Rynek finansowy jest to rynek , na którym się kupuje i sprzedaje, dokonuje się transakcji finansowych. Dzięki temu rynkowi mogą się zmieniać strony kontraktu określającego dany instrument finansowy. Kontrakt finansowy - łączy ze sobą dwie strony kredytodawcę (x) i kredytobiorcę (y). Jeśli podmiot (x) sprzedaje instrument finansowy innemu podmiotowi (z), to wtedy w zależność finansową wchodzi strona (z) stając się kredytodawcą strony (y). Dzięki temu na rynku finansowym dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi, tzn. zawierane są na nim transakcje kupna - sprzedaży i kształtuje się na nim cena instrumentów finansowych pod wpływem rynkowej gry sił popytu i podaży. W przypadku sprawnie, dobrze działającego rynku cena ta odzwierciedla wartość instrumentów finansowych. Podstawowe znaczenie rynku finansowego wiąże się z transferem pieniądza od podmiotów, które mają jego nadmiar do podmiotów, które mają jego niedobór i chcą sfinansować pewne zaprojektowane przez siebie przedsięwzięcia.
Ma to istotne znaczenie dla całej gospodarki narodowej, bo pozwala na efektywną alokację kapitału.
Kanały przepływu pieniądza (kapitału)
Powyższy schemat przedstawia przepływy pieniężne występujące w większości rozwiniętych krajów. Występują trzy rodzaje podmiotów: kapitałobiorcy, kapitałodawcy i instytucje finansowe jako pośrednicy finansowi.
Kapitałodawcy - zgłaszają podaż kapitału. Należą do nich: rząd, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Kapitału dostarczają dwoma kanałami:
poprzez instytucje finansowe
inwestycje bezpośrednie na rynku finansowym w postaci zakupu instrumentów finansowych (bonów, rządowe obligacje, akcje, gwaranty)
kapitałobiorcy - ci, którzy zgłaszają popyt na kapitał, poszukują kapitału na sfinansowanie swoich przedsięwzięć bądź inwestycji bądź konsumpcji. Zaliczmy do nich: rząd, przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Te podmioty otrzymują kapitał otrzymują dwoma kanałami:
przez instytucje finansowe (kredyt w banku)
przez bezpośrednie wejście na rynek finansowy (np. wyemitowanie akcji lub obligacji)
Instytucje finansowe są pośrednikami finansowymi między kapitałodawcą i kapitałobiorcą.
Drugi kanał przepływy kapitału to bezpośrednie inwestycje na rynku finansowym, których dokonują instytucje finansowe, wykorzystują kapitał dostarczony przez kapitałodawcę.
Oprócz rynku finansowego są rynki wchodzące (np. Polska), takie, które nie mają w pełni rozwiniętego tego rynku finansowego.
Z punktu widzenia waluty wykorzystywanej przy transakcjach finansowych rynki te dzielone są na:
rynek instrumentów denominowanych w walucie krajowej (terytorium danego kraju)
rynek walutowy - dewizowy
Od końca lat 50-siątych rozwijał się tzw. eurorynek. Eurorynki to są rynki, na których przedmiot transakcji stanowią instrumenty finansowe wyrażone w walutach innych niż waluta kraju na terytorium, którego ma miejsce transakcja. W tym przypadku euro jest terminem umownym. Wszystko zaczęło się od handlu dolarów amerykańskich w Londynie. Tego typu transakcje tam zostały poczęte i zaczęto je określać mianem rynku eurodolara. Obecnie istnieją eororynki: eurojena, euromarki (był)
Ponadto eurorynek można podzielić na:
eurorynek pieniężny - będzie to rynek transakcji walutowych, czyli rynek eurowalutowych transakcji dokonywanych poza miejscem pochodzenia danej waluty;
eurorynek kapitałowy - to przede wszystkim eurorynek obligacji. Na tym rynku obraca się obligacjami denominowanymi w walucie innego państwa;
podobnie jak rynek finansowy dzielimy na:
rynek pieniężny
rynek kapitałowy
Rynek pieniężny i kapitałowy wyodrębnia się z rynku finansowego w oparciu o kryterium czasu.
Rynek pieniężny obejmuje obrót instrumentami finansowymi o czasie życia do 1 roku, obrót którymi zapewnia płynność finansową z jednej strony, a z drugiej obrót nimi zapewnia zagospodarowanie chwilowo wolnych środków pieniężnych.
Rynek kapitałowy oznacza obrót instrumentami o czasie życia powyżej 1 roku, gdy transakcje nimi zazwyczaj zaspokajają potrzeby rozwojowe podmiotów, czyli przeznaczane są na finansowanie inwestycji.
Rynek pieniężny ze względu na kryterium podmiotów przeprowadzanych na nim dzieli się na:
międzybankowe - obejmuje transakcje między bankami komercyjnymi między nimi oraz bank centralny;
poza bankowe - obejmuje transakcje instrumentów pieniężnych między podmiotami nie finansowymi (przedsiębiorstwa itp.) oraz między nimi i systemem banków.
Rynek kapitałowy pod względem organizacji, można podzielić na:
giełdowy
poza giełdowy (OTC - „handel po przez ladę”)
Rynek finansowy ponadto można podzielić na:
hurtowe - obejmuje duże transakcje między instytucjami finansowymi i między nimi i przedsiębiorstwami;
detaliczne - obejmuje małe transakcje głównie instytucji finansowych z każdym z nas (z gospodarstwem domowym).
Decyduje o tym podziale skala dokonywanych transakcji.
Współcześnie wyodrębnił się rynek instrumentów pochodny, derywatów - instrumenty pozabilansowe, przede wszystkim krótkoterminowe i należałoby je zaliczyć do rynku pieniężnego.
Współcześnie występuje zacieranie się różnic między różnymi typami rynku finansowego, a także instrumentami finansowymi.
Podział rynku finansowego na:
pierwotny - występuje wtedy, gdy instrument jest emitowany bądź wystawiany i sprzedawany pierwszemu nabywcy, posiadaczowi.
wtórny
Właściwym rynkiem instrumentów finansowych jest rynek wtórny, na nim dokonywany jest regularny obrót wyemitowanymi instrumentami finansowymi i nabywają go dalsi posiadacze poza pierwotnymi.
Rynek walutowy dzieli się na 2 segmenty:
giełda
rynek poza giełdowy
Giełda jest to regularne odbywanie się w określonym czasie i miejscu podporządkowane określonym regułom spotkanie stron zawierających transakcje kupna i sprzedaży np. Papierów wartościowych.
W przypadku rynku poza giełdowego nie ma ustalonego miejsca transakcji. Transakcje na nim dokonywane są najczęściej za pośrednictwem środków telekomunikacji, między biurami maklerskimi. Rynek ten jest regulowany (OTC). Uczestnicy:
Kapitałodawcy - inwestorzy:
indywidualni
instytucjonalni
Ogólne tendencją na rynkach krajów rozwiniętych jest wzrost udziału inwestorów instytucjonalnych i spadek udziału inwestorów indywidualnych. Jest to tendencja wieloletnia, wynika ona między innymi z faktu, że inwestorzy indywidualni stają się inwestorami instytucjonalnymi poprzez uczestnictwo w funduszach inwestycyjnych bądź to otwartych bądź zamkniętych. Jednym z najważniejszych wskaźników informujących o poziomie rozwoju rynku finansowego jest udział w obrotach na tym rynku inwestorów instytucjonalnych. Im większy udział, tym rozwój wyższy. Charakteryzuje się, że głównym przedmiotem działalności instytucji finansowych i głównym źródłem ich dochodów jest utrzymywanie instrumentów finansowych i dokonywanie nimi obrotów. Instrumenty te są zazwyczaj dominującym składnikiem ich majątku, czyli aktywów.
Instytucje te dzielimy na 2 grupy w zależności od tego, czy tworzą własne instrumenty finansowe czy nie:
tworzące instrumenty finansowe
nie tworzące instrumentów finansowych (instytucje te tylko biernie uczestniczą w obrocie instrumentów finansowych usprawniając obrót nimi) - instytucje bezpośrednie rynku kapitałowego
np. banki inwestycyjne działają zarówno na rynku emisji pierwotnym i wtórnego obrotu. Nie są one bankami w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, gdyż nie przyjmują depozytów, nie udzielają kredytów, nie dokonują rozliczeń między klientami.
Instytucje tworzące instrumenty finansowe, a więc tworzą one instrumenty pośrednie i są nazywane instytucjami pośredniego rynku kapitałowego (nie są bierne, są aktywne, gdyż zmieniają właściwości instrumentów finansowych). Dzielą się na instytucje tworzące pieniądz i na pozostałe instytucje.
Jeśli chodzi o pieniądz to do tych instytucji zaliczmy:
banki komercyjne
banki centralne
Pieniądz:
gotówkowy
bezgotówkowy (rosnąca rola)
depozyty (zapisy w księgach banków)
Pieniądz banku centralnego lub pieniądz rezerwowy, baza monetarna - agregat M1 (pieniądz gotowy i depozyty bankowe). Politykę pieniężną prowadzi bank centralny, kreuje pieniądz wielkiej mocy.
INSTYTUCJE FINANSOWE
banki komercyjne
banki depozytowo - kredytowe
niebankowe instytucje finansowe
unie kredytowe
kasy pożyczkowo - oszczędmnościowe
Są pośrednimi inwestorami na rynku finansowym.
Banki inwestycyjne - instytucje finansowe, które zajmują się bankowością inwestycyjną.
Bankowość inwestycyjna obejmuje wiele usług finansowych, do których przede wszystkim zaliczamy:
przeprowadzanie i gwarantowanie emisji na rynku pierwotnym (handel raiting). W tym przypadku są tzw. subemitentami w roli subusługowego (jest to dokonywanie emisji i jej lokowanie na rynku) lub subinwestycyjnego (banki są nie tylko pośrednikami, ale także nabywają te instrumenty, przy których lokowaniem zajmują się na rynku).
Działalność dealerska na rynku wtórnym
Zajmuje się kreowaniem i oferowaniem nowych instrumentów finansowych, przede wszystkim chodzi tu o instrumenty pochodne, czyli derywaty.
Zarządzaniem inwestycjami w instrumenty finansowe na zlecenie klientów.
W różnych krajach mają miejsce różne rozwiązania. Formuła jest różna. W niektórych bankowością inwestycyjną mogą się zajmować banki komercyjne i wtedy mówi się o takich bankach jako o bankach uniwersalnych.
Często rozwijają się banki inwestycyjne, banki które zajmują się bankowością inwestycyjną (model amerykański).
Często prowadzą banki inwestycyjne biura maklerskie (model Polski).
Banki inwestycyjne są zarówno inwestorami jak i pośrednikami.
Towarzystwa ubezpieczeniowe - czyli zakłady ubezpieczeń
towarzystwa ubezpieczeń na życie
towarzystwa ubezpieczeń nieżyciowych (ubezpieczenia majątkowe)
Na świecie są one aktywnymi uczestnikami rynku finansowego i u nas zmierzają w tym kierunku.
Towarzystwa ubezpieczeniowe nie mogą być traktowane jako fundusze inwestycyjne.
Fundusze emerytalne (OFE)
Powstają w wyniku przeznaczenia przez pracodawców regularnych składek na poczet przyszłych emerytur swoich pracowników. Te środki także są inwestowane.
Na świecie fundusze emerytalne są poważnymi inwestorami na rynku finansowym.
Fundusze inwestycyjne, w tym fundusze powiernicze (pionier, korona, skarbiec itp.) powstają one przez zgromadzenie środków pieniężnych uczestników tych funduszy. Z tych środków tworzony jest ich portfel - inwestycje finansowane są z pieniędzy portfelowych.
KORZYŚCI:
korzystają z efektu skali, gdyż fundusze inwestują na dużą skalę bowiem gromadzą środki od wielu uczestników
korzystają z zarządzania kapitałami przez ekspertów (specjalistów), czyli doradców finansowych, którzy w tej dziedzinie są ekspertami.
Dzięki temu znają się na instrumentach finansowych i mogą analizować koniunkturę najbardziej efektywnie inwestować i otrzymywać wyższą stopę zwrotu niż indywidualny inwestor.
Fundusze dzielą się na:
otwarte
Zamknięte
Liczba członków funduszu otwartego jest zmienna i kapitał jest zmienny. Uczestnicy nabywają udziały zwane jednostkami uczestnictwa. Wartość takiej jednostki jest wynikiem podzielenia wartości aktywów, w które ulokowany został kapitał inwestorów przez liczbę jednostek uczestnictwa, które jest zmienna.
Zamknięte fundusze inwestycyjne emitują udziały bądź dla grona osób zaprzyjaźnionych, jednostki uczestnictwa nie są codziennie sprzedawane i kupowane. Mogą mieć miejsce nowe emisje udziałów.
Na rynku finansowym działają również towarzystwa Wenture Capital. Są to fundusze zwane funduszami podwyższonego ryzyka, czyli one swoje aktywa lokują w przedsięwzięcia ryzykowne.
Na rynku finansowym działają ponadto budżet państwa i skarb państwa. Nie są one instytucjami finansowymi, bo budżet jest planem finansowym państwa. Skarb państwa jest instytucją która zarządza majątkiem państwa dzięki przedsiębiorstwami państwowymi.
Rynek pierwotny i wtórny
Istotny podział rynku finansowego dotyczy dużej części instrumentów, walorów finansowych.
Rynek pierwotny występuje wtedy, gdy instrument, walor jest emitowany lub wystawiany i sprzedawany pierwszemu nabywcy, posiadaczowi.
Właściwym rynkiem finansowym jest rynek wtórny. To na nim dokonywany jest regularny obrót wyemitowanych instrumentów finansowych. Nabywają go dalsi posiadacze poza pierwszym.
Wyróżnia się dwa segmenty wtórnego rynku instrumentów finansowych
giełdowy
poza giełdowy
giełda - dwa podstawowe rodzaje:
podstawowe - najczęściej zwane giełdami papierów wartościowych. Handluje się na nich obligacjami i akcjami.
Terminowe - dokonuje się obrotu kontraktami terminowymi (fiuczersami) i opcjami, w tym opcjami na fiuczersy.
Zdarzają się giełdy na których obraca się bez podziału na podstawowe i niepodstawowe.
Do najważniejszych giełd papierów wartościowych należą:
New York Stock Exchange
American Stock Exchange
London Stock Exchange
Giełda we Frankfurcie
Euroneks obejmuje giełdę Paryską, Amsterdamską, Brukselską i Lizbońską. (giełdy się łączą - w ten sposób małe bronią się przed marginalizacją)
Największe giełdy terminowe:
USA
Chicago Board of Trade
Chicago Mercantile Exchange
Chicago Board of Options Exchange
EUROPA: London International Financial Futures Exchange
PARYŻ: Mrche Attech Instumont Financiel
FRANKFURT: Dojch Term Incorporate
EUROPA: Eureks szwajcarsko - niemiecka giełda termonowa (rozwija się dynamicznie i skutecznie z CBOT)
Rynek finansowy wg. różnych autorów dzielony może być na 5, 4 lub 3 segmenty:
rynek pieniężnyrynek dewizowy
rynek kapitałowy w podziale na 5 segmentów
rynek obligacji
rynek akcji
rynek pieniężnyrynek kapitałowy w podziale na 3 segmenty
rynek pozabilansowych instrumentów pochodnych
rynek pieniężny
rynek kapitałowy w podziale na 4 segmenty
rynek pozabilansowych instrumentów pochodnych
rynek walutowy
te podziały w warunkach globalizacji i sekurytyzacji rynku finansowego traci na znaczeniu, bo granice między tymi segmentami coraz silniej się zacierają, a różne instrumenty finansowe mogą być zaliczane równocześnie do dwóch segmentów tego rynku.
Dotyczy to zwłaszcza rynku walutowego, którego instrumenty zaliczane są do rynku pieniężnego i do rynku instrumentów pochodnych. Z tym ,że z klasyfikacjami i podziałem na segmenty mają do czynienia teoretycy.
Walutowe kontrakty folwark to jednocześnie instrument pochodny i instrument rynku walutowego przez praktyków zalicza się go do rynku walutowego.
Depozyty walutowe są jednocześnie instrumentami rynku pieniężnego i rynku finansowego, praktycy zaliczają je do rynku pieniężnego.
Obligacje zamienne są instrumentami rynku kapitałowego i instrumentami pochodnymi, ponieważ w przyszłości mogą być zamienione na akcje, przez praktyków zaliczane są do rynku kapitałowego.
Instrumenty rzeczywiste - obligacje, akcje
Instrumenty nierzeczywiste - pochodne
Wszystkie instrumenty występują w postaci zmaterializowanej lub zdematerializowanej.
Finanse dotyczą wydarzeń rzeczowych, ale w przypadku instrumentów pochodnych ma miejsce odstępstwo od reguły, bo dają one określone prawa co do nabycia instrumentów bazowych (obligacji, akcji) w zakresie ceny, ale dotyczą zjawisk przyszłych.
Przedmiotem funkcjonowania rynku pieniężnego są krótkoterminowe transakcje finansowe do 1 roku, a środki gromadzone po przez ten rynek przeznaczone są przez firmy na powiększenie kapitału, a przez skarb państwa na zapewnienie bieżącej płynności.
krótkoterminowe kredyty bankowe
weksle bankowe i finansowe
czeki
bony skarbowe
bony lokacyjne
certyfikaty bankowe
bony pieniężne
kwity (commercial paper) - kupon weksla inwestycji terminowych.
Bony skarbowe są zobowiązaniem budżetu, ma miejsce wykup z dyskontem. W Polsce pierwsze zostały wyemitowane w 1991 roku, okres zadłużenia to 4, 8, 13, 26, 39 i 52 tygodnie.
Od lipca 1995 roku bony skarbowe są zdematerializowane. NBP prowadzi tzw. centralny rejestr bonów skarbowych.
Centrala NBP prowadzi przetarg sprzedaży tych bonów dla banków komercyjnych (ponad 40) i innych instytucji np. towarzystw ubezpieczeniowych (PZU Życie, Pionier, Korona, Skarbiec) są oni tzw. bezpośrednimi uczestnikami przetargów.
Aby otrzymać status bezpośredniego uczestnika trzeba spełnić: przynajmniej raz w miesiącu wziąć udział w przetargu i nabyć przynajmniej 0,2% wartości bonów z poprzedniego kwartału.
Inne podmioty także mogą brać udział w przetargu ale za pośrednictwem bezpośrednich uczestników, także muszą nabyć 0,2%.
Bon lokacyjny - krótkoterminowy skrypt dłużny, emitowany przez banki w miejsce złożonego depozytu. Jego oprocentowanie jest stałe lub zmienne. Z reguły nie jest imienny może być zbywalny.
Certyfikat - rodzaj bonu, emitowany na 4 tygodnie o stałym oprocentowaniu. Jest zdematerializowany. Zbywalny w obrocie wtórnym, daje możliwość wcześniejszego wycofania depozytu bez utraty prawa do odsetek.
Bank centralny może również emitować swój skrypt dłużny (wierzycielski) o charakterze krótkoterminowym - BON PIENIĘŻNY. Nabywcami mogą być zarówno osoby prawne jak i fizyczne krajowe.
Kwit - kupon weksla inwestycji terminowej (weksel komercyjny) zdematerializowany, okres zapadalności wynosi od 1 miesiąca do 1 roku. Emitują go znane renomowane firmy, korzystając z pomocy wybranego banku.
Bank otrzymuje weksel globalny od emitenta (często jest gwarantowany przez niego lub inny bank)rozpoczyna rozprowadzanie kwitów. Kwit może być swobodnie zbywalny w okresie pożyczki na zasadzie dyskonta. Jego uczestnikami są podmioty rynku finansowego.
Rynek dewizowy (rynek walutowy)
Transakcje walutowe i odnoszące się do surogatów pieniężnych (czeki, weksle). Charakter bieżący inwestycyjny. Obrót bieżący związany z wyminą zagraniczną.
Tezauryzacja - gromadzenie skarbu
Obroty inwestycyjne - związane ze średnio- i długoterminowymi pożyczkami oraz nabyciem tytułów własności przez cudzoziemców. W poszczególnych krajach istnieje zróżnicowanie polityki walutowej, ogólną tendencją jest liberalizacja.
Rynek kapitałowy
Przedmiotem rynku mającego charakter inwestycyjny, co oznacza, że środki gromadzone przeznaczone są na powiększenie kapitału trwałego - są kredyty, obligacje, akcje oraz kwity depozytowe o charakterze inwestycyjnym - ADR-y i GDR-y
Rynek kapitałowy obejmuje średnio- i długookresowe kredyty bankowe oraz kapitałowy rynek papierów wartościowych. Funkcjonują: obligacje, akcje i inne (skrypty hipoteczne, kwity depozytowe, ADR-y i GDr-y)
ADR - amerykański kwit depozytowy - emitowane przez amerykańskie banki w celu ułatwienia zawierania transakcji w udziałach a przede wszystkim w akcjach zagranicznych.
SDR - singapurskie
GDR - globalne kwity depozytowe
ADR - jest ekwiwalentem akcji lub pakietu akcji istniejących i notowanych w USA. Akcje te zostają wyłączone z obiegu i pozostają w depozycie Krajowego Banku Powierniczego. Można nimi swobodnie handlować a ich dotychczasowi bądź przyszli właściciele mogą je zamieniać na akcje i za pośrednictwem banku posiadacz kwitu może mieć głos na walnym zgromadzeniu, ma uprawnienia do dywidendy oraz pierwszeństwo zakupu nowych akcji:
zakup akcji istniejących firm bez notowania
zakup akcji istniejących firm z notowaniem
zakup nowej emisji z notowaniem
W krajach macierzystych mogą być notowane na giełdzie lub tylko przechowywane w macierzystych bankach inwestycyjnych. Sposobem na przyszłość - emisje polskich akcji skierowane na zachód bowiem lokowanie emisji akcji w Polsce w okresie bessy jest trudniejsze niż na rynkach rozwiniętych. Jedną z metod ominięcia ograniczeń i płytkiego rynku kapitałowego jest emisja ADR i GDR (w Londynie)
ADR - notowane na giełdzie w Nowym Jorku
W zamian za akcje powierzone bankowi zagranicznemu, bank ten emituje ADR i GDR. Są one oferowane inwestorom w obrocie międzynarodowym. Na świecie w tym trybie przeprowadzane są wielomiliardowe emisje.
W końcu 1994r. KPR podjęła negocjacje umożliwiające takie emisje
ADR - przez mostostal
GDR - przez bank gdański
Ogólna charakterystyka funkcjonowania mechanizmu finansowego
Cena na rynku finansowym występuje w postaci kursu dewizowego (walutowego), w postaci procentów od pożyczek, ustala się na podstawie rynkowych sił popytu i podaży.
Rynkowe relacje cenowe mogą być zakłócone przez spekulacje, tj. sztuczne obniżanie lub podwyższanie cen w walce konkurencyjnej, a także poprzez interwencję państwa. Ceny te są w zasadzie pochodną ceny kredytu bankowego.
Ceny kredytów są zróżnicowane
Cena rynkowa instrumentów finansowych - odwrotnie do stopy zwrotu
Śr. 5% inw. +10% cena rynk. wzrosła o 100%
Zasady funkcjonowania rynku finansowego
Obejmują reguły na jakich opiera się funkcja rynku
sformalizowana - są regułami skodyfikowanymi i zapisane w aktach prawnych (konstytucji, ustawach) zasady ogólnie obowiązujące i egzekwowane z mocy prawa
niesfirmalizowane - mają charakter zwyczajowy są niepisane, a jeśli są zapisane to nie mają ogólnie obowiązującej mocy prawnej
Zasady funkcjonowania odgrywają bardzo ważną rolę i są bardzo rozwinięte, ponieważ instrumenty finansowe są zobowiązaniami finansowymi czyli są szczególnym rodzajem obietnic gdyż na rynku finansowym handluje się obietnicami wypłat określonych kwot w przyszłości
Specyfiką rynku finansowego jest znaczna asymetria informacyjna - polega na uprzywilejowaniu pozycji podmiotu gromadzącego fundusze ze źródeł zewnętrznych przez emisję akcji, kredyty. Udostępniający swoje środki jest w gorszej sytuacji gdyż jego wiedza na temat intencji pożyczkobiorcy, emitenta jest ograniczona ze względu na nierzeczowy charakter obietnicy w porównaniu z pożyczkobiorcą. Powoduje to że pożyczkodawca narażony jest na:
ryzyko negatywnej selekcji - występuje dojściem transakcji do skutku i związane jest z nieuczciwymi zamiarami
ryzyko zmiany zachowania - występuje po zawarciu transakcji a pożyczający wykorzystuje fundusze na inne cele niż obiecał.
I te zjawiska powodują asymetrię informacyjną i wywołują potrzebę szerokiego uregulowania prawnego i także zwyczajowego tj. reguł niesformalizowanych.
Efektywność rynku - każdy rynek bądź jego segment powinien dążyć do wzrostu efektywności. Trzy aspekty efektywności:
efektywność alokacyjna - rynek jest efektywny w znaczeniu efektywności alokacyjnej gdy ograniczone środki finansowe są przydzielane tym podmiotom, które je wykorzystują w sposób najbardziej efektywny
efektywność operacyjna - w sensie efektywności operacyjnej gdy koszty transakcji, kupna, sprzedaży są określane przez konkurencję na rynku
efektywność informacyjna - najważniejsza. Rynek jest efektywny informacyjnie jeśli całokształt dostępnej informacji o instrumentach finansowych jest natychmiast i w całości odzwierciedlany w ich cenach.
Mechanizm rynku efektywnego można opisać w kilku etapach:
na rynku pojawia się informacja dotycząca akcji określonej spółki i dociera do wszystkich inwestorów na rynku w tym samym czasie
inwestorzy analizują tę informację dochodząc do zbliżonych wniosków i ocen w rezultacie podejmują decyzję polegającą na kupnie bądź sprzedaży akcji tej spółki i zgłaszają na rynku swoją ofertę
zgłoszenie ofert kupna lub sprzedaży wywołuje wzrost lub spadek ceny akcji lub cena ta może się nie zmienić
Jeśli rynek jest efektywny to ten proces opisany w 3 etapach dokonuje się w bardzo krótki okresie a w sytuacji idealnej natychmiast. Oznacza to, że cena rynkowa jest pełnym i natychmiastowym odzwierciedleniem informacji. W rzeczywistości żaden rynek nie jest zupełnie efektywny. Dlaczego?
informacja nie dociera do wszystkich w tym samym czasie
długość procesu analizowania i podejmowania decyzji jest różna u inwestorów
nie wszyscy dochodzą do tych samych wniosków - tak jest bardzo dobrze bo rynek może dobrze funkcjonować
różny jest okres od podjęcia decyzji do realizacji oferty
Efektywność rynku jest tym większa im:
okres od otrzymania informacji do podjęcia decyzji jest krótszy
im większa jest jednorodność podejmowanych decyzji inwestorów
Można zaobserwować że rynki instrumentów finansowych najbardziej rozwiniętych krajów stają się coraz bardziej efektywne. Ale nigdy nie będą w 100% efektywne.
W zależności od tego jakie informacje rozpatruje się można mówić o różnych poziomach efektywności informacyjnej. Są nimi:
słaba efektywność - analizowane informacje o instrumentach finansowych to ceny tego instrumentu przeszłości. Rynek jest słabo efektywny gdyż wszystkie informacje o przeszłych cenach instrumentów finansowych są odzwierciedlone w obecnej cenie tego instrumentu. Jeśli rynek jest słabo efektywny to wszelkie strategie obrotu opierają się na przeszłych cenach nie przyniosą ponad dochodów. Z tego wynika że problem prognozowania cen instrumentów finansowych a szczególnie kursów akcji jest na rynku słabo efektywnym w ogóle nie ma sensu.
średnia, północna efektywność - rozpatrywane informacje o instrumentach finansowych to wszystkie publicznie dostępne informacje o tym instrumencie. Przeszłe i bieżące informacje. Większy zbiór informacji. Rynek jest średnio efektywny gdy wszystkie publicznie dostępne informacje o instrumencie finansowym są odzwierciedlone w jego obecnej cenie, wszelkie strategie obrotu opierają się na publicznie dostępnych informacjach nie przyniosą dochodów wyższych od przeciętnych.
mocna efektywność - analizowane informacje o instrumencie finansowym to wszystkie dostępne o tym instrumencie w tym także informacje publicznie nie dostepne tzw. poufne. Rynek jest mocno efektywny gdy wszystkie dostępne informacjie o instrumencie finansowym łącznie z niepublicznymi (poufnymi) są odzwierciedlone w obecnej cenie tego instrumentu. Jeśli rynek jest mocno efektywny to wszelkie strategie obrotu oparte nawet na informacjach niepublicznych nie przyniosą dochodów wyższych od przecietnych.
Ryzyko rynkowe - wynika z tego, że dochód z tytułu posiadania instrumentu finansowego zależy od pewnych parametrów, które ustala rynek.
Z reguły tymi parametrami są: różnego rodzaju ceny finansowe, a w szczególności stopa procentowa, kurs walutowy, cena akcji, cena towaru itp.
Czasami ryzyko rynkowe nazywa się ryzykiem ceny (price risk). Kształtowanie się cen instrumentów finansowych wpływa na dochód z inwestycji. Ten wpływ może być dodatni, tzn. zmiana ceny powoduje wzrost dochodu, jak i ujemny - niższy dochód od przeciętnego.
Ryzyko rynkowe:
ryzyko kursu walutowego
ryzyko stopy procentowej
ryzyko cen akcji
ryzyko cen towarów
ryzyko stopy procentowej - łączy się z wrażliwością zaksięgowanych pozycji bilansowych instytucji na zmiany finansowe stopy procentowej. Rodzaje tego ryzyka:
ryzyko dochodu
ryzyko inwestycji
ryzyko dochodu - wynika z braku synchronizacji między terminami zapadalności pozycji aktywów i pasywów podatnych na zmiany stopy procentowej np. finansowanie długoterminowej inwestycji pieniądzem krótkoterminowym.
Ryzyko inwestycji - polega na zmianie wartości rynkowej instrumentu o stałym oprocentowaniu w skutek ruchów stopy procentowej np. obligacja o stałym oprocentowaniu. Wzrost stopy procentowej spowoduje spadek ceny obligacji i konieczność zaksięgowania w straty, w celu zrównoważenia pozycji bilansowych.
Na wysokość ryzyka zmiany stopy procentowej mają wpływ:
wielkość pozycji bilansowych, których terminy zapadalności nie są zsynchronizowane
Zmiany w wartościach walut mają wpływ na wartość portwela inwestycji wyrażonego w różnych walutach. Waluty powinny być stabiolne, ale tak nie jest w realnym świecie. Dobrze zarządzane przedsiębiorstwa potrafią rozpoznać to ryzyko i zabezpieczyć się poprzez transakcje asekuracyjne (hedgingowe) na rynku finansowym poprzez wykup kontraktów walutowych (futuresów na waluty). Ryzyko to jest trudno wyeliminować, zmiany kursów walut mogą działać pozytywnie lub negatywnie na wartość portfela.
długość okresu niezsynchronizowania pozycji
różnice między wysokością stóp kontraktowych określonych w umowie a aktualnymi i przyszłymi stopami procentowymi
W sytuacji, gdy inwestor jest zmuszony do przedwczesnej rezygnacji ze swojej inwestycji, traci, gdy cena instrumentu w momencie sprzedaży będzie niższa od ceny zakupu. Terminowa giełda towarowa i opcje noszą ze sobą najwyższe ryzyko nieruchomości, obligacje i akcje - ryzyko umiarkowane, a renty i konta oszczędnościowe - ryzyko najmniejsze.
Ryzyko strukturalne - najbardziej ryzykowne są instrumenty pochodne (futursy, opcje, waranty, prawa poboru). W momencie zawierania kontraktu strony starają się przewidzieć jaka będzie przyszłość. Jeśli na rynku instrumentów pochodnych ocena będzie pesymistyczna, to dekoniunktura na tym rynku może przenieść się negatywnie na kurs akcji. Gwałtowne zmiany cen kontraktów przyszłościowych na indeksy giełdowe mogą wpływać negatywnie na cały rynek. Ryzyko to jest problemem, gdy inwestor jest zmuszony do sprzedaży w okresie paniki.
Ryzyko bankructwa - obligacje i akcje bankrutujących firm stają się bezwartościowe. Papiery wartościowe nowych firm są najbardziej narażone na to ryzyko. Ryzyko obligacji rządowych i kont oszczędnościowych uważa się za najmniejsze.
Ryzyko inflacji - w wyniku inflacji siła nabywcza kapitału zmniejsza, jeżeli dochód z inwestycji nie pozwoli wyrównać wzrostu kosztów utrzymania.
Ryzyko biznesu - odnosi się do zdezaktualizowania produktów lub usług oferowanych przez firmę, prześcignięcia przez firmy konkurencji lub doprowadzenia firmy do bankructwa przez jej zarząd. O ile trudno wyeliminować całe to ryzyko, to może być ono kontrolowane poprzez inwestowanie w renomowane firmy zarządzane przez kompetentnych menagerów. Ważna jest zasada kupowania akcji spółek prowadzących względnie zrozumiałą działalność. Inwestor, dzięki temu może redukować ten rodzaj ryzyka.
Ryzyko otoczenia finansowego - wiąże się z funkcjonowaniem wszystkich składników rynku finansowego np. sprawności funkcjonowania instrumentów finansowych (towarzystwa ubezpieczeniowe np. banki, towarzystwa emerytalne), kwalifikacje doradców inwestycyjnych, sposób funkcjonowania giełdy.
Ryzyko otoczenia niefinansowego - to przede wszystkim ryzyko prawne, które istnieje w przypadku możliwości uchwalenia aktów prawnych mających wpływ na sytuację na rynku finansowym, np. uchwalenie lub zniesienie ulg podatkowych z tytułu inwestowania.
Ryzyko polityczne - w skali międzynarodowej i w skali krajowej.
Ryzyko wydarzeń - dotyczy pojedynczego instrumentu finansowego. Związane z możliwością wystąpienia nieoczekiwanych wydarzeń mających wpływ na sytuację danego instrumentu finansowego, a nie mających wpływu na ogólną sytuacją na rynku finansowym.
Jednym z najważniejszych działań jest poznanie ryzyka. Zdolność do oceny rodzajów ryzyka i ich potencjalnego wpływu na wyniki inwestowania będzie decydującym elementem sukcesu lub porażki. Należy umieć zarządzać ryzykiem.
Płynność - możliwość zmiany instrumentu finansowego na gotówkę w krótkim okresie po spodziewanej cenie, wyraża łatwość likwidacji inwestycji. Używa się pojęcia ryzyka płynności - mała płynność - wzrasta ryzyko płynności, instrument będzie sprzedany po cenie niższej niż spodziewana.
Ogólne zależności na rynku finansowym dotyczące płynności:
instrumenty finansowe, które nie są zbywalne (którymi nie dokonuje się obrotu) mają płynność mniejszą od instrumentów zbywalnych
instrumenty finansowe emitowane na dłyższy okres mają mniejszą płynność niż instrumenty któtkoterminowe.
Przykładem niskiej płynności są nieruchomości, średniej płynności - certyfikaty bankowe, długoterminowe akcje, najlepsza płynność - konta czekowe i oszczędnościowe, niektóre akcje.
Wycena obligacji o stałym oprocentowaniu
Wycena każdego instrumentu finansowego jest przeprowadzana po to, aby określić wartość instrumentu, zwaną również „sprawiedliwą” ceną instrumentu i następnie je porównać z ceną rynkową tego instrumentu, by określić, które instrumenty na rynku są niedowartościowane - by je kupić, oraz które instrumenty na rynku są przewartościowane - by je ewentualnie sprzedać.
Wartość obligacji podobnie jak i innych instrumentów finansowych oparta jest na wartości obecnej przyszłych przepływów pieniężnych związanych z posiadaniem tej obligacji. Te przepływy pieniężne to: regularne płatności odsetek w okresie ważności obligacji oraz wzrost sumy zainwestowanego, czyli pożyczonego kapitału, zazwyczaj wartości nominalnej obligacji w dniu jej wykupu przez emitenta, który to termin (dzień) zwany jest terminem zapadalności obligacji.
Cena obligacji, która jest płacona przy jej zakupie jest tzw. „ceną brudną” (dirty price), gdyż oprócz tzw. „ceny czystej” (clean price) zawiera skumulowane odsetki od ostatniej płatności kuponowej (od ostatniej wypłaty odsetek kuponowych).
„Cena czysta” jest zwana kursem obligacji i jest podawana w procentach wartości nominalnej obligacji, przy czym, formuły naliczania odsetek zależą od przepisów i obyczajów obowiązujących na rynkach krajów.
Przykład:
Jeśli mamy obligacje 2-letnie, wartość nominalną 1.000 zł., o stopie procentowej kuponu 16% i odsetki płatne raz do roku. Ukształtowany i podany kurs na rynku 96,8% w stosunku do jej wartości nominalnej.
Jeśli założymy, że od ostatniej wypłaty odsetek kuponowych upłynęło pół roku (pół okresu odsetkowego), to narosły odsetki w wysokości 80%.
„cena brudna” obligacji = 0,968 x 1.000 zł. + 80 zł. = 1.048 zł.
Stopa procentowa, po której następuje dyskontowanie przepływów pieniężnych związanych z posiadaniem obligacji jest albo wymagalną stopą dochodu przychodowości (YTM) albo zrealizowaną stopą dochodu.
P = ∑ (1 + YTM)t
Suma zdyskontowanych dochodów w okresie t = 1, …, n z tytułu obligacji w okresie t w oparciu o wymaganą stopę dochodu inwestycyjnego.
P = ∑ (1 + r)t
Z pierwszego wzoru wynika, że wartość obligacji równa się wartości dochodów, które będą uzyskane w całym okresie posiadania obligacji wycenionych, czyli zdyskontowanych w dniu jej wyceny.
Wymagana stopa dochodu jest określona na podstawie rynku, a więc podstawie stóp dochodu, które osiągają w momencie wyceny obligacje podobnego typu.
Obligacje podobnego typu to takie obligacje, które charakteryzują się podobnym poziomem ryzyka emitenta, o zbliżonym oprocentowaniu i podobnym terminem zapadalności.
Wyceny obligacji, podobnie jak i innych instrumentów finansowych, dokonuje się wtedy, gdy ich zdaniem inwestorów rynek jest nieefektowny, tzn. gdy informacje o obligacji nie są jeszcze odzwierciedlone w jej cenie. Dokonując wyceny, inwestor liczy na to, że tej wyceny dokona szybciej niż pozostali inwestorzy, a przez to szybciej podejmie decyzję o zakupie bądź sprzedaży i osiągnie dochody wyższe niż przeciętne, osiągane przez innych inwestorów. W przypadku gdy jest przekonany, że rynek jest efektywny, tzn. gdy wszystkie informacje o obligacji są już odzwierciedlone w jej cenie rynkowej, inwestor nie dokonuje wyceny, tylko przyjmuje jako wartość obligacji jej ewentualną cenę rynkową i na podstawie tej ceny określa stopę dochodu, jaką osiągnie jeśli kupi tę obligację po tej cenie rynkowej. Wtedy nie będzie już wymagana stopa dochodu, tylko zrealizowana stopa dochodu (r ).
W przypadku pierwszego wzoru przedstawiona jest zależność nieznanej wartości obligacji od znanej wymaganej stopy dochodu.
W drugim wzorze przedstawiona jest zależność znanej ceny obligacji od nieznanej zrealizowanej stopy dochodu.
Inwestorzy jako wymaganą stopę dochodu przy wycenie często przyjmują aktualną realizowaną stopę dochodu obligacji o podobnych charakterystykach.
Przykład:
Mamy obligacje warte 100 zł. o terminie zapadalności za 2 lata. Została kupiona (et par) za cenę równą jej wartości nominalnej. Stopa procentowa kuponu wynosi 12% w skali roku, a odsetki kuponowe płatne co pół roku. Jaka będzie cena tej obligacji jeśli wymagana stopa dochodu wyniesie: (a) 14%, (b) 10%?
(a): P = 6/(1 + 0,07) + 6/(1 + 0,07)2 + 6/(1 + 0,07)3 + 6/(1 + 0,07)4 = 96,71
(b): P = 6/(1 + 0,05) + 6/(1 + 0,05)2 + 6/(1 + 0,05)3 + 6/(1 + 0,05)4 = 103,22
Przykład ten posłużył do przedstawienia zależności między wymaganą stopą dochodu do wykupu obligacji, a wysokością jej odsetek kuponowych. Jeśli wymagana stopa dochodu jest wyższa od oprocentowania obligacji, to obligacja jest sprzedawana poniżej jej wartości nominalnej. Jeśli wymagana stopa dochodu jest niższa od wysokości odsetek kuponowych, to obligacja jest sprzedawana powyżej jej wartości nominalnej, czyli z premią. Obligacja będzie sprzedawana zgodnie z jej wartością nominalną, jeśli wymagana stopa dochodu będzie równa odsetkom kuponowym, czyli jej oprocentowaniu.
Obliczone ceny są „cenami brudnymi”. W celu obliczenia „ceny czystej” należy odjąć od nich odsetki narosłe od ostatniej płatności kuponowej. „Cena czysta” będzie niższa od „ceny brudnej” o naliczone odsetki od ostatniej płatności, ale zależność wymaganej stopy dochodu i odsetek kuponowych będzie zachowana.
Przykład:
Obliczenie zrealizowanej stopy dochodu do wykupu (r ), czyli obliczenie stopy procentowej obligacji.
Obligacje 2-letnie, o wartości nominalnej 100, stopa procentowa kuponu równa 10%, odsetki płatne raz do roku. Inwestor kupił obligacje za 104 zł.
104 = 10/(1 + r) + 110/(1 + r)2 r = 7,75%
W przypadku odsetek płatnych co pół roku dwie możliwości obliczania: obliczenie płatności r odpowiadającej okresowi płatności odsetek kuponowych , następnie obliczenie r dla okresu:
półrocznego przy użyciu stopy prostej
rocznego przy użyciu stopy efektywnej.
Różnica stopy dochodów rzędu kilku setnych procenta.
Stopa oprocentowania obligacji:
nominalna;
realna (po uwzględnieniu inflacji).
Dodatnią powinna być realna stopa %. Wtedy odsetki kuponowe rekompensują deprecjację i zapewniają nadwyżkę kapitału z tytułu inflacji.
Dokonując takiej wyceny należy uwzględnić wpływ podatku na osiąganą stopę procentową od obligacji (ewentualne ulgi podatkowe).
Im dłuższy okres do wykupu, tym większe ryzyko (oprocentowanie niezmienne, a inflacja ulega wahaniom).
Wycena obligacji z kuponem „0”
Z punktu widzenia obliczeń jest najprostsza. Występuje jeden przepływ pieniężny - w dniu wykupu obligacji.
P = (1 + r)t
Ze wzoru wynika, że wartość obligacji z kuponem „0”, jest to wartość bieżąca wartości nominalnej obligacji. We wzorze zakłada się kapitalizację roczną odsetek, z tym, że jest to kapitalizacja odsetek, których nie ma.
Teoretycznie występuje problem reinwestycji. Pojęcie reinwestycji służy do porównania wartości obligacji z kuponem „0” z wartością obligacji z odsetkami kuponowymi, w przypadku których reinwestycja odsetek ma miejsce w rzeczywistości.
Okres kapitalizacji przyjmowany roczny lub inny w zależności od tego, jaki okres dominuje na rynku obligacji danego kraju (USA pół roku).
Przykład:
Obligacje z kuponem „0” na 3 lata. Wartość nominalna 100 zł., założona wymagana stopa dochodu inwestycji 15%. Jaka będzie cena obligacji gdy odsetki od obligacji o stałym oprocentowaniu są płacone: (a) raz w roku, (b) co pół roku?
(a): P = 100/(1,15)3 = 65,79
(b): P = 100/(1,075)3 = 64,94
Realna stopa dochodu obligacji z kuponem „0” jest zawsze wyższa w porównaniu ze stopą dochodu obligacji o stałym oprocentowaniu wyemitowanej na ten sam okres.
Ta specjalna marża na realnej stopie dochodu wynika z faktu, że posiadacz obligacji z kuponem „0”, nie otrzymuje żadnych płatności, aż do dnia jej wykupy, kiedy otrzymują zwrot wartości nominalnej obligacji.
1
Instytucje finansowe
Rynek finansowy
Kapitałodawcy
Kapitałobiorcy
P - cena
Et
n
t = 1
Et
n
t = 1
WN - wartość nominalna
WN
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
rynek finansowy, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
rynki finansowe - test, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
rynki finansowe - test, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
rynki kapitałowe., NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
obligacje, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
rynek papierów wartościowych-, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
akcje, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
notowania ciągłe, NAUKA, [Rynek Kapitałowy]
więcej podobnych podstron