Objawy niedrożności:

-początkowo biegunka jako reakcja obronna ustroju następnie brak oddawania kału

-przy całkowitym zamknięciu światła jelita- wzdęcie

-odwodnienie i pogorszenie stanu ogólnego

Rozpoznanie stawiane w oparciu o wywiad,objawy kliniczne,badanie RTG,inne badania dodatkowe

Po otwarciu powłok brzusznych:

-przeciąć lub zepchnąć sieć

-odnależć w jamie otrzewnej zmieniony fragment jelit

-zmieniony fragment jelit okłada się wilgotnymi polami operacyjnymi i ujmuje klemami jelitowymi,pozostałe jelita doprowadza się do jamy otrzewnej

Enterotomię(nacięcie ściany jelita) powinno się wykonać:

-Gdy możliwe jest usunięcie przez otwór ciała obcego

-ściana jelita jest zmieniona w stopniu nieznacznym

-wzdłuż, po str przeciwległej do krezki

-cięcie powinno mieć długość umozliwiajaca latwe wydobycie ciala obcego

Zasady zespalania jelit:

-zasada zakładania 2 pieter szwow

*pierwsze pietro zbliza brzegi przebijajac wszystkie warstwy sciany jelita(szew na okretke,Conella,wezelkowy)

*drugie pietro zatapia pierwsze pietro szwow i zbliza bl.surowicza sciany jelita.Powinien on siegac nie glebiej niż do bl.podsluzowkowej(szew Lamberta,Halsteda,Cushinga)

Do szycia jelit stosuje się igly oble atraumatyczne

Zasady zespalania jelit:

-skuteczne szycie to szczelne szycie

-nie należy zmniejszac zbytnio swiatla jelit

-w przypadku resekcji korzystniej jest wyciac dluzszy fragment jelita,tak aby mieć pewnosc ze zespolenie będzie w zdrowych tkankach

-po wykonaniu zespolenia konieczne jest skontrolowanie szczelnosci szycia i spr droznosci i prawiidlowosci zespolenia krezki

-wyjatek stanowi zepolenie przez zmiazdzenie stosowane do zespalania jelit o malym swietle-rezygnuje się z dwuwarstwowego zespolenia

ENTERECTOMIA( resekcja jelit) podejmuje sie gdy:

-w swietle jelita znajduje się cialo obce którego nei można usunac przez enterotomie

-sciana jelita jest zmieniona patologicznie

-wyst. Nieodprowadzalne wglobienie jelita

Metoda „koniec do konca” jest stosowana w wiekszosci przypadkow resekcji jelit

Metoda koniec do boku stosowana jest gdy występuje duza roznica w srednicy swiatla zespalanych jelit

Postepowanie pooperacyjne:

-Podawanie plynow droga pozajelitowa w dniu operacji i na nastepny dzien

-trzeciego dnia do picia woda lub bulion

-w nastepnych dniach pokarmy polpynne w zmniejszonych ilosciach

-kilkudniowa antybiotykoterapia

-aby zapobiec zrostom jelit i niedroznosci porazennej celowe jest oprowadzanei zwierzecia już 2 dnia po operacji

Charakter kliniczny i etiologiczny zwezenia odżwiernika

1.Wrodzony przerost odźwiernika

Występuje w wieku szczenięcym.Tuz po karmieniu pojawiają się wymioty,w badaniu rtg kontrastowym opozniony czas oprozniania zoladka, brak poprawy po podaniu spazmolitykow

2.Skurcz odźwiernika

Glowna przyczyna sa zaburzenia uk.autonomicznego.Wymioty pojawiaja się w roznym okresie po jedzeniu, poprawa po podaniu spazmolitykow

3.Nabyty przerost odźwiernika

Jako nastepstwo dlugotrawalego skurczu odxwiernika,spazmolityki nei przynosza poprawy na skutek zmian wtornych.

Leczenie chirurgiczne polega na przecieciu bl.surowiczej i miesniowki jelita w cz. Odzwiernikowej, pozostawiajac bl.sluzowa w nienaruszonym stanie.Po takim zabiegu stosuje się kilkudniowa polplynna diete w celu unikniecia przerwania sluzowki

Inna metoda jest wykonanie polaczenia zoladkowo-czczego i usuniecie zmeinionej cz j.cienkiego

WYPADNIECIE PROSTNICY

-polega na wynicowaniu fragmentu jelita na zewn przez odbyt

-przyczyna sa parcia wywolane cialami obcymi w koncowych cz jelit,pasozytami lub wglobieniem,podraznieniami bl sluzowej jelit wywolanymi dlygo utrzymujacymi się biegunkami

Postepowanie:

-zalozenie szwu kapciuchowego

-amputacja wypadnietej prostnicy

Szew kapciuchowy można zakładać:

-wypadniety fragment jelita nei jest uszkodzony mechanicznie

-jelito nie uleglo procesom martwiczym

-wypadniety fragment jelita udaje się odprowadzic

Inna metoda leczenenia jest colonopexia polega na ustabilizowaniu j.grubego i przyszyciu go do powlok brzusznych

Fazy gojenia ran:

1.Wysiękowa

2.Wytwórcza - proliferacyjna

3.Naprawcza

1.Wysiękowa gdy powstaje rana -

W niezakażonej ranie (aseptycznej) - trwa 4 dni. Każde naruszenie tkanki jest dodatkowym bodźcem na który organizm reaguje wzmocnieniem, przedłużeniem i rozszerzeniem zapalenia.

Przerwanie tkanki wyzwala reakcję obronną - skurcz naczyń krwionośnych okolicy rany, które po kilku minutach rozszerzają się - start wysięk.Wzrasta przepuszczalność kapilar, dochodzi do miejscowego niedotlenienia, wzrostu Co2 we krwi - do kwasicy.

Wraz z ucieczką płynu uwalniają się specyficzne substancje czynne:

- enzymy krzepnięcia min. tromboplastyna tkankowa, trombina, fibryna - krew krzepnie w ranie, powstające skrzepy zamykają naczynie - skrzep czopujący

Włóknik i miazga rozpadłych tkanek tworzą strup, który zamyka ranę i osłania jej powierzchnię, chroniąc przed wysuszeniem, zakażeniem i mechanicznym drażnieniem.

- lizosomalne enzymy hydrolityczne

- substancje naczyniowo aktywne - proteaza, polipeptydy (bradykinina, kolidyna, aminy (histamina, 5hydroksytryptofan) - wszystkie zwiększają przepuszczalność naczynia - pogłębia się kwasica tkankowa, obrzęk zapalny i procesy kataboliczne.

Ucieczce osocza towarzyszy przechodzenie komórek - najpierw granulocyty (pierwsze 90 minut, w kwaśnym środowisku szybko ulegają rozpadowi (w ciągu 48h) dostarczając enzymów proteolitycznych do upłynnienia obumarłych tkanek, chronią przed zakażeniem) a po 5h monocyty i limfocyty (makrofagi pochłaniają martwe tkanki, rozkładając je enzymami, resorbują je i wydalają drogą limfatyczną.

2. faza wytwórcza Pojawia się dużo komórek, po 24h na obwodzie rany początek odtwarzania krążenia, z komórek śródbłonka, kiełkują delikatne cienkie pęczki, wewnątrz puste i drożne, które rozprzestrzeniają się w jamie rany - nowe naczynia włosowate. Ich przepuszczalność jest większa niż normalnych - by polepszyć wymianę substancji odbudowujących tkanki + czynniki wzrostu dla angiogenezy - TNF, fibroblasty.Wraz ze wzrostem ukrwienia cofa się kwasica tkankowa, ciśnienie 02 i Co2 wraca do normy, enzymy o kwaśnym optimum mniej aktywne.

Wnikającym do rany naczyniom towarzyszą komórki decydujące o odbudowie tkanki - fibroblasty

Syntetyzują w AG mukopolisacharydy - > glikozoaminoglikany + w ER rozpuszczalny tropokolagen

Produkcja mukopolisacharydów start już po kilku h od zranienia, kolagen ok. 4 dni po - tworzy witki, które przez wzajemne łączenie wypełniają ranę.

3. faza naprawcza (od 4-6 dnia od zranienia)

Kolagen ulega pogrubieniu, wraz z jego wzrostem zmniejsza się ilość fibroblastów. Następuje okres wzmocnienia rany, kolagen ulega modelowaniu dzięki kolagenazom - dają naturalny stan równowagi, umożliwiają przebudowę blizny i jej domodelowanie do otaczających tkanek.

W ciągu 5 tyg. - gromadzi się kolagen, potem ilość maleje

Proces uzyskiwania pełnej wytrzymałości rany - 1 rok

Mechanizmem kończącym proces gojenia jest obkurczenie się rany i jej naskórkowanie, ważną w tym rolę odgrywają właściwości kurczące fibroblastów i włókienek elastycznych.

Dochodzi do odtworzenia ciągłości skóry przez regenerację naskórka. Początek po wypełnieniu ubytku. Komórki podstawowe naskórka rozrastają się nad ubytkiem i różnicują - przybierają postać nabłonka wielowarstwowego płaskiego.

Na końcu naczynia, od których zależała odbudowa zostają coraz bardziej ścieśnione przez gromadzące się włókna kolagenowe - dochodzi do ich częściowego zamknięcia - przemiana materii zmniejsza się do normy i blizna blednie.

Gojenie pierwotne - przez rychłozrost

Brak powyższych 3 faz, rana goi się szybciej.

Tak goją się rany o powierzchniach przylegających do siebie, gdy tkanki nie uległy uszkodzeniom chemicznym, mechanicznym, wyschnięciu i zakażeniu.

Wymagają tylko unieruchomienia i ochrony przed zakażeniem, np. rana operacyjna.

Gojenie wtórne - przez ziarninowanie

Związane z dużym ubytkiem tkanek lub gdy uległy one powikłaniom. Przebiega z powyższymi fazami, wydłużonymi.

W +- 4-6 dniu narastająca ziarnina wyściela powierzchnię zranienia - rola wału ochronnego między środowiskiem a organizmem. Ziarnina podatna na uszkodzenia - chronić przed zakażeniem (antybiotyki) - unieruchomić, opatrunek, usprawnić drenaż przez założenie sączków, dążyć do wytworzenia obojętnego ph.

Gdy rana pokryta ziarniną można przestać podawać antybiotyki, gdyż zakażenie jest możliwe tylko gdy ziarnina zostanie uszkodzona i krwawi. Usuwać wysięk z ziarniny - przemywać ciepłą wodą i antyseptykami. Połyskująca, sino zabarwiona ziarnina, pokryta szarobrunatnymi złogami - świadczy o nieprawidłowym procesie naprawczym - usunąć (razem z wysiękiem, martwicą, ciałem obcym). Od nowa wzrost.

„Dzikie mięso” - wybujała ziarnina ponad powierzchnię skóry - usunąć chirurgicznie

Naskórkowanie zaczyna się gdy ziarnina aksamitna, miękka, bezwysiękowa, bladoróżowa i nie krwawi przy dotyku - w tym okresie niewskazane stosowanie opatrunków z bandażem - drażni - dodatkowy wzrost tkanki. To okres, w którym rana dojrzewa do a) wtórnego wycięcia rany, założenia szwu i doprowadzenia do rychłozrostu b) plastyka lub przeszczep skóry.

Gojenie pod strupem

Początek gdy rana pokryta włóknikiem, powstaje strup.

Po zakończeniu procesu demarkacji, odrastający naskórek wrasta pod strup i pod jego ochroną przykrywa ranę. Na początku strup trzyma się mocno, w miarę dojrzewania w zewnętrznej części naskórka warstwy rogowe rozluźniają połączenie i odpadają ze strupem - około 15 -20 dnia po powstaniu rany.Tak (chyba, niewyraźne notatki) goją się otarcia, zadrapania, oparzenia, niektóre chirurgiczne na głowie lub tułowiu .

Rana(vulnus)-jest przerwaniem anatomicznej ciągłości tkanek

Naruszenie ciągłości :

-może dot. powłoki ciała-skóry lub błon śluzowych(rana prosta) lub narządów wewnętrznych, rozciągania się w głąb tkanek(rana głęboka) penetrować do jam ciała (rana przenikająca).

-może być widoczna -rana otwarta (vulnus apertur) lub ukryte -rana wewnętrzna(vulnus occultum)

Budowa rany:

-brzegi- stanowi skóra lub błona śluzowa. Mogą tworzyć linię prostą, wyginać się łukowato lub załamywać się pod różnym katem

-ściany-mogą tworzyć mięśnie, powięzie, tkanka łączna

-dno-stanowią różne tkanki w zależności od lokalizacji rany

-jama-przestrzeń ogr. przez ściany i dno

Wymieniona budowę posiadają rany głębokie, sięgające poza tkankę podskórną.

W ranach powierzch, które dotyczą tylko skóry i tk podskórnej występują tylko brzegi i dno, nie wyróżnia się jamy

Czynniki powodujące do powstania rany:

1) Zewnętrzne

-mechaniczne

-chemiczne

-termiczne

-elektryczne

-promieniowanie X

-energia jądrowa

2. Wewnętrzne:

-ostre odłamy kostne uszkadzające tkanki miękkie

Rana z ubytkiem -obrażenie w którym dochodzi do całkowitego oddzielenia pewnej części tkanek od ciała

Zadrapanie(vulnusculum)- wąskie podłużne uszkodzenie skóry zadane przez ostre wąskie przedmioty lub pazury

Otarcia(excoriatio)-uszkodzenie powierzchownych warstw skóry(naskórek) powstałe przez kontakt z szorstka powierzchnią

Objawy (cechy) rany:

1.Przerwanie ciągłości anatomicznej tkanki

-następuje w wyniku działania siły, która przekracza granicę elastyczności tkanki

-powoduje upośledzenie czynności danych tkanek lub narządów, w zależności od miejsca zranienia, rodzaju uszkodzonej tkanki i głębokości rany

Np. przecięcie nerwu powoduje-brak czucia danej okolicy(nerw czuciowy) lub porażenie(nerw ruchowy), uszkodzenie przewodu wyprowadzającego jest powodem powstania przetoki (fistula)

-siła urazu i przerwanie dopływu krwi jest przyczyną powstania we wnętrzu rany obszaru komórek martwych. Granica między tkanką żywą a martwą ustala się po około 24 godzinach

1.Rozziew(dehiscentio)

-jest to rozchylenie brzegów rany

-bierny-zależny od przebiegu włókien sprężystych w tkance łącznej tzw. linie Langera

-czynny-wynikający ze ściągnięcia mięśni kurczących się powierzchni rany

-małe rozziewy sprzyjają gojeniu się ran, większe-opóźniają i SA przyczyna powikłań

3. Ból(dolor)

-powstają przez drażnienie zakończeń nerwów czuciowych przez czynniki powodujące zranienie, a w późniejszym okresie przez produkty rozpadu tkanek w ranie

-intensywność bólu zależy od:

*siły działania czynnika uszkadzającego

*czasu trwania urazu( im szybciej następuje uraz tym mniejsza bolesność)

*stopień unerwienia (najbardziej wrażliwe są okolice nosa, warg, błona śluzowa jamy ustnej, skóra zewnętrzna narządów płciowych i odbytu, tworzywo kopytowe, pazurowe, opuszki palcowe, okostna, opłucna, otrzewna)

*rodzaju bodźców działających w obrębie rany na zakończenia nerwów czuciowych(bodźce termiczne np. wysuszenie , mechaniczne np. drapanie, lizanie, chemiczne np. leki środki drażniące, odkażające)

4.Krwotok(haemorrahagi

-powstaje przez uszkodzenie naczyń krwionośnych

-nasilenie zależy od: stopnia ukrwienia danej okolicy, rodzaju przeciętego naczynia krwionośnego, sposobu zadania rany

-krwotok miąższowy-przy uszkodzeniu narządów miąższowych, prowadzi do zagrożenia życia, znaczny ubytek krwi

-krwotok kapilarny - z naczyń włosowatych

-krwotok tętniczy- krew jasna wypływająca rytmicznie pulsującym strumieniem

-krwotok żylny-krew ciemna wypływ równomierny bez pulsowania. Następuje po przecięciu naczynia żylnego, ale i przez uszkodzenie splotów żylnych (jama nosowa, ciała jamiste prącia)

Sposoby gojenia się ran:

1.Przez rychłozrost

2.Ziarninowanie

3.Gojenie pod strupem

Podział ran:

1.Wg. Sposobu ich zadania:

-operacyjne

-przypadkowe

2. W zależności od umiejscowienia:

-warg

-policzka

-szyi

-kończyn itd.

3.W zależności od uszkodzenia tkanki:

-skórne

-mięśniowe

-stawowe

-języka

-gardła

4. W zależności od liczby uszkodzonej tkanki

-proste- dot. jednej tkanki

-złożone- obejmują kilka tkanek

5. W zależności od naruszenia jam ciała

-przenikające(v. transfingens; rana drążąca-v. perforans/penetrant)

- nie przenikające

6. W zależności od sposobu gojenia:

-krwawiące

-ziarninujące

-ropiejące

7. W zależności od czasu trwania:

-świeże

-zakażone

W zależności od sposobu powstania i działającej siły:

- rana cięta(v. incisum s. sectum)

-rana kłuta(v. ictum)

-rana miażdżona(v. conquassatum)

-rana darta(v. laceratum)

-rana rąbana (v.caesum s. scissum)

-rana tłuczona(v.contusum)

-rana postrzałowa(v. sclopetorium)

-rana kąsana (v. morsum)

-rana zatruta(v. venenatum)

Rana cięta:

Zadana ostrym narzędziem np. nóż, kosa

Objawy:

-równe brzegi

-gładkie brzegi

-może być silne krwawienie

-ból niewielki

Leczenie:

-zatamowanie krwawienia

-jeśli rana świeża-zszyć co stanowi warunki do gojenia przez rychłozrost

-jeśli rana stara -opatrunek z antybiotykiem(polzomycyna) i gojenie przez ziarninowanie, ewentualnie można po wygojeniu wyciąć powstałą bliznę i zespolić brzegi rany

Rana kłuta:

-zadana ostro zakończonym, długim narzędziem wbitym w tkanki najczęściej prostopadle do ich powierzchni(gwóźdź, widły, igła)

Objawy;

-mały otwór

-długi kanał (kształt zależy od kształtu przedmiotu)

-brzegi rany mogą być poszarpane

-większość jest zakażona

-często z pozostałością ciała obcego

-może przenikać do jam ciała uszkadzając narządy wewnętrzne

-mogą przechodzić przez jakąś część ciała na wylot(rana przeszywająca)

Leczenie:

-nie zakażone wypełniają się skrzepem i goją się przez ziarninowanie

-zakażone należy rozciągnąć (dostęp tlenu)i leczyć sposobem otwartym- zakażenie beztlenowcami

Rana tłuczona:

-spowodowana tępym urazem(uderzenie młotkiem, prętem) lub upadkiem z wysokości na twarde podłoże

Objawy:

-brzegi nierówne, postrzępione

-tkanki tworzące ściany i dno Są zgniecione i zanieczyszczone

-ból stosunkowo niewielki(tępy uraz znosi lub upośledza przewodnictwo nerwów -szok miejscowy

-krwotok nie wielki dochodzi zwykle do rozległych wynaczynień i powstania krwiaków i podbiegnięć krwawych

Leczenie:

-sposobem otwartym z uwagi na duża ilość zgniecionych tkanek i dogodne warunki do rozwoju zakażenia

Rana miażdżona:

-powstaje na skutek bardzo dużej siły działającej płasko i tępo np. kopnięcie kopytem, uderzeniem przez samochód, przygniecenie dużym ciężarem

Objawy:

-brzegi nierówne, zasinione, postrzępione

-duże ubytki tkankowe, otarcia skóry

-tkanki obrębie rany porozrywane, martwe

-obrzęk (związany ze zgnieceniem naczyń)

-duże przestrzenie wypełnionych skrzepami masa obumarłych tkanek

- krwotok zwykle niewielki

- ból niewielki

W wyniku zmiażdżenia mięśni dochodzi do rozwoju stanu klinicznego określonego jako Zespół zmiażdżenia(Crush syndrome). Inne nazwy to traumatic rhabdomyolisis lub Zespół Bywatersa-Bywaters' Syndrome

-Uszkodzenie tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej powodują uwolnienie do krwi wolnej mioglobiny, której metabolity są neurotoksyczne i doprowadzają do rozwoju ostrej niewydolności nerek

*w początkowym okresie po urazie dochodzi do miejscowych zaburzeń w krążeniu (ischemia) i następnie do rozwoju martwicy i zgrzeli

*wypływ osocza z łożyska naczyniowego do tkanek prowadzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej spadku ciśnienia(wstrząs hipowolemiczny)

*po reperfuzji krew przepływająca przez zmiażdżone mięśnie zabiera ze sobą produkty ich rozpadu-głównie mioglobinę, fosforany, kreatynę,potas)

*produkty są częściowo filtrowane wydalane przez nerki, co daje czerwonawe zabarwienie moczu

*z czasem dochodzi do odkładania się tych substancji w kanalikach nerkowych, czemu sprzyja skurcz naczyń nerkowych

*następuje upośledzenie filtracji w kłębuszkach nerkowych co powoduje zmniejszenie wydalania moczu Az do całkowitego zatrzymania(anuria traumatica)

*w 2/3 przypadków następuje śmierć z zatrucia organizmu pod koniec I tygodnia

Syndrom ten został po raz pierwszy opisany przez brytyjskiego lekarza Erica Bywatersa u żołnierzy rannych w II Wojnie światowej

Leczenie:

-wyrównanie krwi krążącej i zwiększenie diurezy!!!

-dostarczenie dużej ilości płynów(najlepiej alkalicznych) np. dwuwęglan sodu lub mannitol

-odciążenie ustroju od trującego wpływu produktów rozpadu tkanek przez rozlegle nacięcia wszystkich przegród łącznotkankowych otaczających obrzękłe mięśnie ,drenaż rany, by umożliwić ewakuację wysięku

Rana darta:

-wywołane przez urazy powodujące rozciąganie tkanek ponad ich fizjologiczne granice elastyczności

Objawy;

-brzegi są poszarpane, z krwawymi podbiegnięciami

-wygląd ścian i dna jest zróżnicowany, stąd krwawienie może mieć różne nasilenie

Leczenie :

-świeże rany darte, po odpowiednim opracowaniu chirurgicznym można zszyć

-rany powikłane z rozległym uszkodzeniem otaczających tkanek i zakażeniem, leczy się sposobem otwartym

Rana rąbana:

-powstaje na skutek działania przedmiotów, które jednocześnie powodują cięcie i zgniatanie tkanek np. siekiera, topór

Objawy:

-Podobne są do ran ciętych , lecz liczba uszkadzanych tkanek jest większa

-rozziew rany jest duży

-krwawienie jest zwykle małe ze względu na zgniecenie tkanek i naczyń

Leczenie:

-świeże rany można szyć

Rana kąsana:

Jest wynikiem pogryzienia. Psy i koty zadają rany kłuto -miażdżone, konie -miażdżone. Są to rany zakażone! Mogą prowadzić do ropowicy(phlegmona), ropni(abscessus), odmy podskórnej

Objawy:

-rozmiary kształt i charakter brzegów i ścian rany jest różny

-zwykle towarzyszy im oderwanie skory od ciała na dużej powierzchni

Leczenie:

-odnaleźć wszystkie rany!!!

-zbadać zgłębnikiem głębokości rany i ewentualnie wykonać przeciwotwór

-drenaż

-nie dopuścić do zamknięcia rany-płukanie sączki

-antybiotyki ogólne i miejscowe

-świeże rany- czasem wystarczy sam antybiotyk

Rana postrzałowa:

-jest zadana pociskiem z broni palnej, odłamkiem granatu, bomby itd. Tkanki ulegają tu zmiażdżeniu, zakażeniu i oparzeniu.

Postrzał-pocisk pozostaje w tkankach. Wyróżnia się wlot i kanał, na końcu którego znajduje się pocisk

Przestrzał-pocisk przebiła ciało na wylot. Jest wlot, kanał i wylot

Objawy:

-zwykle rany wlotowe są małe czasem trudne do odszukania

-krwawienie zwykle silne, w zależności przez jakie tkanki lub narządy przechodzi kanał pocisku

-rana wlotowa jest zawsze mniejsza niż wylotowa i często sierść dookoła ulega spaleniu

Leczenie:

-podobnie jak rany kłute

Rana zatruta:

-jest to rana kąsana zadana przez zwierzęta jadowite np. żmije, skorpiony, pszczoły, szerszenie itd.

Objawy:

-ze względu na zawartość w jadzie różnych białek i enzymów(np. cytolizyny- rozpad tkanek, kardiotoksyny- zaburzające pracę serca, hemolizyny-rozpad erytrocytów, hemoraginy- uszkodzenie ścian naczyn krwionośnych, białka zwiększające krzepliwość krwi, neurotoksyna-działająca na ośrodek oddechowy) występują objawy ogólne takie jak:

*obniżenie wrażliwości ośrodka oddechowego

*duszność

*zaburzenie świadomości

*niepokój

*świąd

*wzrost temperatury

*tachykardia

*ślinienie się

*tachypnoe

-objawy miejscowe:

*bolesny obrzęk

*zasinienie skóry

*martwica skóry w późniejszym okresie

*obrzęk głowy

*krwawe wylewy podskórne

*czerwone smugi

*ślady zębów żmij trudne do odnalezienia

-objawy narządowe(pojawiają się kilkanaście dni po ukaszeniu):

*obrzęk mózgu

*niedokrwistość

*leukocytoza

*trombocytopenia

*uszkodzenia serca

*uszkodzenia wątroby

Najwrażliwsze na jad żmij są:

-owce-giną zwykle w ciągu 2-8 godzin po ukąszeniu

-konie i psy -mogą zginąć w ciągu 12 godzin lub po kilku dniach

-świnie i bydło-mało wrażliwe

Leczenie:

-surowica p/jadowi żmij podawać i.m. lub i.v. np. Biowet W-wa , Antivenin, Ipser Europe

-opaska uciskowa na kończynę powyżej miejsca ukąszenia, na ok. 2 godziny. Zapobiega wchłonięciu i rozprzestrzenianiu jadu koncentruje go na małym obszarze

-zimny okład(15 stopni)

-możliwie szybkie usunięcie trucizny-wypalenie rozżarzonym zgłębnikiem, wyssanie, wycięcie rany

-przydużym obrzęku-wykonać nacięcie

-przy obrzęku górnych dróg oddechowych-tracheotomia

-wlewy dożylne płynów(glukoza, płyny wieloelektrolitowe)

-leki sterydowe

-leki nasercowe(aminy katecholowe, kardiamid)

-leki moczopędne

-leki antyhistaminowe

Jad owadów:

-wywołuje przejściowy, piekący obrzęk skóry i tkanki podskórnej

-bardzo wrażliwe są konie-przy ataku roju pszczół na skutek silnego podniecenia nerwowego, upośledzenia krążenia(zapaść), zaburzeń oddychania, śmierć może nastąpić w ciągu kilku godzinach

-przy mniejszej liczbie ukąszeń występują:

*zaburzenia ruchowe

*objawy morzyskowe

*podwyższenie ciepłoty do 40 stopni

*arytmia

*miejscowe, ciastowate, gorące i bolesne obrzęki w sąsiedztwie rany, które po kilku dniach zanikają i pozostają po nich w skórze twarde, guzki wielkości ziarna grochu lub orzecha laskowego które też po kilku dniach zanikają

*u koni i psów w miejscu ukąszenia spotyka się czasem martwicę tkanek, którą leczy się jak rany zakażone

Leczenie:

-Usunięcie żądła

-oziębnięcie miejsca ukąszenia

-przy objawach ogólnych-leczenie objawowe

-leki p/histaminowe, leki sterydowe podskórnie adrenalina

1. Ropne zapalenie skóry ( Pyodermia)

Powstaje z chwilą wniknięcia bakterii ropotwórczych w skórę a w zależności od kształtu, lokalizacji i zasięgu w głąb i wszerz, mogą powodować różne objawy kliniczne.

a) Krosta (pustula)

Należy do pierwotnych wykwitów skórnych , a jest małym wypełnionym ropą pęcherzykiem w naskórku. Powstaje przy ujściu mieszka włosowego. Gdy podobny proces zajmuje większą powierzchnię nazywamy go liszajem (impetigo ). Wniknięcie bakterii ropnych w skórę umożliwiają otarcia, zadrapania, ukłucia, drobne zranienia skóry.

Wierzchołek krosty o wielkości od ziarna prosa do ziarna grochu jest żółty otoczony czerwonym polem. Po rozpuszczeniu cienkiego naskórka wypływa ropa, a ubytek zamykany jest przez komórki nabłonka , bez powstawania blizny. Leczenie polega na usunięciu przyczyny oraz ochronie narażonych części skóry przez pokrycie maściami obojętnymi.

b) Zapalenie miszka włosowego ( folliculitis)

Jest to ropny stan zapalny mieszka włosowego z powstaniem krosty przez zakażenie gronkowcami. Wokół włosa [powstaje bolesna krosta, która w ciągu kilku dni goi się wraz z wypadnięciem zaatakowanego włosa.

c) Trądzik (acne)

Obejmuje zapalenie mieszka włosowego spowodowane zatkaniem jego otworu. Według rodzaju zmian zapalnych rozróżnia się trądzik .

- krostowaty

- grudkowaty stwardniały

Mieszek włosowy i gruczoł łojowy zawierają ropę. Pozostałością po pęknięciu i wydaleniu ropy są małe , twarde guzki Kiedy proces dotyczy powiek , przy ropnym zapaleniu gruczołów Molla i Meiboma , nosi nazwę jęczmienia (hordeolum ) , a przy guzkowym zapaleniu gruczołów Meiboma nazywa się gradówką ( chalazion ). Głównymi przyczynami są:

-tarcie uprzęży

-zadrapania i otarcia a wspomagająco działają:

-niedostateczne, złe żywienie

-otyłość

-przewlekłe schorzenia przemiany materii, nerek, cukrzyca itp. Usposabiająco mogą działać leki stosowane na skórę : dziegieć, oleje i tłuszcze. Leczenie polega na usunięciu przyczyn pośrednich i bezpośrednich oraz podawaniu środków dezynfekcyjnych. Przewlekłe postacie powinny leczone być dermatologicznie

d. Czyrak ( furunkulus )

Jest ostrym zapaleniem mieszka włosowego , gruczołu łojowego oraz tkanek otaczających. W następstwie nacieku zapalnego z przekrwieniem i wysiękiem rozwija się w skórze twardy, bolesny guz osiągający wielkość orzecha włoskiego. Tkanka w centrum ulega rozpuszczeniu pod wpływem toksyn bakteryjnych powodując powstanie kulistego, nekrotycznego i ropnego ogniska sięgającego do tkanki podskórnej, a na koniec do warstwy cienkiego naskórka. Wokół strefy martwiczej tworzy się wał z ziarniny powodujący oddzielanie się obumarłej tkanki. Skóra w środku martwicy pęka, a po kilku dniach czop tkanek martwych może zostać usunięty w całości. Powstały ubytek wypełnia się ziarniną pozostając jako punkcikowata blizna.

Leczenie polega na gojeniu pojedynczych czyraków i zapobieganiu powstawania nowych ognisk zapalnych. Pojedyncze goi się pod opatrunkiem ochronnym z maścią łagodzącą ból, przy większych, potrzebujących dłuższego czasu na dojrzewanie należy stosować kąpiele antyseptyczne i opatrunki z maściami wzmagającymi przekrwienie. Nie należy wyciskać czyraka na tkanki sąsiadujące lecz ściąć nożyczkami wierzchołek. Wygojenie z powstaniem blizny, następuje po 2-4 tyg. Przy powolnym ropieniu zaleca się resekcję znekrotyzowanych brzegów skóry aby przyspieszyć usuwanie ropy. Leczenie można wspomagać chem i o t er ap eu ty kam i,

e. Czyraczyca (furunculosis)

Jest to wystąpienie wielu czyraków w różnych okolicach ciała lub rozlane rozprzestrzenianie się z jednego czyraka na większe obszary skóry. Cechują ją nawroty, długotrwały przebieg oraz oporność na leczenie. Najczęściej chorują psy, a miejsca szczególnie narażone to: grzbiet nosa, fałdy międzypalcowe, okolica odbytu. Zaawansowane stadium cechuje występowanie ropni, wysięku ropnego oraz wypadanie włosów. Skóra jest pogrubiona i wyraźnie oddzielona od otoczenia. Naskórek traci połączenie ze skórą, powstają rozgałęzione kanały ropne aż do powierzchownego ropnego podminowania skóry. Objawy ogólne to boiesność, podwyższona temperatura, oraz osowiałość i brak apetytu. Może dojść do zejścia śmiertelnego spowodowanego ogólnym zakażeniem.

Leczenie jest długie i nie zawsze skuteczne, ponieważ ze względu na przewlekły naciek zapalny, trudno jest osiągnąć w pełni skuteczne stężenie chemioterapeutyku.

Najskuteczniejsze jest leczenie chirurgiczne w formie operacji plastycznej z wycięciem schorzałej skóry , szyciem i opatrunkiem. Można też zastosować leczenie kombinowane -chirurgiczno - farmakologiczne z zastosowaniem dezynfekcji, chemioterapii, autoszczepionek i preparatów odpornościowych.

f. Czyrak mnogi ( carbunculus )

Jest to większa ilość czyraków na niewielkiej przestrzeni. Objawy stanowią ból, obrzęk, obfity rozpad tkanek, gorączka i zaburzenia stanu ogólnego.

g. Róża (erysipelas ) Jest to zakażenie skóry lub błony śluzowej wywołane zarazkami ropotwórczymi , które przez drobne uszkodzenia skóry wnikają do przestrzeni chłonnych i tam się namnażają U zwierząt jest rzadką komplikacją gojenia się ran zaczynającą się wysoką gorączką, i znacznymi zaburzeniami stanu ogólnego. Rozwija się od jasno do ciemnoczerwonego obrzęk

w okolicy bramy wejścia zarazków, a zmienione tkanki są wyraźnie oddzielone od otoczenia. Czasami dochodzi do wytwarzania pęcherzy, krost lub martwicy oraz zapalenia okolicznych naczyń i węzłów chłonnych. Rozróżnia się różę: -pęcherzykową -ropowiczą -zgorzelinową

Leczenie polega na chemioterapii, a objawy ustępują po 2-3 dniach . Antybiotyk należy podawać jeszcze kilka dni po ustąpieniu objawów. Kuracja trwa od 10 do 12 dni.

2. Ropowica (phlegmona)

Jest to zapalenie tkanki łącznej i naczyń chłonnych wywołane przez bakterie ropotwórcze lub gnilne. Ropowica może być surowicza, ropna lub gnilna w zależności od rodzaju bakterii, które ją wywołują. Postaci martwicza i gnilna wywołane są przez florę bakteryjną mieszaną. Zależnie od umiejscowienia rozróżnia się postać podskórną, podpowieziową międzymięśniową., a według rozprzestrzeniania się ograniczoną, rozlaną, postępującą i obejmującą większe obszary ciała. Miejscem pierwotnego zakażenia są niewielkie rany , często niewidoczne a przez to nie leczone. Bardzo szybko przebiegająca ropowica prowadzi do rozległego obrzęku( szczególnie kończyn ) nazywana jest zastrzałem ( panaritium ). Ropowica jest następstwem zakażenia rany , a zatem zakażeniem przyrannym. Warunkiem, powstania ropowicy jest zakażenie tkanki podskórnej (skóra , powięź i głębsze warstwy to tylko tkanki przylegające ). Zmiany w obszarze zapalnym charakteryzuje galaretowaty, żółtoczerwony obrzęk tk. łącznej, której przestrzenie wypełnia znajdujący się pod ciśnieniem wysięk. Regionalne węzły chłonne są powiększone i bolesne. Przy szybkim rozprzestrzenianiu się procesu w ciągu 1-2 dni może dojść do martwicy skóry, tk. podskórnej, ścięgien i mięśni. „ Ropowica aseptyczna" to martwica tkanek po injekcji środków drażniących. Już po 24-48 godz. nacieczona tkanka może ulec martwicy. Wysięk początkowo surowiczy wkrótce zaczyna cuchnąć i może zawierać pęcherzyki gazu. W takim przypadku mówi się o ropowicy gazowej , której jednak nie należy utożsamiać ze zgorzelą gazową wywołaną przez zakażenie beztlenowcami.Oprócz zmian miejscowych występują: wzrost temperatury ciała, podwyższenie liczby tętna i oddechów, osowiałość, pocenie się, brak apetytu.Rozpadowi tkanek i resorpcji toksyn towarzyszy rozniesienie bakterii po całym organizmie na skutek nadżerek naczyń krwionośnych. Zmieniona ropowiczo okolica ciała jest bolesna i cieplejsza od okolicznych tkanek oraz wrażliwa na ucisk. W późniejszym okresie-konsystencja obrzęku staje się miękka , utrzymująca łatwo i przez dłuższy czas odciski palców. Gdy proces dotyczy kończyn utrzymuje się znacznego stopnia kulawizna.

Ropowica jako schorzenie przyranne wymaga leczenia miejscowego i ogólnego. Konieczne j jest podawanie antybiotyku oraz zabiegi służące podtrzymaniu i poprawie stanu układu sercowo-naczyniowego. Leczenie miejscowe polega no opatrzeniu rany i doprowadzeniu do powstania przekrwienia czynnego ( ciepło we wszystkich postaciach-poduszka elektryczna, kąpiel, okład rozgrzewający ) i środki farmakologiczne ( maść jodowa, kamforowa, ichtiolowa, rtęciowa itp. ). Jeżeli jest to możliwe należy założyć opatrunek, który zapobiega dalszemu drażnieniu ( gryzienie, ocieranie itd. ) Nacięcia są konieczne przy ropowicy z tworzeniem ropni w celu stworzenia odpływu. Zawsze należy je sączkować.

3. Ropień ( a bs ces sus )

Jest to nagromadzenie ropy w tkance spowodowane rozpadem tkanki z wytwarzaniem jam, które w stadium końcowym oddziela od otoczenia wał ochronny tkanki ziarninowej. Tkanka ziaminowa, która zawiera komórki wytwarzające włókna, limfocyty i komórki

plazyczne , tworzy błonę ropnia i ropę. Błona ropnia zapobiega dalszemu rozprzestrzenianiu się zakażenia oraz wydziela do jamy składniki humoralne i komórkowe. Warstwę wewnętrzną błony nazywa się błoną ropotwórczą.

Ropień rozwija się przy ranach zakażonych i braku odpływu wysięku na skutek zaklejania się brzegów rany i na skutek przerzutu bakterii ropnych drogą hematogenną. Przyczyną powstawania ropni mogą też być ciała obce, które dostały się do tkanek.

Następuje uwypuklenie skóry intensywnie zaczerwienionej, która jest napięta i błyszcząca, a włos nastroszony mogący wypadać. W końcu skóra nad ropniem staje się cieńsza z żółtym czubkiem i niebiesko-czerwoną otoczką. W dalszym okresie w miejscu tym następuje pęknięcie i wylanie się ropy. Temperatura skóry jest podniesiona, a okolica bolesna. Wyraźny staje się objaw chełbotania, ropnia. Wzrasta temperatura ciała i następuje pogorszenie objawów ogólnych, które powracają do normy po opróżnieniu ropnia.

Leczenie polega na nacięciu i drenażu, a jeżeli zachodzi taka potrzeba na usunięciu w całości wraz z torebką. Zawsze należy zrewidować jamę ropnia na obecność kieszeni, przetok i ciał obcych. Po zabiegu wskazane jest przepłukanie jamy ropnia środkami dezynfekcyjnymi (woda utleniona, nadmanganian potasu, riwanol itp.) Przy takim postępowaniu jama ropnia szybko wypełnia się ziarniną.

Rozróżnia się następujące rodzaje ropni: -ropień zimny przebiega bez wyraźnych objawów zapalnych , a jego gruba torebka nie ulega rozpadowi.

-ropień aseptyczny to rozpad tkanek spowodowany drażniącym działaniem leków.

-ropień swoisty powstający w przebiegu zakażeń swoistych np. gruźlica, promienica,

nosacizna itp.

4. Ropniak (empyemia)

Jest to nagromadzenie ropy w naturalnych jamach - w zatokach, stawach, worku powietrznym konia. Powstają w przebiegu ropnego zapalenia błon surowiczych lub śluzowych wyścielających naturalne jamy ciała. Odprowadzenie ropy na zewnątrz jest niemożliwe, ulega ona częściowej resorpcji. Czasami na skutek rozpadu tkanek może dojść do otwarcia się ropniaka na zewnątrz. Przy ropniaku mającym ujście na zewnątrz należy go udrożnić lub operacyjnie odprowadzić wysięk ropny ( punkcja, trepanacja, otwarcie, sączkowanie )

5. Ropne zapalenie mięśni (myositis purulenta)

Najczęściej przebiega jako ropne zapalenie śródmiąższowe, rzadziej surowicze, surowiczo-włóknikowe, i miąższowo-zwyrodniające. Proces obejmuje tk. mięśniową, śródmiąższowe między mięśniową i podporową. Jest następstwem zakażenia z zewnątrz mieszaniną bakterii ropnych a czasami także gnilnych (rany, injekcje ) Może powstać też po przejściu zapalenia okolicznych tkanek ( ropowica, ropień )

Objawy to znaczny, bolesny obrzęk o twardej konsystencji, bolesność oraz zaburzenia czynności mięśni. Poniżej chorego mięśnia może pojawić się obrzęk opadowy o konsystencji ciastowatej, niebolesny, niegorący. Następstwem jest ropno-martwiczy rozpad mięśnia, czasem całej grupy mięśni. Obumarłą tkankę mięśniową , po demarkacji, zastępuje tkanka ziarninowa, w końcu tkanka bliznowata, w efekcie czego dochodzi do skurczenia, a tym samym zaburzenia czynności mięśnia.

W leczeniu należy postępować zgodnie z zasadami obowiązującymi przy ropniu lub ropowicy. Po głębokim nacięciu należy umożliwić odpływ wysięku i demarkację martwych części tkanek. Cięcie należy przeprowadzić wzdłuż włókien mięśniowych pamiętając o unerwieniu.

OBRAŻENIA ZAMKNIĘTE TKANEK

Kształt i wielkość uszkodzenia tkanek zależy od siły i rodzaju urazu. Rozróżnia się następujące obrażenia zamknięte tkanek:

1. wstrząśnienie (commotio)

2. stłuczenie (contusio)

3. rozciągnięcie (distensio)

4. skręcenie (distorsio)

5. rozerwanie, przerwanie (ruptura)

1. Wstrząśnienie.

Następuje na skutek urazu działającego na dużą powierzchnię ciała bez widocznych z zewnątrz wyraźnych objawów. Wstrząśnienie może dotyczyć pewnych odcinków ciała, tkanek lub narządów. Mimo braku zauważalnych uszkodzeń mogą nastąpić znaczne zaburzenia uszkodzonych urazem tkanek. Wstrząśnienie wywołuj e w tkance zmiany struktury fizykochemicznej. Wstrząśnienie miejscowe polega na podrażnieniu nerwów obwodowych z zaburzeniami czucia i ruchu. Szczególne znaczenie mają wstrzaśnienia mózgu (commotio cerebi) i rdzenia kręgowego (commotio medullae spinalis), gdyż wiążą się zawsze ze znacznymi objawami neurologicznymi.

2. Stłuczenie (contusio).

Powstaje podczas działania urazu na twardą powierzchnię, a działająca siła przekracza granicę elastyczności tkanki. Następstwa stłuczenia zależą od rodzaju tkanki i okolicy, czasu i siły działania urazu. Najbardziej wrażliwymi na ucisk tkankami są:

łączna, tłuszczowa, mózgowa,

mięśniowa.

Najbardziej zagrożone są małe naczynia krwionośne i chłonne, duże natomiast mogą wytrzymać znaczne ciśnienie. Formy stłuczenia (ucisku) to:

odleżyny przy długim leżeniu zwierzęcia,

martwica z ucisku na skutek nieprawidłowego zastosowania opaski (zgniecenie skóry, tkanki podskórnej, a wreszcie martwica).

I. Obrażenia zamknięte skóry, tkanki podskórnej i śluzówek.

a) Modzel.

W miejscach, w których śluzówka lub skóra przylega bezpośrednio do kości bez ochronnej wyściółki tkanek miękkich, często dochodzi do stłuczeń. Pod wpływem powtarzających się stłuczeń o niewielkiej sile, lecz bez krwawienia, rozwijają się bliznowate zwłóknienia skóry i tkanki podskórnej (tyloma).na skutek długotrwałego działania bodźca (twarde podłoże) powstaje modzel czyli twardy, przesuwamy obrzęk tkanki łącznej np.: u psów - łokciowy, ok. mostka. Usuwa się go chirurgicznie, w przypadku wyelirninowania przyczyny i tak aby powstała rana nie powodowała napięcia skóry podczas szycia.

b) Krwotok.

Krwawienia powstają na skutek pęknięcia małych naczyń skórnych lub też krew może się zbierać pod oddzielnym naskórkiem. Zmiany te powodują przejściowy niewielki ból i w zasadzie nie wymagają leczenia.

Jeżeli stłuczeniu ulega luźna tkana łączna podskórna lub podśluzówkowa krwawienia rozdzielają te tkanki i powstaje krwiak (haematoma). Krwiak organizuje się szybko i może osiągać znaczne rozmiary. Przy dużym nagromadzeniu krwi skóra oddziela się w warstwie podskórnej.

Krwiak tętniący powstaje gdy krew pochodząca od przerwanej większej tętnicy ratuje rytmicznie pod wpływem ciśnienia w jamie. Uszkodzone naczynie powinno być szybko operacyjnie wyosobnione i podwiązane. Krew wydostająca się z uszkodzonych naczyń ulega krzepnięciu, na powierzchniach oddzielonych tkanek odkłada się włóknik. Po kilku chwilach w sąsiadującej zdrowej okolicy pojawia się tkanka ziarninowa (zapalenie wytwórcze) tworząca gruby wał łącznotkankowy wokół zranionej tkanki i krwi, która nie uległa resorpcji. Między 5-8 dniem duża część wynaczynionej krwi ulega resorpcji, w związku z czym nie wypełnia już pierwotnie powstałej jamy. W miejsce to narasta tkanka ziarninowa, stopniowo wypełniając całą jamę, usuwając resztki wysięku. Zakończenie procesu stanowi przemiana ziarniny w tkankę bliznowatą, przy czym mogą powstać znaczne zniekształcenia.

Przy krwawieniu spowodowanym stłuczeniem w tkance podskórnej może początkowo wystąpić gorący bolesny obrzęk, który po kilku godzinach osiąga znaczne rozmiary, a wykryć go można po nieznacznym chełbotaniu.

Przy zaburzeniach stanu ogólnego krwiaki obserwuje się rzadko. Może wystąpić nieznaczne podwyższenie ciepłoty (gorączka resorpcyjna), osowiałość i brak apetytu.

Leczenie

Konieczne jest, nawet przy niewielkim krwawieniu, dokładne oczyszczenie skóry aby nie dopuścić do wtórnego zakażenia. Przez pierwsze dwa dni można stosować leki ochładzające (3% płyn Burowa, alkohol 40%, maści itp.) i przeciwbólowe, oraz zmniejszające krwawienie (Cyclonamina, Vit. K, Calcium). Następnie należy zwiększyć przekrwienie (rozgrzewające) stwarzające warunki do resorpcji wysięku i zniszczonej tkanki oraz do zastąpienia ubytków nową tkanką. Tam gdzie jest to możliwe należy założyć

miękki opatrunek, który chroni przed dalszymi urazami z zewnątrz, zapobiega dalszym krwawieniom, łagodzi ból i przyspiesza resorpcję.

Po upływie tygodnia krwiak powinno się naciąć w najniższym punkcie z zachowaniem aseptyki. Wczesne nacięcie powoduje ponowne krwawienie trudne do zatamowania z powodu głęboko ukrytych lub ukrytego kurczącego się naczynia. Jeżeli istnieją oddzielne zachyłki należy otwierać je po kolei. Skrzepy należy usunąć bez zbędnych manipulacji w ranie aby ponownie nie otworzyć uszkodzonego naczynia.

Przy krwiaku zakażonym należy jamę płukać roztworami odkażającymi, a ogólnie podać antybiotyk (leczenie takie jak w przypadku ropnia).

Otorbione i w znacznym stopniu zorganizowane krwiaki można usuwać chirurgicznie w całości wraz z torebką. Punkcja i odsysanie wysięku dają wynik niepewny, zazwyczaj jama wypełnia się ponownie.

c) Chłonniak flimfiak) - seroma.

Występuje wówczas, gdy pod wpływem urazu bez widocznego uszkodzenia naczyń, w jamie pod skórą gromadzi się chłonka z niewielką domieszką krwi. Obrzęk powstaje powoli na przestrzeni kilku dni. Ponieważ otwarte naczynia chłonne nie ulegają zamknięciu przez skrzepy, chłonka wydostaje się tak długo, aż ciśnienie w jamie wyrówna się z ciśnieniem śródnaczyniowym. Powstaje widoczny obrzęk, czasami tyż zdrowo boli. Wyraźnie chełboczący.

W przypadku gdy jest to możliwe zawartość limfiaka należy opróżnić i założyć opatrunek. W przypadkach gdy niemożliwe jest nałożenie opatrunku uciskowego wskazane jest podawanie leków powodujących przekrwienie w celu pobudzenia ziarninowania. Nacięcie wskazane jest tylko przy tworzącej się martwicy skóry lub zakażeniu, lecz z powodu wypływającej chłonki gojenie strasznie się przedłuża.

d) Rozdarcie (dilaceratio).

Po bardzo silnych i rozległych stłuczeniach wpływ na miejscowe zmiany mają zaburzenia w odżywianiu będących następstwem zaburzeń w ukrwieniu. Przy rozdarciu tkanek komórki zostają oderwane od podłoża, a powstała jama wypełnia się nasiąkniętą krwią, papkowatą, bezstrukturalną masą obumierających komórek. W odróżnieniu od krwiaka powstaje tu w zdrowej otaczającej tkance wyraźny odczyn zapalny z obfitym wysiękiem i wędrówką limfocytów do miejsca urazu. Zajęta tkanka w ciągu kilku dni zmienia się w żółtą, ropopodobną masę z obumarłymi komórkami.

Leczenie

Należy w miarę szybko opatrzyć z zachowaniem warunków aseptycznnych. Zniszczone tkanki należy usunąć, jamę zdrenować, zapobiegać infekcji.

e) odma pourazowa

Szczególny obraz kliniczny cechuje odmę pourazową, która powstaje przy uszkodzeniu dróg oddechowych. Powietrze przy wydychaniu zostaje wciśnięte między włókna tkanki podskórnej lub luźnej okołotchawicznej. Powstaje bezbolesny, miękki, elastyczny, niewyraźnie oddzielony obrzęk o wypuku bębenkowym (pudełkowym), który przy ucisku szeleści. Gdy otwór perforujący jest duży odma może dotyczyć całych odcinków ciała.

Leczenie

Leczenie operacyjne polega na zszyciu miejsca perforacji.

Najniebezpieczniejsza jest odma śródpiersiowa powodująca zastój w dopływie żylnym w konsekwencji czego prowadzi do utrudnienia oddychania i osłabienia pracy serca.

II. Obrażenia zamknięte mięśni i powięzi.

a) Stłuczenie (contusio) - o małej intensywności powodują krwawe nacieki, bolesny obrzęk oraz odpowiednie zaburzenia czynności. Często występuje niewielkie przebarwienie skóry nad uszkodzonym mięśniem. Silne stłuczenia powodują zmiany od nacieczenia poprzez krwiak, aż do zmiażdżenia mięśni na krwistą, czerwonobrązową zmieszaną ze skrzepami krwi masę. Zaburzenia czynności są wyraźne, występuje silny ból i obrzęk. Zejście stłuczenia jest różne w zależności od zmian. Wynaczynienia ulegają resorpcji. Uszkodzone włókna mięśniowe zostają zamienione przez ziarninę, a w końcu bliznowacieją. Objawy kliniczne ustępują po kilku dniach lub tygodniach, a mięsień staje się pełnosprawny. Przy rozległych stłuczeniach tworzenie blizny jest odpowiednio większe i na skutek jej kurczenia może dojść do trałego zaburzenia czynności. Czasem w tkance bliznowatej można stwierdzić zwapnienia i stwardnienia (myositis traumetica ossificans).

Leczenie

Początkowo leczenie polega na zastosowaniu preparatów oziębiających (płyn Burowa, kwaśny octan glinu, alkohol 40%) łagodzących ból i zmniejszających zdolność do krwotoków. Od 2 - 3 dnia należy zwiększyć przekrwienie (środki rozgrzewające) w celu ułatwienia resorpcji, demarkacji i organizacji tkanki niezdolnej do odbudowy. Jeżeli jest to możliwe należy założyć opatrunek unieruchamiający schorzałe miejsce. W pierwszych dniachmożna podawać preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne. W końcowej fazie leczenia wskazany jest lekki ruch, masaże, długi wypoczynek, a na koniec zwiększanie obciążenia.

b) Rozciągnięcie i przerwanie — wywoływane są tępymi urazami z zewnątrz, spowodowane przez skurcz mięsni lub nadmierne rozciągnięcie narządu. Powolne i równomierne napinanie powoduje rozciągnięcie (distensjo), a nagłe gwałtowne szarpanie - przerwanie (ruptura). Przy zachowanej makroskopowo budowie powstają ograniczone przerwy w tkankach i krwawienia. Rozciągnięcie i przerwanie powstają na skutek przekroczenia elastyczności tkanek.

Objawy kliniczne - obrzęk, ból i zniesienie czynności, występują jako wyraz zapalenia urazowego.

Rozciągnięcie lub przerwanie nerwu jest bardzo bolesne i przebiega z zaburzeniami czucia lub motorycznymi.

Leczenie

Polega na wyeliminowaniu czynnika działającego oraz unieruchomieniu schorzałego miejsca i.stosowaniu środków powodujących przekrwienie.

Przy przerwaniu (ruptura) tkanką zastępczą wypełniającą ubytek jest tkanka ziarninowa. Jeżeli powstająca z niej tkanka bliznowata połączy mocno przerwane części następuje częściowe lub całkowite przywrócenie czynności. Przy szerokiej bliźnie i silnym ściągnięciu bliznowatym mogą wystąpić znaczne i nieodwracalne zaburzenia czynnościowe wynikające z przykurczu mięśni. Zamknięte rozerwanie powięzi następuje rzadko z powodu gwałtownego skurczu mięśnia, ma kształt wrzecionowatego otworu przez który może wydostać się część mięśnia (przepuklina mięśniowa). W tej sytuacji konieczne3

jest unieruchomienie pacjenta (klatka, boks) oraz o ile jest to możliwe unieruchomienie chorego miejsca.

Należy pamiętać, że zbyt wczesne bądź zbyt późne oraz za duże na początku leczenia obciążenie może spowodować zerwanie tkanki zastępczej czyli nawrót choroby.

Rozerwanie przepony i mięśni brzucha należy leczyć operacyjnie.

PROKAINA (NOVOKAINA POLOKAINA) - najczęściej stosowany środek znieczulający stosowany do wszystkich rodzajów znieczulenia miejscowego. Ze względu na słabe wchłanianie z powierzchni błon śluzowych nie stosowana do znieczulenia powierzchniowego. Do znieczulenia stosowana jest w roztworach 0,5- 5% (dawka do 20mg/kg mc.) Do znieczuleń nasiękowych u małych zwierząt stosuje się roztwory 0,5-1% u dużych 2%, do znieczuleń okołonerwowych u małych zwierząt stosuje się 2-3% roztwory u zwierząt dużych 5-6%. Bezbolesność pojawia się po 2-15 minutach i utrzymuje w zależności od ukrwienia tkanek przez 30-60 minut Prokaina rozszerza naczynia krwionośne, co wymaga podawania jej łącznie z adrenaliną zwłaszcza w znieczuleniach nasiękowych. Hydrolizowana jest w wątrobie I osoczu. Nie należy stosować jej z sulfonamidami, ponieważ hamuje ich leczniczy wpływ.

LIDOKAINA (LIGNOKAINA, XYLOKAINA) środek działający 2-3 razy.silniej i dłużej niż prokaina. Posiada zdolność szybkiego przenikania w tkankach, dzięki czemu jej dziabnie występuje szybko po podaniu. Wchłania się z powierzchni błon śluzowych, co pozwala na stosowanie jej w znieczuleniu powierzchniowym. W zależności od stężenia może być wykorzystywana do różnego rodzaju znieczuleń:

0,25%-0,5% - znieczulenia nasiękowe

1-2 % - znieczulenia okołonerwowe

2-4 % - znieczulenia powierzchniowe (roztwory, maści, żele i areozole)

Lidokaina rozkładana jest w wątrobie, słabo rozszerza naczynia. Dodatek adrenaliny wydatnie przedłuża okres znieczulenia. Stosuje się ją również w znieczuleniu nadoponowym gdzie 2% roztwór daje stan bezbolesności na ok. 1 godzinę.

Lidokaina znalazła zastosowanie w niemiarowości komorowej serca u małych zwierząt dawka 0,5-1,0 mg/kg mc

MARKAIA (BUPIWAKAINA, MARKAINA) w odniesieniu do lidokainy środek 3-4 razy silniejszy i dłużej działający. Stosowana we wszystkich typach znieczulenia miejscowego. Posiada szczególne powinowactwo do tkanki nerwowej. Znieczulenie zewnątrzoponowe utrzymuje się przez ok. 4 godziny. Markaina stosowana jest do zewnątrzoponowego znoszenia bólu pooperacyjnego lub bóli porodowych. Nie powoduje rozszerzania naczyń krwionośnych, a roztwory poniżej 0.25 wręcz je obkurczają. Powszechnie stosowane roztwory tego środka to 0,25%- 0,5%. {0,25% -0,5% blokada nerwów obwodowych; 0,125% znieczulenie zewnątrzoponowe; 0,5% blokada nerwów czuciowych} Bupivakaina działa kardiotoksycznie i nie nadaje się do dożylnych znieczuleń miejscowych

PROXYMETAKAINA (ALKAINA) po wkropleniu 1-2 kropli 0,5% roztworu do worka spojówkowego po kilkunastu sekundach następuje znieczulenie spojówek i rogówki, a trwa ok. 15 min.

OXYBUPROKAINA( NOVESIN)stosowana w okulistyce, działanie ustępuje po ok. 1 godz. W zależności od formy stosowany do znieczulenia spojówki i rogówki (0,4%), błony śluzowej nosa i gardła (1%). Nie wpływa na źrenice i ciśnienie śródgałkowe

Pochodne fenotiazyny

- Acepromazyna

- Chloropromazyna

Mechanizm działania- Depresja tworu siatkowatego, działanie antydopminergiczne

- supresja wsp. ukł. nerw.

- obniżenie progu pobudliwości

- dział. p/wymiotn( blokowanie rec. Dopaminergicznych) Układ krążenia; - obniżenie ciś. tętniczego -> depresja ośr. naczynioruchowych

- blokada rec. α1 -> rozszerzenie nn. obw. (obniżenie oporu obw.) -> wzrost poj. wyrzutowej serca

- antagonizacja Adr. I Nor

- dział. p/arytmiczne

Układ oddechowy- spadek ilości oddechów

- wzorst objętości oddechowej jako kompensacja do prawidłowej wentylacji

- zmniejsza wrażliwość ośrodka oddechowego na CO₂

Układ pokarmowy- dział. p/wymiotne

- spadek ilości wydz. śliny i potu

- opóźnienie czasu przejścia treści przez p. pok.

Ośrodek termoregulacji- obniżenie temp. ciała

- obniżenie ilości wydzielanego potu

Wady wpływ na układ krążenia i termoregulacji

- brak działania p/bólowego !!!

- szybko podana duża dawka powoduje pobudzenia

- obniżenie ciś. krwi

- długi czas działania

- hipotermia

Efekty uboczne- tachykardia/ bradykardia

- hipotensja

- hipotermia

- stan niepokoju ruchowego

- histeria, padaczka, niezborność ruchowa

- hamowanie agregacji płytek

Pochodne benzodiazepin

- Diazepam

- Midazolam

- Klonazepam

- hamowanie ATP-azy

- dział. miorelaksacyjne (dział. psychosedatywne i hamowanie odruchów rdzeniowych)

- p/drgawkowo

- usuwają niepokój i napięcie psychiczne

- nie obniża ciśnienia (szybko podane duże dawki dożylnie mogą obniżyć ciśnienie)

- liczba tętna zazwyczaj nie zmienia się (możliwy nieznaczny wzrost/spadek)

- rozpuszczalnik - glikol propylenowy działa depresyjnie na ukł. kraż.

- niewielki wpływ na częstość oddechów i objętość odd.

- działanie nieokreślone

- brak działania p/bólowego !!!

- długi czas działania

- utrudnione wchłanianie i działanie po podaniu im

- bolesność przy podaniu im

- niezborność

- paradoksalne zwiększenie podniecenia

- depresja oun u noworodków

- szybkie podanie dożylne -> bradykardia i hipotensja

Flumazenil

- odwraca wszystkie efekty działania diazepamu i midazolamu na oun

- efekt działania po 2-4 min po podaniu iv

- działa ok. 60 minut

Agoniści α₂

- Ksylazyna

- Medetomidyna

- Dexmedetomidyna

- Detomidyna

- Romifidyna

- depresja oun

- zmniejszają ośr. i obw. uwalnianie Nor

- zmniejszają wstępujące przewodnictwo bólowe

- zmniejszenie ilości krążących katecholamin

- zmniejszenie napięcia ośrodkowego ukł. wsp.

- zniesione odruchy postsynaptyczne

- wywołują bezbolesność!

- spowolnienie akcji serca (zmniejszona aktywność wsp, zwiększona pwsp) -> bradykardia, bloki I, II i III st.

- zwiększenie wrażliwości serca na katecholaminy podczas znieczulenia halotanem

- pojemność minutowa może się zmniejszyć, zmniejszenie akcji serca i zwiększenie oporu naczyń

- ciśnienie tętnicze wzrasta na krótko po podaniu leku

- najpierw rozkurcz naczyń, potem skurcz

- początkowe zwężenie naczyń może powodować bladość bł. śluz.

depresja centralnego ośrodka odd.

- spadek obj. odd.

- spadek liczby oddechów

- spadek pH

- wzrost pCO₂

- spadek pO₂

- spadek saturacji tlenu

- rozkurcz mm.

- spadek perystaltyki

- możliwe wymioty

- biegunki

- wzdęcia

- wymioty

- depresja ukł. krążenia

- arytmia i bloki

- depresja ukł. odd

- możliwość wywołania poronienia

- bradykardia zatokowa, blok PK I i II stopnia

- zmniejszenie pojemności minutowej

- zatkanie jelit, wzdęcia

- bladość błon śluz.

- depresja odd.

- ataksja

- wymioty u psów i kotów

- hamują wydzielanie insuliny

- u przeżuwaczy efekty oksytocynopodobne

Atipamezol

- znosi działanie sedatywne i antagonistyczne ksylazyny i medetomidyny

- znosi bradykardię, bloki PK i częściowo hipotensję

- skraca czas sedacji

- przyspiesza powrót świadomości i sprawności ruchowej

- odwraca niekorzystny wpływ środków znieczulających

DZIAŁANIA UBOCZNE

- nadpobudliwość

- drżenia mm.

- konwulsje

- wokalizacja

- ślinienie

- wymioty

- tachykardia

Ketamina

- blok układu wzgórzowo-korowego

- dezorganizacja nerwów doprowadzających efekty bólowe

- p/bólowo

- ogranicza świadomość

- utrata czucia powierzchownego

- zachowanie/wzrost napięcia mm.

- stan pobudzenia psych, ruchowego + drgawki

- wzrost tętna

- wzrost ciśnienia

- wzrost rzutu serca

Działanie pobudzające na układ krążenia hamują:

- Alfa2- agoniści

- benzodiazepiny

- pochodne fenotiazyny

(hamują nadmierne działanie)

- hipo/hipertermia

- spadek obj. odd.

- początkowy wzrost, potem spadek liczby O

- zaburzenia RKZ

- hipoksemia

- oddech ketaminowy
( długie okresy bezdechu po wdechu)

- nieregularność i spłycenie odd (duże dawki)

- drożność dróg odd. zachowana

- odruch gardłowy i krtaniowy zachowany/wzmożony

Tendencja do skurczu nagłośni (iv ketamina +diazepam/midazolam)

- nie upośledza funkcji wątroby i nerek

- zwiększa wydzielanie gr. Ślinowych, śluzowych, tchawicy

- nie hamuje perystaltyki żołądka i jelit

- nie powoduje nudności, wymiotów

- szybkie dział.

- dobre dział. p/bólowe

- mniejsze dział. uboczne niż tiopental i propofol

- stymulacja ukł. wsp. Prowadząca do wzrostu tętna i ciśnienia

- rozszerza oskrzela (astma

- mozliwość podania im

- stos. u większości gat. zw.

- czucie trzewne niezniesione

- wzrost napięcia mm.

- drgawki

- pobudzenia

- wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego

- wysychanie rogówki przy otwartych powiekach

- pobudzenie wiąże się z ekscytacjami i hipertermią

- długi czas powrotu do świadomości

- bolesność po podaniu im

- brak zwiotczenia mięśni

- stany spastyczne mm. szkieletowych

- wokalizacja

- niezborność

- majaczenia

Barbiturany

- Pentobarbital

- tiopental

- hamowanie neuronów tworów siatkowatych i kory

- rozszerzenie naczyń obw. i spadek oporu obw.

- wzrost/spadek T

- spadek przepływu w naczyniach wieńcowych

- arytmie

- dodatkowe skurcze komór

- spadek liczby oddechów

- spadek obj. odd.

- kwasica oddechowa

- hipoksja

- skurcz krtani

- bezdech

- wzrost wydzielania śluzu w drogach odd. i śliny (dać atropinę)

- działanie toksyczne na wątrobę

- obniżenie perystaltyki jelit

czas eliminacji wydłużony u zwierząt otyłych

- wybudzanie wydłużone u chudych i umięśnionych zwierząt

Propofol

- działanie natychmiastowe

- działa ultrakrótko

- brak kumulacji w org

- dział. nasenne

- dział. miorelaxacyjne

- dział. p/drgawkowe

- spadek ciśnienia (przemijający)

- spadek objętości minutowej serca

- spadek kurczliwości mm. sercowego

- rozszerzenie nn. tętniczych i żylnych

- depresja odd. (zależna od dawki)

- bezdech

- spadek liczby oddechów

- spadek objętości oddechowej

- kwasica oddechowa

- nie działa drażniąco na tkanki

- podanie okołożylne nie powoduje trombophlebitis

- szybkie działanie

- szybki powrót świadomości

- można stosować u pacjentów z chorobami wątroby i jaskrą

- bezdech i jego konsekwencje ( sinica, zaburzenia RKZ)

- drgawki ( przy podaniu bez premedykacji)

- spadek ciśnienia i objętości minutowej serca

1. Wypadnięcie prącia po zastosowaniu pochodnych fenotiazyny to objaw sedacji, nie komplikacja.

2. Przy stosowaniu acepromazyny bierzemy pod uwagę indywidualne predyspozycje.

3. Zwiększenie dawki pochodnych fenoztiazyny nie prowadzi do pogłębienia działania sedatywnego, lecz do pojawienia się skutków ubocznych.

4. Sedacja po acepromazynie

• 5 min iv

• 20 min im

• 1 h p.o.

5. Wady stosowania pochodnych fenotiazyny

• Brak działania p/bólowego

• Obniżenie ciśnienia krwi

• Depresja oddechowa

• Długi czas działania

• Hipotermia

• Pobudzenie

6. Pochodne benzodiazepin, jak pochodne fenotiazyny nie mają działania p/bólowego i nasennego.

7. Zwiększenie dawki α₂ agonistów powoduje zwiększenie działania uspokajającego i p/bólowego, pozwala na obniżenie dawki stosowanego anetetyku.

8. α₂ agoniści

• działanie uspokajające - 1-3 h

• działanie p/bólowe - 10-30 min

9. Wpływ ksylazyny na układ krążenia

• Początkowy wzrost, potem spadek ciśnienia (po podaniu iv - konie i psy)

• Zwężenie tętnic wieńcowych

• Początkowe zwężenie naczyń (zsinienie błon śluzowych)

• Obniżenie objętości wyrzutowej serca

• Arytmie spowodowane blokiem PK I, II i III stopnia

• Skurcze dodatkowe

• Hipo/hipertermia

10. Dawka domięśniowa ksylazyny dla bydła jest 10-krotnie mniejsza niż dla koni

11. Detomidyna stosowana jest przy bólach morzyskowych koni

12. Zastosowanie Atipamezolu

• Skrócenie czasu sedacji

• Przyspieszenie powrotu świadomości i sprawności ruchowej

• Odwrócenie niekorzystnego wpływu środków znieczulających

• Przerwanie znieczulenia ogólnego

13. Środki zwiotczające mięśnie nie mają działania p/bólowego, uspokajającego i nasennego, muszą być stosowane z innymi anestetykami.

14. Butorfanol

- działa 4-7 x silniej niż morfina

- powoduje bradykardię

- powoduje obniżenie ciśnienia krwi i objętości minutowej serca

- wywołuje depresję układu oddechowego z efektem pułapowym

- działanie p/bólowe ulega wysyceniu

- α₂ agoniści nasilają działanie p/bólowe butorfanolu

- może być podawany p.o., ale wymaga 5 x większych dawek

- antagonista κ, agonista μ

- stosowany do NLa z acepromazyną, α₂ agonistami, benzodiazepinami

- działanie

• Rozpoczęcie działania po podaniu iv - 5 minut

• Rozpoczęcie działania po podaniu im - 15-30 min

• Czas działania 1-4 h

15. Buprenorfina

- agonista-antagonista

- działa ok. 30 x silniej niż morfina

- powoduje depresję układu oddechowego

- powoduje bradykardię

- obniża ciśnienie krwi

- najczęściej łączona z acepromazyną i α₂ agonistami

16. Gwajamar

A. Właściwości chemiczne

- obkurcza śluzówkę i działa p/kaszlowo

- ma silne działanie ośrodkowe zwiotczające mięśnie

B. Ogólne działanie anestetyczne

- blokuje przewodzenie impulsów w neuronach wstawkowych rdzenia i komórkach pnia mózgu

- wywołuje zwiotczenie mm. szkieletowych (w niewielkim stopniu działa na przeponę

- zwiotcza mm. krtani i gardła (ułatwia intubację)

- współdziała z lekami do premedykacji

- powoduje pobudzenie bez okresu podniecenia

- duże dawki -> paradoksalna sztywność mięśni

C. Działanie na narządy

- nie ma wpływu/mały wpływ na układ oddechowy (początkowy wzrost il. oddechów, spadek obj. oddechowej, duże dawki powodują bezdechy)

- początkowo powoduje podwyższenie ciśnienia krwi, potem wraca ono do normy

- zwiększenie motoryki przewodu pokarmowego

D. Zastosowanie kliniczne

- do poskramiania i zwiotczania mięsni u koni i bydła

- stosowany do krótkich procedur anestetycznych (30-60 minut)

17. Lignokaina

- nie rozkłada się pod wpływem kwasów, zasad

- lepsza penetracja od prokainy, szybsze i dłuższe działanie

- minimalne uszkodzenia/podrażnienia tkanek

- brak alergii/nadwrażliwości

- delikatne uspokojenie po podaniu iv

- działanie antyarytmiczne

- po podaniu iv pobudza pracę żołądka i jelit

- efekt p/zapalny

- efekty p/wstrząsowe

- może być podawana we wlewie dożylnym ciągłym podczas znieczulenia ogólnego w celu zwiększania bezbolesności

18. Bupiwakaina

- dłuższy efekt bezbolesności niż przy lidokainie

- bezbolesność utrzymuje się ok. 3-10 godzin

- może działać toksycznie na układ nerwowy i serce

19. Atropina

- cholinolityk

- kompetytywnie antagonizuje Ach

- może wywołać ospałość i nasilić efekt działania środków obniżających napięcie ośrodkowego układu nerwowego

- zmniejsza wydzielanie gruczołów dróg oddechowych, układu pokarmowego, jamy nosowej i ustnej

- siarczan atropiny może indukować początkową bradykardię zatokową (przez pobudzanie jądra błędnego) -> brak tego efektu przy glikopyrrolacie

- rosnąca akcja serca zwykle zwiększa ciśnienie tętnicze krwi

- środki do znieczulenia ogólnego, opioidy, α₂ agoniści, glikozydy nasercowe, hiperkalemia, kwasica, iniekcje soli wapnia nasilają odruchy wagalne i mogą powodować bradykardię

- może spowolnić akcję serca po podaniu iv, spowodować arytmie sercowe: blok PK I i II stopnia przechodzący w tachykardię zatokową, arytmie komorowe po podaniu iv, powoduje depresję u psów i kotów, u przeżuwaczy i słoni - ospałość, dezorientację i drgawki

20. Glikopyrolat

- cholinolityk

- kompetytywnie antagonizuje Ach

- nie przechodzi bariery krew- mózg i łożyskowej

- zmniejsza wydzielanie gruczołów dróg oddechowych, układu pokarmowego, jamy nosowej i ustnej

- środki do znieczulenia ogólnego, opioidy, α₂ agoniści, glikozydy nasercowe, hiperkalemia, kwasica, iniekcje soli wapnia nasilają odruchy wagalne i mogą powodować bradykardię

- może spowodować arytmie sercowe: blok PK I i II stopnia przechodzący w tachykardię zatokową

21. Znieczulenia zewnątrzoponowe przednie i tylne zależą od ilości środka znieczulającego

22. Komplikacje po znieczuleniach zewnątrzoponowych

• Brak komfortu pooperacyjnego

• Trudności techniczne wykonania

• Obniżenie ciśnienia krwi

• Objawy podobne do zespołu Shifft-Sheringtona

• Krwiak przestrzeni zewnątrzoponowej

---