromadzone wokół ust i policzków a obiektem kateksji jest czynność ssania. Abraham, uczeń Freuda, wprowadzał takie pojęcia jak czynność gryzienia, ale to niw przeszło w psychoanalizie.

II FAZA (1-3 r.ż.)

Faza analna (anus- odbyt), nadmiar energii libidynalnej gromadzi się wokół narządów wydalniczych, trening czystości, mogą wystąpić pewne tendencje sadomasochistyczne, obiektem kateksji jest czynność wydalania jak również wstrzymywania.

III FAZA (3-5 r.ż.)

Faza falliczna (fallus- penis), nadmiar energii gromadzi się wokół narządów rozrodczych, zainteresowanie odmienną budową anatomiczną. Poznanie doznań przyjemności przez masturbację. W tej fazie występuje nie kompleks Edypa, ale znajduje się sytuacja edypalna i teraz rozwiązanie albo idzie w dobrym kierunku, albo przechodzi w kompleks Edypa. Chłopiec- matka: matka nie może być obiektem kateksji, rywalem do uczuć matki staje się ojciec, ale boi się że jak ojciec zobaczy że chłopiec ma tyle agresji do niego to pojawia się lęk kastracyjny. Prawidłowe rozwiązanie:

• Upodobnienie się do ojca, naśladowanie jego zachowań mechanizm identyfikacji

• Oddzielenie energii libidynalnej od popędu seksualnego na jakąkolwiek inną czynność (deseksualizacja libido), efekt sublimacja, Freud uważał, że są to mechanizmy rozwojowe, ale Anna Freud uważała je za mechanizmy obronne.

Jeżeli z jakiś powodów nie może nastąpić mechanizm desekualizacji i nie ma identyfikacji wtedy tworzy się kompleks Edypa i jest istotna osią do powstania psychonerwicy. Podobna sytuacja jest w relacji dziewczynka- ojciec; jest to analogiczne tylko że o ile mówimy o lęku przed kastracją, to dziewczynka zazdrości penisa kompleks kastracyjny. Kompleks Elektry (w mitologii miłość do własnego brata).

IV FAZA (powyżej 5 r.ż.)

Faza latentna, rozwój do dojrzałości w zależności od kultury, faza genitalna, nadmiar energii gromadzi się wokół narządów płciowych, jest przeniesienie na drugą osobę, rozwiązanie pierwotnego narcyzyzmu, jeżeli będzie tak że z jakiś powodów nie zostanie oddana nam energia to jest to narcyzm wtórny (nerwice narcystyczne).

Wykład III

15.10.08

PSYCHOANALIZA JAKO METODA LECZENIA

W czasie transu hipnotycznego można sobie przypomnieć element urazowy katharsis (z okresu wczesnodziecięcego), odreagowujemy. W normalnym stanie nie możemy sobie przypomnieć z powodu bariery. Nastąpiło rozczarowanie, nie można hipnozą leczyć pacjentek z histerią, zaburzenia dysocjacyjno- konwersyjne. Objawy zamiast znikać zmieniały się na inne. Pacjenci są sugestywni ale efektów nie otrzymujemy. Stworzył sam metodę psychoanalizy leczenie pacjentów z psychonerwicami. Freud pierwszy opisał objawy konwersyjne. Metoda wyraźnie ukierunkowana na leczenie psychonerwic. Etapy psychoanalizy:

1. Stosuje technikę wolnych skojarzeń (swobodnych skojarzeń) metoda pochodzi od innych autorów, polega na tym, że psychoanalityk rzucał słowo a pacjent odpowiadał skojarzeniem. Pacjent powinien mieć pełną świadomość poprzednich zachowań i kompleksów, pacjent nieświadomie stawia opór i kiedy się nie zastanawia opór ten może zostać pominięty. Na tym polegają testy projekcyjne (TAT, Rorchacha).

2. Interpretacja marzeń sennych i czynności pomyłkowych. W czasie marzeń sennych opór częściowo zanika i te treści nieświadomie przechodzą do marzeń, najczęściej chodziło o symbolikę seksualną. Czynnościami pomyłkowymi mogą być przesłyszenia, niechcące wyrażenia, chwilowe zapomnienia (zapominamy o rzeczach których nie chcemy- niechciane spotkanie)

Ferenci- psychoanalityk francuski, Freud uważał że psychoanaliza nie nadaje się do leczenia schizofrenii. Ferenci uważał że jednak się nadaje, podjął próbę leczenia (nawet ożenił się z pacjentką schizofreniczną co skończyło się jej tragicznym samobójstwem).

W schizofrenii występuje narcyzm wtórny. Całą grupę psychoz (schizofrenia, paranoje) w odróżnieniu od psychonerwic nazwane zostały nerwice narcystyczne (których nie leczymy).

Główne postacie nerwic według Freuda:

1. Histeria lękowa,

2. Histeria konwersyjna

3. Nerwica natręctw (obsesyjno- konwulsyjne)

4. Nerwica lękowa

3. Analiza oporu (treści nieświadome zostały uświadomione), aby pacjent zaczął mówić, najtrudniejszy element z powodu długiej obrony przed złamaniem oporu.

4. Rozwiązanie nerwicy przeniesionej, wprowadza dwa terminy:

- przeniesienie- przeniesienie emocji, uczuć z okresu wczesnego dzieciństwa na osobę psychoanalityka (złość na ojca przeniesiona na psychoanalityka)

- przeciwprzeniesienie- ze strony psychoanalityka na pacjenta, przestrzegał przed tym

Ostateczny cel psychoanalizy: psychoanaliza należy do terapii wglądowych- zrozumienie siebie, umiejętności rozwiązywania sytuacji trudnych, przeżycie emocjonalne, wgląd jak przeszłość odbija się na teraźniejszości. Freud uznał muszą być pewne zmiany w charakterze (zbiór nawykowych, wyuczonych zachowań akceptowanych społecznie), które dopiero mogły wyeliminować objawy. Stosowanie tylko indywidualnie. W latach `50 zaczęto stosować psychoanalizę grupową, włączono w to pacjentów chorych na schizofrenię.

Czas trwania: aby była skuteczna to należy leczyć pacjenta przez 3 lata, powinny być 3-4 razy po 1.5h w ciągu tygodnia.

Wymagania: szkolenie intensywne (5 lat), zaczyna się od autopsychoanalizy. Oparta na superwizji, ogromna wiedza teoretyczna, najlepiej ubiegać się o licencję za granicą. Wymaga się dużej dojrzałości emocjonalnej i uczuciowej, doświadczenie praktyczne, stałe dokształcanie się. Pomimo powszechnej krytyki psychoanaliza rozwija się, istnieje bardzo dużo ośrodków.

Zarzuty: empiryczne potwierdzenie jest niemożliwe. Stwierdzono na przykład że nie jest w niektórych kulturach kompleks Edypa, niektórych tematów tabu. Nie można zmierzyć mechanizmów obronnych.

Zasługi (niepodważalne): wczesnodziecięce przeżycia mają wpływ na prawidłowy/ nieprawidłowy rozwój osobowości i ewentualne powstawanie zaburzeń psychicznych.

Wykład IV

22.10.08

UJĘCIE/ PODEJŚCIE SYSTEMOWE

Powstało na bazie cybernetyki , koncepcji organizmicznych, myślenie przyczynowo- skutkowe, nauki biologiczne.

• Koncepcja organizmiczna- spojrzenie na człowieka w sposób całościowy von Bertalanttej

• Holizm- całość, spojrzenie całościowe, ogólna teoria systemów,

System- jest to zbiór poszczególnych elementów i zachodzących między nimi sprzężeń i relacji tworzących funkcjonalną całość. Własności systemu to nie jest suma poszczególnych elementów. Systemy mogą być różne. Występują podsystemy w dużym systemie. Warunkiem koniecznym jest proces przetwarzania informacji i energo-materia do funkcjonowania systemu. Każdy system oczekuje dopływu informacji.

1. Dopływ informacji

2. Selekcja informacji

3. Kodowanie informacji- zapamiętywanie

4. Przetwarzanie informacji- porównywanie

5. Dekodowanie informacji- przypominanie

6. Wysyłanie informacji

Ważne jest także otoczenia systemu, sprzężenie, trzeba brać to pod uwagę. Między systemami a jego otoczeniem bądź innymi systemami występują sprzężenia zwrotne:

1. Dodatnie- im silniej jeden oddziałuje na drugi tym silniej drugi reaguje: konflikty, patologie

2. Ujemne- im silniejsze oddziaływanie tym słabsza reakcja

WŁASNOŚCI SYSTEMU:

• Otwartość- zdolność do przyjmowanie i wymiany informacji z zewnątrz. Względnie otwarty może nastąpić zamknięcie systemu pod wpływem nadmiaru informacji, bądź negatywnych informacji

• Aktywność- oznacza to że system jest zdolny do aktywnego poszukiwania informacji. Poszukiwanie nowych doznań, poznanie otoczenia, wyjazdy (pasja poznawcza u małego dziecka)

• Samoorganizacja- zdolność do zmiany struktur poznawczych, dążenie do złożoności i hierarchizacji. Centralizacja- rozwój dziecka w okresie kiedy kończy się dojrzewaniem biologicznym- centralnym układem jest centralny układ nerwowy który wszystkim zarządza

• Samoregulacja- zachowanie równowagi, zdolność do utrzymania bądź przywracania równowagi w której system działa najbardziej optymalnie (równowaga funkcjonalna)

• Teleononiczna- zdolność do zachowań ukierunkowanych na określony cel

• Sterowanie- zdolność systemu do dokonywania zmian w innym systemie, oddziaływanie na inny system

• Zdolność uczenia się- zdolność do pobierania i korzystania z nauk (doświadczeń)

• Potencjalna zdolność do rozwoju- dążenie do doskonalenia, osiągnięcia ja idealnego, samorealizacja- wykorzystanie swoich możliwości

Wykład V

29.10.08

Z=D*S (iloczyn ponieważ zależy od obu czynników nie tylko od jednego)

Z- zachowanie

D- dziedziczność

S- środowisko

Przetwarzanie informacji w systemie istot żywych występuje w oparciu o tendencje temperamentalne.

OPTYMALNA STYMULACJA- autorem jest Hebb, ludzie różnią się między sobą, mają różne zapotrzebowanie na stymulację, przy której najlepiej funkcjonują, to zależy od reaktywności. Im wyższa reaktywność tym niższa aktywność i na odwrót. Kwestionariusz Poszukiwania Wrażeń Zuckermana, adaptacja polska Zapotrzebowanie Na Stymulację.

Hebb i Leub stwierdzili że możemy mówić o optymalnym poziomie aktywacji. Na poziomie neurofizjologii mówimy o wzbudzeniu dotyczący aktywacji kory mózgowej. Nieswoisty układ siatkowaty, nazwa bierze się stąd, że docierają do układu siatkowatego bodźce ze wszystkich receptorów, na początku nie jest on wyspecjalizowany odbiera bodźce ze wszystkich receptorów, i dopiero ten nieswoisty układ siatkowaty rozdziela bodźce (informacje) do określonych, wyspecjalizowanych pól kory mózgowej, pola ruchowego, czuciowego, słuchowego itd. Na początku są to słabe bodźce które, muszą korę mózgową zaktywować, musi być aktywowana po to by odbierała bodźce, informacje. Musi być pewien stopień aktywacji kory, musi się znaleźć w pewnym minimalnym stanie czuwania, aby mogła odbierać określone informacje. Według Hebba będzie to dążenie do optymalnej poziomu aktywacji, jako odwrotność litery U na wykresie.

Określony dopływ informacji o różnym natężeniu, badania robione zadaniowo(to znaczy w zależności od poziomu aktywacji, sprawność rozwiązywania różnorodnych zadań, najlepiej to wygląda na świadomości czy świadomość jest pełna czy tylko częściowa, zaburzenia świadomości, skąd się biorą objawy dysocjacyjne). Jeżeli będzie coraz większy dopływ informacji to efekt będzie taki, że coraz gorzej będą wykonywane zadania, coraz gorsza motywacja do sprawniejszego funkcjonowania. Jeżeli jest nadmiar motywacji z różnej strony, po jakimś czasie coraz gorzej funkcjonuje. Bardzo ważny będzie problem poszukiwania indywidualnych optymalnych poziomów aktywacji. Może nastąpić tzw. przemotywowanie, nadmierna motywacja do działania. Optymalny poziom aktywacji, samoregulacji, jeżeli będzie podoptymalna będzie dążył do maksymalnej, jeżeli będzie nadoptymalna, będzie dążył do przywrócenia równowagi do takiej w której system żywy najsprawniej funkcjonuje. Jakie informacje mają największą moc wyrównania aktywacji, najczęściej nadoptymalnej:

• Informacje całkowicie nowe- jeszcze nieznane, jeszcze niezakodowane w strukturach poznawczych z którymi musimy coś zrobić

• Informacje wieloznaczne- nie lubimy wieloznaczności

• Informacje sprzeczne- wywołują nadoptymalny poziom aktywacji, który powoduje zachwianie równowagi

• Brak informacji- w zależności od sytuacji, jest bardzo silnym czynnikiem nadoptymalnego poziomu aktywacji, a tym samym osłabia działanie (deprywacja sensoryczna), np. oddział wojska na wojnie, traci połączenie z resztą innych oddziałów, nie ma informacji na temat wroga, tracą motywacje do wszystkiego, mogą popaść nawet w panikę, panik wywołana jest najczęściej w wojsku brakiem informacji

• Rozbieżność informacyjna- najszybciej prowadzi do poziomu nadoptymalnego, chodzi o informacje sprzeczne ze sobą, zarówno z zewnętrznymi albo informacje zakodowane w strukturach z informacjami dopływającymi do systemu, prowadzi do podwyższenia aktywacji, powoduje zachwianie równowagi, motywacja do przywrócenia równowagi wewnętrznej systemu (eliminacja rozbieżności podwyższyć próg percepcji), częściowo znane z mechanizmów obronnych

• Mechanizmy obronne- wyparcia, swoiste procesy poznawcze których zadaniem jest wyeliminowanie lęku, negatywnych emocji

ROZWÓJ W UJĘCIU SYSTEMOWYM

Osobowość jest to centralny ośrodek integracji i regulacji naszego zachowania.

Mechanizmy popędowo- emocjonalne:

• Procesy emocjonalno- motywacyjne są ściśle związane z poziomem aktywacji

• Mechanizm kontroli emocjonalnej- utrata prowadzi do zaburzeń różnie określanych, jeżeli dochodzi do słabości lub braku mechanizmu kontroli emocjonalnej (osobowość niedojrzała) mówimy o osobowości w trakcie rozwoju:

- niski stan organizacji zachowań emocjonalnych (gniew, żal, agresja)

- niezdolność do modulowania reakcji emocjonalnych- gwałtowne, wybuchowe, niedostosowane

- silna ekspresja emocjonalna (z uwzględnieniem różnic kulturowych)- pantomimika, gestykulacja, wokalizacja

- słabe zróżnicowanie emocji- mały wachlarz emocji

- niezdolność odraczania w czasie, zaspokojenia popędów, czy potrzeb, brak tolerancji na zwłokę

- postawa nieustających wymagań i żądań od otoczenia korzystnych dla siebie

- brak tolerancji na silne, ujemne, długotrwałe emocje

- potrzeba ciągłej zmiany

- koncentracja na teraźniejszości

- myślenie życzeniowe (katatymiczne)

- zakłócające działanie procesów motywacyjno- emocjonalnych na struktury poznawcze

- związki z otoczeniem będą nietrwałe i słabe

TREŚĆ UJĘCIA SYSTEMOWEGO

1. Struktury bogate w treść albo bardzo ubogie

2. Złożoność struktur poznawczych

STRONA FORMALNA

1. Sztywność struktur- są niezdolne do reorganizacji (nieelastyczne)

2. Struktury niestabilne, nietrwałe

3. Przewaga myślenia konkretnego nad abstrakcyjnym

4. Reprezentacja poznawcza (obraz ja) własnej osoby

5. Wąski zakres, niestabilność ze światem zewnętrznym ja- inny

6. Różny stopień integracji struktur

7. Strategia przetwarzania informacji i związanym z tym programowaniem naszych zachowań (style radzenia sobie ze stresem)

8. Na początku niski stopnień rozróżnienia struktur

SPOSÓB FUNKCJONOWANIA

1. Mało złożony- będą funkcjonować według nieskomplikowanych zasad

2. Trzy typy regulacji

1. Dychotomiczna- opiera się na zasadzie czarno- białe; kategoryzujemy w kategoriach dwuwartościowych, wyraźna polaryzacja. Uaktywnia się w sytuacjach trudnych, w których my się nie angażujemy, przy silnym zaangażowaniu pobudzenie mechanizmów popędowo- emocjonalnych i podwyższenie poziomu aktywacji. Regulacja prosta, nie rozwiązuje ona problemów (osobowość histrioniczna)

2. Alternatywna- opiera się na zasadzie wszystko albo nic; postrzeganie rzeczywistości jest jednoznaczne albo emocje negatywne, albo emocje pozytywne

3. Ambiwalentna- opiera się na zasadzie tak i nie, jednoczesne widzenie świata w kategoriach tak i nie, czyli jednoczesne wartości ujemne i dodatnie

Wykład VI

05.11.08

Struktura „ja”- obraz własnej osoby

Zbiór informacji dotyczących własnej osoby. Informacje ze źródła wewnętrznego i zewnętrznego dotyczą wyglądu, stanu, zdrowia, urody, możliwości, potencjalnych talentów, relacji ze światem zewnętrznym. Informacje które odbieramy od małego dziecka „odbicie społeczne” co o nas myślą inni wtedy obraz wydaje się obiektywny. Jeśli będą nadmierne wymagania wobec dziecka pojawią się zaburzenia nerwicowe.

3 POTRZEBY STRUKTURY JA

1. Potrzeba zachowania poczucia tożsamości, odrębności „ja” od „nie ja”, „ja” od innych, „ja” od świata zewnętrznego

Daje nam poczucie że jesteśmy indywidualni, inni od innych

Zaburzenia tożsamości w schizofrenii, najczęściej przejawia się tożsamość grupowa

Związane na poziomie osobowości koncepcje Eriksona

Jeżeli jest wykształcone poczucie tożsamości to jednak człowiek potrzebuje informacji- potwierdzenia struktury „ja”, przez dopływ informacji/ brak dopływu informacji.

2. Potrzeba poczucia własnej wartości

Sam jako osoba stanowi wartość, wartość dla siebie i innych, potrzeba informacji podtrzymujących strukturę „ja”. Poczucie własnej wartości mierzymy przez samoocenę (potencjalne możliwości) może być ogolna: wygląd, intelekt, zdolności itp. Może być nietrafna, bądź samoocena zawyżona (np. monia) obronna samoocena- wynika z niskiego poziomu samoakceptacji jako wtórnie połączona się, bądź zaniżona (np. depresja) brak poczucia wartości. Ważne przy samoocenie jest samoakceptacja (różnica między „ja' realnym a idealnym). Wyższy poziom to mniejszy poziom samoakceptacji i odwrotnie. Poziom samoakceptacjiterapia powinna polegać na wyeliminowaniu idealizacji „ja” i wtedy nastąpi podwyższenie poziomu wartości.

3. Potrzeba poczucia kontroli

Rotter- kwestionariusz

Kafta wyróżnił kontrolę poznawczą, behawioralną oraz poczucie kontroli. Wtedy gdy jest zdolność przewidywania z określonym prawdopodobieństwem zachodzących w nim zdarzeń. Grzelak wyróżnił kontrolę sprawowaną, spostrzeganą i pożądaną. Jeśli wystąpi zaburzenie osobowości to wystąpią skutki:

1. Nadmierna potrzeba zachowania kontroli (potrzebujemy źródeł sprawowania kontroli)

2. Niski poziom kontroli behawioralnej, mała złożoność, nie możność uzyskania kontroli utraconej (samoregulacja)

3. Niski poziom kontroli poznawczej

4. Nieefektywna kontrola behawioralna

5. Niestabilne i słabe poczucie kontroli (utrata bezpieczeństwa, mocy)

6. Zwiększone informacje potwierdzające kontrole poznawczą, behawioralną

7. Dominacja kontroli zewnętrznych (na zachowanie, wpływ innych)

MECHANIZMY KONTROLI NIE POTWIERDZAJĄCYCH STRUKTURĘ „JA”

SAMOREGULUJĄCE MECHANIZMY PRZYSTOSOWAWCZE

• Mechanizmy restrukturyzacyjne (informacje rozbieżne)

Większy rozwój poznawczy, zmiany w strukturach poznawczych najczęściej pozytywnych:

1. Restrukturyzacja nerwicowe

- zaburzenia osobowości- zachowanie struktur poznawczych

- utrata poczucia kontroli bronimy się przez stworzenie struktur nerwicowych (niezgodność ja realnego i idealnego) nie ma możliwości stworzenia własnej tożsamości i włączamy się w grupy zawyżana samoocena ujawniona dezintegracja „rozpad, utrata” struktur poznawczych

- dysocjacja- samoregulacja, wahania pola świadomości

- kontwersje- sensoryczno- motoryczne

- struktura natręctw

- fobie- wreszcie prowadzi to do objawów somatycznych. Potem nowa struktura czyli obraz własnej choroby aprobata „ja jako chory” wtórna korzyść z choroby, dobrze się czuje w chorobie dzięki temu manipuluje otoczeniem. Utrwalanie siebie w strukturze choroby

- histeria- zadowolenie z powodu objawów konwersyjnych a otoczeniem, objawy redukują objawy aktywacji

2. Restrukturyzacja psychotyczna

• Mechanizmy obronne- regresji, najwięcej jest teorii zaprzeczenia ale o tym wiadomo

Kiedy mówimy że mechanizmy obronne mają charakter patologiczny- naukowcy zadają sobie takie pytanie: „czy wyeliminowanie lęku zagrażające funkcjonowaniu struktur ja, jest największe jeśli stosuje się mechanizm obronny?”

Obserwujemy na podstawie jednostki.

Grzegowska- Klarowska mechanizmy obronne stanowią rodzaj procesów poznawczych polegających na zakłóceniu odbioru lub przetwarzania informacji nad-optymalnego poziomu aktywacji o charakterze lękowym spowodowane rozbieżnością informacji

Mechanizmy obronne które zakłócają odbiór informacji:

1. Próbkowanie informacji zmieniające informacje na inne informacji (np. krytyczne uwagi na nasz temat z otoczenia)

2. Mechanizm wyparcia- wypieramy informacje które są niezgodne w sytuacji zagrożenia „ja” informacje dotyczące naszej osoby są wypierane i nieuświadamiany ich sobie

3. Proces stłumienia- są to już informacje bardziej stłumione

4. Mechanizm zaprzeczania- zniekształca informacje (chcemy nie dopuścić do świadomości)

Zaburzenia informacji z kategorii:

1. Restrukturyzacja- uruchamiamy mechanizm projekcji; mechanizm intelektualizacji, mechanizm izolacji- dwa sprzeczne dopływy

2. Reewaulacja- przewartościowania- zniekształcenie treści informacji i nadawanie im nowych znaczeń:

- reakcja uzurpowana

- racjonalizacja np. gdy czujemy agresję staramy się być

- ekspiacja- odpokutowanie za swoje zachowanie (poczucie winy) powrotem się dowartościowuje

- mechanizm fantazjowania- posiadamy pewne cechy których nie mamy lub realizujemy cele które są nie do osiągnięcia

• Mechanizmy odreagowania:

- akting out- rozładowanie napięcia poprzez agresję najczęściej słowną

- czynności fizyczne wymagające dużo energii (rozkład agresji)

- silna ekspresja emocjonalna- mimika, postawa ciała, gestykulacja

- zachowania agresywne w różnej postaci

- przekraczanie norm

- zachowania seksualne

- czynności pokarmowe

- nadmierny sen

- nadmierne wyzwania, opowiadania (często osobom obcym)

- są one odpowiedzialne za uzależnienia od alkoholu i narkotyków (obniża aktywność, łagodzi emocje)

- zachowania samo okaleczające, samouszkodzenia

- stosujemy je gdy mamy słabe formy obronne, gdy działa tylko jedna ze struktur to mamy do czynienia z patologią

Wykład VII

12.11.08

• Mechanizmy manipulacyjne

- są skoncentrowane na zachowaniu lub przywróceniu utraconej kontroli

- jeśli mechanizmy obronne są nieskuteczne to włączają się mechanizmy manipulacyjne

3 KATEGORIE ZACHOWAŃ:

- zachowania ingracacyjne (ingracja- pozytywne zachowanie- nie zagrażają otoczeniu- powoduje że chcemy zwiększyć swoją aktywność za wszelką cenę)- James 1964 rok- klasa zachowań strategicznych które w sposób nieuprawniony zmierzają do zwiększenia atrakcyjności podmiotu wobec partnera interakcji- ingracja; autoprezentacja- ingracja (osiągnięcie jakiejś korzyści w sensie akceptacji) zachodzi w procesie między dwoma osobami. Jak osoba spostrzega samego siebie i otoczenie.

Techniki ingracji (autoprezentacji) wobec przedmiotu:

• Podnoszenie wartości partnera- przekazywanie dodatnich informacji w formie komplementów często nieuzasadnionych

• Komformizm- komunikowanie w zgodności opinii, ocen poglądów postaw wobec partnera (przytakiwanie, zgadzanie się z tym co prezentuje partner do osiągnięcia pewnego celu)

• Samoprezentacja pozytywna (autopromocja) przedstawia siebie w dobrym świetle (nadmiernie korzystnie)

• Przedstawiania się jako osoba mogąca poświecić się dla drugiego człowieka

• Samoprezentacja pośrednia- jeżeli jesteśmy kojarzeni z jakąś instytucją powinniśmy krytycznie patrzeć, a tu mówimy najlepszych przesadnych rzeczach

• Samoprezentacja nie wprost (samoutrudnianie)- przedstawianie siebie jako osobę kompetentną ale stwarzamy utrudnienia wynikające z naszych słabości

• Samoprezentacja negatywna (autodepresyjna)- tworzymy obraz osoby słabej, podporządkowanej „pomóż osobie biednej”

W zależności od prezentacji różna będzie efektywność, najbardziej skuteczna jest metoda samoprezentacji negatywnej, metoda która podnosi kwalifikację partnerów gdy czujemy się doceniani i akceptowanie. Autopresencja występuje w nerwicach i zaburzeniach osobowości. Nie występuje w psychozach i schizofrenii.

- zachowania agresywne

• Reaktywne- wywołuje je określona sytuacja np. frustracja, postawa partnera

• Stymulujące- wyuczone dostarczają odpowiedniej stymulacji danej jednostce (staje się wyuczonym zachowaniem) wartość gratyfikacyjna dodatnia, często dominuje w zaburzeniach

• Rozładowujące- jak wyżej

• Manipulacyjne- w sposób szybki potrafią przywrócić kontrolę nad zachowaniem, utrwalane dominują najczęściej fizyczne formy, agresja przemieszczeniowa na przedmioty

- samobójstwo usiłowane (próba samobójcza)

Wykład VIII

19.11.08

SAMOBÓJSTWA:

• Bilansowe- u osób zdrowych psychicznie- rozważanie za i przeciw. Np. w czasie okupacji jak zostaje się aresztowanym a potem torturami- lepiej się zabić, lub jak jest się chorym nieuleczalnie a ta choroba kończy się bólem okropnym i męczarnią. Gdy boimy się utracimy honor i godność.

• Psychotyczne- w psychozach i schizofrenii itp. W psychozach schizofrenicznych często dochodzi do samookaleczenia, samobójstw. Tendencja do zastanawiania się nad sensem życia i chory dochodzi do wniosku że nie ma sensu wtedy dochodzi do samobójstwa. Występuje tu też samobójstwo o charakterze popędowym. Przychodzi impuls i chory sam nie wie dlaczego . kolejna grupa samobójstw w schizofrenii to samobójstwa w depresji endogennej (melancholia). Urojenia poczucia winy obniżonej samooceny- wtedy popełnia samobójstwo. Zbyt często opieramy się na religijności pacjenta. Jeśli mówi że dawno by się zabił tylko religia mu nie pozwala- to nie prawda. Często depresja staje się tak ciężka że i tak jest popełnione samobójstwo. Samobójstwo w paranoi (np. choroba Otella) urojenia niewierności- chory zagraża nie tylko sobie ale i otoczeniu. W urojeniach trucia- np. że sąsiad puszcza trujący gaz- barykaduje mieszkanie i tam umiera

• Reaktywne- jako reakcja na sytuację trudną: stres, deprywacja (brak informacji), utrata bliskiego nam obiektu. Jest to sytuacja trudna dla danej osoby

• Rozładowujące- nagromadzenie różnych sytuacji trudnych powoduje samobójstwo szczególnie u osób młodych. Nie radzi sobie z problemami i jakakolwiek sytuacja trudna może wywołać samobójstwo- co powoduje rozładowanie. Wołanie o pomoc- sygnał, że coś jest źle. Przerzucenie odpowiedzialności za czyn na otoczenie- rodzaj ukarania otoczenia.

• Manipulacyjne- kiedy ma się poczucie utraty kontroli samobójstwo usiłowane może bardzo szybko spowodować odzyskanie tego poczucia kontroli. Np. w związku poczucie kontroli wiemy jak partner zaaraguje itd. Kiedy jedno mówi że chce się rozstać w tej drugiej osobie wybucha poczucia krzywdy i utrata kontroli. By przywrócić to poczucie kontroli szantażuje samobójstwem. Na groźbie się nie kończy. Są próby samobójcze. To są osoby które są najczęściej ratowane. Jest to zachowanie oparte o zawężoną świadomość, jednak nie jest to tak przemyślane i zdecydowane. Często dotyczą spraw naprawdę drobnych. Jest wyraźna tendencja aby lekceważyć samobójstwo usiłowane z powodu mało ważnego powodu. Nie wolno zlekceważyć bo to samobójstwo wynika z nagromadzenia i jak się to lekceważy to możemy mieć do czynienia z samobójstwem dokonanym.

TERAPIA SYSTEMOWA

Bogdan De Barbarros- terapia rodzin w schizofrenii, słownik terapii systemowej

Córka przychodzi na terapię czy grupową czy pojedyńczą. Jeśli z 1 osobą jest to problem, to znaczy że jest też coś chorego w rodzinie. Usiłujemy oddziaływać na całą rodzinę. Terapia rodzin ma swój początek w terapii rodzin z pacjentami schizofrenicznymi.

Wykład IX

26.11.08

KIERUNEK FENOMENOLOGICZNO- EGZYSTENCJONALNY

Ja jestem (być)- tym zajmuje się ten kierunek (co to znaczy bycie w świecie)

Podstawa tego kierunku jest prawo, że egzystencja poprzedza esencję, czyli bycie jest wcześniejsze niż istota człowieka w świecie:

• Istnienie poprzedza istotę

• Skąd się pojawił człowiek na świecie to ma absolutną rodność

• Wolność absolutna (egzystencjaliści zawsze bardzo ją podkreślali) jestem sam sobie panem, nic mnie nie ogranicza

• Indywiduum- jestem kimś niepowtarzalnym nie ma drugiego „ja” podobnego do mnie

• Odpowiedzialność za nasze wybory, decyzje

• Człowiek musi stworzyć w świecie swoją istotę przez swoje czyny, działanie- powinien dążyć do samorealizacji (wykorzystać wszystkie swoje możliwości)

K. Honny- podniosła problem samorealizacji

Egzystencjalizm zakłada że z wolnością wiąże się odpowiedzialność:

• Absurdalność istnienia (kami)- esej, reinterpretacja mitu Syzyfa w mitologii, miało to pokazywać ludzką egzystencję- absurd naszego istnienia. Kami to zinterpretował na nowo- poprzez taki wysiłek Syzyf protestuje przeciw absurdalności ludzkiego istnienia. Jeśli my nie będziemy się samorealizować to będziemy wciąż żyć inną egzystencją (na ile my się samorealizowaliśmy)

• Lęk egzystencjalny (istnienia) tak jak wiara, lęk jest konieczny aby nasza egzystencja była prawdziwa

Jean Paul Sad- „człowiek nie jest tym kim jest ale jest tym kim nie jest”- nie można człowieka określić wcześniej niż dopiero po jego śmierci. Gdy staramy się go opisać to chcemy stworzyć byt np. opisujemy człowieka jako moralnego a on zachowa się kiedyś niemoralnie. Każda próba opisu człowieka prowadzi do jego uprzedmiotowienia.

Heidegger „czas i byt”- wg niego w momencie gdy tracimy odpowiedzialność to stajemy się wszyscy tacy sami, przestajemy być autentyczne usiłując być tylko podobnym do innych:

• Wprowadził pojęcie- człowiek autentyczny

• Życie z „się”

• Wtedy zatracamy naszą indywidualność

Dasein- bycie tu w świecie w określonej rodzinie, miejscu czyli analiza egzystencjalna

Sposób widzenia chorego w fenomenologii:

• Hussel- podstawy fenomenologii- według niego jedną z metod jest fenomenologiczna intuicja (poznanie intuicyjne) to co się uwalnia w naszej świadomości bezpośrednio np. melancholię możemy poznać patrząc człowiekowi w oczy. Np. bassety mają w oczach melancholię

• Przeczucie schizofrenii

• Wyczucie (odczucie) histerii

Intuicyjne poznanie było przyporządkowane zwierzętom (ssakom np. psom) dzieci też mają intuicyjne poznanie. Pozwala ono na dotarcie się do istoty rzeczy.

II ETAP- Fenomenologiczna analiza

1. Cielesność

2. Kobiecość- wartość przypisana określonej pozycji

3. Koloryt- nie mówimy o kolorach to coś więcej, coś głębszego

4. Przestrzenność, czasowość

III ETAP Fenomenologiczny opis- schizofrenia Kępińskiego jako inny opis świata- piękny szczegółowy opis, schizofrenia a inny opis bycia w świecie

Sposoby bycia w świecie:

1. Świat biologiczny (Umwelt)

2. Świat wewnętrzny, własny (Eigenwelt)

3. Świat współbycia (Mitwelt) z innymi (świat społeczny)

Szwajcarski uczony Binswanger wyróżnia sposoby bycia w świecie z innymi:

1. Sposób bycia dualny- bardzo ważna jest relacja uczuciowa- „ja” może się jeszcze bardziej rozwijać dzięki drugiemu „ja” czyli:

JA+TY=MY

JA+INNE JA=MY

Jeśli byłbym ja sam to by było mojość. A jak jesteśmy MY to jest naszość. W dualności my się rozwijamy, to spotkanie dwóch podmiotów, które wchodzą w relacje uczuciowe. Jaspers zakładał komunikację między podmiotami. Podmioty są niezależne.

2. Sposób bycia pojedynczy, izolacja od innych, kończącym przykładem jest schizofrenia (żyje się w świecie autystycznym). Egzystencjaliści starali się nie etykietować psychologicznie.

3. Sposób bycia mnogii- relacje czysto formalne między ludźmi, bez związków uczuciowych

Zaburzenia nerwicowe powstają w świecie (Umwelt), w Eigenwelt schizofrenia, Mitwelt melancholia. Terenbach, który zajmował się melancholią (obecnie depresją) to nie jest to zaburzenie porządku w świecie np. depresja pod wpływem zmian w życiu na korzyść. NURT reprezentowany przez Jeana Paula Sautra- że nie ma możliwości komunikacji między ludźmi

• „piekło to inni”

• Nie określać człowieka przed śmiercią

Brentano- świadomość ma charakter intencjonalny, tzn że zawsze jest to świadomość czegoś lub kogoś. Wg Satra zwrócenie się do tego podmiotu uprzedmiotawia tą osobę nie należy go określać. Sautr odmówił odebrania nagrody Nobla bo odtąd był by Sautrem, ale leuratem nagrody Nobla.

Uświadamiamy sobie że istnieje Ja2. Zauważamy że Ja2 jest skrępowane, bo wg Sautra spojrzenie jest początkiem walki, bo chcemy je uprzedmiotowić. Ja2 staje się wrogiem Ja1. Ja2 boi się spojrzenia Ja1 (coś co przenika do nowej świadomości). Powstają urojenia prześladowcze, oddziaływania, odsłonięcie myśli (bo Ja1 wszedł w obręb jego intencjonalngo ja). Np. w schizofrenii malarstwo psychopatologiczne: oczy- taki pacjent nigdy nie patrzy w oczy lekarzowi bo się boi że będziemy czytać jego myśli, itp. Zult i Kulenkampf opisują takie psychozy. Nurt Sautraoski jest nihilistyczny:

• Nieustanna walka z innymi

• Udawanie żeby zdominować drugiego

Analiza egzystencjalna będzie nam potrzebna do terapii- do ustalenia granic drugiego Ja. Można zastosować terapię fenomenologiczną. Melancholia wyolbrzymiona wina w rozumieniu egzystencji.

Wykład X

03.12.08

Nie było wykładu- odwołany

Wykład XI

10.12.08

ADLERYZM I ZNACZENIE DLA TERAPII

Adler- przyjaciel Freuda- pisał na temat psychologii indywidualnej, chciał się odciąć od psychoanalizy

3 DEFINICJE- ZAŁOŻENIA

• Determinizm biologiczny

• Psychoseksualna etiologia zaburzeń seksualnych

• Nieświadomość w życiu człowieka, istotą jednostki ludzkiej jest świadomość

Wprowadził determinizm społeczny- człowiek istota społeczna każdy jest wyjątkowy, dążenie do doskonałości osobowej. Jego psychologia ma charakter wartościowy określenie na ile się rozwija jednostka.

POCZUCIE WSPÓLNOTY

POCZUCIE MAŁEJ WARTOŚCI KOMPENSACJA Zdrowy rozwojowy mechanizm

W okresie międzywojennym w Polsce było ok. 25 poradni Adlerowskich. Istota społeczna, świadomość, determinizm społeczny- człowiek kieruje się poczuciem wspólnoty (poczuciem przynależności do grupy społecznej). Mamy się samodoskonalić ale nie kosztem innych. Styl życia jest uwarunkowany społecznie. Bez poczucia wspólnoty nie było by możliwe współbycie z innymi ludźmi.

POCZUCIE WSPÓLNOTY

• Współbycie z innymi

• Umiejętność współdziałania

• Współpraca z innymi

• Wchodzenie w trwałe związki z innymi

Adler (obserwował dzieci)- człowiek rodzi się z poczuciem małej wartości (poczucie niższości). Ogólna słabość gatunku to podstawa a też przecież wsytępują słabości indywidualne (choroby, urazy, braki w urodzie, słabość fizyczna) w związku z tym tam gdzie jest poczucie małej wartości jednostka będzie dążyła do potwierdzenia i podniesienia wartości. Nazwał to dążenie- DĄŻENIEM DO MOCY (KONPENSACJĄ)

POCZUCIE MAŁEJ WARTOŚCI DĄŻENIE DO MOCY KOMPENSACJA

Można kompensować np. braki w wiedzy czytaniem książek. Braki w fizycznej wytrzymałości nadrabia intensywnym sportem. Sportowcy i np. Menestoteles który się kiedyś jąkał a potem został najlepszym mówcą jest na to dowodem. Bądź w innej dziedzinie rozwój.

KOMPENSACJA:

• Bierze pod uwagę możliwości

• Nie jest sprzeczna z poczuciem wspólnoty

Poczucie wspólnoty ma wpływ na to jakie podejmujemy działania kompensacyjne. Otoczenie ma na to wpływ. Kompensacja jest jednym z mechanizmów obronnych. Poczucie wspólnoty rozwija ale i ogranicza kompensacje. Kiedy są stawiane nadmierne wymagania dziecko jest wyśmiewane, porównywane z innymi i wypada na niekorzyść. W relacjach z rodzicami dziecko jest karane odrzuceniem uczuciowym. Wtedy obniża się poczucie wspólnoty i brak motywacji do kompensacji. Adler uważa że najgorsze jest jedynactwo. Wywołuje to chaos i takie dziecko ma trudności z osiągnięciem niezależności i dojrzałości osobowościowej. Według Adlera bardzo źle jest porównywać dzieci i nie powinno mieć miejsca, ani takie głośne ustawianie „ty jesteś mamy, ty taty” jeśli się porównuje to wywołuje jeszcze niższe poczucie wartości a powinno się wywołać odpowiedzialność, nie porównywać i oczerniać tylko powiedzieć do „lepszego” dziecka- pomóż młodszemu bratu.

KOMPLEKS NIŻSZOŚCI- często polega na bardzo niższym wzroście. Najczęściej takie osoby mają ten kompleks. Kompleks niższości prowadzi do dążenia wyższości.

KOMPLEKS NIŻSZOŚCI DĄŻENIE WYŻSZOŚCI NADKOMPENSACJA

NADKOMPENSACJA- kompensujemy sobie nadmiernie. Mechanizm patologiczny. Zdobycie znaczenia, władzy nad innymi ludźmi. Tracimy poczucie wspólnoty. Nadmierna koncentracja na własnej osobie. Zamiast rozwojowego dobrego mamy mechanizm patologiczny. Demonstrowanie na zewnątrz „kompleksu wyższości”. Wszystkich uważa za”0” to są zachowania świadczące o ukrytym kompleksie niższości.

UCIECZKA W CHOROBĘ- drugi mechanizm

Są to nieświadome mechanizmy prowadzące do objawów nerwicowych. Ucieczka w chorobę tłumaczy nas samych z tego że nie mogliśmy czegoś dokonać. „ja bym to zrobił gdybym nie miał objawów nerwicowych”. Powtórna korzyść z choroby- zdobycie władzy nad otoczeniem. Do dezintegracji może dojść u osób bardzo wrażliwych. W nerwicy są realizowane pewne fikcyjne cele. Ludzie sobie wymyślają cele i są pod ich wpływem. „jak gdyby”- Weihinger filozof. Stawianie nierealnych celów i tłumaczenie że nie da rady bo ma objawy choroby. Chory się nie zajmuje relacjami z otoczeniem i wszystko tłumaczy chorobą. Wyklucza go to z funkcji społecznych. Objawy nerwicowe zabużają pełnienie ról społecznych. Ucieczka w chorobę jest rozumiana jako ucieczka od rzeczywistości w świat fikcji. Powodem jest nieumiejętność poradzenia sobie z kompleksem niższości. Nerwica- to pójście na przód wstecz. U osób z nerwicą występuje dyspozycja neurotyczna. Postawa wobec otoczenia- „pomóż słabszemu” robienie z siebie ofiary. Dobór objawów w zależności od otoczenia. Rzadziej dysocjacyjne częściej konwersyjne: niedowłady, zaniemówienie.

ZASADY I PODSTAWY TERAPII ADLEROWSKIEJ

Łączenie ze sobą kilka procesów:

• Leczenia

• Wychownia

• Nauczania

Terapia Reedukacyjna- dążenie do zmiany dotychczasowego neurotycznego funkcjonowania i odnowa poczucia wspólnoty. Adler zajmował się młodzieżą i były tam najlepsze rezultaty. „przywrócenie młodego człowieka społeczeństwu” uspołecznienie. Jest to z reguły terapia krótkotrwała. Dokładne informowanie o powodach powstania mechanizmów już na samym początku. Objawy zawsze są skierowane do kogoś. Istotą jest znalezienie przez terapeutę odbiorcy krzyk o pomoc (objawy nerwicowe). Kolejnym zadaniem terapeuty jest wyuczenie pacjenta że kompensacja a nie nadkompensacja jest mechanizmem prawidłowym.

Wykład XII

17.12.08

KAREN HORNEY- zaburzenia nerwicowe są uwarunkowane kulturowo, rozwój człowiek polega na dążeniu do samorealizacji, która jest wartością moralną, obowiązkiem moralnym ale też przywilejem, zachowanie człowieka od najwcześniejszych lat determinują:

• Dążenie do zadowolenia

• Dążenie do poczucia bezpieczeństwa

• Dążenie do integracji (wewnętrznej jedności)

Bierze pod uwagę rolę ojca, dziecko musi być kochane, akceptowane, czuje się bezpiecznie, rodzice często mają własne neurotyczne potrzeby co prowadzi do nieprawidłowego rozwoju dziecka rodzi się triada uczuć:

• Bezradność

• Uczucia izolacji

• Poczucie zagrożenia

Utrata poczucia bezpieczeństwa prowadzi do lęku podstawowego (co budzi wrogość wypieranie wrogości lęk podstawowy- I błędne koło nerwicowe) który jest przenoszony na otoczenie, lęk podstawowy leży u podłoża związków międzyludzkich.

Sposoby obrony przed lękiem:

• Miłość

• Uległość

• Władza

• Wycofanie się

Postawy:

• Do ludzi- szukanie opieki

• Od ludzi- ucieczka

• Przeciw ludziom- agresja

W nerwicy jest zaburzona zdolność określonej postawy postawy są ze sobą w konflikcie

• Nerwice związane są z zaburzeniem osobowości neurotycznej

• Konflikt postaw tworzy konflikt podstawowy czyli przyjmujemy jedną postawę wobec wszystkich

• U osób nieneurotycznych może dominować 1 postawa i jest wybór między tymi trzema a u osobowości neurotycznej brak jest wyboru

• Konflikt podstawowy zwiększa lęk podstawowy

• Osoba neurotyczna przejawia potrzeby neurotyczne (zwiększone obrony), człowiek dąży do wyeliminowania lęku i zwiększenie poczucia bezpieczeństwa

Potrzeby neurotyczne- osoby neurotyczne się na nich komentuje

1. Aprobaty i uczucia

2. Władzy, prestiż i posiadania

3. Zależności

4. Izolacji

• Konflikt między nimi prowadzi do lęku wtórnego, który nasila konflikt podstawowy

Cechy potrzeb neurotycznych:

- przymus

- zachłanność

- zazdrość

Objawy nerwicowe są efektem konfliktu potrzeb utrata zdolności do samorealizacji

Alienacja od „ja” poczucie pustki, depersonalizacja

Osoby neurotyczne podejmują walkę by rozwiązać konflikt, które nie są dobre, m.in.:

- utrwalenie jednej postawy z trzech

- eksternalizacja- rzutowanie konfliktu za zewnętrzne siebie

- nadmierna idealizacja własnego obrazu „ja”- WAŻNE W TERAPII (odrzucamy „ja realne” i następuje koncentracja na „ja”)

W terapii nerwic powinno się wskazać możliwość osoby a nie realizować „ja idealne” bo będzie to realizowanie potrzeb neurotycznych. Ważne by zmniejszyć, nie eliminować, nadmierną idealizację.

Centralny konflikt wewnętrzny- wynika z konfliktu między „ja realnym” a „ja idealnym”

Im większa niezgodność z rzeczywistością, tym większa wrogość.

Sposoby nerwicowego rozwoju człowieka:

1. W rozwiązaniu „do”- identyfikacja z „ja realnym” zależy nam na wszystkich będziemy ulegli, nawet się poniżać

2. W rozwiązaniu „przeciw”- identyfikacja z „ja idealnym”: narcyzm, perfekcjonizm, agresja

3. W rozwiązaniu „do”- wyrzeczenie się obrazu „ja idealnego” wycofujemy się i jesteśmy obojętnym obserwatorem

Karen Horney uważa że nerwica to wyuczone wzorce zachowań:

• Reorientacja przez samowiedzę- zmiana zachowania poprzez pełną świadomość

• Końcowym efektem terapii ma być przywrócenie osoby do samorealizacji

• Omawia terapię indywidualną

• Terapia jest wglądowa

Wykład XIII

07.01.09- nie było

Wykład XIV

14.01.09

KONCEPCJA NORMY I PATOLOGII ERICK FORM- z wykształcenia socjolog humanista. Istnieją nie tylko biologiczne uwarunkowania człowieka ale też społeczne. Zajmował się miłością i twórczością („ucieczka od wolności”, „sztuka miłości”) dużą wagę przywiązywał do egzystencji. Kierunki dynamiczne. Sam nazwał swoją psychoanalizę humanistyczną. Zajmował się tendencjami niszczycielskimi u człowieka. Uważał że człowiek z jednej strony jest biologiczną częścią natury z drugiej społeczna i jego problemy wynikają z dialogicznej sprzeczności

• Między życiem a śmiercią, charakter materialny i śmiertelny życia

• Autonomia a nieznoszenie samotności, człowiek chce autonomii a z drugiej strony potrzebuje związku

Te sprzeczności dialektyczne kierują rozwojem człowieka. W którym kierunku człowiek idzie. Ważne jest też spojrzenie Froma na patologię: przyjmuje się na świecie tezę że ocenia się normę i patologię na podstawie przystosowania społecznego. From uważa że chore społeczeństwo nie sprzyja rozwojowi człowieka i niszczy jednostkę. Jeśli jest chore społeczeństwo to nie można jednostki do niego przystosowywać. Podkreśla ważność mechanizmów kulturowych. Dlaczego człowiek ucieka od wolności?

3 MECHANIZMY UCIECZKI OD WOLNOŚCI

1. Autorytaryzm- tendencja do rezygnacji z własnego ja i wtopienia się w coś co pochodzi z zewnątrz. Przejawia się to tendencją do dominacji a z drugiej strony podporządkowaniem się autorytetom. Sprzeczne ze sobą dwie tendencje. Tendencje masochistyczne i sadomasochistyczne. Masochistyczne- oczekiwanie na chorobę, mała wartość. Sadomasochistyczne- dominacja, zadawanie innym bólu, cierpienie. Jednostka zatraca własną indywidualność. Jest między tymi dwoma mechanizmami, biegunami.

2. Destruktywność- wyeliminowanie ofiary, niszczenie innych ludzi jest formą ratowania się przed zagrażającą z ich strony zagłady. Zachowań agresywnych się uczymy ale destruktywność siedzi głęboko w ludzkiej naturze. Samo destrukcyjność- kiedy jednostka nie odnalazła obiektu z zewnątrz. Przeżywanie destruktywności zahamowuje rozwój. Jeśli się w życiu nie spełniamy to występują zachowania destruktywne wyrażające niespełnienie. Tak tłumaczy zbrodnie hitlerowskie. Byli podszyci lękiem. Bali się dominacji np. pod względem Żydów. From uważał że ten pęd do niszczenia jest agresją chorobliwą, która może się stać drugą natura człowieka. Jest to patologia a przeciwieństwem jest norma. Objaw destruktywności. Nekrofilia w sensie charakterologicznym wg Froma mają pęd do czegoś co jest martwe, chore, zniszczone. Zmiana żywego w martwe. Zainteresowanie zgniłymi, chorymi rzeczami i mechanicznymi rzeczami (bo są martwe) kult techniki. Destrukcja kultury, nienawiść do kobiet jako do symbolu życia też jest objawem destruktywności. Człowiek ma możliwość wyboru: biofilia- naturalne popędy lub nekrofilia- patologiczne popędy.

3. Konformizm- przyjęcie narzuconych wzorców kulturowych bez własnej refleksyjności i woli. Bez własnej indywidualności. Zatracenie tożsamości, automat daje nam tylko pseudo poczucie indywidualności. Froma bardzo dużą uwagę zwracał na potrzeby egzystencjalne:

• Potrzeba związania się- wchodzenie w związki z ludzi dla zachowania zdrowia psychicznego ale z zachowaniem własnej indywidualności. Jego zdaniem dobrym rozwiązaniem jest orientacja twórcza- miłość- postawa wobec całego świata a nie tylko wobec jednego obiektu. Miłość jest przejawem zdolności dobrze rozwiniętego charakteru. Może być miłość matczyna, braterska, erotyczna, neurotyczna, sentymentalna. W neurotycznej przenosimy potrzeby i nadzieje związane z rodzicami na partnera. Miłość dojrzała i daje i bierze.

• Potrzeb transcendencji- zdolność przekraczania samego siebie w jakimś akcie twórczym. Chodzi o ogólną postawę twórczą uświadamianie sobie jakie mamy problemy i jak je rozwiązać. Ma się charakteryzować zdolnością do doznawania olśnienia- odkrycia. Zdolność do koncentracji na jakimś problemie. Zdolność doświadczania swojej indywidualności. Akceptowanie konfliktów i napięć (pojawianie się ich). Gotowość do narodzin każdego dnia. Zawsze człowiek ma wybór- kochać/ nienawidzić. Ci co nienawidzą mają zahamowaną twórczość (potrzebę).

• Poczucie tożsamości- odrębności ja od świata zewnętrznego a zarazem integralności. Jeśli się nie wytworzy tożsamość powstanie tożsamość grupowa- identyfikacja z dana grupą mamy poczucie ale tylko w tej grupie

• Potrzeba zakorzenienia- lęk przed zerwaniem więzi z rodziną

• Potrzeba układu odniesienia- porównanie się z innymi. Może to być wzór układu międzyludzkiego na którym my się wzorujemy. Jeśli nie ma układu odniesienia to pojawiają się patologiczne formy

- mechanizm racjonalizacji- wyjaśnienie swoich nieracjonalnych zachowań, układem odniesienia mogą być religie i ideologie

KONCEPCJA CHARAKTERÓW FROMA

CHARAKTERY

• PRODUKTYWNE (zdrowe)

• NIEPRODUKTYWNE (patologiczne)= nerwice i osobowość neurotyczna

- charakter receptywny- Osoby które mają skłonność do brania, przyjmowania wszystkiego szczególnie uczuć ale niezdolność do dawania. Tylko odbiera bierność, zależność. Brak swoich opinii, brak realizmu, myślenie życzeniowe (katatymiczne) uzależnione od emocji, sentymentalizm, naiwność, tchórzliwość, sensytywność, nadmierna wrażliwość na swoim punkcie

- eksploatatorski- oczekiwanie względem otoczenia, nie twórcza aktywność, egocentryzm, arogancja, zarozumiałość, próżność, popędliwość i uwodzicielskość

- tezauzatorski- silna potrzeb posiadania dóbr materialnych, władzy, uczuć innych osób, skłonność do porządku, czystości, perfekcjonizmu. Skłonność do oszczędzania, brak wyobraźni, skąpstwo, chłód uczuciowy, upartość, podejrzliwość, zachłanność

- merkantylny (rynkowy, jarmarczny)- traktowanie siebie i innych jako wartość wymienną, jako towar. Duża alienacja, niestałość, bark celów życiowych, nietaktowność i obojętność.

---