PRAWO CYWILNE

OSOBA PRAWNA

Jednostki organizacyjne, którym obowiązujące prawo przyznaje zdolność prawną i wobec tego mogą być one podmiotem praw i obowiązków.

Osobami prawnymi (art. 33 KC) są:

• Skarb Państwa

• Jednostki organizacyjne o osobowości prawnej (np. spółka kapitałowa, spółka akcyjna, spółka z o.o., spółdzielnia, wyższa uczelnia, przedsiębiorstwo państwowe, kościół, fundacja, związek zawodowy…)

Organizacja ta oparta może być na:

• Zespole ich członków ( jak np. spółdzielnie, stowarzyszenia)

• Wyodrębnionej masie majątkowej (jak np. przedsiębiorstwo państwowe, uniwersytet)

• Powstanie, ustrój i ustanie osoby prawnej regulują właściwe dla nich przepisy

• Zakres zdolności osoby prawnej jest węższy od zakresu zdolności prawnej osoby fizycznej (bowiem nie może być ona podmiotem tych praw i obowiązków, które łączą się z biologicznym charakterem człowieka np. ślub, testament)

• Osobie prawnej przysługuje zawsze pełna zdolność do czynności prawnych

Statut danej osoby prawnej

• Akt prawny o charakterze wewnętrznym

• Określa konkretny ustrój danej jednostki, jej organizację, zadania, sposób działania

• Istnieje obok przepisów ogólnych, nie może być sprzeczny z obowiązującymi przepisami ogólnymi

Nazwa, organy i siedziba osoby prawnej

Nazwa osoby prawnej podlega określonym regułom, ustalana jest w statucie, podlega rejestracji.

Siedziba osoby prawnej - miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający (art. 41 kc).

Organ osoby prawnej - jedna lub kilka osób fizycznych, upoważnionych do jej reprezentowania. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie (art. 38 kc).

Ułomna osoba prawna

Jednostka organizacyjna nie będąca osoba prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną

• Osobowe spółki handlowe (art. 8 Ksh)

• Spółki kapitałowe w organizacji (art. 11 Ksh)

• Wspólnota mieszkaniowa (art. 6 ustawy z 24 czerwca 1994 o własności lokali)

• Oddziały główne zagranicznych zakładów ubezpieczeń (art. 106 ust.1 z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej)

Odpowiedzialność ułomnej osoby prawnej za zobowiązania

Zasadniczo ponosi ją sama ułomna osoba prawna,

ale

w razie niewypłacalności ułomnej osoby prawnej -
subsydiarna odpowiedzialność członków ułomnej osoby prawnej (np. wspólników spółki jawnej - bez ograniczeń, właściciel lokalu - w części odpowiadającej udziałowi we wspólnej nieruchomości)

SPECYFICZNE PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

• Przedsiębiorcy

• Konsumenci

Ich wzajemne stosunki charakteryzuje faktyczna nierówność wynikająca z faktu, że jedni dokonują stale czynności prawnych określonego typu (przedsiębiorcy), a drudzy tylko okazjonalnie (konsumenci).

CZYNNOŚĆ PRAWNA
Taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do wywołania skutków prawnych, a w szczególności do powstania zmiany lub ustania stosunku cywilno-prawnego.

Cechy czynności prawnej

• Celowe dążenie osoby fizycznej lub prawnej do wywołania pożądanych skutków prawnych.

• Niezbędnym elementem czynności prawnej jest złożenie co najmniej przez jedną osobę oświadczenia woli zmierzającego do wywołania określonych skutków prawnych.

• Poza oświadczeniem woli na czynność prawną w wielu przypadkach składają się także faktyczne działania stron (np. zawarcie umowy przewozu wymaga oprócz nabycia biletu zajęcia miejsca w pojeździe)

• Czasem do osiągnięcia skutku prawnego wymagane jest zaistnienie dodatkowych elementów (np. do powstania spółki jawnej nie wystarczy zawarcie umowy, potrzeba jeszcze wpisu do rejestru)

Rodzaje czynności prawnych

• Jednostronne, dwustronne, uchwały

• Czynności między żyjącymi (inter vivos) oraz czynności na wypadek śmierci (mortis causa)

• Odpłatne, nieodpłatne

• Konsensualne (skutek prawny następuje w wyniku złożenia oświadczenia woli), realne (do wywołania skutku prawnego potrzebne są dodatkowe elementy)

OŚWIADCZENIE WOLI

• Akt woli (wola wewnętrzna), czyli proces psychiczny, pod wpływem którego rodzi się decyzja

• Wyrażenie woli (wola zewnętrzna), czyli zachowanie uzewnętrzniające wolę wewnętrzną, mające na celu wywołanie skutków prawnych

Przesłanki, które musi spełniać oświadczenie woli

• Zrozumiałe na tyle, iż przynajmniej w drodze wykładni można ustalić jego sens

• Skierowane na wywołanie skutków prawnych

• Swobodne (nie jest złożone pod wpływem przymusu fizycznego)

• Złożone na serio

PEŁNOMOCNICTWO

Czynność prawna, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające ściśle określoną osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie.

Rodzaje pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo ogólne (umocowanie do czynności zwykłego rządu, wymaga formy pisemnej pod sankcją nieważności)

Pełnomocnictwo rodzajowe (dotyczy określonej kategorii czynności prawnych, do których umocowany będzie pełnomocnik)

Pełnomocnictwo do poszczególnych czynności (dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej )

Prokura (pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę )

PROKURA (art. 109¹ kc)

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Prokura nie obejmuje:

• Zbycia przedsiębiorstwa

• Oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania

• Zbycia nieruchomości

• Obciążenia nieruchomości
  

Rodzaje prokury

• samodzielna

• łączna

• oddziałowa

Prawo cywilne - wykład III

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

• Dowolna

• Specyficzna

• Szczególna:

• Zwykła pisemna (forma elektroniczna)

• Kwalifikowana forma pisemna:

• Akt notarialny

• Pismo z urzędowo poświadczonym podpisem

• Pismo z urzędowo poświadczoną datą (data pewna, elektroniczna data pewna)

Skutki niezachowania formy czynności prawnej

• Forma zastrzeżona pod rygorem nieważności
  (ad solemnitatem)

• Forma zastrzeżona dla celów dowodowych
  (ad probationem)

• Forma zastrzeżona dla wywołania oznaczonych skutków (ad eventum)

PRAWO RZECZOWE

Prawo rzeczowe to takie prawo cywilne, które spełnia łącznie dwa warunki:

1. Dotyczy rzeczy

2. Jest prawem bezwzględnym

Cechy praw rzeczowych:

• Prawa podmiotowe

• skuteczne przeciw wszystkim (erga omnes)

Przedmiot praw rzeczowych

• Rzeczy

• Prawa

• Dobra materialne nie będące rzeczami (ciecze, gazy, kopaliny, zwierzęta)

• Dobra niematerialne (energia)

• Przedsiębiorstwo

• Gospodarstwo rolne

POJECIE RZECZY

• Są to materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione (w sposób naturalny lub sztuczny), że w stosunkach społeczno - gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne.

• Art. 45 kc - w rozumieniu kc rzeczami są tylko przedmioty materialne

Klasyfikacja rzeczy

• ruchomości

• nieruchomości:

• gruntowe

• rolnicze

• nierolnicze

• budynkowe

• lokalowe

Klasyfikacja rzeczy

• Oznaczone co do tożsamości

• Oznaczone co do gatunku

CZĘŚCI SKŁADOWE NIERUCHOMOŚCI GRUNTOWEJ

• Budynki i urządzenia trwale związane z gruntem, drzewa, rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania (art. 48 kc)

• Służebności gruntowe (art. 50 kc)

• Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego (art. 49 kc), chyba że wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu

PRZYNALEŻNOŚĆ

• Rzecz ruchoma

• Samoistna

• Potrzebna do korzystania z rzeczy głównej

• Pozostająca w związku faktycznym z rzeczą główną

• Stanowiąca własność właściciela rzeczy głównej

Prawo cywilne - wykład IV

RODZAJE PRAW RZECZOWYCH

• Własność

• Użytkowanie wieczyste

• Ograniczone prawa rzeczowe:

• Użytkowanie

• Zastaw

• Służebności

• Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu

• hipoteka

Własność

• Prawo własności to:

• Najszersze z praw rzeczowych

• Uniwersalne - zasadniczo może przysługiwać każdej osobie

• Bezterminowe - trwa tak długo, jak długo istnieje rzecz będąca jej przedmiotem

• Przedmiotem własności są tylko rzeczy (ruchomości i nieruchomości)

Rodzaje własności

• Prywatna (przysługuje osobom fizycznym, osobom prawnym, ułomnym osobom prawnym)

• Państwowa (przysługuje Skarbowi Państwa lub państwowym osobom prawnym)

• Samorządowa (przysługuje jednostkom samorządu terytorialnego)

Przestrzenne granice własności w przypadku nieruchomości gruntowej

• Nieruchomość gruntowa to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności

• Jednak własność gruntu rozciąga się jeszcze na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Granice określa społeczno - gospodarcze przeznaczenie gruntu.

• W istocie więc nieruchomość gruntowa to bryła, której granice w płaszczyźnie poziomej wyznaczone są geodezyjnie, natomiast zasięg pionowy wynika, ze społeczno - gospodarczego jej przeznaczenia.

Własność wód

• Prawo wodne ustawa z 18 lipca 2001 r.

• Wody powierzchniowe - własność właściciela gruntu

• Wody płynące, wody podziemne - własność Skarbu Państwa (właściciel gruntu ma prawo do zwykłego korzystania z wody podziemnej znajdującej się na jego gruncie)

Własność kopalin

• Prawo geologiczne i górnicze, ustawa z 4 lutego 1994 r.

• Skarb Państwa ma prawo do poszukiwania i wydobywania kopalin, które nie są częścią składową gruntu,

• Częścią składową gruntu są kopaliny, które mogą być eksploatowane metodą odkrywkową, kopaliny zalegające poniżej są własnością Skarbu Państwa

Własność przestrzeni powietrznej

• Prawo lotnicze, ustawa z 3 lipca 2002 r.

• Zas. swobod. dostępu do przestrz. Powietrz. na równych prawach dla wszystkich użytkowników

• Loty mogą odbywać się ponad granicą jaką wyznacza społeczno - gospodarcze przeznaczenie gruntu. Gdyby loty odbywały się poniżej tej granicy, co oznacza, że zakłócałyby korzystanie z nieruchomości, można żądać zaprzestania naruszeń własności.

TREŚĆ PRAWA WŁASNOŚCI (ART. 140 KC)

Z własności wynikają prawa do:

• Posiadania rzeczy

• Korzystania z rzeczy:

• używanie

• pobieranie pożytków i innych przychodów z rzeczy

• prawo do przetworzenia, zużycia lub zniszczenia rzeczy

• Rozporządzania rzeczą

• Wyzbycie się rzeczy (przeniesienie własności, zrzeczenie się prawa własności, rozporządzenie na wypadek śmierci)

• Obciążenie własności (np. ustanowienie hipoteki)

• Zniesienie prawa (porzucenie rzeczy ruchomej)

Granice własności (art. 140 kc)

• Ustawy (ograniczenia publicznoprawne, np. wynikające z ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, z ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, oraz cywilnoprawne, np. art. 142 kc - stan wyższej konieczności, art. 144-154 kc - prawo sąsiedzkie)

• Zasady współżycia społecznego (reguły postępowania równoznaczne z normami moralnymi, np. powództwo o eksmisję wytoczone przeciwko najemcy, którym jest samotna matka z pięciorgiem małoletnich dzieci, może być nieskuteczne jako korzystanie z prawa własności w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego)

• Społeczno- gospodarcze przeznaczenie prawa (niezgodne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem rzeczy byłoby np. użycie obrazu, będącego wybitnym dziełem sztuki, do zasłonięcia okienka w kurniku).

Stan wyższej konieczności (art. 142 kc)

Właściciel nie może sprzeciwić się użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli jest to konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej, może jednak żądać naprawienia stąd wynikłej szkody.

Niebezpieczeństwo może też zagrażać dobrom majątkowym, ale wówczas użycie cudzej rzeczy (uszkodzenie, zniszczenie) jest niedopuszczalne, jeżeli grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza niż uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel, np. pali się sterta słomy, a dowóz wody zagroziłby uprawie rzadkiej odmiany róż.

Immisje bezpośrednie

• Zamierzone

• Bezpośrednie

• Kierowanie określonych substancji na sąsiednią nieruchomość

• Za pomocą odpowiednich urządzeń

• Zakazane bezwzględnie

• Naruszają prawo własności (traktowane jak fizyczna ingerencja w cudzą własność)

• Np. zbudowanie odpływu nieczystości z szamba na sąsiednią nieruchomość, wykonywanie robót ziemnych w taki sposób, że grozi to sąsiedniej nieruchomości utratą oparcia

Przysługuje roszczenie o zaprzestanie naruszeń i przywrócenie stanu zgodnego z prawem (roszczenie negatoryjne - art. 222 § 2 kc). Można żądać zaniechania przygotowań, które dopiero po zrealizowaniu robót skutkowałyby zabronioną emisją.

Immisje pośrednie

• Działania podejmowane na nieruchomości wyjściowej,

• oddziałują na nieruchomość sąsiednią

• nie jest to działanie celowe

• jest to uboczny skutek wykonywania prawa własności przez właściciela nieruchomości wyjściowej

• np. hałas, nieprzyjemny zapach, wibracje

Dopuszczalne w granicach przeciętnej miary wynikającej ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

IMMISJE MATERIALNE - przenikanie na grunt sąsiedni określonych cząstek materii, np. dym z komina, fetor, pszczoły

IMMISJE NIEMATERIALNE - oddziaływanie na psychikę właściciela sąsiedniego gruntu, np. zorganizowanie zakładu pogrzebowego obok domu z działką rekreacyjną

IMMISJE POZYTYWNE - przenikanie na grunt sąsiedni, np. hałasu

IMMISJE NEGATYWNE - tamowanie przenikania na grunt sąsiedni, np. fal radiowych, światła słonecznego

Nieruchomością sąsiednią jest zarówno nieruchomość znajdująca się w bezpośrednim sąsiedztwie, jak dalej położona, jeżeli znajduje się w zasięgu oddziaływań nieruchomości wyjściowej

DROGA KONIECZNA (ART. 145 I 146 KC)

Przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej:

• Brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej albo do należących do nieruchomości budynków gospodarczych (nie ma dostępu, jest zbyt okrężny, niebezpieczny);

• Co ogranicza w znacznym stopniu lub uniemożliwia prawidłowe korzystanie z nieruchomości

Odpowiedni dostęp oznacza możliwość dojścia, przejazdu oraz przepędu bydła;

Dostęp jest odpowiedni, jeżeli jest prawnie zagwarantowany i skuteczny erga omnes

Sposób ustanowienia drogi koniecznej:

• umowa

• orzeczenie sądowe (na wniosek właściciela nieruchomości władnącej, sąd nie może ustanowić służebności drogi koniecznej z urzędu)

Sposób przeprowadzenia drogi koniecznej:

• odpowiednio do potrzeb nieruchomości władnącej

• w jak najmniejszym stopniu obciążając nieruchomość, przez którą droga ma przechodzić

Sposób ustanowienia wynagrodzenia za ustanowienie drogi koniecznej:

• umownie

• sądownie (uznaniowo, z urzędu, gdy sąd ustanawia służebność)

STOSUNKI GRANICZNE

Konsekwencje graniczenia nieruchomości:

• Domniemanie, że drzewa, krzewy, płoty, mury, rowy itp. Znajdujące się na granicy sąsiadujących nieruchomości służą do wspólnego korzystania. Rodzi to obowiązek wspólnego ponoszenia kosztów utrzymania tych obiektów (art. 154 kc).

• Właściciele gruntów sąsiednich są obowiązani do współdziałania przy rozgraniczaniu gruntów i w utrzymywaniu stałych znaków granicznych. Koszty - po połowie (art. 152).

• Gdy granice są nieustalone lub sporne - konieczność rozgraniczenia.

Rozgraniczenie nieruchomości

Wg przepisów ustawy z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne rozgraniczenie nieruchomości ma na celu:

• ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych,

• utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie,

• sporządzenie odpowiednich dokumentów.

Rozgraniczenie może nastąpić :

• Przez zawarcie umowy

• na podstawie decyzji administracyjnej

• na mocy orzeczenia sądowego.

Najczęściej rozgraniczenie dokonywane jest w dwóch stadiach: administracyjnym i sądowym

Postępowanie administracyjne:

• na wniosek lub z urzędu wszczynane jest postęp. adm.

• prowadzi je wójt (burmistrz lub prezydent miasta)

• czynności w terenie może wykonywać tylko upoważniony geodeta

Kończy się:

• Rozgraniczeniem na podstawie ugody zawartej przed geodetą (ma ona moc ugody sądowej)

• Rozgraniczeniem na podstawie decyzji wójta, gdy przed geodetą ugody nie zawarto a zebrany materiał jest wystarczający do ustalenia przebiegu granic ,

• Przekazaniem sprawy przez wójta do sądu, jeżeli nie zawarto ugody przed geodetą i nie było podstaw do wydania decyzji.

Postępowanie sądowe:

• Po przekazaniu z urzędu przez wójta albo

• Na wniosek strony niezadowolonej z ustalonego w drodze decyzji przebiegu granicy

Sąd kieruje się kryteriami określonymi w art. 153 kc. Stosuje je kolejno:

• Stan prawny (ustalany na podstawie dokumentów urzędowych
  i prywatnych - akty notarialne, wypisy z ksiąg wieczystych, z ewidencji gruntów lub budynków, mapy, plany itp.)

• Ostatni spokojny stan posiadania

• Inne okoliczności.

Prawo cywilne - wykład V

SPOSOBY NABYCIA WŁASNOŚCI

• Cywilnoprawne

• Administracyjnoprawne

• Wywłaszczenie (ustawa o gospodarce nieruchomościami)

• Nacjonalizacja

• Nabycie własności może też nastąpić w drodze orzeczenia karnego (o przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub użytych do popełnienia przestępstwa - art. 44 kk)

Cywilnoprawne sposoby nabycia/utraty własności

• Przeniesienie własności (przejście prawa własności na podstawie umowy, np. sprzedaży, darowizny).

• Nabycie własności od nieuprawnionego

• Zasiedzenie

• Zrzeczenie się

• Zawłaszczenie

• Przemilczenie

• Pobranie pożytków

• Wytworzenie, przetworzenie, połączenie, pomieszanie

Nabycie rzeczy ruchomej od nieuprawnionego

Zgodnie z art. 169 § 1 kc nabycie własności rzeczy ruchomej od nieuprawnionego wymaga spełnienia następujących przesłanek:

• osoba nieuprawniona zbywa rzecz ruchomą

• wydaje ją nabywcy

• nabywca obejmuje ją w posiadanie

• dobra wiara nabywcy w chwili objęcia rzeczy w posiadanie

Jednakże, gdy rzecz została zgubiona, skradziona, utracona przez właściciela:

• Upływ 3 - letniego terminu od dnia, w którym rzecz została zgubiona, skradziona, utracona

• Dobra wiara nabywcy przez cały okres od dnia objęcia rzeczy do upływu 3 - letniego okresu

Zasiedzenie

Jest sposobem nabycia własności przez upływ oznaczonego w ustawie czasu. W tym czasie niebedąca właścicielem osoba faktycznie włada rzeczą jak właściciel

Przedmiot zasiedzenia:

• Nieruchomość (gruntowa, budynkowa, lokalowa)

• Użytkowanie wieczyste

• Służebność gruntowa polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia (np. drogi)

Przesłanki zasiedzenie rzeczy ruchomej (174 kc)

• Posiadanie samoistne

• Dobra wiara posiadacza

• Ciągłość posiadania

• Upływ 3 - letniego terminu

Przesłanki zasiedzenie nieruchomości (172 kc)

• Posiadanie samoistne

• Upływ terminu - 20 lat przy dobrej wierze posiadacza,
  - 30 lat przy złej wierze posiadacza

• Istotna jest dobra wiara w chwili uzyskania posiadania, późniejsza zła wiara nie szkodzi.

• Jeżeli właścicielem jest małoletni, bieg zasiedzenia nie może się skończyć przed upływem dwóch lat od momentu uzyskania przez niego pełnoletności (art. 173).

Rzeczy znalezione

Obowiązki znalazcy (art. 183- 184, 188 kc):

• Powiadomienie uprawnionej osoby (np. właściciela)

• W braku informacji o uprawnionym - powiadomić należy starostę (organ uprawniony do przechowania rzeczy znalezionych)

• Znalezione pieniądze, kosztowności itp. obowiązkowo należy oddać na przechowanie staroście,

• Znalezione dokumenty, broń, amunicję itp. należy oddać najbliższej jednostce policji

• Rzeczy znalezione w budynkach publicznych, publicznych środkach transportu - wydać należy zarządcy

Znalazca, który uczynił zadość tym obowiązkom ma prawo żądać znaleźnego w wys. 1/10 wartości znalezionej rzeczy (art. 186 kc).

Rzeczy znalezione - nabycie własności przez przemilczenie (art. 187 kc)

Gdy osoba uprawniona nie odbierze rzeczy w ciągu roku od zawiadomienia o znalezieniu
(2 lat od znalezienia, gdy uprawnionego nie można zawiadomić):

• Pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy mające wartość artystyczną lub naukową stają się własnością Skarbu Państwa - znalazca może żądać znaleźnego od organu przechowującego

• Inne rzeczy stają się własnością znalazcy.

Rzeczy znalezione - „skarb” (art. 189 kc)

Chodzi o :

• rzecz mającą znaczniejszą wartość materialną, artystyczną lub naukową,

• znalezioną w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela jest bezcelowe.

• Należy oddać rzecz właściwemu organowi.

• Rzecz staje się własnością Skarbu Państwa.

• Znalazca ma prawo do odpowiedniego wynagrodzenia.

Wykopaliska i znaleziska archeologiczne

Uregulowane odrębnie (ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zbytkami z 2003 r.)

Przedmioty takie stanowią własność Skarbu Państwa.

Znalazca ma następujące obowiązki:

• Zabezpieczyć przedmiot,

• Oznakować miejsce znalezienia,

• Niezwłocznie zawiadomić wojewódzkiego konserwatora zabytków lub wójta

Osobie, która dopełni tych obowiązków przysługuje nagroda.

Współwłasność

Rodzaje współwłasności:

• łączna

• w częściach ułamkowych

Współwłasność łączna

• Ściśle powiązana z innym stosunkiem prawnym (np. spółki cywilnej, małżeństwa)

• Brak określenia udziałów

• Wyłączona jest możliwość dysponowania udziałami

• Wyłączona jest możliwość żądania zniesienia współwłasności dopóki trwa stosunek podstawowy

Współwłasność w częściach ułamkowych

• Udział każdego ze współwłaścicieli określony jest ułamkiem

• Ułamek wyznacza zakres uprawnień właściciela

• Każdy ze współwłaścicieli może swobodnie rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli

• Korzystanie z rzeczy wspólnej oraz rozporządzanie nią wymaga zgody wszystkich bądź większości współwłaścicieli

• Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności

Zarząd rzeczą wspólną

• Ustawowy (art. 199, 201 kc)

• Umowny (art. 221 kc)

• Sądowy (art. 611- 616 kpc)

Zasady zarządu ustawowego

• Obowiązek współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną

• Czynności zwykłego zarządu dokonywane są za zgodą większości współwłaścicieli (wg. wielkości udziałów)

• Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu dokonywane są za zgodą wszystkich współwłaścicieli

Czynność zwykłego zarządu: załatwianie bieżących spraw związanych ze zwykłą eksploatacją i utrzymaniem rzeczy w niepogorszonym stanie.

Czynność przekraczająca zwykły zarząd: każda, która się nie mieści w zakresie czynności zwykłego zarządu (dot. To np. zbycia i obciążenia rzeczy)

Zasady zarządu umownego

Za zgodą wszystkich współwłaścicieli można umownie ustalić zasady zarządu odmienne od ustawowych, np. powierzyć zarząd osobie trzeciej, ustalić, że jeden ze współwłaścicieli będzie zarządzał rzeczą wspólną (wtedy może żądać stosownego wynagrodzenia).

Zasady zarządu sądowego

Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli:

• nie można uzyskać zgody większości w istotnych sprawach

• większość narusza zasady prawidłowego zarządu

• większość krzywdzi mniejszość.

Zarządca wyznaczony przez sąd dokonuje tylko czynności zwykłego zarządu. Czynności przekraczające zwykły zarząd - za zgodą sądu.

Zniesienie współwłasności

Tryb:

• Umowny

• Sądowy

Sposób:

• Podział fizyczny rzeczy

• Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli
  z obowiązkiem spłaty pozostałych

• Sprzedaż rzeczy i podział ceny

Użytkowanie wieczyste (art.232 -243 kc)

• Instytucja pośrednia między własnością
  a ograniczonymi prawami rzeczowymi

• Jest prawnorzeczową formą długotrwałego korzystania przez osoby fizyczne i prawne z gruntów Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego

• Prawo rzeczowe podlegające obowiązkowemu wpisowi do księgi wieczystej

• Treść podobna do treści prawa własności, ale nie tożsama

• Odpłatne - tzw. pierwsza opłata 15-20% ceny gruntu, opłata roczna: 1% wart. gruntu - działka budowlana, 3% wartości gruntu - działka przeznaczona na działalność usługową (art. 238 kc, art. 75 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami)

• Celowe - w umowie określa się sposób korzystania z gruntu, np. gdy zagospodarowanie polega na wzniesieniu budynków określa się m.in. termin rozpoczęcia i zakończenia robot, rodzaj budynków, warunki i termin odbudowy w razie zniszczenia budynków, wynagrodzenie za budynki w razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego (art. 239 kc)

• Czasowe - 99 lat lub krócej, ale co najmniej 40 lat, możliwość przedłużenia na dalszy okres od 40 do 99 lat (art. 236 kc)

Przedmiot użytkowania wieczystego (art.232 kc)

Treść użytkowania wieczystego (art. 234 kc)

• Korzystanie z gruntu

• Posiadanie gruntu

• Rozporządzanie prawem wieczystego użytkowania (przeniesienie, obciążenie, zrzeczenie się)

Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie będącym przedmiotem użytkowania wieczystego przez użytkownika wieczystego stanowią jego własność (art. 235 kc).

Ustanowienie prawa wieczystego użytkowania

• Przetarg (wyjątki wymienia art. 40 ust.3 ustawy o gosp. nieruch., cena wywoławcza nie niższa niż wartość rynkowa gruntu))

• Umowa w formie aktu notarialnego

• Wpis w księdze wieczystej (konstytutywny)

Przyczyny i skutki wygaśnięcia użytkowania wieczystego

Przyczyny

• upływ czasu

• rozwiązanie umowy

- dobrowolne

- przymusowe (art.33 ust.3 ust. o gosp. nieruch) - Gdy użytkownik korzysta z gruntu w sposób sprzeczny z ustaleniami umowy

• przekształcenie w prawo własności

• inne

- wywłaszczenie,

- zrzeczenie się

- konfuzja

Skutki

• wygasa prawo własności budynków

- za budynki należy się wynagrodzenie, wg. wartości na dzień wygaśnięcia użytk. wieczystego

• wygasają obciążenia, np. służebności

• wygasają hipoteki

- wierzycielom hipotecznym przysługuje prawo zastawu na roszczeniach o wynagrodzenie za wzniesione budynki

Ograniczone prawa rzeczowe

• Użytkowanie

• Służebność

• Zastaw

• Hipoteka

• Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

Kolejność wykonywania ograniczonych praw rzeczowych - zasada pierwszeństwa

• Prawo powstałe wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem powstałym później - art. 249 kc (wyjątek dotyczy zastawu -art. 310 kc)

• Prawa wpisane do księgi wieczystej mają pierwszeństwo przed prawami niewpisanymi (art. 11 ustawy o księgach wieczystych i hipotece)

• O pierwszeństwie praw wpisanych do kw decyduje chwila złożenia wniosku o wpis (art. 12 ust. 1 i 29 ustawy o kw i hipotece)

• Wierzytelność zabezpieczona zastawem lub hipoteką ma pierwszeństwo przed wierzytelnościami osobistymi

UŻYTKOWANIE (art. 252-284 kc)

Treść:

• Używanie cudzej rzeczy/prawa

• Pobieranie pożytków

• Ponoszenie ciężarów, które zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków

Użytkowanie ma:

• Charakter odpłatny lub nieodpłatny

• Jest niezbywalne, ma charakter osobisty (ściśle związane z osobą użytkownika)

Przedmiot:

• Rzeczy (ruchome i nieruchomości),

• Prawa zbywalne (np. akcja, udział w spółce z o.o., użytkowanie wieczyste)

• Zespół rzeczy i praw (przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne)

Tzw. użytkowanie nieprawidłowe- przedmiotem są pieniądze lub rzeczy oznaczone tylko co do gatunku.
W takim wypadku, z chwilą wydania rzeczy użytkownik staje się ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik ma obowiązek zwrotu wg. przepisów o pożyczce.

Powstanie użytkowania

• Umowa (Nieruchomość - ośw. woli właściciela - forma aktu notarialnego)

• decyzja administracyjna (Dot. postępowania wywłaszczeniowego)

Sposób wykonywania użytkowania:

• Zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki

• Ciężary ( np. podatki, ubezpieczenie) powinny być pokrywane z pożytków

• Jeżeli użytkowanie obejmuje zespół środków produkcji użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi. Stają się one własnością właściciela zespołu środków produkcji.

• Właściciel nie ma obowiązku ponosić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem

• Użytkownik obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy

• O potrzebie innych napraw i nakładów powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót

Wygaśnięcie użytkowania:

• Niewykonywanie przez 10 lat

• Upływ terminu

• Zrzeczenie się

• Konfuzja

• Wywłaszczenie nieruchomości obciążonej

• Śmierć użytkownika

Wygaśnięcie użytkowania rodzi obowiązek zwrotu rzeczy właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować, jeżeli użytkowanie było wykonywane zgodnie z przepisami o użytkowaniu, albo w takim stanie jaki został określony w umowie.

Odrębnie uregulowano:

• Użytkowanie przez osoby fizyczne

• Timesharing

• Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne

Timesharing (art. 270 kc oraz ustawa z 9 grudnia 2000 r.)

Treść:

• Korzystanie z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego

• W celach turystycznych

• Przez określony czas w roku

• Przez określoną liczbę lat

• Za jednorazowym ryczałtowym wynagrodzeniem

Timesharing

• Jest prawem zbywalnym, dziedzicznym

• Wygasa najpóźniej z upływem 50 lat od jego ustanowienia

• Nie stosuje się zasady, że wygasa wskutek niewykonywania przez 10 lat

• Powstaje na podstawie umowy zawartej na co najmniej 3 lata (strony: właściciel - przedsiębiorca, nabywca timesharu - osoba fizyczna- konsument)

• Jest zawsze odpłatne (jednorazowe wynagrodzenie ryczałtowe)

SŁUŻEBNOŚCI

Są to ograniczone prawa rzeczowe obciążające cudzą nieruchomość, które mają na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej.

Służebności

• Gruntowe (art.285-295 kc)

- Bierne

- Czynne

• Osobiste (art. 296-305 kc)

Służebności gruntowe są ustanawiane na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej i mają na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej części.

Służebność gruntowa czynna - właściciel nieruchomości władnącej jest uprawniony do korzystania w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (tzn. nieruchomości obciążonej).

Właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek znosić pewne działania właściciela nieruchomości władnącej, np. służebność przechodu, przejazdu, czerpania wody, oparcia budynku o mur sąsiada, okna otwieranego na zewnątrz w przestrzeń nad sąsiednim gruntem.

Służebność gruntowa bierna - właściciel nieruchomości obciążonej:

• jest ograniczony w możliwości dokonywania w stosunku do swojej nieruchomości określonych działań lub

• jest zobowiązany do niewykonywania określonych uprawnień względem nieruchomości władnącej, które przysługują mu z przepisów o wykonywaniu prawa własności, np.:

- zakaz wznoszenia na swoim gruncie budynku przekraczającego określoną wysokość, aby nie zasłaniać dostępu światła do nieruchomości władnącej,

- zakaz wstępu na grunt sąsiedni nawet w celu normalnie dozwolonym, np. aby zerwać owoce zwieszające się z jego drzew w przestrzeni nad gruntem sąsiada.

Służebności osobiste są ustanawiane na rzecz oznaczonej osoby fizycznej i mają na celu zabezpieczenie osobistych potrzeb uprawnionego.

Źródła służebności

• umowa

• orzeczenie sądu

• decyzja administracyjna

• zasiedzenie

Sposób wykonywania służebności

• Ustalany jest w umowie, orzeczeniu sądu lub decyzji administracyjnej

• Z braku szczegółowych ustaleń, w oparciu o:

• zasady współżycia społecznego

• miejscowe zwyczaje

• generalną zasadę, że wykonywanie służebności gruntowej powinno w jak najmniejszym stopniu utrudniać korzystanie
  z nieruchomości obciążonej

• obowiązek utrzymania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej (z braku innych ustaleń)

Zniesienie służebności gruntowej na podstawie wyroku sądu

Za wynagrodzeniem- właściciel może żądać zniesienia służebności gruntowej, gdy:

• po ustanowieniu służebności nastąpiła zmiana stosunków, skutkiem czego służebność stała się szczególnie uciążliwa dla właściciela nieruchomości obciążonej

• służebność nie jest konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej (art. 294 kc)

Bez wynagrodzenia - jeżeli służebność utraciła dla nieruchomości władnącej jakiekolwiek znaczenie to właściciel nieruchomości obciążonej może żądać jej zniesienia bez wynagrodzenia (art. 295 kc).

Służebności osobiste

• Ustanawiane tylko na rzecz osoby fizycznej

• Ma charakter alimentacyjny

• Wygasa najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego

• Jest prawem niezbywalnym i niedziedzicznym

• Nie można nabyć tego prawa przez zasiedzenie

• Największe znaczenie ma służebność mieszkania ustanawiana w ramach stosunku dożywocia
  (art. 908 kc)

• Może być zamienione na rentę:

• Jeśli uprawniony dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa

• Jeżeli obciążona nieruchomość zostanie wniesiona do rolniczej spółdzielni produkcyjnej

PRAWA ZASTAWNICZE

Prawa zastawnicze

hipoteka zastaw

Prawa zastawnicze są ograniczonymi prawami rzeczowymi, które służą zabezpieczeniu wierzytelności jako tzw. zabezpieczenia rzeczowe.

Przedmiotem zabezpieczenia jest oznaczona rzecz (prawo).

Wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia bez względu na to czyją własnością jest aktualnie przedmiot zabezpieczenia i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

Zastaw jest prawem akcesoryjnym:

• Nie może powstać bez wierzytelności, którą zabezpiecza

• Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu

• Sam zastaw nie może zostać przeniesiony bez wierzytelności

• Wygaśnięcie wierzytelności powoduje wygaśnięcie zastawu

Zastaw zwykły (art. 306 § 1 kc)

Podmioty zastawu:

Zastawnik - wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona zastawem

Zastawca - właściciel, który obciążył rzecz

Przedmiot zastawu:

• Rzeczy ruchome

• Prawa majątkowe zbywalne (np. akcje, udziały w spółce z o.o., obligacje)

Treść zastawu:

• Uprawnienie zastawnika do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu bez względu na to czyją własnością jest w chwili zaspokojenia

• Pierwszeństwo zastawnika przed wierzycielami osobistymi

Powstanie zastawu:

• Na podstawie umowy (zastaw umowny)

• Z mocy ustawy (zastaw ustawowy)

Zastaw umowny powstaje na podstawie umowy zawartej między właścicielem rzeczy a wierzycielem. Co do zasady potrzebne jest też wydanie rzeczy wierzycielowi lub osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.

Forma umowy może być dowolna, jeżeli przedmiotem zastawu jest rzecz ruchoma. W przypadku zastawu na prawach - forma pisemna z datą pewną pod rygorem nieważności.

Zastaw ustawowy powstaje bez konieczności zawarcia umowy. Przewidziany jest np. w art. 670 kc (na rzeczach ruchomych wniesionych do wynajmowanego pomieszczenia).

Tryb zaspokojenia zastawnika z rzeczy obciążonej

• Według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym (art. 312 kc):

1. Wierzyciel musi uzyskać przeciwko zastawcy tytuł egzekucyjny (wytoczenie powództwa, wykazanie m.in., że wierzytelność istnieje, że zawarto umowę na podstawie której powstał zastaw, że nastąpił termin wykonalności, że wierzytelność nie wygasła --------- wyrok)

2. Zaopatrzenie tytułu egzekucyjnego w klauzulę wykonalności

3. Wniosek do komornika o wszczęcie egzekucji

Wygaśnięcie zastawu

• Zrzeczenie się uprawnionego (art. 246 kc)

• Konfuzja (art. 247 kc)

• Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej zastawem

• Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem bez przeniesienia zastawu (art. 323 § 1 kc)

• Zwrócenie przez zastawnika rzeczy zastawcy (art. 325 § 1 kc)

Zastaw rejestrowy

• Ustawa z 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów

• W zakresie nieuregulowanym odmiennie stosuje się przepisy kc

• Ma większe znaczenie gospodarcze, bo pozwala na odstąpienie od wymogu wydania rzeczy zastawnikowi (osobie trzeciej) oraz stwarza możliwość zastosowania innych niż sądowa egzekucja sposobów zaspokojenia zastawnika.

Powstanie zastawu rejestrowego

Dwie przesłanki spełnione łącznie:

• umowa zastawnicza (forma pisemna pod rygorem nieważności)

• wpis do rejestru (konstytutywny) - wniosek o dokonanie wpisu powinien być złożony w ciągu miesiąca od daty zawarcia umowy zastawniczej pod rygorem odrzucenia wniosku

Podmioty zastawu rejestrowego

Podmioty, na których rzecz można ustanowić zastaw rejestrowy:

• Podmioty, które prowadzą działalność gospodarcza na terytorium RP (w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej)

• Podmioty prawa publicznego i utworzone przez nie osoby prawne

Zastaw rejestrowy może być ustanowiony w szczególności w celu zabezpieczenia wierzytelności:

• Skarbu Państwa

• innej państwowej osoby prawnej

• jednostki samorządu terytorialnego

• innej gminnej, powiatowej i wojewódzkiej osoby prawnej

• banku krajowego lub zagranicznego

• osoby prawnej, której celem określonym w ustawie jest udzielanie pożyczek lub kredytów

• inne podmioty wskazane w ustawie

Przedmiot zastawu rejestrowego

• Rzeczy ruchome (oprócz statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego), również rzeczy, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości

• Prawa majątkowe, o ile są zbywalne

Przedmiot zastawu rejestrowego może być pozostawiony w posiadaniu zastawcy.

W umowie można zastrzec, że zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że przed wygaśnięciem zastawu rejestrowego nie dokona zbycia przedmiotu zastawu, co jest nieskuteczne przy zastawie zwykłym. Naruszenie zakazu oznacza, że zastawnik może żądać natychmiastowego zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej zastawem.

Sposób zaspokojenia zastawnika zastawu rejestrowego

• W umowie zastawniczej strony mogą przewidzieć inny, niż sądowe postępowanie egzekucyjne, sposób zaspokojenia zastawnika

• Można wybrać spośród:

1. Przejęcie przedmiotu na własność (nie zawsze dopuszczalne)

2. Sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego

3. Pobieranie dochodów, jakie przynosi przedsiębiorstwo obejmujące przedmiot zastawu

Przejęcie przedmiotu zastawu na własność może być przewidziane, jeżeli:

• Przedmiotem zastawu są rzeczy występujące powszechnie w obrocie towarowym

• Zastaw został ustanowiony na instrumentach finansowych zapisanych na rachunku pap. wartościowych

• Przedmiotem zastawu są rzeczy, których wartość została ściśle określona w umowie zastawniczej

Rejestr zastawów

• Prowadzą sądy (rejonowe, gospodarcze, które maja siedzibę w miastach będących siedzibą wojewodów - obejmują swoją właściwością województwo)

• Właściwość miejscowa wg. miejsca zamieszkania (siedziby) zastawcy

• Rejestr jest jawny

• Od dnia dokonania wpisu nikt nie może zasłaniać się nieznajomością danych ujawnionych w rejestrze, chyba że mimo zachowania należytej staranności nie mógł o nich wiedzieć.

Zastaw skarbowy

• Ustawa z 28 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa

• Zobowiązania podatkowe

• Wierzycielem może być Skarb Państwa i JST

• Przedmiotem mogą być wszystkie będące własnością podatnika oraz stanowiące współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, o wartości przekraczającej 10 400 zł.

• Zastaw powstaje z chwilą wpisu do rejestru zastawów skarbowych (prowadzone są przez naczelników urzędów skarbowych, Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzi Min. Finansów)

• Zaspokojenie z przedmiotu zastawu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

22

---