1. Od czego zależne są zdolności kierownicze (wymień i opisz typy sprawności)

1. Sprawność techniczna - związana z przygotowaniem teoretycznym i doświadczeniem profesjonalnym;

2. Sprawność psychiczna - obejmująca zdolność do pracy z innymi ludźmi, uwarunkowana określoną strukturą cech osobowościowych;

3. Sprawność umysłową - przejawiającą się w zdolności do analizowania złożonych sytuacji oraz umiejętności podejmowania decyzji, zwłaszcza ryzykownych.

2. Podaj definicję teorii modelu

Teoria - koncepcja bedąca podstawą stawiania hipotez i propozycją wyjaśnienia i interpretacji badanych zjawisk, w celu uogólnienia wyników badań.

Modele - w przypadku zachowań organizacyjnych, wszystkie trzy determinanty (indywidualne, grupowe i systemowe) odnoszone są w nich do zmiennych zależnych, stanowiących zewnętrzne kryterium oceny zachowań organizacyjnych.

3. Wymień i opisz cechy charakterystyczne narodów wg. S. Robbisona

• Indywidualizm - USA, Australia, Wielka Brytania, Kanada;

• Kolektywizm - Kolumbia, Wenezuela, Pakistan, Peru;

• Duży dystans władzy - Filipiny, Meksyk, Wenezuela, Pakistan, Peru;

• Mały dystans władzy - Austria, Izrael, Dania, Nowa Zelandia;

• Męskość - Japonia, Austria, Wenezuela, Włochy;

• Kobiecość - Szwecja, Norwegia, Dania i dawna Jugosławia;

• Duża odporność na niepewność - Grecja, Portugalia, Japonia, Belgia;

• Mała odporność na niepewność - Singapur, Dania, Szwecja, Hong Kong.

4. Opisz wpływ płci na zachowania organizacyjne człowieka

Płeć determinuje najczęściej losy człowieka w ciągu całego życia, począwszy od szkoły a skończywszy na przebiegu kariery zawodowej.

Współcześnie, w psychologii, akceptuje się teorię „płci mózgu” i podkreśla różnice indywidualne między mentalnością i usposobieniem kobiet i mężczyzn.

W badaniach wykorzystuje się genetykę oraz biodemografię obalając w ten sposób zakorzenione mity - np. o słabej płci kobiet i stabilności emocjonalnej mężczyzn.

5. Co to jest płeć psychologiczna i społeczna

Płeć psychologiczna i społeczna - określa się nimi charakterystykę własnego „ja” jednostki, które nie są bezpośrednio obserwowalne.

Tak rozumiana męskość i kobiecość jest wyjaśniana w oparciu o koncepcję schematu społecznego.

Najbardziej popularną koncepcją tego typu jest koncepcja schematów - subiektywne poczucie jednostki do bycia kobietą i mężczyzną.

6. Opisz modele jedno i dwuczynnikowe w analizie płci człowieka

W modelu jednoczynnikowym męskość i kobiecość tworzą jeden dwubiegunowy wymiar. Cechy wybierane przez kobiety stanowią jeden, a cechy wybierane przez mężczyzn drugi biegun. Model ten posiada też funkcję normatywną - dla kobiet właściwe jest zachowanie kobiece, a dla mężczyzn męskie.

Model ten był ostro krytykowany w latach 70-tych.

Koncepcja dwuczynnikowa, czyli teoria schematów płciowych zaproponowana przez Sandrę Lipstiz Bam należy do najbardziej zweryfikowanych koncepcji płci psychologicznej.

Zakłada ona, że każde dziecko uczy się kulturowych definicji kobiecości i męskości obowiązujących w społeczeństwie, w którym żyje, obejmujących rózne atrybuty płci. Uczy się odczytywać i organizować informację w ramach schematu płci.

Schemat ten jest strukturą poznawczą, siatką skojarzeń, która organizuje i ukierunkowuje indywidualną percepcję. Powoduje, więc spontaniczną klasyfikację osób w kategorii kobiecości i męskości.

7. Wymień i opisz 4 typy układów cech psychicznych człowieka związanych z płcią

W efekcie podzielono osoby o różnym układzie cech psychicznych związanych z płcią na cztery typy:

1. Osoby określone seksualnie (typowe pod względem płci) - kobiece kobiety i męscy mężczyźni;

2. Osoby nieokreślone seksualnie;

3. Osoby krzyżowo określone seksualnie: męskie kobiety i kobiecy mężczyźni;

4. Osoby androgeniczne.

Jednostki niezróżnicowane - to osoby, których definicja tożsamości swej płci ogranicza własności zarówno męskie, jak i kobiece. Mogą one ujawniać szereg deficytów behawioralnych w sytuacjach społecznych i mieć problem z osobistym przystosowaniem.

Jednostki androgyniczne - to jednostki nietypowe. Osoby te reprezentują męskie i kobiece cechy osobowości oraz wykazują dużą elastyczność form reagowania i bogaty repertuar zachowań, są dominatywne, emocjonalne, bardziej odporne na stres, posiadają pozytywny obraz siebie, mają wyższą samoocenę, charakteryzuja się lepszym zdrowiem i silniejszą osobowością. Zdaniem S. Bem jest to właściwy wzorzec płci psychologicznej dla zdrowia psychicznego.

8. Co rozumiemy przez stan zdrowia w psychologii i jaki on ma wpływ na zachowania organizacyjne człowieka

To ważny wyznacznik demograficzny, który informuje nas o ogólnej kondycji psychicznej ludzi.

Ta wiedza jest konieczna do planowania norm aktywności zawodowej i wydolności organizmu ludzkiego.

Zarówno wskaźniki zdrowia somatycznego (choroba) jak i psychicznego (zadowolenie z pracy) są ważnymi składnikami efektywności zawodowej w ramach określonego systemu organizacyjnego zakładu pracy.

Stan zdrowia jest pochodną zarówno polityki zdrowotnej państwa, jak i samoświadomości obywateli. Bardzo ważna jest tu samoświadomość źródeł stresu organizacyjnego i sposobów radzenia sobie z nim.

Wyznacznikiem zdrowia jest nie tylko brak choroby, ale dobre samopoczucie przejawiające się wyglądem zewnętrznym.

Menedżerowie inwestują w zdrowie pracowników, gdyż wiąże się to z podniesieniem ich efektywności w pracy.

Nawyki profilaktyki zdrowotnej przenosi się z życia organizacyjnego do życia codziennego.

Także np. zakazy stosowania używek w czasie pracy lub w miejscach publicznych wpisują się ściśle w poglądy na temat zdrowia, jako cennej wartości organizacyjnej.

9. Jaki jest wpływ fizjognomii człowieka na jego zachowania organizacyjne?

• Wygląd zewnętrzny człowieka tylko częściowo zależy od niego.

• Gabaryty człowieka i jego charakterystyczne rysy zależą przede wszystkim od typu konstytucyjnego.

• Jego antropometryczne właściwości przesądzają często o możliwościach zawodowych człowieka.

• Istnieją poglądy na temat korelacji pomiędzy typem budowy człowieka i jego właściwości psychicznych. Zajmuje się tym problemem „typologia konstytucjonalna.” Wszystkie metody określania cech psychicznych człowieka na podstawie jego cech fizycznych opierają się na trzech grupach cech:

1. Fizycznych zewnętrznych;

2. Fizycznych wewnętrznych;

3. Budowie całego organizmu.

10. Jakie są predyspozycje zawodowe typów porannych i wieczornych człowieka?

Typ poranny - („skowronek”) - budzi się wcześnie, rano jest wypoczęty i rześki, najlepiej czuje się przed i około południa. Wieczorem jest zmęczony i wcześnie kładzie się spać.

Typ wieczorny - („sowa”) - rano czuje się zmęczony, w związku z tym nie lubi wcześnie wstawać. W miarę upływu dnia nabiera sił i wieczorem jest nadal pełen energii, podczas gdy „skowronki” szykują się już do snu.

• Oba typy różnią się czasem snu głębokiego - skowronki wcześniej, a sowy później.

• Sowy mają większą zdolność przesuwania faz snu i gdy kładą się później, wstają później. Zaś skowronki, gdy kładą się później wstają o zwykłej porze.

Typy te korelują z niektórymi cechami osobowości.

• Typ poranny koreluje z ekstrawersją;

• Typ wieczorny koreluje z introwersją.

UWAGA!! Biorytmy wyprowadzane z dnia urodzenia:

• Zmiany około miesięcznej sprawności umysłowej (33 dni);

• Sprawności emocjonalnej (28 dni);

• Sprawności fizycznej 23 dni).

NIE MAJĄ ŻADNEGO POTWIERDZENIA NAUKOWEGO!

11. Jakie czynniki (z podziałem na cechy wrodzone i nabyte) tworzą obraz psychologiczny człowieka?

Czynniki psychologiczne składają się na obraz psychiczny człowieka. Wiążą się z takimi elementami jego psychiki jak:

• Cechy wrodzone - temperament i inteligencja;

• Cechy nabyte w rozwoju ontogenetycznym - charakter, osobowość, motywacja działania, system wartości.

12. Co to jest psychofizyka i mechanizm psychofizyczny?

Psychofizyka - nauka zajmująca się już od XIX wieku badaniem obiektywnych relacji między światem psychicznymi i fizycznym.

Mechanizm psychofizyczny:

Bodziec => Receptor => Impuls nerwowy => Mózg

Bodziec ma swój określony wymiar na kontinuum siły oddziaływania na receptor, który jest ograniczony dolnym i górnym progiem reagowania.

Próg dolny (próg bodźca) - wartość przy której występuje ledwo dostrzegalne wrażenie;

Próg górny (próg końcowy) granica, przy której wrażenie zanika lub ma niekiedy charakter bólowy.

13. Co to są operacje umysłowe i jakie są ich rodzaje?

Informacje zawarte w wyobrażeniach, spostrzeżeniach i pojęciach są przez człowieka przetwarzane za pomocą tzw. Operacji umysłowych. Są nimi:

• Analiza - oznacza myślowe rozdzielenie elementów całości;

• Synteza - polega na myślowym scaleniu poszczególnych części składowych całości;

• Porównywanie - jest operacją zestawienia ze sobą różnych elementów z punktu widzenia ich podobieństw i różnic;

• Abstrahowanie - polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości i jednocześnie pominięciu innych cech;

• Uogólnienie - charakteryzuje się ujawnieniem właściwości, cech wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk z pominięciem cech jednostkowych.

14. Wymień typy pamięci według rodzajów zapamiętywanych bodźców oraz czasu przechowywania informacji.

Pamięć - jest właściwością zachowawczą, polegającą na gromadzeniu i przechowywaniu doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w różnych sytuacjach.

Funkcja pamięci nie ogranicza się tylko do percepcji zjawisk ze świata zewnętrznego, ale rozciąga się też na popędy i tendencje osobowości. Tak więc pamięć można podzielić na:

• Słownologiczną;

• Obrazową;

• Motoryczną;

• Emocjonalną.

Współcześnie wyróżniamy trzy najważniejsze rodzaje pamięci:

1. Pamięć ultrakrótkotrwała (zmysłowa)

2. Pamięć krótkotrwała (operacyjna)

3. Pamięć długotrwała

Ad. 1 Pamięć ultrakrótkotrwała - najprostszą formą pamięci jest pamięć zmysłowa, jak np. pamięć dotykowa. Dzięki specjalnemu typowi uczenia się nasz mózg uczy się ignorować pewnego rodzaju bodźce dotykowe o stałym nasileniu. Przyzwyczajenie się do bodźców o stałym nasileniu i rozróżnianie bodźców o różnej modalności zmysłowej jest więc charakterystyczne dla tego typu pamięci. Ma też właściwość filtra selekcjonującego bodźce płynące z otoczenia, bo nie wszystkie bodźce są dla nas jednakowo ważne.

Ad. 2 Pamięć krótkotrwała (operacyjna) - proces uczenia się następuje tylko wówczas gdy komórki nerwowe są aktywne w odpowiednich miejscach i ściśle określonym przedziale czasu. Te otwarte komórki tworzą coś w rodzaju szlaku miedzy receptorami a odpowiednimi częściami mózgu tworząc pamięć operacyjną. To rodzaj uprzywilejowanego połączenia dla określonych wiadomości potrzebnych do wykonania jakichś ważnych dla życia operacji. Pamięć ta znajduje się w płacie skroniowym, w zakręcie hipokampa.

Ad. 3 Pamięć długotrwała - jej pojemność jest praktycznie nieograniczona. Kora mózgowa zawiera do 2/3 wszystkich komórek mózgowych, a liczba skomplikowanych sieci komórek neuronalnych sięga biliona. To jak proces pamięci długotrwałej przebiega jest nadal tajemnicą, choć jest na ten temat kilka teorii.

15. Opisz czynności myślenia wraz z jej typami.

Myślenie - jest czynnością celową. W zależności od osiągniętego wyniku rozróżniamy dwa typy myślenia:

1. Myślenie produktywne - polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla człowieka, wzbogacając go o zupełnie nowe treści (np. wynalazek). Takie myślenie może być twórcze i nietwórcze. Twórcze oznacza nowość obiektywną.

2. Myślenie reproduktywne - polega na zastosowaniu wcześniej zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, na wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywania problemów w nowych warunkach. Nie jest to więc zwykła reprodukcja informacji

Myślenie - najbardziej złożona czynność poznawcza, na którą składa się wiele procesów:

• planowanie,

• przewidywanie,

• ocenianie,

• Rozumienie,

• wnioskowanie.

Informacje zawarte w wyobrażeniach, spostrzeżeniach i pojęciach są przez człowieka przetwarzane za pomocą tzw. Operacji umysłowych. Są nimi:

• Analiza - oznacza myślowe rozdzielenie elementów całości;

• Synteza - polega na myślowym scaleniu poszczególnych części składowych całości;

• Porównywanie - jest operacją zestawienia ze sobą różnych elementów z punktu widzenia ich podobieństw i różnic;

• Abstrahowanie - polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości i jednocześnie pominięciu innych cech;

• Uogólnienie - charakteryzuje się ujawnieniem właściwości, cech wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk z pominięciem cech jednostkowych.

Czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których człowiek przetwarza informacje, czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. Dzięki myśleniu człowiek posiada zdolność przystosowania się do zmiennych warunków rzeczywistości, co w psychologii określa się mianem inteligencji. Konieczność przetwarzania ciągle napływających informacji zwraca uwagę na zdolność jego magazynowania, którą określa się pamięcią.

16. Jakie są cechy myślenia twórczego.

Opiera się o metody heurystyczne, które pozwalają dostrzegać nowe problemy, analizować je, wytwarzać nowe pomysły i skutecznie je sprawdzać. Jednakże same heurystyki nie gwarantują twórcy sukcesu.

Psychologowie twierdzą, że w procesie myślenia twórczego częściej występuje zjawisko olśnienia (inspiracji, nagłego odkrycia) niż w innych rodzajach myślenia. Można znaleźć potwierdzenie tej tezy w biografiach wielkich uczonych.

Myślenie twórcze jest procesem długotrwałym (np. Einstein poświęcił teorii pola około 30 lat pracy, podobnie Pawłow wiele czasu poświęcił teorii wyższej czynności nerwowej).

17. Co to jest pułap możliwości człowieka?

Pułap możliwości - w pojęciu zdolności zawiera się zawsze określenie pewnej wartości granicznej, której jednostka nie przekroczy, nawet przy najbardziej intensywnym treningu i najkorzystniejszym układzie warunków zewnętrznych. Ów determinizm nie ma jednak większego znaczenia, gdyż nawet najzdolniejsi wykorzystują tylko mniej niż połowę swych możliwości, a przeciętny człowiek spożytkowuje w swym życiu zaledwie ich ułamek.

18. Przedstaw teorię inteligencji Roberta J. Sternerga

Teoria inteligencji Roberta J. Sternberga:

• Podstawową jednostką analizy intelektu jest komponent, czyli elementarny proces informacyjny, działający na wewnętrznych reprezentacjach umysłowych.

• Aspekt komponentowy inteligencji - przejawia się m.in. W myśleniu analitycznym, w efektywności i szybkości rozwiązywania zadań intelektualnych.

• Aspekt doświadczeniowy - wyraża się w zdolności do radzenia sobie z nowością i stereotypowością sytuacji (czyli umiejętnością selektywnego włączania zautomatyzowanego procesu przetwarzania informacji).

• Aspekt kontekstowy - dotyczy adaptacyjnej funkcji inteligencji, czyli przystosowywania się do środowiska. Zachowanie się inteligentne polega na rozwiązywaniu ważnych dla jednostki elementów otoczenia oraz na optymalnym wykorzystaniu własnych mocnych stron.

Zdaniem Sternberga - badacza nie może interesować wyłącznie poznanie poszczególnych zdolności jednostki, ale to czy i w jakim stopniu jednostka umie eksploatować swoje „plusy” i kompensować „minusy” - bo to stanowi o istocie ludzkiej inteligencji. Badanie inteligencji odbywać się więc może poprzez sprawdzenie, czy ktoś rozwiąże zadania, które rozwiązują ludzie w jego wieku (zdecydowana większość), gdy osoby młodsze nie.

Na tej bazie swą skalę pomiaru inteligencji zbudował Alfred Binet. To jemu zawdzięczamy wprowadzenie testów inteligencji. W Polsce znane są dwie amerykańskie modyfikacje jego skali: Bineta-Termana i Termana-Merill.

19. Opisz pojęcie ilorazu inteligencji i wieku umysłowego

Pojęcie ilorazu inteligencji zostało wprowadzone do psychologii przez niemieckiego naukowca L. W. Sterna. Zaproponowany przez niego wskaźnik stopnia rozwoju umysłowego powstaje w efekcie podziału wieku umysłowego (WU) osoby badanej przez jej wiek życia (WŻ) i pomnożenie otrzymanego wyniku przez 100 (w celu pozbycia się ułamka).

• Wiek umysłowy - określa typowe dla wieku badanego sposoby rozwiązywania zadań testowych.

• Jeśli badany potrafi rozwiązywać zadania charakterystyczne dla jego wieku, a nie potrafi rozwiązywać zadań dla osób starszych to jego wiek umysłowy jest równy wiekowi życia, a iloraz inteligencji wynosi 100.

20. Co to jest dewiacyjny iloraz inteligencji?

Dewiacyjny iloraz inteligencji (standaryzowany) jest wskaźnikiem pokazującym w jednostkach odchylenia standardowego, w jakim stopniu pozostaje wynik osiągnięty przez daną osobę do przeciętnego rozkładu wyników dla jej wieku. Rozkład ilorazów jest zbliżony do rozkładu normalnego. Oznacza to, że najczęstsze są wartości środkowe - najwięcej jest osób o inteligencji przeciętnej, a najrzadsze są wartości skrajne

21. Co to jest skala Wechslera - opisz przedziały.

Skala Wechslera - interpretacja ilorazu inteligencji:

• 130 i powyżej - inteligencja bardzo wysoka;

• 115-129 - inteligencja wysoka;

• 85-114 - inteligencja przeciętna;

• 70-84 - pogranicze upośledzenia umysłowego;

• 55-69 - stopień lekki upośledzenia umysłowego;

• 40-54 stopień umiarkowany upośledzenia umysłowego;

• 30 i powyżej - stopień znaczny i głęboki upośledzenia umysłowego.

22. Opisz Koncepcję Inteligencji Praktycznej Sterenberga

Koncepcja Inteligencji Praktycznej Sterenberga

- Inteligencja definiowana jest jako zdolność jednostki do poszukiwania większej ilości optymalnych przystosowań pomiędzy człowiekiem a środowiskiem. Ujawnia się przez optymalne dostosowanie do środowiska, kształtowanie środowiska, czy wybór nowego środowiska, w pogoni za celami postrzeganymi przez jednostkę jako wartościowe. Ponieważ ludzie różnią się znacznie pod względem inteligencji praktycznej, dlatego też nie wszyscy osiągają sukcesy w realnym świecie, włączając w to pracę czy karierę. Według Sternberga inteligencja praktyczna polega na dysponowaniu tzw. Wiedzą ukrytą, a inteligencja społeczna polega na rozumieniu stanów psychologicznych innych ludzi lub relacji interpersonalnych.

Wiedza ukryta charakteryzuje się tym, że:

• Nabywamy ją indywidualnie, czyli samodzielnie, w warunkach naturalnych i bez pomocy nauczycieli, trenerów, kursów czy innych form formalnego wspomagania procesu uczenia;

• Ma charakter proceduralny, czyli że jest zorganizowana według reguł typu „jeżeli - to”;

• Jest praktyczna, tzn. że jest instrumentem osiągania konkretnych celów i tylko ze względu na nie została nabyta.

Sternberg i jego współpracownicy opracowali teoretyczny model wiedzy, który ukazuje sposób nabywania i funkcjonowania wiedzy ukrytej, a także relacje łączące ją z innymi rodzajami wiedzy.

Człowiek, który wykazuje się inteligencją praktyczną, osiąga funkcjonalną równowagę trzech zdolności:

1. Zdolności analitycznych, które wykorzystuje się przy analizowaniu, ocenie, osądzie, porównywaniu i kontraście;

2. Zdolności kreatywnego myślenia, które wykorzystuje, aby tworzyć, odkrywać i wymyślać.

3. Zdolności praktyczne, które używa, aby eksploatować, urzeczywistniać, uaktywniać, uruchamiać.

Człowiek z wysoką inteligencją praktyczną nie musi mieć wysoko rozwiniętych wszystkich trzech zdolności, ale musi mieć świadomość ich poziomu, tak aby móc z nich świadomie korzystać i rozwijać te, które stanowią jego słaby punkt. Wykazano znaczną pozytywną korelację inteligencji praktycznej i sukcesu zawodowego menedżerów. Liczne testy nad inteligencją praktyczna jako predykatorem sukcesu zawodowego menedżerów wykazały, że ten typ inteligencji nie tylko wyjaśnia różnice indywidualne w ich osiągnięciach, ale także obejmuje te praktyczne aspekty sukcesów zawodowych, których nie wyjaśniają pomiary oparte na tradycyjnym ilorazie inteligencji.

23. Opisz wpływ osobowości.

Rola osobowości, temperamentu i charakteru jest szczególnie ważna w wypadku ludzi wchodzących w role instruktorów, dowódców, podwładnych itp. Potocznie nie rozróżnia się takich pojęć jak osobowość, temperament i charakter. Mają one w psychologii różny status teoretyczny. Psychologia, nie będąc nauką normatywną, nie zajmuje się charakterem - to domena pedagogiki i etyki. Natomiast osobowość i temperament mają bardzo istotny wpływ na zachowania organizacyjne człowieka.

Osobowość - jej pojawieniu towarzyszy wyodrębnienie się własnej jaźni (odróżnienie „Ja” od „nie Ja” i od „świata zewnętrznego”.Na jej kształtowanie ogromny wpływ mają temperament, samoocena, socjalizacja i moralność.Przy jej definiowaniu należy wyjść od koncepcji człowieka.

24.Aspekty osobowości względnie stałe w czasie

Ludzie różnią się od siebie temperamentem, a temperament każdego człowieka jest względnie stały.

Cechą temperamentu jest jego szczególnie duża stałość czasowa. To ważne przy doborze kandydatów do pracy np. menedżera.

25.Reaktywność emocjonalna (RE)- intensywne reagowanie na bodźce wywołujące emocje, duża wrażliwość i niska odporność emocjonalna. Dużą pobudliwość emocjonalna, tendencja do załamywania się w trudnych sytuacjach. Osoby niepewne siebie.

26. Opisz różnice między temperamentem a osobowością.

Różnice między temperamentem a osobowością:

• Temperament jest głównie produktem ewolucji, czyli ma podłoże biologiczne, zaś osobowość w większym stopniu kształtuje się na bazie czynników kulturowych.

• Temperament charakteryzuje wszystkie zwierzęta naczelne, zaś osobowość - tylko cżłowieka.

• Temperament jest zakorzeniony w jednostce, przekazywany wraz z materiałem genetycznym, zaś osobowość tworzy się wraz z rozwojem człowieka i zmianami środowiska. Oznacza to, że rozwojem temperamentu nie możemy pokierować, zaś rozwojem osobowości - tak.

• Temperament zawiera powtarzalne u innych jednostek cechy zachowania, zaś osobowość jest zbiorem cech specyficznych dla danej jednostki. Jednakże temperament może być bazą dla tworzenia się (rozwijania) niektórych cech osobowości, zwłaszcza w sytuacjach nieadekwatnych wymagań środowiska w stosunku do bazy temperamentalnej (np. neurotyzm).

27. Zdefiniuj charakter

Charakter - jest to ukształtowany przez kulturę, na bazie temperamentu, postulowany przez określony system wychowawczy, zestaw cech osobowości.Zarówno temperament jak i charakter mają komplementarny związek z osobowością. Według Stefana Szumana: charakter, jako część osobowości, która podlega samoocenie (kryterium subiektywistyczne) lub ocenie innych ludzi (w relacjach społecznych) ma istotne znaczenie dla przystosowania się człowieka do wymagań środowiska. Ludzie bez charakteru są nie tylko moralnie źli, ale i słabi, nieodporni, niezdolni do życia, a przynajmniej niezdolni do pozytywnej, szczęśliwej, istotnie ludzkiej egzystencji.

28.

29. Opisz proces motywacyjny

Proces motywacyjny ma charakter dynamiczny i wiąże się z zaspokojeniem określonej potrzeby, mającej znaczenie emocjonalne („emocja ukierunkowana”) dla życia i rozwoju człowieka. Model procesu motywacyjnego obejmuje następujące cyklicznie powtarzające się sekwencje:

Użyteczność celu - jest funkcją dwóch składowych:

1. Wielkości napięcia motywacyjnego;

2. Wartości gratyfikacyjnej celu.

Wielkość napięcia motywacyjnego - zależy od poziomu zaspokojenia określonej potrzeby.

Piramida potrzeb Abrahama Maslowa - czyli zaspokajanie potrzeb w określonej kolejności. Pierwsze dwie (fizjologiczne i bezpieczeństwa) mają charakter egzystencjalny. Wiążą pracownika z zakładem pracy (do ich zaspokojenia potrzebne są pieniądze) ale nie mają bezpośredniego wpływu na jakość pracy. Dwie kolejne potrzeby (przynależności i szacunku) bardzo silnie korelują z wydajnością pracy. Dlatego „ludzie sukcesu”, w oczach swoich i innych, to bardzo pożądani pracownicy w każdej firmie. Piąta potrzeba (Samorealizacji i szacunku do samego siebie) wiąże się ściśle z jakością pracy menedżera. Do jej zaspokojenia potrzebna jest odpowiednia kultura organizacyjna. O ile taka kultura istnieje i jest przy tym zgodna z preferencjami pracownika, to wiąże go ona z firmą na długo, przy jednoczesnym bardzo znaczącym wpływie na jego jakość pracy. Jej niezaspokojenie (niezależnie od wysokości zarobków) często powoduje, że pracownicy szukają innej pracy.

30. Jakimi prawami kieruje się tłum?

Grupowe determinanty zachowania społecznego

Osoba (psychika) * środowiska społeczne = zachowanie organizacyjne

Zachowanie organizacyjne jest funkcją ciągłego wzajemnego oddziaływania, jakie zachodzi między jednostką ludzką a środowiskiem społecznym, w jakim jednostka funkcjonuje.

Środowisko społeczne - rozumiane jest tutaj szeroko, nie tylko jako lokalne środowisko pracy i bytowania, lecz również jako globalne warunki kulturowe i cywilizacyjne.

Tłum - to na ogół „bezimienni” ludzie zgromadzeni na jakimś miejscu, ale to coś więcej niż zbiór tworzących go jednostek, gdyż rządzi się swoistymi prawami psychologii: *prawem jedności umysłowej; *prawem zmienności nastroju; *prawem małej wytrwałości; *prawem impulsywności zachowań; *prawem podatności na sugestie (myślenie obrazowe, wyobrażeniowe); *prawem anonimowości jednostek (zanik świadomości swojego „ja”); *prawem niezwyciężoności i bezkarności; *prawem nieświadomości interakcji; * prawem zaraźliwości zachowań; *prawem akceptacji autokratycznego i pojawiającego się, spontanicznego lidera.

31. Jakie metody kontroli tłumu zdefiniował Le Bon?

Gustaw Le Bon sformułował w roku 1886 metody kontroli tłumu:

-Usunięcie lub izolowanie osób zaangażowanych w wywoływanie incydentu (trzeba to uczynić, zanim tłum stanie się jednolitą całością);

-Przerwanie procesu porozumiewania się w tłumie (można to uczynić przez podział tłumu na mniejsze części);

-Odwrócenie uwagi tłumu od głównego obiektu zainteresowania (można to uczynić przez stosowanie dywersji w innych miejscach);

-Usunięcie przywódców (powinno się to czynić dyskretnie, bez użycia siły);

-Zapobiegnięcie powiększeniu się i wzmocnieniu tłumu (można to uczynić przez izolowanie tłumu od innych potencjalnych uczestników np. gapiów).

Jest to wiedza wielce przydatna zwłaszcza administracji państwowej i samorządowej, stającej w obliczu różnego typu demonstracji.

32. Opisz cechy charakterystyczne grupę zadaniową.

Grupa zadaniowa - obejmuje dwóch lub więcej osobników pozostających ze sobą w interakcji i zależności od siebie, którzy wspólnie mają osiągnąć specyficzne cele. Każda grupa charakteryzuje się dwoma aspektami:

1. Grupa formalna - grupa posiadająca określoną strukturę organizacyjną opartą na hierarchii ważności jej członków;

2. Grupa nieformalna - grupa posiadająca określoną strukturę organizacyjną opartą na kryterium lubienie i/bądź zainteresowań.

33. Opisz podobieństwa i różnice lidera tłumu i grupy zadaniowej

Grupa zadaniowa - podobieństwa i różnice z tłumem

Zarówno tłum jak i grupa zadaniowa są zbiorem ludzi posiadających przywódcę;

Różnią się liczebnością (zwykle tłum jest liczniejszy) i powodem, dla którego łączą się w zbiorowość. Powód powstania w tłumie jest przypadkowy, zaś w grupie zadaniowej jest jasno sformułowany cel. Lider tłumu jest nieformalny, na ogół samozwańczy, choć niekiedy może być spontanicznie wybrany przez innych, ale może też być łatwo zastąpiony przez innego lub przez symbol. Lider grupy zadaniowej ma charakter formalny (choć czasem i nieformalny). Wybierany jest przez podwładnych (demokratycznie), przez przełożonych (niedemokratycznie) lub też dziedziczy funkcję (feudalnie). Sposób wyłonienia ma wpływ na jego charakterystykę psychiczną: Lider tłumu ma zachowania dyktatorskie, a niekiedy charyzmę. Lider demokratyczny musi mieć kwalifikacje zawodowe, odpowiednie zdolności umysłowe i i umiejętności interpersonalne.

Liderzy mianowani i dziedziczni poza wymienionymi cechami mają skłonności do autorytaryzmu;

Lider niezależnie od typu władzy powinien mieć:

1. Predyspozycje osobowe do sprawowania władzy;

2. Umiejętność wpływania na innych.

Struktura organizacyjna tłumu - jest mocno uproszczona, przypadkowa, luźna i zmienna.

Nie ma norm grupowych.

Struktura organizacyjna grupy zadaniowej - jest złożona i ma jasno określone kryteria, które wyznaczają status społeczny w jej obrębie (obowiązki i przywileje).

Normy grupowe są jasno określone w zakresie praw i obowiązków, zasad zachowania, myślenia, wartościowania itp.

34. Wymień i opisz typy umysłowości menedżera wg Czesława Nosala

Typy umysłowości menedżera (wg Czesława Nosala):

1. Strateg - styl umysłowy wymagany przy realizacji zadań sztabowych, wymagający myślenia strategicznego, zdolności analitycznych, myślenia intuicyjnego.

2. Strukturalista - organizator, skoncentrowany na wykorzystywaniu ograniczonych możliwości, ukierunkowując swoje myślenie na nowe warianty rozwiązania, struktury i modele.

3. Liniowiec - realizuje zadania o różnym charakterze, rozwiązuje problemy w bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością organizacji, musi pozostawać z organizacją jako całością.

35. Opisz zależność między władzą formalną i nieformalną

Rozbieżności między władzą formalna i nieformalną i jej skutki:

Silna pozycja lidera formalnego i nieformalnego - prowadzi do otwartego konfliktu na tle rozbieżności interesów grupowych (np. kierownik - przywódca związków zawodowych);

Przewaga lidera formalnego nad nieformalnym - prowadzi do autokratycznego stylu kierowania;

Przewaga lidera nieformalnego nad formalnym - prowadzi do słabego kierownictwa i uzyskania dużych wpływów lidera nieformalnego;

Zbyt mała rozbieżność pomiędzy formalną i nieformalna strukturą organizacyjną - prowadzi do słabej efektywności pracy całej grupy.

Rozczarowanie teoriami cech i zachowań przyniosło rozwój nurtu interakcyjnego, do których należy wiele współczesnych teorii kierowania, w tym także teorie sytuacyjne, traktujące interakcję sytuacji z cechami osobowości i sposobami zachowania się jako wyznaczniki efektywności procesu kierowania.

Nastąpiło poszerzenie modelu badań o zmienne sytuacyjne, bez rezygnowania jednak a analizy zachowań, których wymiar stanowi styl kierowania.

36. Jaka jest lista cech występujących u kierowników skutecznie stosujących władzę wg Kottera

Lista cech występujących u kierowników skutecznie stosujących władzę według Johna Kottera:

- Wrażliwość na źródło swojej władzy i troska o to, by ich działania były zgodne z oczekiwaniami innych;

- Skuteczność;

- Wiedza fachowa pozwalająca sprawnie działać w różnych sytuacjach i w odniesieniu do różnych osób;

- świadomość kosztów, ryzyka i korzyści związanych ze stosowaniem każdego rodzaju władzy;

- Świadomość tego, że wszystkie podstawy władzy wykazują zalety w określonych warunkach;

- Posiadanie osobistych celów zawodowych, które pozwalają na rozszerzenie swoich umiejętności;

- Umiejętności interpersonalne;

- Przekonanie, że władza jest konieczna, aby doprowadzić do zamierzonych celów;

- Dyrektywność zachowań.

37. Wymień i opisz techniki wywierania wpływu na ludzi

Ingracjacja - czyli manipulacja innymi ludźmi za pomocą zwiększenia swojej atrakcyjności, np. podnoszenie wartości partnera poprzez przekazywanie mu pochlebnych o nim informacji, tak by zwiększyć jego dobre mniemanie o sobie, a tym samym wzbudzić sympatię do siebie jako nadawcy, w nadziei uzyskania w przyszłości osobistych korzyści;

Konformizm - czyli zewnętrzne dostosowanie się jednostki do preferencji partnera, jego zachowań, poglądów, humorów itp., w celu uzyskania jego akceptacji;

Autoprezentacja pozytywna - czyli ukształtowanie u partnera pożądanego obrazu własnej osoby;

Autodeprecjacja - czyli wywołanie współczucia u partnera poprzez wskazywanie swoich słabych stron i skłonienie go do zainteresowania się naszymi problemami.

Odwoływanie się do społecznych dowodów słuszności - czyli odwoływanie się do „zachowań stadnych” na zasadzie automatyzmów (np. włączenie się do aplauzów na zasadzie bicia brawa przez innych, bez zastanowienia się nad racjami wygłaszanych poglądów lub śmiech puszczony w podkładzie amerykańskich seriali komediowych);

Wykorzystywanie reguł wzajemności - czyli aranżowanie sytuacji, w których obdarowani przez nas drobnym upominkiem (usługą, przysługą) są skłonni do wzajemności w sposób bardziej znaczący (np. zasada wzajemnych ustępstw w negocjacjach).

Wykorzystanie zasady zaangażowania i konsekwencji - czyli stworzenie wymagań odnośnie do innych ludzi, by zachowali się zgodnie z wcześniejszymi deklaracjami (np. najpierw prosi się ludzi o spełnienie drobnej prośby, żeby poczuli się zaangażowani w pewna aktywność a następnie stawia się znacznie trudniejsze zadania do spełnienia (tzw. Technika „stopę w drzwi”).

Manipulacja świadoma - czyli planowe i przemyślane wywoływanie zachowań innych ludzi, oparte na wiedzy o mechanizmach społecznego zachowania się człowieka (niedostępne świadomości osoby manipulowanej);

Makiawelizm - czyli odmiana manipulacji oparta na regułach pragmatycznych i egoistycznych, związana z traktowaniem wyłącznie instrumentalnym drugiego człowieka według zasady: „wszystko co skuteczne, to również moralne”.

„Pranie mózgu” totalna indoktrynacja przy całkowitej izolacji od innych źródeł informacji, połączona z zastraszeniem a niekiedy przemocą fizyczną. Celem jest całkowita zmiana mentalności drugiego człowieka.

Nacisk grupowy - polega na skoordynowanym (w sposób nieformalny) działaniu grupy w celu wywołania u kierownika lub osób znaczących zmiany lub akceptacji opinii, przekonań i postaw w celu uzyskania określonych korzyści.

38. Wymień i opisz teorie określające zdolności kierownicze.

Teorie określające zdolności kierownicze - przyjęto w nich założenie, że nie każdy menedżer musi być przedsiębiorczy i niektórzy menedżerowie powinni być przedsiębiorczy.

1.Teorie cech - zakładają, że istnieje określona struktura cech osobowości, społecznych, fizycznych i intelektualnych, która wyróżnia kierowników od innych pozycji społecznych. Tymi cechami mogą być: wysoka inteligencja, dominacja nad innymi, pewność siebie, energiczność, nastawienie na zadanie. Różne badania pokazuję różne cechy menedżerów, oraz ich zróżnicowanie wewnętrzne np. według podziału na menedżerów firm prywatnych i państwowych, czy według płci.

2. Teorie behawioralne - zwracają uwagę na specyficzne zachowania kierownicze, odróżniające kierowników od innych profesji. To co odróżnia je od teorii cech, to pomijanie bazowego znaczenia struktury cech osobowości kierowniczej i posługiwanie się raczej metodą identyfikacji zachowań człowieka. Dotyczy to relacji z podwładnymi, nastawienia na ludzi lub zadania, stylu kierowania - autorytarnego lub demokratycznego itp.

3. Teoria sytuacyjna Paula Harseya i Kena Blanchardsa - koncentruje się na zjawisku przypadkowości w odkryciu zdolności kierowniczych, które są trudne do przewodzenia wcześniej, przed sprawdzeniem w realnych warunkach społecznych. Dotyczy to zwłaszcza zachowań kierowniczych oraz poziomu motywacji do zajmowania stanowiska kierowniczego. Wyróżnia się w niej dwie zdolności kierownicze:

- umiejętność koncentrowania się na zadaniu;

- umiejętność koncentrowania się na stosunkach międzyludzkich.

To w niej mieści się efekt autoprezentacji.

4. Teorie komplementarne - to szczegółowe teorie będące konsekwencją teorii o szerszym zasięgu np. teorii osobowości. Zaliczamy do nich np.:

Abstrakcyjne ujęcie zdolności kierowniczych - jest konsekwencją zastosowania Teorii Atrybucji H. Kelley'a. Według niego atrybucja jest skłonności do wnioskowania na podstawie obserwowanego zachowania innych osób o ich cechach osobowości (zdolności, uczciwość, umiejętności, postawy moralne itp.). Kierownikowi przypisuje się cechy i umiejętności oczekiwane przez podwładnych.

Charyzmatyczne ujecie zdolności kierowniczych - jest związane z oczekiwaniem, że kierownik będzie się charakteryzował heroicznymi lub wyjątkowymi zdolnościami przejawiającymi się w takich zachowaniach, jak np.: pewność siebie, wizjonerstwo, umiejętności zjednywania sobie zwolenników swoich wizji, egzekwowanie realizacji swoich planów dalekosiężnych, niekonwencjonalność zachowań, radykalizm w dochodzeniu do celu, pracowitość itp.

39. Opisz siedem strategii sprawowania władzy wg Robbinsa

1.Racja - polegająca na koncentrowaniu się głównie na faktach i danych w sposób logiczny prezentujących zamysł;

2.Życzliwość - wykorzystywanie pochlebstw, odwoływanie się do dobrej woli, uniżoność, przyjaźń w celu uzyskania akceptacji dla swoich zamysłów;

3.Koalicja - szukanie wsparcia u innych ludzi w organizacji do poparcia swoich życzeń;

4.Transakcja - użycie negocjacji do uzyskania korzyści lub życzliwości.

5. Asertywność - użycie argumentów lub demonstracji siły by skutecznie przekonać do swoich racji;

6. Wysoki autorytet - odwoływanie się do własnej wysokiej pozycji zajmowanej w strukturze organizacji w celu przywołania do porządku podwładnych;

7. Sankcje - sięgnięcie do regulaminowych kar i nagan w celu wyeliminowania niepożądanych zachowań organizacyjnych, które kolidują z zamysłem zwierzchników.

-Dziś nie wymaga się od przywódcy, aby był wzorem do naśladowania przez podwładnych;

-Zmierza się do tzw. „przywództwa personalnego”, czyli lidera wyłonionego wewnątrz danej organizacji (budowanie pokoleń liderów, jako potencjalnych przywódców).

-Nie wymaga się od przywódcy aby posiadał umiejętność wywierania nacisku na grupę w obrębie organizacji heterogenicznej lecz by był raczej przywódcą globalnym i opierał swój autorytet na tworzeniu sieci wpływów oraz budowaniu wiedzy menedżerskiej poprzez różnorodność myśli i kulturę organizacyjną.

40. Przedstaw model przebiegu procesu komunikacji interpersonalnej

Proces komunikacji - to proces przebiegający między nadawcą i odbiorcą.

- Polega na transformacji i zrozumieniu treści komunikatu.

Model przebiegu procesu komunikacji interpersonalnej

9

---