Gwarancje instytucjonalne i proceduralne w systemie ochrony

praw człowieka Rady Europy

Tworzenie standardów +mechanizmy kontroli ich przestrzegania

1. Europejska Konwencja Praw Człowieka Europejski Trybunał Praw Człowieka

2. Europejska Karta Społeczna Europejski Komitet Praw Społecznych

3. Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom, nieludzkiemu, poniżającemu traktowaniu lub karaniu Europejski Komitet do spraw Zapobiegania Torturom

1. Europejski Trybunał Praw Człowieka

• Sąd międzynarodowy

• Organ traktatowy w systemie ochrony praw człowieka Rady Europy

• Działa na podstawie EKPC, uchwala własny Regulamin + instrukcje praktyczne

Skład

• 47 sędziów

• niezależni (art. 21 EKPC)

• nominacja: rząd przedstawia 3 kandydatów

• Wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne na 9-letnią kadencję, wymiana ½ składu co 3 lata, brak reelekcji

Właściwość ETPC

• Art. 32: „wszystkie sprawy dotyczące interpretacji i stosowania Konwencji oraz jej Protokołów”

• Art. 33: skargi międzypaństwowe

• Art. 34: skargi indywidualne

• Art. 46:

• orzeczenia interpretacyjne

• orzeczenia w sprawie niewykonania wyroku

• Art. 47:opinie doradcze

Czy Trybunał może działać ex officio?

Skargi międzypaństwowe

• Grecja v. Zjednoczone Królestwo (1959)

• Austria v. Włochy (1961)

• Dania, Holandia, Norwegia, Szwecja v. Grecja (1967) (per analogiam - sytuacja w Czeczenii?)

• Irlandia v. UK wyrok (1978)

• Cypr v. Turcja (4 skargi; najnowsza wyrok 2001) Efekt? Potrzeba działań na szczeblu politycznym?

• Gruzja v. Rosja (2 skargi wniesione 26 Marca 2007) ?

Protokół Dodatkowy nr 14

• otwarty do podpisu w 2004 r., wszedł w życie 01.06.2010 r.

• Wcześniej - „Koło ratunkowe”

1. 05.2009 - porozumienie madryckie tymczasowe stosowanie części postanowień Protokołu 14

2. 05.2009 - otwarcie do podpisu Protokołu 14 bis (wszedł w życie 01.10.2009)

Efekt: dwutorowość procedur - stara i nowa

Przebieg postępowania skargowego - zasady ogólne

1. Skarga - formularz, j. polski

2. Brak opłaty sądowej

3. Zasada jawności (akt i rozpraw) ale możliwość utajnienia

4. Tzw. przymus adwokacki - po zakomunikowaniu skargi rządowi (wyj. zgoda na osobiste prowadzenie sprawy)

5. Pomoc prawna:

1. na wniosek lub z urzędu

2. Jeśli konieczna dla właściwego prowadzenia sprawy

3. oświadczenie z US potwierdzające brak środków

6. Interwenienci (art. 36 EKPC + art. 44 Regulaminu):

1. państwo obywatelstwa skarżącego,

2. każde inne państwo-strona EKPC, nie będące stroną w sprawie

3. Każda zainteresowana osoba (fizyczna, prawna, NGO)

4. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy

7. Postępowanie dowodowe

Trybunał nie związany ustaleniami sądów krajowych. Swoboda oceny faktów w świetle materiałów którymi dysponuje

Czynności śledcze/dochodzenie (art. 38)- np. przesłuchanie świadków, biegłych, dochodzenie na miejscu

Państwo ma obowiązek udzielenia pomocy w dochodzeniu. Odmowa (przykł. spraw Czeczeńskich)= naruszenie zobowiązań z art. 34 i 38 ust. 1 lit. a) Konwencji

Zarządzenie o środkach tymczasowych (interim measures)

• Reguła 39 Regulaminu: pocz. interpretowana jako niewiążąca, obecnie jako wiążąca (na podst. art. 34 EKPC)

• Realne ryzyko nieodwracalnej poważnej szkody

• Kara śmierci (Ocalan v. Turcja)

• Wydalenie, ekstradycja (Soering v. Zjednoczone Królestwo; Mamatkulov i Askarov v. Turcja; Paladi v. Mołdawia)

Wyrok

Art. 46 EKPC:

• Orzeczenia ostateczne prawnie wiążące strony

• Treść:

• naruszenie/brak naruszenia (często połączone z dopuszczalnością);

• just satisfaction (art. 41) a) zadośćuczynienie, b) odszkodowanie

• Termin zapłaty 3 m-ce + odsetki za zwłokę (precedensowy wyrok z 1995 r. Papamichalopoulus v. Grecja klauzula odsetkowa)

• Zwrot kosztów postępowania (zastępstwa procesowego) - zasądzane tylko na rzecz wygranego skarżącego

Wyrok c.d. - Środki indywidualne (Individual measures)

• NIE - stwierdzenie nieważności krajowego wyroku/decyzji i nakaz wznowienia postępowania

• TAK -restitutio in integrum:

1. Ze wskazaniem sposobu wykonania wyroku (np. Papamichalopoulos v. Grecja (1995) zwrot nieruchomości w ciągu 6 m-cy; Assanidze v. Gruzja (2004) rząd wezwany do „zapewnienia zwolnienia skarżącego z aresztu w najbliższym terminie”; Ilascu i inni v. Mołdawia i Rosja rządy mają „podjąć wszelkie konieczne środki w celu położenia kresu arbitralnemu pozbawieniu wolności powodów nadal pozostających w więzieniu oraz zapewnieniu ich natychmiastowego uwolnienia”

2. Bez wskazania

3. Ze wskazaniem + klauzulą „jeśli restitutio niemożliwe, wypłata odszkodowania”

Czy ETPC przekracza swoje kompetencje?

sprawa 74969/01 Görgülü v. GER - „…w niniejszej sprawie oznacza to co najmniej umożliwienie skarżącemu kontaktu z dzieckiem”

• po tym orzeczeniu - wyrok niemieckiego FTK określający zakres związania niemieckich sądów orzeczeniami ETPC

Wyrok c.d. - Środki ogólne (General measures)

• Zw. z problemem systemowym, „repetitive cases”

• Broniowski v. Polska (2004) koncepcja wyroków pilotażowych (pilot judgments)

• NIE - stwierdzenie nieważności całości lub części aktu normatywnego

• TAK - stwierdzenie w sentencji obowiązku podjęcia „właściwych środków ustawodawczych lub administracyjnych”

• Zastosowanie procedury pilotażowej oznacza zawieszenie postępowań w pozostałych zawisłych sprawach

Nadzór nad wykonaniem wyroku - KOMITET MINISTRÓW

• Art. 46(2) EKPC

• Pisemne potwierdzenie zapłaty

• Możliwość wznowienia postępowania i wzruszenia decyzji krajowej- uzależniona od prawa krajowego

• Sprawa Loizidou v. Turcja wyrok 1998, wypłata odszkodowania 2003

• Kompetencja KM realizowana przez Komitet Zastępców Ministrów na posiedzeniach państwa „na dywaniku”

1. Brak wykonania - rezolucje tymczasowe nagłaśniające problem i wzywające do wywiązania się ze zobowiązania

2. Wykonanie rezolucja końcowa

Procedury wspomagające nadzór Komitetu Ministrów nad wykonywaniem wyroków
ETPC (z Protokołu Dodatkowego nr 14)

1. Zainicjowanie postępowania interpretacyjnego przed ETPC (art. 46 ust. 3)

2. Postępowanie w sprawie niewykonania wyroku (art. 46 ust. 4 w zw. z art. 46 ust. 1) wyrok ETPC KM decyduje o dalszych krokach, np:

• Zawieszenie prawa głosu

• Zawieszenie członkostwa

• Wykluczenie z RE

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Europejska Karta Społeczna i Europejski Komitet Praw Społecznych (EKPS)

• Mechanizm związania się postanowieniami EKS - „metoda à la carte” (art. 20)

• 2 części EKS: nieartykułowana (deklaracja celów w 19 punktach) + artykułowana (19 artykułów rozbitych na paragrafy)

• Wybór 5 praw z 7 core rights + 5 z pozostałych praw = 10

• Znowelizowana EKS - w sumie 16 praw

Europejski Komitet Praw Społecznych (EKPS)

• Skład: 15 ekspertów wybieranych przez KM

• Kadencja 6 lat

• Organ quasi-sądowy!

Gwarancje proceduralne:

• EKS (1961) procedura składania sprawozdań ocena w formie „konkluzji”

• Prot. dod. (1995) skarga zbiorowa (PL nie ratyf.)

• Locus standi: a) międzynarodowe organizacje pracowników i związki zawodowe, b) inne międzynarodowe organizacje pozarządowe (wpisane na listę), c) krajowe organizacje zrzeszające pracowników i związki zawodowe, d) (za zgodą państwa) -krajowe organizacje pozarządowe

Decyzja EKPS (charakter niewiążący) Komitet Ministrów zalecenia adresowane do państwa

3. Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom (CPT)

• 47 ekspertów wybieranych przez KM

• Organ wyłącznie inspekcyjno-wizytacyjny:

1. Wizyty okresowe

2. Wizyty ad hoc

Sprawozdania i zalecenia z wizyt nie są publikowane (ew. jeśli państwo nie współpracuje wydanie oświadczenia)

Sprawozdanie roczne dla KM

---