Tajemnica Trójcy Świętej

Teza: Kościół wierzy w istnienie Trójcy Świętej, tzn., że Trzy Osoby Boskie (Ojciec, Syn i Duch) istnieją w jednej naturze będąc jednym Bogiem.

Wyjaśnione są tu dwie prawdy o Bogu:

1. Prawda o Trójosobowości: w Bogu są Osoby różne, przy czym różne rzeczowo. Jest ich trzy: Ojciec, Syn i Duch. Są w naturze Boskiej równe sobie.

∗ Teofil z Antiochii użył pierwszy słowa trias (ok. 182) w „Liście do Autolina”

∗ Tertulian posługuje się pojęciem Trinitas

Pojęcie trzy nie wyraża przede wszystkim liczby. Liczba ukazuje właściwość Bożego bytu taką, że wyodrębniają się w Nim Trzy Osoby.

2. Prawda o Trójjedyności: Trzy Osoby istnieją w jednej numerycznie naturze będąc jednym Bogiem.

∗ Bóg prawdziwy jest Jeden co do natury. Natura ta istnieje w trzech Osobach. Objawia w sobie trójhipostatyczność. Jedność Trzech Osób polega na tym, że Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty nie są tylko jednością moralną, (np. rodzina, zespół nauczycieli) Jest to jedność numeryczna, liczbowa jednej i tej samej natury - σ.

Liczba trzy jest ukazaniem właściwości Bożego bytu, natury, która troiście wypowiada się w Osobach.

Troistość tzn. nie wielość, cechą bóstwa jest istnienie w Bogu Trzech Osób.

Konstatntynopolitański I (381) - DS. 86

Doksologia trynitarna: w użyciu powszechnym od III/IV w., w IV wieku dodana przy recytacji psalmów, na Wschodzie: Chwała Ojcu przez Chrystusa w Duchu Świętym. (Por. Mt 28,19). Pojawia się już w Didache. Do upowszechnienia przyczynił się Bazyli Wielki.

Rozwój prawdy o Trójcy Świętej

1. Faza apostolska do III w.

2. Od wystąpienia Ariusza do Soboru w Nicei (325)

3. Od Soboru Wyznawców do 419 - De Trinitate św. Augustyna

Dogmat kształtował się w długim procesie dociekań teologicznych. Można wyróżnić etapy:

• Apostolski

• Do roku 318

• Etap soboru nicejskiego

• Etap kontrowersji aż do Soboru Konst. I (381)

[Podręcznik Szczurka: Trzy okresy wyznaczone przez Sobór konstantynopolitański na Wschodzie i synod rzymski (382) na Zachodzie oraz Sobór Florencki (1442).]

Przymioty Boże

Ks. Wincenty Granat przymioty Boże systematyzuje następująco:

• złączone z Jego istnieniem:

* prostota *niezmienność * wiekuistość * niezmierzoność * jedność * jedyność

• wynikające z działań umysłu Bożego:

* samoistna wiedza * mądrość

• przymioty woli Bożej, związane z Nim:

* świętość * wszechmoc *wolność

• wynikające z mocy wolitywnej i poznawczej:

* Opatrzność Boża.

• Zwykle dzieli się je na:

* statyczne * dynamiczne.

• Przymiot Boży w znaczeniu ścisłym jest to taki atrybut orzekania o Bogu, który w żaden sposób nie przysługuje stworzeniu, nie określa też relacji Boga do innych bytów, lecz jest absolutnym i koniecznym atrybutem istniejącym formalnie w Bogu i wynikającym jako właściwość z Jego istoty. Np. nieskończoność, wieczność, samoistność.

• Przymiot Boży w znaczeniu szerszym wyraża cechę, którą można orzekać o Bogu w sensie właściwym .

• Atrybut Boży to przymiot wynikający na sposób konieczny, orzekający o Bogu w sposób właściwy i istniejący w Nim formalnie.

Teza: Między istotą Bożą a przymiotami Bożymi jak również między poszczególnymi przymiotami nie ma różnicy ani rzeczowej, ani formalnej, zachodzi jedynie różnica pojęciowa z podstawą mniejszą w Bożej istocie.

Różnica rzeczowa - brak tożsamości miedzy odrębnymi rzeczami, zachodzi tam, gdzie istnieje wielość rzeczy. Rzeczy różnią się realnie niezależnie czy rozum je poznaje czy nie. Różnicy tej rozum nie tworzy, ale ją poznaje.

Różnica pojęciowa - wyraża brak tożsamości między dwoma pojęciami orzekanymi o tej samej rzeczy.

Różnica z podstawą mniejszą w istocie Bożej, jeśli mówimy Bóg i bóstwo. Mówiąc o Bogu mamy na myśli odrębne istnienie, jeśli mówimy o bóstwie mamy na myśli Jego istotę. Jest to różnica pojęciowa. Między istotą Boga a przymiotami Bożymi, oraz poszczególnymi przymiotami nie ma różnicy rzeczowej, nie ma różnicy pojęciowej mającej podstawę większą w rzeczy dlatego, że nie możemy określić i zrozumieć jednego przymiotu Bożego bez innych. Wszystkie one są nieskończone, wszystkie określają pełnię Bożego bytu (zdanie teologicznie pewne). Zachodzi jedynie różnica pojęciowa z podstawą mniejszą w rzeczy.

Drogi poznania przymiotów Bożych związanych z Jego istnieniem:

1. Droga afirmacji - orzekamy doskonałości które tkwią w bytach przygodnych a ich twórcą jest Bóg; np. wszechobecność, wszechmoc

2. Droga negacji - wymazujemy z tych doskonałości wszystko co związane jest z przygodnością , co jest negatywne; np. niezłożoność, nieśmiertelność

3. Droga uwznioślenia - podnosimy dany atrybut do najwyższej potęgi, do nieskończoności i w ten sposób orzekamy o Bogu

Rodzaje przymiotów:

• Statyczne - mówią jakim Bóg jest sam w sobie, związane z istnieniem Boga np. jedność

• Dynamiczne - mówią jakim Bóg jest w swoim działaniu np. opatrzność

• Absolutne - określają specyfikę istoty Bożej

• Relatywne - rzeczywisty stosunek świata do Boga a stosunek myślny Boga do świata

• Pozytywne - opisują doskonałości na sposób pozytywny

• Negatywne - oddalają od Boga niedoskonałości; orzekają transcendencję, niezmienność itp.

• Komunikatywne - które Bóg komunikuje bytom stworzonym

• Niekomunikatywne - nie mogą być przekazywane

Przymioty osobowe, znamiona osobowe

Osoby posiadają przymioty, znamiona, odznaczają się czynami osobowymi. Bóg w swym działaniu zewnętrznym działa swoją naturą i wszystkie działania są wspólne trzem osobom, niektóre przypisuje się poszczególnym osobom.

Przymiot osobowy to przymiot, który przysługuje tylko jednej osobie Bożej, jest wyrażany nazwą pozytywną; w pewnym sensie konstytuuje tę osobę. Są trzy przymioty osobowe: ojcostwo - paternitas, synostwo - filiatio, tchnienie bierne - spiratio passiva.

Znamiona osobowe to przymiot po którym można rozpoznać osobę Bożą. Może równocześnie przysługiwać dwom osobom i być wyrażone nazwą negatywną np. niezrodzoność, tchnienie czynne, tchnienie bierne itp.. Jest ich 15 a ostatecznie 4. Trzy są równocześnie przymiotami.

Samoistność

Wszystko co istnieje zawdzięcza swoje istnienie czemuś, co istnieje poza nim. Jest bytem przygodnym, domaga się tłumaczenia przez coś innego. Tylko Byt Absolutny wyłamuje się z tej reguły. Bóg bowiem sam określa swoją istotę, jest samoistny. J 5,26 Bóg jest bez przyczyny spoza siebie. Jest przyczyną samego siebie. Deus causa sui ipsius. Bierne istnienie z siebie i od siebie. Esseitas oznacza brak jakiegokolwiek przed w istnieniu i jakiegokolwiek po, które towarzyszyłyby Bogu lub ograniczały Jego Esse. Bóg określa siebie jako istnienie nieuprzyczynowione.

Bóg jest istotą prostą - Niezłożoność

Cechą świata jest złożoność i podzielność, co stanowi podstawowy atrybut bytu przygodnego. W tej tezie wykluczamy z istoty Boga wszelką złożoność:

• Złożoność fizyczna - różnorodność złączonych elementów

• Złożoność ontologiczna - różnorodność poziomów i stopni bytu

• Złożoność logiczna, pojęciowa - cechy gatunkowe i rodzajowe jako różniące się kategorie orzekane przez umysł

Przymiot prostoty natury Bożej negatywnie wyklucza wszelkie złożenie fizyczne, ontologiczne i logiczne. Bóg jest absolutną jednością bytową, w Bogu jest całkowita tożsamość między istotą i istnieniem. Bogu przypisujemy absolutną pojedynczość .

Błędne koncepcje mówiące o złożoności Boga:

• Filozofia Spinozy

• Filozofia Schopenchauera

• Monizm idealistyczny Hegla i Fichte

Potwierdzenie : Wj 3,14: „Jestem, Który Jestem” ; Ireneusz, Cyryl Aleksandryjski, Orygenes

Teza: Bóg jest Bytem samoistnym, czystym aktem. Bóg jest pojedynczy i niezłożony, i chociaż są w Bogu Trzy Osoby to nie są one składowymi natury Bożej ale są jednością liczbowo niezłożoną.

Niezmienność Boga

Teza: Bóg jest wewnętrznie niezmienny zarówno fizycznie (w bytowaniu) jak i moralnie (w działaniu).

Przez zmienność rozumie się możność przechodzenia z możności do aktu, z jednego sposobu bytowania w drugi.

Zmienność może być:

• Zewnętrzna - pojęciowa

• Wewnętrzna - rzeczowa

• Przypadłościowa

• Substancjalna

• Fizyczna - w bytowaniu

• Moralna - w działaniu

Człowiek może nadawać Bogu różne nazwy, ta zmienność jest jednak czysto zewnętrzna - pojęciowa. Bóg nie podlega żadnej zmienności, w Bogu nie ma rozwoju ani doskonalenia się gdyż istnieje w Nim cała pełnia bytu. Posiada wszystkie przymioty w stopniu najdoskonalszym.

Wieczność Boga

Teza: Bóg jest wieczny, jest więc w całkowitym, jednoczesnym i doskonałym posiadaniu niekończącego się życia.

Trwanie jest pozostawaniem w istnieniu mierzonym w upływie czasu. Trwanie bytów przygodnych jest ograniczone czasowo. Czas to liczba zmian względem fazy wcześniejszej i późniejszej.

• Trwanie płynne posiada fazy i jest określone sumą zmian

• Trwanie stałe dotyczy substancji duchowych, np. ludzkie „ja” nie podlega zmienności

Wieczność w znaczeniu szerszym jest trwaniem, istnieniem bez zmian, bez końca, bez przemijania, jako stałe teraz.

Życie wieczne Boga jest:

• całkowite - najpełniejsze

• jednoczesne - pełne zawsze i w każdym momencie

• doskonałe - najwyższe i nieutracalne

Przez pryzmat wieczności Boga drogą negacji chcemy wykluczyć wszelką zmienność z bytu Boskiego a drogą afirmacji stwierdzamy najpełniejsze trwanie, zaś na drodze eminencjalnej stwierdzamy wiekuistość istnienia pełni życia w Bogu.

Kwalifikacja Teologiczna: DS. 428; 1782; ST: Iz 40,28; NT: Rz 11,36; Ap 1,8; 2Kor 11,31

Niezmierzalność i wszechobecność

Teza: Bóg jest niezmierzony i obecny we wszystkich stworzeniach przez swą wiedzę, potęgę i istotę.

Kw. Teologiczna: Bóg jest wszechobecny: DS. 428; 1782; P. Św.: Mdr 8,1; Iz 43,2; Mt 6,26

Ireneusz: Bóg jest niezmierzony i wszechpotężny .

Bóg jest nieskończoną mocą poznania. Bóg jest nieograniczoną wiedzą i mądrością. W Bogu nie ma różnicy rzeczowej między władzą poznawczą i aktem poznania. Poznanie Boże jest poznaniem niezłożonym, najdoskonalszym i prostym. Bóg poznaje wprost i bezpośrednio.. Poznanie Boże jest poznaniem prawdziwym, pewnym i niezmiennym. Wymiarem poznania Bożego jest jego mądrość, jest to wiedza praktyczna w Bogu: mądrość działania, rządzenia, która przekazuje pewne nakazy do spełnienia (DS. 1782).

Teza: Bóg posiada umysł, którym poznaje. Bóg jest samym poznaniem, Prawdą, Wiedzą i Mądrością Nieskończoną.

Pierwszym przedmiotem poznania Bożego jest najpierw On sam. Bóg jest jednocześnie przedmiotem, podmiotem i aktem poznania. Bóg jest absolutnym poznaniem siebie samego. Wiedza Boża jest najdoskonalszą formą poznania. Jest ona wiedzą oglądu oraz wiedzą prostego rozumienia. Bogu przypisujemy wszystkie stopnie wiedzy: dobrowolną, teoretyczną i praktyczną w stopniu nieograniczonym.

Wola Boża

Teza: Istnieje wola w Bogu jako władza mająca za przedmiot dobra.

W Bogu jest duchowa moc ku dobru. Wola Boga wyraża się w następujących aktach (Hugon od św. Wiktora):

• upodobanie, akt woli w Bogu nie objawiający się na zewnątrz

• znak poprzez który wola Boża objawia się na zewnątrz

• absolutna - nieuwarunkowana żadnymi warunkami

• akt uwarunkowany wolną wolą stworzenia

Ze względu na przyczynowość:

• wola sprawcza

• wola dopuszczająca

Przedmiotem pierwszorzędnym jest absolutna Jego dobroć, przedmiotem drugorzędnym są dobra różne od Boga.

Umysł Boży - Wiedza Boga

Umysł to zdolność poznawania, to władza duchowa; przysługuje człowiekowi i duchom czystym. Należy odróżnić władzę poznania (intellectio in actu primo) od aktów poznawczych (intellectio in actu secundo). W Bogu nie ma między nimi różnicy. Nie jest u Niego poznaniem złożonym lecz wizją całości: jest pewne, niezmienne i precyzyjne.

Mądrość Boża to wiedza praktyczna. O takiej mocy poznania i złożoności poznania boskiego: Sobór Wat. I; DS. 1782; 1J 14,6; 1J 1,5; Rz 11,33.

Problem istnienia zła

Teza: Bóg nie chce zła moralnego nawet ze względów ubocznych, ale zezwala na dobrowolny czyn zły istot stworzonych. Bóg może chcieć zła fizycznego ubocznie ze względu na dobro, które z niego wynika. Rz 8,31 - 32; J 9, 2-3

Zło może być np.:

• metafizyczne (nihilium et malum conventuntur - F. Dylus)

• kosmiczne - chaos

• fizyczne - brak formy rzeczy, zakłócenie praw fizyki)

• biotyczne - mankamenty w życiu

• antropologiczne - sfera ludzka

Opatrzność Boża (i predystynacja)

Opatrzność wiąże się z ideą Stwórcy i stworzenia, wyraża prawdę o Creatio continua - podtrzymywaniu bytu.

Opatrzność jest atrybutem i przymiotem osoby, jest przymiotem relatywnym.

Teza: Kościół wierzy w istnienie Opatrzności Bożej, kierującej całością bytu stworzonego zgodnie z Jego Naturą.

Ta prawda wynika z idei Boga Ojca.

W tezie tej zawierają się elementy treściowe:

• plan Boga Ojca wobec świata

• cel wyznaczony światu

• powszechna wola zbawcza Boga w stosunku do ludzi

• sprawiedliwość nagradzająca dobro a karząca zło

Teza uzupełniająca: Kościół wierzy, że istnieje ze strony Boga przeznaczenie wszystkich ludzi do zbawienia wiecznego.

Teza ta jest sformułowana przeciw:

- determinizmom

- fatalizmom

- fatalistycznym ujęciom świata

- źle pojętej astronomii

Kwalifikacja Teologiczna:

DS 239 BF 1794 Mdr 7,24-25 Mt 6,25-35 Mt 18,11 1Tm 2,1-6

Brak pozytywnej reprobacji ze strony Boga, czyli przeciwieństwo przeznaczenia albo przeznaczenie do zatracenia czy odtrącenia.

Św. Tomasz: Przeznaczenie - myślowy plan przyprowadzenia stworzenia rozumnego do celu jakim jest życie wieczne.

Ludwik Molina Creol: Idealny układ myśli Boga względem świadków, którymi chce przeprowadzić stworzenia rozwinięte do celu ostatecznego.

Teza zwieńczająca myśli: Cały wszechświat stworzony przez Boga jest przezeń zachowany w istnieniu pozytywnie i bezpośrednio, a nie w sposób uboczny - Conservatio mundi est continua creatio.

Kwalifikacja Teologiczna:

Mt 25,34. 41 - 42 Ef 1,11 Rz 8,28-29

Formuły trynitarne

Tajemnicę Trójcy Świętej znajdujemy w Piśmie Św. Kościół pierwotny od początku ukształtował świadomość trynitarnego charakteru i dogmatu. Objawienie przypomina o tym w krótkich formułach, które pełniły funkcje:

• Katechetyczną

• Liturgiczną

• Pastoralną

Chrześcijańska prawda o Trójcy Świętej wnosi pewne novum. Wiara trynitarna stanowi o specyfice wiary. Gdy myślimy o Trójcy Św. to myślimy o wzajemnych odniesieniach tych osób do siebie.

Lakoniczność pierwszych formuł wynika z trudności tej prawdy.

Formuła katechetyczna Mt 28,19 służyła chrzcielnej katechezie. Pierwotnie udzielano chrztu w imię Jezusa (Dz 2,38; Dz 10,48). Ochrzczeni to dzieci Boże. Ten chrzest był ważny. Ochrzczony mógł mówić: Abba Ojcze. Dłuższa formuła potwierdzona przez Didache, 7. Imię szem mówi o jednym imieniu, o jednej naturze. Każda Osoba jest wyodrębniona przez „i” oraz rodzajnik określony. Osoby są osadzone na jednym poziomie. Brak hierarchiczności ontycznej, a jedynie sekwencja następstwa (pochodzenia).

Imię Trójcy ma znaczenie personalistyczne; razem stanowią byt osobowy.

Formuły :

• Eucharystyczne

• Eklezjalno - pastoralne

• Duchowościowe

Formuły eucharystyczne:

1Kor 13,13 - wyraża całokształt egzystencji chrześcijańskiej

2Kor 16,23 - formuła krótsza

Trójca działa zbawczo, tworzy Kościół. Wyróżnione są w formule osoby, ale w jednym działaniu zbawczym i jakość wyrażana jest też w jedności osób. Zaznaczone jest Bóstwo Chrystusa, Bóstwo Ojca i świętość Ducha Świętego.

Formuły eklezjalno - pastoralne:

1Kor 12, 4-6 - Duch Święty jest na pierwszym miejscu. Mówi w jaki sposób Trójca Św. chce Kościół przemienić i uświęcić.

Ef 4,4-6 - prawda o jedności Kościoła w odniesieniu do jedności Trójcy. Zasadą tej jedności jest Jeden Bóg.

Formuły duchowościowe:

1Kor 6,11; Ef 4,6-7 - formuły te rozwijają duchowość trynitarną. Bóg w Trójcy zstępuje do człowieka, ten zostaje odniesiony do Trzech Osób i jednoczy się w Kościele w Jednym Bogu.

Inne podejście do problematyki Trójcy Świętej:

-Zdarzenia trynitologiczne: odnotowane w związku z wcieleniem (Łk 1,26-56); tu wyeksponowane są trzy osoby bardzo wyraziście w działaniu.

-trynitologia paschalna Dz 2,32-33

-trynitologia pentokostalna Rz 8,9-12; J 7,17; J 17,17 podkreśla się jedność Ojca i Syna

-Trynitofanie: Trzy osoby jakimiś szczególnymi znakami objawiają się

-Chrzest Jezusa Mt 3,13-17

-Przemienienie Mt 17,1-8

Fałszywe interpretacje:

• Monarchianizm: , ρ - jedna zasada, źródło. Przesadnie podkreśla nadrzędność źródła pochodzeń w Bogu. Ojciec jako źródło staje się wielkością nadrzędną. (Teodot z Bizancjum, Paweł z Samosaty).

∗Monarchianizm dynamiczny - tylko Ojciec jest prawdziwym Bogiem - logos to nieosobowa moc.

∗Mon. modalistyczny - osoby Boże są przejawami bóstwa. Bóg zbawiający świat jest Synem Bożym, uświęcający jest Duchem Świętym.

∗Sabelianizm (monarchianizm Sabelina) - akcentuje nadrzędność Ojca i podporządkowanie dwóch pozostałych. Piotr Abelard: moc - Ojciec; mądrość - Syn; siła - Duch Święty.

• Subordynacjonizm - prawdziwy Bóg jest jeden, dwie pozostałe osoby to stworzenia niższe i podporządkowane. Ariusz (256 - 336) odmawia bóstwa Synowi i Duchowi. Problem podjął Sobór w Nicei (325). Atanazy Wielki zwołał Sobór wyznawców w Aleksandrii.

• Tryteizm - takie akcentowanie równości i odrębności, że prowadzi do obalenia jedności.

• Nominalizm - Roscelin; Odrzuca naukę o jednej naturze, a przyjmuje trzy różne natury - osoby.

• Porrytanizm - G. De la Porre; Osoby różnią się od natury Bożej i jeszcze między sobą rzeczowo.

• Joachityzam - Joachim da Fiore

Czy Trójca Święta jawi się w Starym Testamencie

Nie zawiera się wyraźnie. Stary Testament sugeruje naukę o Trójcy Świętej. Gdy Bóg zwraca się od siebie jest określany liczbą mnogą (Rdz 1,26; 3,22). Istnieją teksty wskazujące na Syna (Iz 43,10; Ps 44,7-8).

Vetus Testamentum insinuat Sanctissimae Trinitatis.

Imiona Osób w Piśmie Świętym:

Mt 28,19 - tekst klasyczny.

Imię oznacza godność osoby. Ojciec jest przeciwstawiany Synowi. Podkreśla brak tożsamości między nimi.

Mt 3,16-17; Łk 1,35; J 14,16-17

Ojcowie Kościoła: Didache, Klemens Rzymski, Ignacy Antiocheński.

Teksty ST sugerują naukę o Trójcy Świętej.

Elohim - tajemnicza wielość w Bogu (Rdz 3,22; 1,26; 11,7)

Trischagion u Izajasza - Święty, Święty, Święty

Mdr 9,1-17

Teksty te wskazują na wielość Osób w Bogu. Imiona nadawane Mesjaszowi przysługują tylko Bogu, a więc sugeruje się istnienie innej osoby. Iz 1,11; Jd 2,28; Mdr 1,6 - coś się tu mówi o Duchu Świętym.

Niepoznawalność Trójcy Świętej

Teza: Trójca Święta jest tajemnicą bezwzględną tzn. dla teologa jest rzeczą oczywistą brak zgłębienia tej tajemnicy na drodze czysto racjonalnej.

Rozum ludzki:

1. Przed objawieniem tej tajemnicy, jej istnienia i istoty nie może poznać

2. Po objawieniu nie może poznać jej istoty a może wykazać jej niesprzeczność

3. Może wskazać na jej racje odpowiedniości

4. Po objawieniu rozum częściowo może ujaśnić istotę Trójcy Świętej opierając się o dane Objawienia i może wskazać na pewne analogie

DS. 304

Pochodzenia w Bogu

Teza: W Bogu istnieją dwa pochodzenia wsobne: immanentne i substancjalne.

Na pojęcie pochodzenia składają się dwa aspekty:

• Prawda o pochodzeniu implikuje w sobie elementy zasady (principium)

• Principium quod - podmiot pochodzenia

• Principium quo - natura Boga; sama natura i włada natury

W Piśmie Św. Ojciec Jawi się jako od nikogo nie pochodzący, a Syn i Duch są principatum - pochodzą od Boga ale posiadają tę samą naturę.

Quod - osoba

Quo: - remotum - natura jako taka

• proximum - władza tej natury, która sprawia pochodzenie

Principatum - pochodzący; ten, który pochodzi

• Pochodzenie ze względu na sposób obecności w principium:

• Immanens - istnieje w obrębie swojego principium

• Transiens - principatum zaczyna istnieć poza principium

• Pochodzenie ze względu na charakter bytowy principatum :

• Procesio substancialis - byt substancjalny

• Procesio accidentalis - przypadłości np. akty rozumu

W Bogu istnieją dwa pochodzenia: umysł i wola. Pochodzenia te są wsobne (immanentne). Pochodzący to Syn Boży i Duch Święty. Pochodzenia substancjalne w doskonałej immanencji. Substancjalne bo pochodzącymi są osoby. Zachodzi tu najdoskonalsze udzielanie jednej i tej samej natury Bożej. Ojciec jawi się jako od nikogo nie pochodzący - jako principium sine principio. Syn pochodzi od Ojca, jest równym w naturze, pozostający w obrębie tej samej natury. Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna. Nie ma pierwszeństwa co do czasu, godności i natury. Nie ma przyczynowości - zależności w istnieniu.

Dogmat wiary: Nicejski I - DS. 54

Konstantynopolitański - DS. 86

Syn Boży

Teza: Syn Boży pochodzi od Ojca przez działanie umysłu Bożego i jego pochodzenie jest zrodzeniem (analogia rodzenia się pojęcia w umyśle człowieka).

W działaniu umysłu Bożego można wyróżnić dwa stopnie:

1. Intelligere divinum będące właściwością natury Bożej i jej przymiotem

2. Dicere Verbum - czynność osobowa. Owo Dicere Verbum przez poznanie Ojca swojej istoty i osoby przez wypowiedzenie siebie jawi się jako Syn Boży

Druga hipostaza w Bogu jawi się jako pochodząca; analogią pochodzenia jest wypowiadanie słowa.

Drugim imieniem jest Syn: sugeruje analogię rodzenia. Rodzenie to pochodzenie istoty żyjącej z nią zjednoczone na podobieństwo natury.

Elementy zrodzenia:

• Pochodzenie istoty żyjącej od żyjącej

• Pochodzenie otrzymuje coś z istoty, substancji

• Akt rodzenia zdąża z natury do urzeczywistnienia w zrodzonym podobieństwa natury

Wypowiadanie przez Umysł Boga słowa jest jednocześnie zrodzeniem. Słowo zawsze odzwierciedla podmiot poznania. Podobieństwo substancjalne jest Synem Bożym.

Konkluzja: (Trzy imiona własne drugiej hipostazy)

1. Syn (Filius, ) - osoba pochodząca przez zrodzenie

2. Słowo (Verbum, γ) - podobieństwo przedmiotu poznanego wyrażone przez umysł i przez słowo

3. Obraz (Imago, ) - jako podobieństwo najdoskonalsze; obraz immanentnie tkwiący w tej samej naturze boskiej.

Pochodzenie Ducha Świętego

Teza: Duch Święty pochodzi nie tylko od Ojca lecz także od Syna jako jednego principium przez działanie woli Bożej. Jego pochodzenie nie jest rodzeniem.

Kwalifikacja Teologiczna:

1Tm 2,4; J 16, 4-15; Mt 3,16; Rz 8,9; Dz 16,7; DS. 86; DS. 54; DS. 853; DS. 99

Duch Święty  γ - tchnienie komunijne, wyraz miłości Ojca i Syna, które wypowiada się w Bogu na sposób hipostatyczny.

Spór o Filioque

Papież Marcin V. W tekście z Soboru Konst. I jest napisane o Duchu: Od Ojca pochodzi. Na Wschodzie mówiona „Od Ojca przez Syna” (np. Cyryl Aleksandryjski), na Zachodzie „Od Ojca i Syna”. Podczas synodu w Toledo (589) wprowadzono tę prawdę do Credo. Początkowo niechętnie używano tej nazwy. W 649 Marcin V posłużył się dziełem św. Augustyna w liście do Kościoła Wschodniego. Użycie terminu Filioque wywołuje konflikt. Św. Maksym łagodzi trochę ten konflikt - Filioque można utożsamić z „Przez Syna”. Konflikt trwał do 1054 roku.

Relacje w Bogu

W Bogu znajdujemy cztery relacje rzeczowe i samoistne, w każdej relacji wyróżniamy:

• podmiot relacji - Osoba

• termin relacji - druga osoba do której się odnosimy

• fundament relacji - przymiot na którym relacja istnieje

Ze względu na podstawę relacji:

• Pojęciowa

• Rzeczowa

• Niesamoistne

• Samoistne

W Bogu istnieją relacje rzeczowe niezależnie bowiem od naszego poznania Bóg rodzi Syna. W Bogu istnieją relacje przeciwstawne: rodzenie czynne - Ojcostwo - tchnienie czynne, i rodzenie bierne - Synostwo - tchnienie bierne.

Esse ad - istota relacji (samo odniesienie)

Esse in - umieszczenie tego odniesienia w podmiocie, dzięki temu relacja staje się relacją rzeczową

Czynnikiem konstytuującym formalnie Osoby Boże nie są pochodzenia lecz relacje esse ad.

Osoba jest to substancja jednostkowa, posiadająca takie cechy, które przysługują tylko jej naturze rozumnej. Na Osobę Bożą składa się Istota Boża wspólna Trzem Osobom oraz przymiot osobowy. Istota Boża istnieje w trzech Osobach Bożych.

Jeżeli w Bogu są pochodzenia to jest też zależność jednej Osoby od drugiej.

Jest to prawda teologicznie pewna.

Posłania w Trójcy Świętej -
Działanie Osób Bożych na zewnątrz

Teza: Czynności Boże są wspólne trzem Osobom Bożym. Uzasadnione jest jednak przypisywanie poszczególnym osobom pewnych czynności, przymiotów, w Trójcy Świętej istnieją szczególne posłannictwa.

Posłannictwo to przekazanie przez jedną osobę innej osobie woli. W posłannictwie mieści się relacja posyłającego do posłanego. Posłannictwo Boże jest następstwem pochodzenia jednej Osoby od innej Osoby Bożej. W działaniu zewnętrznym Bóg jest jednością.

Posłannictwa:

• Widzialne

• Syn, Który zostaje posłany i wkracza w dzieje ludzkości

• Duch Święty, który jawi się w widzialny sposób jako gołębica przy Chrzcie w Jordanie, czy w postaci ognistych języków

• Niewidzialne

• Posłannictwo niewidzialne pełnią wszystkie Osoby Boskie, które napełniają człowieka przez łaskę swą obecnością w dziele uświęcania człowieka

Posłannictwo widzialne może być widzialne wtedy, gdy przez wcielenie Syna Bożego istota Boża zjednoczyła się z ludzką naturą. Posłannictwo może być też czysto reprezentatywne - widzialne ale nie substancjalne np. ukazanie się Ducha Św. jako gołębicy, gdyż nie połączył się On substancjalnie z gołębiem.






1

---